عنوان :

تحقیق بادرنجویه

تعداد صفحات : ۶۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

بادرنجبویه از گیاهان معطری است که مردم بعضی سرزمینها از مدتها پیش خواص دارویی آن را می دانستند و برای درمان برخی بیماریها از آن استفاده می‌کردند.

در ایران نامهای دیگری همچون ملیس, فرنجمشک، وارنگ بو و یا حتی بالنگ بو هم به آن گفته می شود. از قدیم الایام به عنوان یک گیاه دارویی شناخته شده و مردم از آن استفاده می کردند .مواد موثره ی بادرنجبویه اثر آرامبخشی اعصاب و بیماریهای معدی و قلبی دارند. از آن به عنوان آرامبخش استفاده می شود و اثر سنبل الطیب را تشدید می کند . از اسانس آن استفاده های فراوانی در صنایع آرایشی بهداشتی و داروسازی می شود .

بادرنجبویه در کشورهای آلمان ، چک ، اسلواک ، هلند ، بلغارستان و مجارستان در سطوح وسیعی کشت می شود.

بادرنجبویه در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد . بذرها در دمای ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی گراد جوانه می زنند ، ولی دمای مناسب برای جوانه زنی ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد است . درجه حرارت مطلوب در طول رویش این گیاه ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است . بادرنجبویه برای مدتی قادر به تحمل درجه حرارتهای پایین ( ۲۰ – تا ۲۵ – درجه سانتی گراد ) می باشد.

بادرنجبویه را می توان چهار تا پنج سال متوالی در یک زمین کشت کرد . پس از این مدت باید با گیاهان مناسب به تناوب کشت می شود .

لازم به ذکر است گیاهی که هم اکنون در سبزی فروشی ها به نام بادرنجبویه به فروش می رسد گیاه دیگری با نام فارسی بادرشبو است که اثراتی تا حدودی شبیه بادرنجبویه ولی خفیف تر دارد.

در ضمن در فروشگاههای عطاری هم به علت عدم آشنایی عطاران سنتی و جمع آوری کنندگان گیاهان از منابع طبیعی با علم گیاهشناسی ، گیاهی به نام گل اروانه که برگهایی بسیار شبیه بادرنجبویه دارد به فروش می رسد. لذا باید توجه نمود که با استفاده از این گیاهان توقع ایجاد اثرات بادرنجبویه را نباید داشت.

وجه تمایز بادرنجبویه با گیاهان مذکور این است که بادرنجبویه برگهای قلبی شکل دارد در حالی که بادرشبو برگهایی کشیده و به طول ۳ تا ۵ سانتی متر و عرض ۱ تا ۵/۱ سانتی متر دارد . همچنین تمایز آن از گل اروانه یا دوای شیخ علی این است که در بادرنجبویه برگها بویی شبیه لیمو دارند که در گل اروانه این بو اصلاً به مشام نمی رسد.

واژه های کلیدی: بادرنجبویه، گیاه دارویی، روش کاشت، اسانس ها

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه    ۳
فصل اول  معرفی     ۴
مشخصات گیاه     ۸
مشخصات تیره نعناوجنس ملیسا     ۹
مشخصات بوتانیکی بادر نجبویه    ۱۰
کلیاتی در مورد اسانس ها     ۱۴
روشهای اسانس گیری    ۱۵
روشهای تقطیر    ۱۶
روش های عصاره گیری    ۱۶
روش های فشردن    ۱۷
ترکیب شیمیایی اسانس ها    ۱۷
ترپنوییدها    ۱۸
ترپنهای اساسی    ۱۸
فصل دوم: کاشت ، داشت، برداشت گیاه    ۱۹
نیاز های اکولوژی     ۲۰
مواد وعناصر غذایی مورد نیاز    ۲۱
آماده سازی خاک    ۲۲
نقش نیتروژن در طبیعت     ۲۴
علائم کمبود ازت ،زمان ونحوه مصرف کودهای ازته     ۲۵
عوامل موثر درمیزان نیتروژن خاک    ۲۶
تاثیر منفی کودهای شیمیایی در خاک گیاه     ۲۷
تاثیر کود های شیمیایی اوره برخصوصِات کمی وکیفی گیاهان    ۳۰
تارِخ وفواصل کاشت     ۳۳
روش کاشت     ۳۴
کشت مستقیم     ۳۴
کشت غِیر مستقیم    ۳۵
مراقب و نگهداری    ۳۶
برداشت محصول     ۳۸
جمع آوری بذر    ۳۹
فصل سوم:گونه های مختلف گیاه و کاربردها    ۴۰
مشخصات تیره نعناع     ۴۱
صفحات تشریحی تیره نعناع    ۴۲
صفحات اختصاصی جنس     ۴۲
مشخصات گیاه شناسی بادرنجبویه    ۴۳
ترکیبات بادر نجبویه    ۴۶
ترکیبات اسانس بادر نجبویه     ۴۶
خواص دارویی بادر نجبویه    ۴۷
کاربرد بادرنجبویه در صنایع     ۴۹
تقلبات دارویی    ۵۰
مصرف آشپزخانه ای     ۵۰
ترکیبات شیمیایی    ۵۱
خواص درمانی    ۵۱
اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی    ۵۲
کاربرد صنعتی گیاهان دارویی    ۵۳
نتیجه و بحث    ۵۴
منابع و ماخذ    ۵۵

منابع و ماخذ:

۱ – امیدبیگی، ر. ۱۳۷۹٫ رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات فکر روز، جلد سوم. ۳۹۷ ص.

۲ – امیدبیگی، ر. ۱۳۷۹٫ رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی. طراحان نشر. جلد اول. ۲۸۳ ص.

۳ – عماد، م. ۱۳۷۸٫ شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی و جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها. انتشارات توسعه روستایی.

۴ – جایمند، ک. و م. ب. رضایی. ۱۳۸۰٫ اسانس و دستگاههای اسانسگیری. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر  ایران(۹). موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع. شماره انتشار۲۶۹-۱۳۸۰٫

۵ – جهان آرا، ف. و ب.ب.م.، حائری زاده. ۱۳۸۰٫ اطلاعات و کاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران. انتشارات شرکت داروگستر رازی.

۶ – راد،ک. و ش.، قاسمی نژاد. ۱۳۸۲٫ داروخانه در خانه( خانواده سالم با تغذیه مناسب). انتشارات پل. ۳۴۲ ص.

۷ – زرگری، ع. ۱۳۶۹٫ گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران. ۹۲۳ ص.

۸ – رجحان، م. ص. ۱۳۶۲٫ شفاء با داروهای گیاهی( گیاه درمانی). ناشر کتاب فروشی خیام. ۲۴۱ ص.

۹ – شاکری، پ. ۱۳۷۵٫ ارزیابی بالینی اثرات آرام بخشی گیاه  Melissa officinalis(بادرنجبویه ) بر روی  نوروزهای اضطرابی(افسردگی واکنشی). پایان نامه دکترای داروسازی، دانشگاه تهران. ۱۲۹ ص.

۱۰ – سرمدنیا، غ. و ع.، کوچکی. ۱۳۶۹٫ فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد.

۱۱ – صمصام شریعت، ه. ۱۳۷۴٫ پرورش و تکثیر گیاهان دارویی. انتشارات مانی، ۴۲۰ ص.

۱۲ – شفیعی، ک. ۱۳۶۹٫ بررسی داروها و گیاهان خواب آور و ارام بخش در طب گذشته ایران و ارائه فرمولاسیون  داروئی مناسب. چهارمین سمینار گیاهان دارویی ایران. دانشگاه علوم پزشکی تهران.

۱۳- علیمدد، م. ۱۳۷۵٫ بررسی مواد و ترکیبات متشکله اسانس بادرنجبویه. پایان نامه کارشناسی ارشد شیمی تجزیه دانشگاه تهران ، ۲۳۱ ص.

۱۴- محمدی گلرنگ، ب. ۱۳۸۰٫ جایگاه اقتصادی گیاهان دارویی در جهان و ایران. مجموعه مقالات همایش ملی گیاهان دارویی. انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع. شماره،۲۸۰-۱۳۸۰٫

۱۵- مومنی، ت. و ن.، شاهرخی. ۱۳۷۷٫ اسانسهای گیاهی و اثرات درمانی آنها. انتشارات دانشگاه تهران. ۱۵۸ ص .

مقدمه:

بادرنجبویه گیاهی است پایا و پرشاخه و پرپشت به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و بسته به شرایط اقلیمی بیشتر و یا کمتر هم می شود. منشا آن شرق مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است و در اسپانیا تا قفقاز و در آسیای صغیر و ایران رویش دارد. برگها قلبی شکل ، متقابل و دندانه دار با دندانه های فاصله دار از هم است. روی برگها را کرکهای ریز سفیدرنگی پوشانده است. طول برگها ۳ تا ۶ سانتی متر است و عرض آنها هم ۳ تا ۴ سانتی متر. رنگ برگها معمولا در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی سبز روشن است و هنگامی که در دهان گذاشته شوند باعث خشک شدن دهان و ایجاد مزه ی گس می شود که به خاطر دارا بودن تانن است. برگها دارای رگبرگهای برجسته و ظاهری ناصاف هستند. ساقه ها همانند سایر گیاهان خانواده نعناعیان چهارگوش و مستقیم هستند و به ندرت اتفاق می افتد که به صورت خوابیده روی زمین قرار بگیرند (که در گیاهان جوان این اتفاق بیشتر است). ریشه ها به رنگ قهوه ای و از روی استولونها خارج می شوند.  گلها در خرداد تا اواسط مرداد و در زاویه بین برگها ظاهر شده و دارای رنگهای سفید یا گلی هستند و به تعداد ۶ تا ۱۲ تایی در محور برگها ظاهر می شوند . کاسه و جام آن دارای دو لوب است که لوب بالایی دارای دو لوب و لوب تحتانی دارای سه لوب است. بر روی کاسه ی گل ۱۳ رگه قابل تشخیص است. پرچمها دی دینام ( ۲بزرگ و ۲ کوچک) هستند و میوه ی چهارفندقه ای قهوه ای رنگ دارد.

معرفی

   آدمی باید به غذایش، بخوراکش و به آنچه میخورد توجه داشته باشد که از هر نظر پاک و تمییز، حلال، مباح و قابل خوردن باشد و از نظر بهداشت و سلامتی بایستی دقت کافی مبذول دارد که آنچه میخورد سالم باشد و چه از نظر ظاهر و چه از نظر باطن، آلوده نباشد مال کسی در آن نبوده، حق کسی را نخورد و توجه داشته باشد که چه میخورد به اندازه کافی بخورد و آیا آنچه میخورد خوردنی است. آیه ۲۴ سوره عبس.

کشور پهناور ایران با برخورداری از سابقه تاریخی در طب و داشتن استعدادهای بالقوه جغرافیایی، اقلیمی و دارا بودن حدود ۳۰۰ روز آفتابی با دامنه تغییرات دمای روزانه ای حدود ۵۰ درجه سانتیگرادی در سال و داشتن شرایط متفاوت اکولوژیکی و زیستی و با دارا بودن بیش از ۷۵۰۰ گونه گیاهی که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد آن دارویی شناخته شده، دارای پتانسیل بالقوه بسیار بالا برای تولید و اشتغال زایی و صادرات میباشد و این لازمه مدیریت صحیح و ایجاد یک سیستم یکپارچه بین بخشهای مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، صنایع دارویی، داروسازی، مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و بازرگانی است. توجه به برخی آمارهای موجود در زمینه گیاهان دارویی ما را به اهمیت گیاهان دارویی بیشتر واقف خواهد ساخت.

  امروزه از کل داروهای ساخته شده در جهان، ۲۰ درصد داروهای با منشاء مواد شیمیائی و طبیعی، ۲۵ درصد با منشاء شیمی الی و معدنی، ۱۰ درصد با منشاء مواد جانوری و انسان، ۵ درصد از میکرواگانیسمها و ویروسها و ۴۰ درصد از مواد گیاهی می باشد. همچنین بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی حدود ۸۰ درصد مردم جهان با دویست گونه گیاه داروئی انواع بیماریها را مداوا می کنند. کاربرد گیاهان داروئی در تولیدات مواد آرایشی بهداشتی و غذائی در جهان بقدری رو به توسعه و افزایش است که طبق آمارهای موجود از جمعییت ۵/۶ میلیارد نفری جهان بیش از ۵/۴ میلیارد نفر از گیاهان داروئی از راههای مختلف بصورت روزانه استفاده می کنند. جالب است بدانیم که این تازه اول راه هست، زیرا به دلیل مشخص شدن عوارض جانبی داروهای شیمیایی، رویکرد عمومی به مصرف داروهای گیاهی روز بروز درحال افزایش است و برخی از این داروها مانند داروهای گروه تروپان آلکالوییدی، گروه اوپیوییدی و داروهای ضد سرطانی بعضا جایگزین مناسب شیمیایی هم ندارند، بطوریکه ما امروزه کمتر داروخانه ای را میتوانیم پیدا کنیم که در قفسه های آن داروهایی با منشاء گیاهی موجود نباشد. بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۹۹۸ میلادی در سطح جهانی ۴۴۰۰۰۰ تن گیاهان دارویی به ارزش ۲/۲ میلیارد مارک یا ۱/۱ میلیارد یورو معامله و خرید و فروش شده است که متاسفانه ۹۰ درصد ۲۰۰۰ گونه مهم و عمومی گیاهان دارویی از طبیعت برداشت شده و تنها ۱۰ درصد آن زراعت گردیده است.

 با  این اوصاف حال در صورت عدم کشت و کار و بهره برداری یکجانبه گیاهان دارویی از طبیعت در آینده نه چندان دور با بحران زیست محیطی و چه بسا با انقراض برخی از گونه های با ارزش مواجه خواهیم بود. لذا تولید گیاهان دارویی آن هم بصورت انبوه علاوه بر تامین نیازهای داخلی مراکز تولید و صادرات، موجبات کاهش فشار بر عرصه های طبیعی کشور را فراهم خواهد ساخت. البته برداشت از طبیعت آزاد باید بر اساس استعدادها و ظرفیت رشد در اکوسیستم باشد.

   گیاهان در شرایط مختلف اقلیمی و خاکی، تفاوتهایی در عملکرد و کیفیت نشان میدهند، هر گونه ای در شرایط مطلوب بخصوص حداکثر پتانسیل تولید را دارا می باشد که ممکن است همین گونه در شرایط طبیعی دیگر یا در شرایط زراعی عملکرد متفاوتی داشته باشد. لذا شناخت نیازهای اکولوژیکی و زراعی گیاهان نسبت به عوامل اقلیمی از قبیل نور، رطوبت، ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی، نوع خاک، آفات و بیماریها و عناصر غذایی و غیره اولین قدم برای تولید و شناخت تاثیر تغییرات این عوامل در گیاهان و بررسی سیستمهای تغذیه ای مختلف در اکوسیتمهای زراعی برای تولید انبوه گیاهان با کیفیت بالا و سالم با ماده موثره بیشتر لازم و ضروری است. بنظر میرسد استفاده از یک سیستم توسعه یافته کشاورزی برای دست یابی به کشاورزی پایدار و هدایت چرخه های عناصر زیستی و استفاده از منابع آلی ، بیولوژیکی و شیمیایی مثل کودهای شیمیایی در حد معقول لازم و ضروری است. زیرا امروزه نزدیک به ۵۰ درصد نهاده های جانبی بخش کشاورزی را کودهای اوره تشکیل میدهند، میدانیم که قسمت زیادی از کود اوره مصرفی به طرق مختلف از جمله شستشو توسط آبها، تبخیر و یا تجمع در گیاه نه تنها به مصرف تغذیه ای گیاه نمی رسد، بلکه موجبات آلودگی زیست محیطی و عوارض جانبی در بدن انسان می شوند.

  یکی از اهداف این تحقیق بررسی چگونگی زراعت بهینه بادرنجبویه و به کارگیری روشهای مناسب زراعی و کاهش مصرف کود اوره و جلوگیری از تجمع نیترات می باشد.

 مشخصات گیاه

مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را «سیترونلال» (۲۰ تا ۵۰ درصد) تشکیل می دهد . از ترکیبات دیگر اسانس می توان از  «سیترال» ،«ژرانیول» ، «لینالول» و «استات اوگنول » نام برد . اسانس به مقدرا بسیار کم حاوی موادی نظیر «اسدرزماری» اسدهای فنولیک یک کربنه و فلاونوئید است . بذرها سه الی چهار سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند .

رویش گیاه از طریق بذر به کندی انجام میگیرد . رویش گیاهان چند ساله در اوایل بهار  پس از گرم شدن هوا آغاز می شود .

اندامهای هوایی گیاه در زمستان بر اثر سرمازدگی خشک می شوند . در این حالت ریشه زنده است و از فعالیت خفیفی برخوردار است . گلها اواسط تابستان ( اواخر تیر –اوایل مرداد ) ظاهر می شوند و نکتار زیادی نیز تولید می کنند . بوی معطر گلها باعث جلب حشرات ، بخصوص زنبورهای عسل می شود . تغذیه نکتار گلها توسط زنبورها سبب افزایش تولید عسل آنها می شود .

میوه آن از اواسط تابستان ( اواخر مرداد) به تدریج می رسد . پس از رسیدن ، دانه ها به اطراف پراکنده می شوند .

 مشخصات تیره نعناع و جنس ملیسا

   تیره نعناعیان شامل ۲۰۰ جنس و متجاوز از ۴۰۰۰ گونه گیاهی است پراکنش وسیعی در مناطق مختلف جهان به خصوص در منطقه مدیترانه دارند، همچنین پیدایش این گیاهان در دوره اولیگوسن بوده است.

رچینگر گیاه شناس اتریشی ۶۰ جنس ازتیره نعناع را در ایران گزارش داده، که ۴۷ جنس آن در ایران و ۱۳ جنس در کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق قرار دارند. این گیاهان عموما علفی یک ساله یا چند ساله و دارای ساقه های راست و یا خزنده میباشند، برخی از آنها مانند آویشن ها دارای بوته های با ساقه های سخت و چوبی بوده و در بین آنها بندرت گیاهانی پیچنده و یا درختچه ای دیده می شود.

   گیاهان تیره نعناع ساقه های چهار گوش و کمی متورم در ناحیه گره ها ویا پایین آنها دارند، از قاعده ساقه آنها غالبا ساقه های فرعی منشعب میشوند. گیاهان تیره نعناع عموما برگهای متقابل، گاهی ساقه در آغوش و بندرت، فراهم دارند، پهنک برگ این گیاهان دارای اشکال مختلف و ساده بوده و درگیاهان این تیره برگهای مرکب دیده نشده است. گلهای آنها کامل، نامنظم، نر و ماده، مجتمع که به صورت دستجاتی در محور ساقه و در کنار برگها و یا در قسمت انتهای ساقه با فواصل خیلی کم از یکدیگر قرار دارند. در حالت اخیر چون معمولا برگهایی که در طرفین هر یک از دستجات گل باید قرار گیرند به صورت فلسهای کوچک در می آیند، مجموعا گل آذینی با ظاهر سنبله مانند بوجود می آورد.

 گیاهان این جنس چند ساله با برگهای باریک و کشیده میباشند که در کنار برگها، شاخه های کوتاه و برگدار با گلهای آبی یا بنفش رنگ وجود دارند. گیاهان این جنس دارای کاسه لوله ای تقریبا راست با ۱۵ رگبرگ طولی میباشند. دندانه های کاسه نامساوی و یکی از آنها مخصوصا بزرگتر از سایرین است. جام در قاعده تنگ و در بخش فوقانی متورم است. لبه تحتانی جام سه قسمتی بوده و لبه فوقانی آن نوک تیز یا کمی بشکل کلاه خود است. گیاهان این جنس دارای ۴ پرچم بوده که دوتای آنها طویلتر از دوتای دیگر است.

 مشخصات بوتانیکی بادرنجبویه [۱]

   جایگاه ومحل قرار گرفتن گیاه بادرنجبویه در طبقه بندی گیاهی  به شرح زیر میباشد:

این گیاه در شاخه پیدازادان[۲](زیرشاخه نهاندانگان[۳])   در رده دولپه ایها زیر رده پیوسته گلبرگها راسته لامینال[۴] تیره نعناعیان[۵] جنس ملیسا[۶]  و گونه آفیسینالیس [۷] قرار دارد.

    گیاه ملیسا آفینالیس در زبانهای مختلف با اسامی زیر شناخته می شود.

انگلیسی:

garden balm. drospy plant, cure all balm, lemon balm, balm mint, common balm, bee balm, sweet balm.

فرانسه:

citronelle, melisser, meliss officinaler, baume, herb citron, the de France.

آلمانی:

balm melisse, melissenkraut, citronenkrout balsam, zitronenkraut, herztrost.

ایتالیایی:

melssa, erba limona. Appiastro, cedronella, limoncina, citronella, erba cedrata.

ترکیه:

melisa out, ogul out, kavan out, acemout, limon out, turuncan, limon nanesi.

روسیه:

melissa limonnya, limonnik.

اسپانیا:

balsamita major, torpnjil.

مجارستان:

mezlu, orvosi citromfu, macskamez, anyamehfu hungarian.

 عربی: بادرنجبویه، ترنجان[۸] ، حشیشه النحل

فارسی: بادرنجبویه، بادرنجک، بادربویه، پلنگ مشک، فرنجمشک، بادرنگ، بادرونه، ترنگان، بادرنج، ترنجان، بارنگبو، بارنگبویه، بادر، مفرح القلب، قرنفل بستانی، وارنگبو و بالنگ.