عنوان :

مقاله نقش حامیان هنری در اعتلای فرهنگ و هنر دوره تیموریان

تعداد صفحات : ۳۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

 دوران حکومت تیموریان بر ایران را عصر ظهور مجدد هنر و ادب ایران و ایرانیان دانسته اند.

تیمور بسیاری از هنرمندان و دانشمندان شهرهای فتح شده را به پایتخت خود یعنی سمرقند می آورد . مواردی زیادی از نقاشان برجسته و استادان معماری ، فقها و نظائر آن وجود داشته است که توسط تیمور به سمرقند آورده شده است . این موارد نقش فراوانی در تحولات بزرگ هنری و فرهنگی در عصر پس از تیمور داشته است .

مهم ترین کانون فرهنگی تیموریان ، دربار سلطان حسین بایقرا در هرات بود که شماری از شاعران و مورخان و هنرمندان را جذب هرات کرد که در آنجا سبک هایی به وجود آوردند که با نوآوری تا زمان صفویان ادامه داشت . در این جا می توان پذیرفت که ترویج علوم و هنرهای گوناگون در دوران سلطان حسین بایقرا تأثیر زیادی در حیات فکری و هنری ایران به جا گذاشت و جایگاه والایی که خصوصاً نقاشان در هرات پیدا کردند ، ضمن حفظ و تداوم سنت کهن ، روح تازه ای به مکتب نقاشی دیگر نقاط دور و نزدیک داده بود .

در این دوره نهضت هنری پر رونقی شکوفا شد که ادوار بعدی ایران نظیر صفویه را نیز تحت تأثیر خود قرار داد. تیموریان به طور کلی شاهانی هنر دوست وهنر پرور بودند و اکثر جانشینان تیمور دربار خود را به محفل هنرمندان، شعرا و ادبا مبدل ساختند. آنان هنرمندان را تشویق می کردند. تحت حمایت آنها هنرهایی همچون خطاطی، نقاشی، صحافی و جلد سازی به کمال پیشرفت خود رسیدند.

در تحقیق حاضر سعی شده تا اقدمات هنری پادشاهان دوره تیموری و تاثیر پذیری هنر دراین دوره از هنر کشورهای دیگر نقش حامیان هنری را در اعتلای فرهنگ و هنر ایرانی در دوره تیموریان بررسی کنیم.

واژه های کلیدی: تیموریان، هنر وادب، فرهنگ، ایران، منبت کاری، خوشنویسی، نقاشی، کتیبه کاری، معماری

فهرست مطالب

۱٫چکیده              ۳
۲٫مقدمه              ۴
۳٫هرات                ۱۰
۴٫مهمترین حامیان هنری دوره تیموری             ۱۳
۵٫سندی مربوط به فعالیّتهای هنری دوره تیموری در کتابخانه بایسنغری هرات      ۲۲
۶٫ تاثیر هنرچینی بر هنر دوره تیموری          ۲۴
۷٫مکاتب نقّاشی در ایران        ۲۶
۸٫منابع        ۳۰

 منابع:

بلر، شیلا و جاناتان بلوم، هنر و معماری اسلامی(۲)،  ترجمه دکتر یعقوب آژند، ۱۳۸۶، سمت
کیانی، محمد یوسف، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، ۱۳۷۴، سمت
تاریخ تیموریان و ترکمنان ، تألیف حسین میر جعفری
تاریخ ایران در دوره ی تیموریان ، پژوهش از دانشگاه کمبریج ، ترجمه ی یعقوب آژند
گشایش، فرهاد: تاریخ هنر ایران و جهان، تهران ، عفاف ، ۱۳۷۸٫
آربری، آرتور (گرد آورنده  (:میراث ایران، ترجمه احمد بیرشک، بهاء الدین پازارگاد و … تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳
دیمارز، س. م: راهنمای صنایع سلامی، ترجه عبدا… فریار، تهران، علیم و فرهنگی ۱۳۶۸٫

 مقاله ای ازادگار بلوشه – ترجمه جلال ستاری

مقدمه:

هنر و معماری در دوره تیموری:

 در دهه ۷۷۰/۱۳۷۰ آخرین بازماندگان ایلخانیان در ایران از بین رفتند، اما قدرت جدیدی در آسیای میانه ظاهر شد که سنت و قدرت بازماندگان چنگیز خان را در دشتهای اوراسیا احیا کرد.

تیمور که در غرب به تیمور لنگ معروف است، سرکرده یکی از قبایل بود که سازمان بندی و تشکیلات قبیله ای خویش را به یک امپراتوری جهانی مبدل کرد. شهرهای بزرگ سلسله تیموری در آسیای میانه و افغانستان، شهر سبز، سمرقند، بخارا و هرات از کانونهای هنر و فرهنگ برشمرده می شدند و نمادی از عظمت قدرت تیموری بودند.

معماری این دوره را تقریبا می توان به چهار مقطع تقسیم کرد:

عمارتهای دوره تیمور ( سلطنت در ۷۸۲-۸۰۸/ ۱۳۷۰- ۱۴۰۵ )، عمارتهای  دوره شاهرخ پسر تیمور ( سلطنت در ۱۴۰۵- ۱۴۴۷ )، و همسر او گوهرشاد

ابنیه دوره سلطان حسین بایقرا ( سلطنت در ۸۷۳- ۹۱۱/ ۱۴۷۰- ۱۵۰۶ ) و مشاور و دیوانسالار او علیشیر نوایی

 ابنیه ترکمانان رقبای تیموریان در غرب ایران، یعنی قراقویونلوها ( ۸۷۳- ۸۸۵/ ۱۳۸۰-۱۴۶۸ )و آق قویونلوها ( ۷۸۰- ۹۱۴/ ۱۳۷۸- ۱۵۰۸)

نخستین اقدام معماری تیمور، تبدیل زادگاهش به پایتخت بود. او این شهر را شهر سبز نامید. از کاخ او در اینجا که آق سرای نامیده می شد، تنها مدخل فروریخته ای باقی مانده است. از بناهای دیگری که توسط تیمور ایجاد شد، آرامگاه عظیمی است که بر روی مزار صوفی معروف، شیخ احمد یسوی ایجاد شد. یسی که امروزه در قزاقستان به شهر ترکستان معروف است، واحه ای بر سر راه جاده تجاری شمال تاشکند بود. احمد که از مریدان صوفی بزرگ بخارا شیخ یوسف همذانی بود، طریقت یسوی را بوجود آورد و مقبره او زیارتگاه آسیای میانه و ولگا گردید.

 ویژگیهای اصلی معماری تیموریان را اینگونه می توان عنوان کرد:

طاقبندی یکی از ویژگیهای اصلی در معماری متاخر تیموری می باشد.

– بهره گیری از مقیاس واحدها برای تکثیر نقشه ها

–    استفاده از طاقگان مقرنسی برای نشان دادن فضاهای مهم مجتمع: از مدتها پیش برای پوشاندن فضاهای مهم از طاق مقرنسی استفاده می کردند مثل آرامگاه عبدالصمد در نطنز ولی آرامگاه احمد یسوی یکی از نمونه های سترگ آن بود.

از نظر تزیینات بنا این دوره از ادوار مهم اسلامی است. شیوه تزیین با کاشی معرق در عهد تیموری حکایت از آن دارد که هنرمندان این دوره در شیوه تزیینی به حد اعلای مهارت دست یافته بودند، به طوری که در کمتر دوره ای این چنین تزیین کاشیکاری مشاهده شده است.

طاقبندی یکی از ویژگیهای اصلی در معماری متاخر تیموری می باشد.

شهر سبز در مقام پایتخت تیمور به قدری دور بود که آرزوها و آمال جهانگیرانه تیمور را برآورد نمی کرد. از این رو تصمیم گرفت که پایتخت را به سمرقند منتقل کند. تیمور در سال ۸۰۲/۱۳۹۹ دستور ساخت مسجد جامع جدیدی را صادر کرد که مساحت و شکوه آن شایسته پایتخت بزرگ و وسیع او بود. این مسجد که در سال ۸۰۶/ ۱۴۰۴  به اتمام رسید به افتخار و یادبود مادر همسر تیمور به مسجد بی بی خانم معروف شد در فرایند ساخت این مسجد به قدری اهمیت داشت که تقریبا یک سده بعد، بهزاد نقاش نام آور ایران آن را به تصویر کشید.

معماری:  بخش اعظم آثار معمارى دورهٔ تیمورى امروزه از بین رفته است. از جمله بناهاى این دوران، کاخ عظیمى است که تیمور در زادگاهش ”کش“ بنا کرد. آرامگاه تیمور بناى دیگرى است که هنوز از آثار ارزشمند معمارى تاریخى سمرقند است. تیمور بیشتر به خراسان شمالی، یعنى سرزمین‌هاى جیحون، مرو، سمرقند، بخارا، توجه داشت و در محدودهٔ ایران آثار قابل‌توجهى باقى نیست. هنر این بخش از ایران بزرگ که امروزه بعنوان آسیاى میانه شناخته مى‌شود، هنرى است ایرانی؛ که پایه‌هاى آن توسط سامانیان و خوارزمشاهیان ریخته شد، و در دورهٔ سلجوقى مسیر کمال را پیموده و در دورهٔ تیمور و تیموریان توسط هنرمندان شیراز و اصفهان به اوج کمال رسیده است. مدرسهٔ خرگرد بنایى بى‌نظیر و یکدست است که در ۸۲۳ به‌پایان رسید. بناى دیگر این دوره بعقه شمس‌الدین در یزد است و نیز تربت شیخ جام و مسجد کالى تربت جام. از بناهاى مهم این دوران مسجد گوهرشان است که بزرگ‌ترین بناى تاریخى دوران شاهرخ بشمار مى‌آید، که در سال ۷۹۷ هـ در مشهد و در جوار حرم مطهر حضرت على بن موسى‌الرضا (ع) بنا شده است.
بهترین طراحان و صنعت‌گران غرب و مرکز و جنوب ایران به خدمت تیموریان در آمدند و شرق و شمال ایران را از نظر معمارى غنى کردند. مسجد کبود تبریز از برجسته‌ترین پیشرفت‌هاى معمارى این دوره است. این مسجد از شاهکارهاى کاشى‌کارى رنگین و هنر تزئینى ایران در سدهٔ نهم هجرى است. این اثر در زمین‌لرزه‌اى به سال ۸۴۴ هـ . ش ویران شد. معمار مسجد کبود بنابر کتیبهٔ سردر، نعمت‌الله بن محمد بواب بوده است. این مسجد در مجموع ۹ گنبد داشته است. مساجد دورهٔ تیمورى اصولاً بر مبناى پلان و طرح مساجد سلجوقى ساخته مى‌شدند؛ یعنى صحن مستطیل یا چهار ایوان و یک سرسراى گنبدى در پشت ایوان اصلى و مناره‌هایى در ایوان اصلی؛ مانند مسجد جامع تیمورلنگ در سمرقند، مسجد گوهرشاد در مشهد و…  در اواخر سدهٔ هشتم و نیمهٔ اول سدهٔ نهم، مساجد با پلان مرکزى بوجود آمدند و رواج یافتند. این مساجد بدون صحن بودند و ایوان توخالى و عمیق داشتند که مناره‌هاى حجیمى در طرفین آنها قرار داشتند. مساجد آرامگاهى سمرقند از این نوع هستند.
آثار دیگر تیموریان در ایران کنونی، که از سدهٔ نهم هجرى برجاى مانده است، مسجد شاه از سال ۸۰۳ هـ .ش در مشهد مقدس مى‌باشد. شکل گنبد مسجد گوهرشاد ناب‌تر و کامل‌تر است.

 نقاشی: برجسته‌ترین مشخصه سبک جدید نقاشى دوره تیمورى مفهوم جدید از فضاست. در نگارگرى افق در بالا قرار داشت و پهنه‌هاى گوناگون و مختلفى در آن شکل مى‌گرفت. این مسأله باعث مى‌شد که تراکم‌ها با تنوع بیشتر و فضاسازى زیاد نقاشى شوند. در دوران تیموریان یکى جریان بغداد بود که در رأس آن جنیه سلطانى قرار داشت و مدرسهٔ دیگر، مدرسهٔ تبریز بود که این دو مدرسه در اواخر سدهٔ هشتم هـ . ق در اوج شهرت بودند. مدرسهٔ تیمورى در سمرقند سومین جریان بود با آثار مصور و کتب نجومى و دیوان اشعار جواجوى کرمانی، حافظ و نظامى است؛ بویژه داستان هماى و همایون خواجوى کرمانى که به خط میر على تبریزى و نگارگرى جنیه سلطانى است .در آثار این دوره رنگها تند و ناب هستند. در حالى‌که نقاشان شیراز در اکثر مواقع محدودیت‌هاى تحمیلى حاشیه نگاره را پذیرفته بودند، جنیه نقاش این محدودیت را در آثار خویش درهم شکست. نقاشى او سرتاسر سطح صفحه را با منظره‌سازى مى‌پوشاند. در مرکز زمینه هم پیکره‌ها قرار مى‌گرفتند. این نوع نقاشى ژرفانایى از بالا را بازتاب مى‌داد .از نقاشى‌هاى دیوارى این دوره چیزى باقى نمانده؛ اما در منابع تاریخى توصیفات مفصلى در این باره وجود دارد. مکتب شیراز با اتکا به سبک متقدم تیمورى و با حمایت سلطان ابراهیم شیوه‌‌اى را در نقاشى بوجود آورد که از مشخصات آن رنگ‌هاى شاد و روشن، ترکیب‌بندى‌هاى ساده، چهره‌هاى مات و دهان‌هاى کوچک و سرها بیضوى و کشیده هستند. از نمونه‌هاى این سبک گلچینى است که براى بایسنقر میرزا مرکب از سى و دو نگاره در ۸۲۳ هجرى تهیه شده و نیز شاهنامه‌اى که براى سلطان ابراهیم تهیه شده است. با روى کار آمدن شاهرخ فرزند تیمور، هرات پایتخت قرار گرفت و هنرمندان به هرات روى آوردند. در دوران شاهرخ تأثیر شیوه‌هاى چینى رو به فزونى گذاشت و عنصر ایرانى و چینى باهم اخت شد‌ه‌اند. در زمان بایسنقر فرزند شاهرخ هنرهاى نگارگرى و تجلید و بطورکلى هنرهاى ترسیمى به اوج خود رسید و مکتب هرات بزرگ‌ترین مرکز فرهنگى و هنرى زمان خود شد و بهزاد نقاش چیره‌دست این دوران با سبکى بالاتر از همه در نگاره‌هایى جلوه‌گر شده‌اند. بهزاد نخستین هنرمندى است که آثارش را امضاء کرده است و مورد تقلید هنرمندان بسیارى قرار گرفت. سنت‌هاى او به نام قوانین هنر نقاشى تثبیت مى‌شود.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .