عنوان :

تحقیق اثر غلظت‌های مختلف اکسین بر روی ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه

خشبی نارنج و نارنج سه برگ

تعداد صفحات : ۹۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از آنجائیکه تکثیر اکثر گیاهان بوسیله بذر باعث هتروزیگوس شده وزمان بلوغ و گلدهی گیاهان طولانی می‌شود پس تکثیر به روشهای غیر جنسی ضروری بنظر می‌رسد ونیز چون هورمون‌های اکسینی در ریشه‌زایی دخیل می‌باشند پس باید بهترین نوع اکسین و موثرترین غلظت آن نیز تعیین گردد.

تمامی نارنجهایی که بوسیله قلمه تکثیر می‌شوند با استفاده از قلمه‌های نیمه خشبی حاصل شده‌اند و به دلیل اینکه بسیاری از قلمه‌ها در زمان تکثیر خشک شده و از بین می‌روند که خود باعث ضرر و زیان به نهالستان‌ها و بخش باغبانی می‌شود پس با استفاده از هورمون‌های اکسینی می‌توان قلمه‌ها و گیاهان قوی تری که دارای ریشه بیشتری می‌باشند تولید کرد.

 واز آنجائیکه گیاه نارنج درختی همیشه سبز می‌باشد و دارای ارقام ابلق و ساده با گل‌هایی به رنگ سفید و خوشبو، پس می‌توان به عنوان گیاهی زینتی در بسیاری از جاها مورد استفاده قرار گیرد ضمن اینکه از جنوب تا شمال ایران کشت می‌شود و می‌تواند جایگزین خوبی برای درختان بلند قامت کنار خیابانها که باعث خرابی پیاده رو و جویهای آب وخرابی اتصالات برق می‌شوند باشد و نیز نارنج سه برگ که به عنوان درختچه ای برای حصار باغات و مزارع می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد. از اهداف این تحقیق؛ یافتن نوع هورمون اکسینی که برای ریشه‌زایی قلمه‌های نارنج و نارنج سه برگ کاربردی‌تر است و بهترین غلظت هورمونی که در ریشه‌زایی قلمه‌ها موثراست می‌باشد.

نتایج نشان می‌دهد که کاربرد ایندول بوتریک اسید در غلظت ۴۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید در غلظت ۳۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر بر روی درصد ریشه‌زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و طول رشد جدید اندام هوایی اثرمعنی‌داری داشته و ایندول بوتریک اسید دارای گستره وسیعتر و اثر بهتری در ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی نارنج و نارنج سه برگ نسبت به نفتالین استیک اسید بوده است و نفتالین استیک اسید در غلظت ۴۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر در تمامی اندازه‌گیری‌ها اثر منفی نشان داده است. همچنین نارنج در تمامی اندازه گیری‌های انجام شده دارای میانگین بیسار بالاتری از نارنج سه برگ می‌باشد و نیز غلظت ۳۰۰۰ میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید + غلظت ۴۰۰۰ میلی گرم ایندول بوتریک اسید دارای بیشترین میانگین در هر دو نارنج بوده است.

واژه‌های کلیدی: اکسین، نارنج، نارنج سه برگ، ایندول بوتریک اسید، نفتالین استیک اسید، ریشه‌زایی.

فهرست مطالب

فصل اول    ۹
تاریخچه و اهمیت اقتصادی    ۹
مقدمه    ۱۰
مناطق تولید مرکبات    ۱۲
مناطق مرکبات خیز ایران    ۱۲
ارزش غذایی و موارد مصرف مرکبات    ۱۳
گیاه شناسی    ۱۴
وضعیت گل و لقاح    ۱۵
علل پارتنوکارپی    ۱۵
عوامل موثر در دگرگشنی    ۱۶
اصلاح مرکبات و روشهای متداول    ۱۸
نارنج (Citrus aurantium L.)    ۲۰
نارنج سه برگ (Poncirus trifoliate L.Raf.)    ۲۱
صفات کمی پایه‌های مرکبات    ۲۲
هورمونهای اکسینی    ۲۳
تاریخچه و انواع    ۲۳
ریشه زائی    ۲۴
اهداف تحقیق    ۲۵
شیوه‌های ازدیاد بوسیله قلمه    ۲۶
اهمیت و مزایای ازدیاد به وسیله قلمه زدن    ۲۶
مشخصات قلمه‌ها    ۲۷
قلمه ساقه    ۲۸
قلمه‌های چوب سخت (گونه‌های خزان دار)    ۲۸
قلمه‌های چوب نیمه سخت    ۳۰
قلمه‌های چوب نرم (چوب سبز)    ۳۱
گیاهان مادری    ۳۳
منابع مواد قلمه‌ای    ۳۳
محیط ریشه‌زایی    ۳۴
تیمار قلمه‌ها با تنظیم کنندهای رشد    ۳۵
مواد ریشه زا    ۳۶
روشهای کاربرد مواد ریشه زا    ۳۶
پودرهای تجارتی    ۳۶
روش فروبری در محلول رقیق    ۳۷
طرز تهیه محلول رقیق    ۳۷
روش فروبری در محلول غلیظ    ۳۸
ساختن محلول غلیظ    ۳۹
شرایط محیطی برای ریشه دهی قلمه‌های برگدار    ۳۹
مراقبت از قلمه‌ها در اثناء ریشه‌زایی    ۴۰
جابجایی قلمه‌ها پس از ریشه زایی    ۴۲
قلمه‌های چوب سخت    ۴۲
فصل دوم    ۴۶
پیشینه تحقیق    ۴۶
کارهای انجام شده مشابه    ۴۷
فصل سوم    ۵۵
مواد و روشها    ۵۵
مواد و روشها    ۵۶
فصل چهارم    ۵۷
نتایج و بحث    ۵۷
فصل پنجم    ۸۹
نتایج    ۸۹
نتیجه گیری و پیشنهادات    ۹۰
منابع    ۹۱

منابع

۱- ارتکا، ریچارد، ان. مترجم فتحی،قدرت ا…، اسماعیل پور، بهروز (۱۳۷۹)، مواد تنظیم کننده رشد گیاهی، اصول و کاربرد. موسسه چاپ دانشگاه فردوسی.

۲- ابوطالبی، عبدالحسین و ا. حسن پور. (۱۳۸۲) بررسی اثرهای زمان و محل قلمه گیری، نوع بستر ریشه‌زایی واکسین برریشه‌زایی قلمه‌های زیتون رقم زرد. مجله علوم و فنون باغبانی ایران ۴ (۴-۳): ۱۰۵- ۱۱۴٫

۳- خوش خوی، مرتضی (۱۳۶۹) روشهای تکثیر گیاهان، چاپخانه مرکز نشر دانشگاه شیراز.

۴- خوش خوی، مرتضی و ر. پناهی. (۱۳۷۷)، اثر اکسین‌ها بر ریشه‌زایی و گلدهی دو رقم میخک (Dianthus caryophyllus L.). مجله علوم و فنون باغبانی ایران. پاییز و زمستان ۱۳۷۹، ۱(۴-۳): ۹۱- ۱۰۸٫

۵- زرین بال، محمد و ن. معلمی و م. دانشور (۱۳۸۰) اثر غلظت‌های مختلف اکسین، زمان قلمه گیری و شرایط محیطی بر ریشه‌زایی قلمه‌های نیمه خشبی دارایی. دانش کشاورزی ۱۵ (۲): ۱۳-۲۶٫

۶- زرین بال، محمد و ن. معلمی و م. دانشور (۱۳۸۰) اثر غلظت‌های مختلف اکسین، زمان قلمه گیری و شرایط محیطی بر ریشه‌زایی قلمه‌های چوب نیمه سخت شیشه شور. مجله علوم و فنون باغبانی ایران ۶ (۳): ۱۲۱- ۱۳۴٫

۷- فتوحی قزوینی، رضا. (۱۳۷۷). پرورش مرکبات در ایران. انتشارات دانشکاه گیلان.

۸- قهرمان، احمد. (۱۳۷۳). گیاه شناسی پایه جلد ا و ۲، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

۹- معلمی، نوراله و م. چهرازی. (۱۳۸۲) اثر هورمون اکسین بر ریشه‌زایی قلمه‌های برگدار و بدون برگ گل کاغذی (L. Bougainvilliea spectabillis). خلاصه مقالات سومین کنگره علوم باغبانی.

۱۰- میرسلیمانی، عباس و م. راحمی. (۱۳۸۴) اثر دو اکسین مصنوعی بر ریشه‌زایی قلمه‌های چوب سخت دورگه هلو × بادام در شرایط فضای آزاد. پژوهش وسازندگی در زراعت و باغبانی.

۱۱- هاشم آبادی، د و صداقت حور، ش. (۱۳۸۳). بررسی اثر اکسین مصنوعی (IBA و NAA) بر روی ریشه‌زایی قلمه‌های درختچه زینتی کاملیا (Camellia japonica). دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.

۱۲٫ Abou H. and A. f. (1992). The relationship between etylen and auxin on adventitious root initiation in cutting of cucumber. Acta Horticulturae 319:447-452.

۱۳٫ ASkwith; H. (ed.). (1991). The complote Guide to Garden flower. A.S Barnes and co., New York.

۱۴٫ Baker, R.L., and Link, C.B. (1993). The influence of photoperiod on the rooting of cuttings of some woody ornamental plants. proc. Am. Soc. Hortic. Sci. 82: 596–۶۰۱٫

۱۵٫ Bhella, H.S. (1997). propagation of river birch (Betula nigra L.) by stem cuttings. plant prop. 23: 5-7.

۱۶٫ Blythe, G ; Denlay , T and sibley , J. L (2000). Influence of commercial auxin formulation on cuttings of camellia cultivars. SNA Research conference , Vol. 45: 303- 306.

۱۷٫ Bragt, J., VanGelder, H., and Pierhk, R.L.M. (2001). Roothng of shoot cuttings of ornamental shrubs after immersion in auxin-containing solutions. SCi. Hortic. 4: 91-94

۱۸٫ Cristofani. M., Machado, M.A., Grattapaghia, D. (1999). Genetic linkage maps of citrus sunki Hirt. Ex. Tan. and poncirus trifoliate (L.)Raf. And mapping of citrus tristeza virus resistance gene. Euphytica 109:25-32.

۱۹٫ Coggeshall, R.C. (2002). Hybrid lilacs from softwood cuttings.Am.nursery. 115: 7-5, 57.

۲۰٫ Dirr, M.A., and Biedermann, J.A. (1978). Propagation of Fothergilla from cuttings. Plant prop. 24:8-9

۲۱٫ Donnelly, J.R., and Yawney, H.W. (1992). Some factors associated with vegetatively, propagating sugar maple by stem cuttings. Proc. Int. plant prop. soc. 22: 413 -431

۲۲٫ Enright, L.J. (1988). Responses of Metasequoia cuttings to growth regulator treatments. Bot. Gaz. 120:53-54.

۲۳٫ Fergosen, J., Yong, M., Halvorson, J. (1996). The propagation of citrus rootstoks by stem cuttings. Proceedings of the Florida State Horticultural Society. 98:39-24.

۲۴٫ Hartmann, H.T., and Kester, D.E. (1996). Plant propagation, principles and practices. 3^rd edition.prenticeHall International, Inc. EngleWood cli ffs, N.J.

۲۵٫ Kubo, E. (1995). propagation of xylosma congestum. Proc. Int. plant prop. soc. 15: 340-341.

۲۶٫ McGuire, J.J., Albert, I.S., and Shutak, V.K. (1998). Effect of foliar applications of 3- indolbutyric acid on rooting of cuttings of ornamental plants. Proc. Am. SOC. Hortic. Sci. 93:699-704.

۲۷٫ McGuire, J.J., and Vallone, V.H. (1997). Interaction of 3- jndolebutyric acid and benomyl in promoting rootinitiation in stem cuttings of woody ornamental plants. Comb. Proc, Int. Plant prop. soc. 21: 374 -380.

۲۸٫ Nelson, S.H. (1989). Mist propagation of ever greens in the green house during the winter. Proc. Plant Prop. Soc. 9:67-76.

۲۹٫ Perry, F., and Vines, H.M. (1992). propagation of Magnolia grandiflora (L.) cuttings as related to age and growth regulators. J. Am. Soc. HOrtic. Sci. 97:753-756

۳۰٫ Rakesh–Kumar, R., Gill, D.S., Kaushik, R.A. (—-). Effect of indol butyric acid, p-hydroxybenzoic acid and season on the propagation of lemin cv. Baramasi from cuttings. Haryana Journal of Horticultural Science. 24:13-18.

۳۱٫ Shazly, S.M., Sabourt, M.B., Kassem, H.A. 1994. Root formation on the stem cuttings of Eurekal lemon and EL-Soukari loquat as affected by root promotion chemicals and misd. Alexandria Journal of Agricultural Research. 39:559-569.

۳۲٫ Walker, H. (et al). (1997). Note on the germination of gardenia seeds. Plant ProP. 13: 10-11.

۳۳٫ Yeates, J.S. (1984). The ProPagation of camellia reticulate. R.H.S Rhododendron and Camellia Year Book NO. 8: 99-103.

مقدمه

منشا مرکبات بنظر بسیاری از پژوهشگران، جنوب شرقی آسیا شامل کشورهای عربی در شرق آسیا، فیلیپین و همچنین از جنوب هیمالیا تا اندونزی بوده است. در بین این مناطق وسیع احتمالا شمال شرقی هند و نواحی شمال برمه موطن و مرکز اصلی مرکبات محسوب می‌گردد. بعضی از انواع مرکبات قبل از مسیحیت به مناطق غربی آسیا نظیر عمان، ایران و فلسطین انتقال یافته است. یکی از انواع مرکبات بالنگ یا بادرنگ می‌باشد، که منشا آن از مناطق جنوبی چین تا هند بوده و بنا بر گزارشهای مورخین، اسکندر مقدونی این گونه رات در ۳۳۰ سال قبل از میلاد مسیح در ایران مشاهده کرد. عقیده بر این است که بعدها گونه بالنگ به مناطق مدیترانه‌ای انتقال یافت. در اوایل دوران امپراطوری روم بین سال ۲۷ قبل از میلاد و ۲۴۸ بعد از میلاد بعضی گونه‌های مرکبات در ایتالیا شناخته شده بود، ولی پایدار نماند و از بین رفت.

تایزوبروتانکا که مطالعات وسیعی در گیاهشناسی مرکبات داشته در بیان ومعرفی منشا مرکبات، خطی را بطور فرضیاز جنوب شرقی آسیا به سمت شمال شرقی آسیا پیشنهاد نمود. وی پراکندگی مرکبات ترش و شیرین را روی این خط در جنوب دانسته که سپس به سایر نقاط دنیا پخش شده است. منشاء نارنگی در قسمت شمالی روی این خط فرضی و جنس پونسیروس در ۳/۱ خطی که از جنوب مرکزی چین عبور می‌کند در امتداد خط غربی شرقی گزارش شده است. به عقیده سویینگل موطن لایم از جزایر شرق هند بوده و احتمالاً از دریای عمان بوسیله سربازان عرب به مصر و اروپا انتقال داده شده. منشاء لیمو به خوبی شناخه شده نیست شاید گونه ای باشد که از تلاقی بالنگ و لایم حاصل شده است. به نظر متخصصین گیاهشناسی مرکبات، بالنگ و لایم هر دو گونه از مرکبات اولیه هستند و لیموها هم از نظر زمان پیدایش به دو گونه قبلی نزدیک می‌باشد. به گزارش کیلرمن، بذور مربوط به بالنگ و بادرنگ در حفاریهای مربوط به جنوب بابل حکایت از قدمت ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد آن در این مناطق دارد. نارنج از آسیای جنوب شرقی و احتمالا هند منشا گرفته و در قرنهای اولیه میلادی به شمال افریقا و اروپا انتقال یافته است. تولکوسکی گزارش نمود از مطالب و نقوش مندرج بر کاشی ها و سفالهای تاریخی بجا مانده استنباط می‌شود که ارقام شیرین نارنج در روم قدیم، سال ۷۹ بعد از میلاد وجود داشته است.

پرتقال از مناطق جنوبی چین منشا گرفته و سپس به اروپا رفته است. در همین ایام گلخانه برای حفاظت از سرما بوجود آمد. گزارشات تایید شده ای از پژوهشگران دیگر در دست است که نشان می‌دهد قبل از توسعه مرکبات در اروپا در چین کشت پرتقال مرسوم بوده است. هان ین- چی در ۱۱۷۸ میلادی۲۷ رقم پرتقال، نارنج، نارنگی نام برده و بالنگ و کامکواتها را توصیف نموده و به بررسی روشهای خزانه داری و مدیرت و بیماریهای مرکبات در اروپا پرداخته است. گروه پوملو از جزایر هند و مالزی منشا گرفت و سپس در جزایر فی جی پخش گردید. دورگ‌های پوملو یا شدک در فلسطین حدود ۹۰۰ سال بعد از میلاد شناخته شد و سپس به اروپا اتقال یافت. این گونه بوسیله کاپیتان کشتی هند شرقی بنام شدک، به این نام نامگذاری شد. گریپ فروت از یک جهش یا دورگ شدک در غرب هند حاصل شده است. این گونه در فلوریدای آمریکا بصورت گسترده پخش شده است که احتمالا از گیاهانی که در ۱۸۰۹ دن فیلیپ در جامائیکا کاشته بود منشا گرفته است. موطن نارنگی جنوب چین گزارش شده که سپس در مناطق شرقی هند گسترش یافت. مناطق تولید سنتی آن در آسیا بوده است. از آسیا نارنگی به اروپا انتقال پیدا کرد منتها خیلی دیرتر از سایرگونه‌های مرکبات این جابجایی صورت گرفت. برای مثال نارنگی ویلولیف در سال ۱۸۰۵ از چین به منطقه مدیترانه اتنقال پیدا کرد و بعدها نارنگی‌های معمولی از چین به نقاط دیگر انتشار یافت. ورود مرکبات در ایران بجز گونه بالنگ، سابقه ای حدود ۴۰۰ ساله دارد. به اسناد مدارک تاریخی، ایران دروازه خروج مرکبات از آسیا به سایر مناطق دنیا بوده و بعبارت دیگر مرکبات از موطن اصلی آن به ایران و سپس به فلسطین و بالاخره به اروپای جنوبی و امریکا انتقال یافته است. از زمان صفویه به لحاظ تردد کشتیهای پرتغالیها در جنوب ایران، بذور پرتقال در اختیار مردم مردم جنوب قرار گرفت و کشت شد. سپس بذور آن از جنوب در حدود ۳۰۰ سال قبل از به شمال کشور آورده شد و در خرم آباد تنکابن کشت گردید. پس از آن بویژه از اوائل ۱۳۰۰ گونه هاو ارقام مختلف مرکبات وارد ایران گردید و در باغهایی که متعلق به خاندان سلطنتی بود و یا در برخی باغهای شخصی، مربوط به علاقه مندان باغبانی کشت گردید.

مناطق تولید مرکبات

مرکبات بین عرضهای جغرافیایی ۴۰ درجه شمالی و جنوبی از خط استوا با خاک مناسب، رطوبت کافی و در صورت عدم یخبندان تولید می‌گردد. لکن بنظر می‌رسد مناطق عمده تولید مرکبات در سطوح تجارتی در نواحی نیمه گرمسیری بالاتر از ۲۰ درجه شمالی یا جنوبی قرار دارد. ایران یکی از کشورهای تولید کننده مرکبات است ودر بین ۵۰ کشورتولید کننده که در سطحی حدود ۶/۱ میلیون هکتار، به تولید مرکبات می‌پردازند، ایران قریب ۳ میلیون تن در مساحتی حدود ۲۲۲ هزار هکتار انواع مرکبات را در مناطقمختلف شمال و جنوب کشور تولید می‌نماید. تمام تولیدات ایران بصورت تازه و مقادیر ناچیزی بصورت آبمیوه به مصرف داخلی می‌رسد. مازندران، فارس، جیرفت، کهنوج و هرمزگان به ترتیب با ۶/۳۸، ۹/۲۰، ۱۴ و ۲/۱۲ درصد سطح از درختان باروررتبه‌های اول تا چهارم را به خود اختصاص داده اند. جمعا ۶/۸۵ درصد سطح بارور مرکبات کشور در این مناطق قرار دارد.

مناطق مرکبات خیز ایران

الف- سواحل دریای خزر: از آستارا تا گرگان ارقام مختلفی از مرکبات کشت می‌شود.محدودتهای اقلیمی موجب شده که بیشتر تراکم باغات مرکبات در نواحی چابکسر تا نوشهر و آمل تا بهشهر باشد. سطح زیر کشت ناحیه شمالی ۰۸۱/۸۴ هکتار بوده که ۸۰ درصد آن پرتقال، ۱۵ درصد نارنگی محلی، انشو، کلمانتین و سایر ارقام نارنگی و ۵ درصد متفرقه شامل لیموترش و گریپ فروت می‌باشد. تولید سالیانه این ناحیه ۱۳۷۲۹۷۸ تن می‌باشد.

ب- ناحیه مرکزی: این ناحیه شامل بلوچستان، خوزستان، فارس، کرمان و باختران می‌باشد. در این ناحیه شرایط اقلیمی متفاوت دیده می‌شود. عرض جغرافیایی پایینتر از ۳۳ درجه شمالی بوده و بیشرروزها آفتابی بوده و رطوبت نسبی محیط پایین می‌باشد. متوسط بارندگی این مناطق ۱۰۰- ۳۰۰ میلیمتر بوده است و بنابراین در تابستان به ۴- ۵ نوبت آبیاری نیازدارند. سطح زیر کشت این منطقه ۸۷۲۳۹ هکتار بوده که ۵/۵۲ درصد آن را پرتقال، ۷/۲۸ درصد مکزیکن لایم، ۶/۱۱ درصد نارنگی محلی، ۴/۱۰ درصد لیمو شیرین، ۸/۲ درصد متفرقه تشکیل می‌دهد و جمع تولید این منطقه ۱۲۸۲۷۱۵ تن برآورد شده است بهترین نواحی تولید مرکبات این منطقه جیرفت و بم می‌باشد.

ج- ناحیه بندرعباس و دریای عمان: در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان در عرض جغرافیایی حدود ۲۳ درجه حدود ۲۴۳۳۳ هکتار باغ مرکبات وجود دارد. این منطقه عاری از یخبندان، با رطوبت نسبی بالا حدود (۵۳-۸۶ درصد) و گرمای زیاد در تابستان می‌باشد دمای مناسب از مهر ماه تا اوائل فروردین سال بعد برای رشد و نمو مرکبات مناسب است، ولی شرایط نامطلوب تابستان و یا بهار از کیفیت پرتقال و نارنگی می‌کاهد. درحالیکه در این منطقه تولید لیمو شیرین و لیمو ترش از کیفیت خوبی برخوردار می‌باشد. ارقام این منطقه شامل ۹۰ درصد مکزیکن لایم، ۵ درصد لیموشیرین، ۵ درصد سایر ارقام می‌باشد. تولید ناحیه ساحلی جنوب ۳۸۸۴۳۲ تن براورد شده است.

میزان محصول مرکبات در واحد سطح بعلل و عوامل مختلف بستگی دارد. آب و هوا، نوع خاک، مواظبت زراعی خصوصا استفاده از پایه‌های سالم و عاری از ویروس، همچنین نوع پایه و پیوندک و سازگاری آن با محل کشت، که هر یک تاثیر قابل ملاحظه ای در میزان محصول و کیفیت مرکبات دارد. امروزه دردنیا با افزایش تعداد درخت در هکتار، استفاده از ارقام تجارتی پر محصول و پیوند آنها روی پایه‌های مقاوم به امراض قارچی و ویروسی و شرایط نامساعد محیطی، میزان محصول مرکبات را تا میزان قابل توجهی در هکتار بالا برده اند. لیکن بطور متوسط در سطوح تجارتی میزان تولید حدود ۳۰ تن در هکتار برآورد می‌شود. در وضعیت کنونی و در باغ‌های سنتی ایران میزان محصول بستگی به شرایط مختلف از ۱۷- ۵ تن در هکتار متغیر می‌باشد.

ارزش غذایی و موارد مصرف مرکبات

مرکبات حاوی املاح و سرشار از ویتامین‌های A،B،P،C بوده که جنبه دارویی و غذایی دارد. نزدیک به یک صد صنعت از مرکبات در تولید فراورده خود استفاده می‌کنند. تامین غذای دام از مخلوط تفاله مرکبات و ملاس چغندر، استفاده از آبمیوه آن در صنایع غذایی و بهره‌گیری از اسانس و اترهای چرب آن در صنایع آرایشی حائزاهمیت بسیار است. از تفاله مرکبات به میزان قابل توجهی پکتین استخراج می‌گردد و از اسید سیتریک مرکبات در صنایع غذایی، فلزی، نساجی، داروسازی و بالاخره برای صمغهای مصنوعی استفاده می‌شود.

گیاه شناسی

مرکبات گیاهانی بوته ای، درختچه ای با شاخ و برگ متراکم و یا درختی با گلهای سفید مایل به ارغوانی می‌باشد. گلها با داشتن ۴-۸ گلبرگ کلفت سفید، قرمز یا ارغوانی و ۴- ۵ کاسبرگ و ۱۶-۳۲ پرچم و بوی عطر و شهد فراوان، توجه حشرات بویژه زنبور عسل را بخود جلب می‌نماید. مرکبات از خانواده Rutaceae و تحت خانواده Aurantioideae بوده و طبقه بندی گیاهان این خانواده بر اساس سیستمهای متفاوتی از حدود یک صد سال قبل تاکنون انجام شده است.(۸)

اولین سیستم طبقه بندی در سالهای ۱۸۷۵ و ۱۸۹۶ به ترتیب توسط هوکر و انگر بر اساس مشخصات مرفولوژیکی و منشا فرضی گونه ها ارائه گردید. این گیاهشناسان وجود چند جنینی و اهمیت آنرا نادیده گرفتند و این در حالی بود که هنوز فناوری لازم در رابطه با زیست شناسی مولکولی جهت طبقه بندی این گیاهان کسب نگردیده بود. در طی نیمه قرن نوزدهم سوئینگل مرکبات را به دو زیر تحت خانواده Clauseneae و Citreae بر مبنای مشخصات ظاهری و نیز اهمیت و نقطه نظرهای کاربردی تقسیم کردند. سوئینگل در طبقه بندی خود مرکبات را به سه دسته مرکبات حقیقی، دسته نزدیک به مرکبات و مرکبات اولیه در تحت یک گروه بنام Citrinae قرار داد. در گروه حقیقی شش جنس جای گرفت که جنس Citrus را با ۱۶ گونه پیشنهاد نمود(۵۸). تاناکا (۱۹۷۷) گیاهشناس ژاپنی طبقه بندی وسیعتری را انتخاب و پیشنهاد کرد. بر اساس این طبقه بندی اختلاف بین گیاهان مستلزم تقسیم بندی بیشتری است. به همین جهت در جنس Citrus، ۱۶۲ گونه قرار داده می‌شود. تاناکا عقیده داشت که نمی توان دو رگهای متعدد را مشابه نظر سوئینگل در داخل یک گونه جمع کرد. در طبقه بندی دیگری که هوگس انجام داد گونه‌های Citrus را ۳۶ عدد دانسته که ۱۶ گونه با طبقه بندی سوئینگل و۲۰ گونه با طبقه بندی تاناکا مشترک می‌باشد. طبقه بندی سوئینگل ساده و جامع است و اکثر موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وضعیت گل و لقاح

گلهای مرکبات بر حسب گونه ممکن است به سه نوع کامل، نر و ماده وجود داشته است. تعداد گلهای نر به شریط محیطی و رقم بستگی دارد. کم برگی، دمای پایین در زمان تشکیل گل، کمبود مواد غذایی (در پرتقال شاموتی کمبود روی) و بالاخره گلهای آخر فصل سبب بروز افزایش گلهای نر می‌گردد. پرچمها در مقایسه با مادگی کمتر در طول نمو از بین می‌روند. تخمدان دارای ۶-۱۴ برچه بیضوی و متصل به خامه خیلی باریک و گاهی متورم و پهن بوده که منتهی به کلاله کروی می‌شود. سطح کلاله پوشیده از موهای ضخیم است و با فرارسیدن زمان لقاح مواد چسبنده ای ترشح می‌نماید که به اتصال دانه گرده در سطح کلاله کمک کرده و جوانه زدن آنرا موجب می‌شود. بساک پرچمهای در مرحله بلوغ به رنگ زرد روشن است و چنانچه بساک گرده ناقص و غیر فعال داشته باشد کرم یا سفید رنگ خواهد بود.

تشکیل گل در مناطق نیمه گرمسیری (مناطق مرکبات خیز ایران) به لحاظ سرمای زمستان یک نوبت در سال ولی در مناطق گرمسیری در تمام طول سال و یا بعبارت دیگر چندین نوبت می‌باشد. در مناطق نیمه گرمسیری گل انگیزی در اواخر دی ماه صورت می‌گیرد. لکن عواملی مثل بیماری، بارندگی، آبیاری سنگین بعد از خشکی، سبب به گل نشستن بی موقع درخت می‌گردد. نوع گرده افشانی مرکبات برحسب گونه متفاوت بوده و خودگشن، خودگشن-دگرگشن، یا پارتنوکارپ می‌باشند. لیموترش عموما خودگشن، لیموشیرین خودگشن و پارتنوکارپ، پرتقال بر حسب رقم دگرگشن و پارتنوکارپ بوده و نارنگی ها نیز اکثرا دگرگشن گزارش شده اند.(۸)

علل پارتنوکارپی

– عوامل ژنتیکی موجب بی بذری در میوه تعدادی از ارقام مرکبات بوده است. پرتقال هاملین و سالوستیانا از گروه ارقام بی بذر می‌باشد.

– عامل بافتی در پرتقال واشنگتن ناول موجب می‌شود تا قبل از آنکه لوله گرده بتواند خود را از خامه باریک عبور داده و به تخمدان برساند، جنین از بین برود.

– عدم وجود ارقام گرده دهنده قوی در منطقه عامل موثر در پارتنوکارپی محسوب می‌شود. درختان رقم پیج که دورگی از گروه نارنگی ها است بعلت عدم حضور گرده دهنده قوی می‌تواند تماما میوه بی بذر تولید نماید.

– شرایط محیطی میتواند تغییرات مختلفی را در گیاه از جهات فیزیولوژیکی بوجود آورده و تاثیراتی در گرده افشانی، وضعیت باروری و ناباروری پرچمها، فعالیت زنبورها در باغ داشته باشد.

عوامل موثر در دگرگشنی

وجود ارقام گرده دهنده قوی در افزایش درصد دگرگشنی موثر می‌باشد. در تایوان رقم تاتوونتن بدون بذر است ولی در بعضی کشورها بویژه ژاپن میوه حاوی بذر می‌باشد. وقتی اثر گرده‌های ارقام مختلف روی رقم ماتوونتن مورد بررسی قرار گرفت از بین ۱۷۲۲ میوه ۶۵/۸ درصد آنها بذری بودند که حاکی از قدرت بعضی گرده‌های مصرفی بوده است. از بین ارقام هانگ یو و پایا که هر دو از Citrus grandis می‌باشند، درصد بذرگیری میوه ماتوونتن را افزایش داد. در بسیاری از ارقام دورگ مرکب مانند لی، پیج، نوا و رابینسون که خود تلقیح نیستند همواره میوه هایی را که درون تاج تشکیل می‌دهند عاری از بذر و کوچک می‌باشد، در حالیکه میوه‌های بیرون تاج درخت بذری می‌باشند. قابل ذکر است برخی از این دورگهای مرکب، تلقیح کننده‌های قوی برای دیگر دورگها محسوب می‌شوند، مثلا دورگ لی برای پیج یا تمپل و دنسی برای اورلاندو گرده افشا‌ن‌های قوی می‌باشند. ارقام پوملو قابلیت باروری بین خود ندارند، لذا باید در بین درختان آنها ارقام دیگری کشت گردد.

90,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .