عنوان :

تحقیق بررسی اثر ویتامین A بر افزایش کارآیی واکسن ضد

کوکسیدیوزدر جوجه های گوشتی

تعداد صفحات : ۸۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مسئله کمبود مواد غذایی و بخصوص پروتئین حیوانی یکی از بزرگترین مشکلات کشورهای در حال توسعه می‌باشد. عوامل مختلفی از جمله ارزش غذایی، سلامت گوشت، سرعت رشد، بازده بالای لاشه و سهولت تغذیه باعث گردیده است که از نظر تأمین پروتئین، گوشت طیور نسبت به گوشت سایر حیوانات حائز اهمیت و برتری باشد. بنابراین باید گامهای موثرتری جهت پیشبرد صنعت طیور برداشته شود. یکی از مهمترین اقدامات، پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی مانند بیماری کوکسیدیوز است.

کوکسیدیوز بیماری مهمی از لحاظ اقتصادی در صنعت طیور می‌باشد که باعث کاهش جذب غذا و به دنبال آن کاهش راندمان تولید می‌گردد. بطور معمول از داروهای مختلفی همراه با غذا یا آب برای مهار بیماری و افزایش میزان تولید استفاده می‌شود، لیکن گران بودن داروهای شیمیایی، بروز مقاومت دارویی و ایجاد گونه های مقاوم در مقابل داروهای شیمیایی، تضعیف سیستم ایمنی، مسمومیت های سلولی همراه با کاهش بازدهی در گله و نیز آثار سوء زیست محیطی ناشی از ورود مستمر داروهای شیمیایی در طبیعت و عواقب نامطلوب حاصل از حضور بقایای دارویی در فرآورده های غذایی از جمله مهمترین عوامل محدود کننده مصرف این ترکیبات می‌باشند. از طرف دیگر پیچیدگی چرخه حیات ارگانیسم و پاسخ ایمنی، توسعه واکسیناسیون را با مشکل مواجه کرده است. لذا با توجه به مشکلات فوق، اتخاذ یک روش کنترل نوین بدون عوارض سوء که مبتنی بر ایمنی، تغذیه و ژنتیک باشد، ضروری به نظر می رسد. در این طرح، اثرات استفاده از ویتامین A در خوراک همراه با انجام واکسیناسیون جهت پیشگیری از وقوع کوکسیدیوز مورد مطالعه قرار گرفته است.

به منظور بررسی اثر ویتامین A بر افزایش کارآیی واکسن ضد کوکسیدیوز در جوجه‌های گوشتی، تعداد ۴۸۰ قطعه جوجه گوشتی نو یکروزه از سویه تجاری Ross براساس طرح آماری کاملاً تصادفی و با آرایش فاکتوریل ۲*۲ به چهار گروه مساوی تقسیم گردید. بطوریکه هر گروه شامل سه زیر گروه و هر زیر گروه مشتمل بر ۴۰ قطعه جوجه بود. شرایط نگهداری برای تمامی گروهها یکنواخت و استاندارد بود. برای تغذیه دو گروه اول و سوم از مکمل ویتامین A استفاده گردید و نیز دو گروه سوم و چهارم در برابر عفونت تجربی کوکسیدیوز واکسینه گردیدند و گروه دوم بدون دریافت ویتامین A و واکسن به عنوان شاهد انتخاب شد.

جوجه های هر چهار گروه آزمایشی در سن ۲۶ روزگی (سه هفته بعد از تجویز واکسن ضد کوکسیدیوز) با دریافت ۱۰۰ میکرولیتر از سوسپانسیونه حاوی مخلوطی از چهار گونه ایمدیا بطور تجربی آلوده شدند.

نتایج حاصله نشان می دهند واکسیناسیون به تنهایی بدون توجه به حضور ویتامین A توانسته است میزان OPG را تقلیل دهد بطوری که دو هفته پس از چالش، اختلاف دفع میزان ااسیست بین گروه واکسینه شده و واکسینه نشده از نظر آماری معنی دار گردیده است .

حضور ویتامین A به تنهایی نتوانسته است سبب تقلیل میزان ااسیست دفع شده پس از چالش گردد اما مقایسه گروهی که ضمن دریافت واکسن، مکمل ویتامین A نیز دریافت کرده است با گروهی که تنها ویتامین A را دریافت نموده و یا گروه شاهد که هیچیک از دو مورد ویتامین A و واکسن را دریافت نکرده است، نشان می‌دهد که گرچه اعداد و ارقام از نظر آماری فاقد اختلاف معنی دار می‌باشند لیکن میزان OPG در گروهی که ویتامین A را همراه با واکسیناسیون دریافت نموده بود در مقایسه با گروه شاهد در روز هفتم پس از چالش از نظر عددی حدود ۵۰% تقلیل یافته بود .

در مجموع می‌توان چنین استنباط کرد که حضور ویتامین A می‌تواند تا حدودی دفع ااسیست را تقلیل دهد.. اما بر سایر پارامترهای رشد و تولید اثر چندانی ندارد ولی می‌توان چنین استنباط نمود که تجویز واکسن توام با ویتامین A یا بدون ویتامین A ضمن تقلیل میزان دفع ااسیست توانسته است تا حدودی شاخص های تولید را نیز بهبود بخشد.

واژه های کلیدی: بیماری کوکسیدیوز، ویتامین A، ااسیست

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه    ۳
بخش اول    ۶
ویتامین A    ۶
تاریخچه کشف ویتامین A:    ۶
ساختمان و شیمیایی    ۷
متابولیسم    ۷
الف) جذب:    ۷
ب) انتقال:    ۸
ج) ذخیره:    ۹
د) دفع:    ۱۰
اعمال متابولیکی    ۱۰
۱) بینایی:    ۱۰
۲) تولید مثل:    ۱۱
۳) حفظ غشاهای مخاطی:    ۱۱
۴) نقش کوانزیمی و هورمونی:    ۱۲
۵) سنتز موکوپلی ساکاریدها:    ۱۲
۶) غشاهای سلولی و درون سلولی:    ۱۲
۷) رشد استخوان:    ۱۳
۸) سنتز کورتیکوستروئیدها:    ۱۳
۹) فشار مایع مغزی نخاعی:    ۱۳
۱۰) ایمنی:    ۱۴
۱۱) فیزیولوژی غده تیروئید:    ۱۴
۱۲) متابولیسم مواد:    ۱۴
میزان نیاز به ویتامین A در طیور    ۱۵
منابع ویتامین A    ۱۸
الف) منابع حیوانی:    ۱۸
ب) منابع گیاهی:    ۱۸
ج) منابع سنتتیک:    ۱۹
بخش دوم    ۲۰
مروری بر بیماری کوکسیدیوز طیور    ۲۰
تعریف بیماری    ۲۰
وقوع بیماری    ۲۰
بیولوژی و چرخه زندگی    ۲۱
سبب شناسی    ۲۴
الف) گونه های مهم و بیماریزای ایمریا    ۲۴
ایمریا برونتی (لواین ۱۹۴۲)    ۲۶
ایمریا هاگانی (لواین ۱۹۳۸)    ۲۸
ایمریا ماگزیما (تایزر ۱۹۲۹)    ۲۸
ایمریا میتیس (تایزر ۱۹۲۹)    ۲۹
ایمریا میواتی (ادگار و سیبولد ۱۹۶۴)    ۳۰
ایمریا نکاتریکس (جانسون ۱۹۳۰)    ۳۰
ایمریا پریکاکس (جانسون ۱۹۳۰)    ۳۲
ایمریا تنلا (رایلیت و لوست ۱۸۹۱) (فانتام ۱۹۰۹)    ۳۲
عوامل مؤثر در بروز و شدت بیماری    ۳۳
جیره غذایی    ۳۳
عوامل محیطی و مدیریت    ۳۴
سن    ۳۵
ژنتیک    ۳۵
تداخل با سایر بیماری ها    ۳۷
اپیدمیولوژی    ۳۷
ایمنی شناسی    ۳۸
نشانه های بالینی    ۴۱
تشخیص    ۴۲
درمان    ۴۳
کنترل و پیشگیری    ۴۳
۱٫ به حداقل رساندن ضایعات ناشی از بیماری    ۴۴
۲٫ به حداقل رساندن مقاومت های ایجاد شده در برابر داروهای شیمیایی مصرفی    ۴۴
۳٫ ایجاد ایمنی با دوام علیه کوکسیدیوز به خصوص در گله‌های مادر    ۴۵
بخش سوم    ۴۷
رابطه ویتامین A و کوکسیدیوز طیور    ۴۷
مکانیسم ایمنی زایی ویتامین A  در برابر کوکسیدیوز    ۴۸
ویتامین A از دو طریق موجب عمل فوق می‌گردد:    ۴۸
الف) افزایش مقاومت مخاط روده:    ۴۸
ب) افزایش کارایی سیستم ایمنی:    ۴۸
مواد و روش کار    ۵۲
جدول (۱): تیمارهای آزماشی    ۵۴
نتایج    ۵۶
الف) میزان دفع ااسیست    ۵۶
ب) میانگین وزن بدن:    ۵۷
ج) میزان مصرف غذا:    ۵۸
د) ضریب تبدیل غذایی:    ۵۹
هـ) میزان تلفات:    ۶۰
بحث    ۶۳
Summary:    ۶۶
منابع    ۶۸

منابع

شمسایی . ا. هـ . (۱۳۶۸) ، ویتامین ها و اهمیت و عوارض ناشی از کمبود آنها در طیور، زیتون، شماره ۸۸، صفحه ۲۰-۲۱٫
تاجبخش . ح (۱۳۷۵) ، ایمنی شاسی بنیادی، انتشارات دانشگاه تهران.
فلاح . م . (۱۳۷۸) ، تأثیر واکسن ساخته شده علیه کوکسیدیوز ماکیان در پیشگیری از تلفات و بازدهی تولید جوجه های گوشتی، پایان نامه برای دریافت دکترای عمومی دامپزشکی، شماره ۲۶۴۷، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران.
شهبازی، پ، ملک نیا. ن. (۱۳۷۵)، بیوشیمی عمومی، صفحه ۷۴ـ۷۶، انتشارات دانشگاه تهران.
تغذیه مرغ، تألیف: اسکات . ام . ال، نشیم . ام . سی، یانگ . ار . جی، ترجمه : پوررضا. ج ، انتشارات اردکان، چاپ دوم (۱۳۷۹) ، صفحه ۱۶۰-۱۸۵٫
راهنمای بیماری‌های طیور، تألیف: وایتمن . سی . ایی، بکفورد . ر. ای، ترجمه : بزرگمهری فردی، م . ح، شجاعدوست. ب، اکبری. ع، کلدری. غ و شیخی. ن ، چاپ اول (۱۳۷۵)، صفحه ۲۴۰-۲۶۴٫
فرخوی. م ، (۱۳۷۵)، بررسی نقش ویتامین A در تغذیه طیور، فصلنامه چکاوک، دوره پنجم، شماره ۱، صفحه ۹۹-۱۰۷٫
هاشمی. م (۱۳۷۵)، مواد معدنی و ویتامین A در تغذیه حیوانات اهلی و انسان، انتشارات فرهنگ جامع، چاپ اول ، صفحه ۱۹۱-۲۲۲٫
اخیایی. م، کوکسیدیوز طیور، عوامل مؤثر در بروز بیماری و کنترل مؤثر آن، فصلنامه چکاوک (۶)، شماره ۱۸، صفحه ۳۰-۳۹٫
۱۰٫ Blomhoff, R.Green, M.H.Green, J.B.,Berg, T.Nourum,R.R.(1991). Vitamin A metabolism: new prespectives on obsorption, transport and storage. Physiology Reviews 71:951-990.
۱۱٫ Calnek, B.W., Barner, J.H.Beard, C.W.Reid, W.M.,Yoder, H.W.(1991). Disease of Poultry, Ninth Edition, PP:780-797, Iowa state University press.
۱۲٫  Chambon, P.,Zelenent, Z., Petkovich, M., Mendelsohn, C., Leroy, P., Krust, A., Kastner, P. and Brand, N. (1991). The family of retioic acid nuclear receptors, In: Retionoids: 10 years on (Ed. Saurat, J.H) Karager, Based, PP:10-27.
۱۳٫  Conway, D.P., Sasai, K., Gaafar, S.M., and Smothers, C.D.(1993): Effects of different levels of oocyst inocula of Eimeria acervulina, E.tenella, and E.maxima on plasma constituents, paeked cell volume, lscore, and performance in chickens. Avian Disease, 37:118-123.
۱۴٫  Dolloul, R.A., Lillehoj, H.S., Shellem, T.A. (2002). Effect of vitamin A deficiency on host intestinal immune response to Eimeria acerrulina in broiler chickens, Poultry Sci. 81(10):1509-1515.
۱۵٫ Davis, C.Y., and Sell, J.L. (1983). Effect of all-trans retinol and retinoic acid on the immune system of chicks, Nature. Oct; 113(10):1909-1914.
۱۶٫ Davis, C.Y., and Sell, J.L. (1983). Immunoglobulin concentration in serum and tissue of vitamin A deficient broiler chicks after Newcastle disease virus vaccination, Poultry Science. 68(1): 46-136.
۱۷٫ Friedman, A., Meidovsky, A., Leithner, G. and Sklan, D. (1991). Decreased resistance at immune response to E.Coli infection in chicks with low and high intakes of vitamin A. Journal Nutrition. 121: 395-400.
۱۸٫ Giguere, V., Ong. E.S.., Segui, P. and Evans, R.M. (1987). Identification of the receptor for morphogen retionic acid Nature. 3330: 624-629.
۱۹٫  Johnson, J.W. and Reid, M. (1970). Anti Coccidial drugs: Lesion scoring techniques in bettery and floor-pen expriments with chicken: Exp. Parasitol.28: 30-36.
۲۰٫ Jordan, F.T.W., Pattison, M., Alexander, D., Foagher, T. (2002). Poultry Disease PP: 405-420.
۲۱٫  Lassard, M., Hutchings, D., Care, N.A. (1977) . Cell-mediateand humoral immune response in broiler chickens maintained on diets containing different levels of vitamin A, Poultry Science 76(10): 1368-78.
۲۲٫  Leutskaua, Z.K., and Fais, D. (1977). Antibody synthesis stimulation by vitamin A chicken, Biochem. Biophys. 18: 475(2): 207-216.
۲۳٫  Levine, P.P., Norman, D.(1985). Veterinary protozoology, Fifth Edotion, Iowa State University Press. PP: 130-142, 178-188, 223-227, 414.
۲۴٫  McDonld, P. Edwards, R.A., Greenhalgh, J.F.D.,Morgan, C.A. (1995). Animal Nutrition, Fifth Edition. PP: 68-72.
۲۵٫  McDougald, L.R., and Reid, W.M. (1997): Coccidiosis In: Disease of Poultry. Edited by  Calnek, W.B. (1997). Iowa State University perss, Ames, Iowa, U.S.A. PP:865-882.
۲۶٫  Petkovitch, M., Brand, N.F., Krust, A., and Chambob, P. (1987), A human retionic acid receptor which belongs to the family of nuclear receptor. Nature. 330: 444-450.
۲۷٫  Rickhter, G., Okhrimenko, K.H., Vizner, I. (1989). Effect of dietary protein and vitamin A levels on the resistance of chickens to coccidiosis, Ptiuserodstvo (10), PP: 41-43.
۲۸٫  Singh, S.P. and Donovan, G.A. (1973). A relationship between coccidiosis and dietary vitamin A levels in chickens. Poultry science. 4: 1295-1301.
۲۹٫  Sergeev, A.V. (1984). Effect of vitamin A deficiency in mice on the formation of specific cytolytic T-lymphocyte, Vopr Medkhim, Jan-Feb: 3041: 9-55.

۳۰٫ Steel, R.G.D. and Torrie, J.H. (1980): Principles and procedures of statics. 2^nd ed. McGrew-Hill Book Co., New york, N.Y.PP: 109-110.
۳۱٫  Vche, U.E. (1986). Concurrent outbreak of  avitaminosis A and coccidiosis in a poultry flock, Bulletin of Animal Health and production in Africa. 34(1): 3-7.
۳۲٫  Umesono, K., Giguere, V., Glass, C.K., Rosenfeld, M.G. and Evans, R.M. (1988). Retinoic acid and thyroid hormone induce gene expression through acommon responsive elements. Nature. 336: 262-265.
۳۳٫  Wolf, G. (1991). The intracellular vitamin A binding proteins: an overview of their functions. Nutrition Reviews. 49: 1-12.
۳۴٫ Wolf, G., and Varandani, P.T. (1960). Studies on the function of vitamin A in mucololysaccaride biosynthesis. Biophys. Acta. 43: 501-512.
۳۵٫ Wolf. G.G. (1990). Recent progress in vitamin A research: nuclear retionic acid receptors and their interaction with gene elements. Journal of Nutritional Biochemistry. 1: 284-289.
۳۶٫ Zelent, A., Krust, A.,Kastner, P. and Chambon, P. (1989). Cloning of marine alpha and beta retionic acid receptor and a novel receptor gamma predominatly expressed in skin. Nature. 339” ۷۱۴-۷۱۷٫

مقدمه

مسئله کمبود مواد غذایی و بخصوص پروتئین حیوانی یکی از بزرگترین مشکلات کشورهای در حال توسعه می‌باشد. عوامل مختلفی از جمله ارزش غذایی، سلامت گوشت، سرعت رشد، بازده بالای لاشه و سهولت تغذیه باعث گردیده است که از نظر تأمین پروتئین، گوشت طیور نسبت به گوشت سایر حیوانات حائز اهمیت و برتری باشد. بنابراین باید گامهای موثرتری جهت پیشبرد صنعت طیور برداشته شود. یکی از مهمترین اقدامات، پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی مانند بیماری کوکسیدیوز است.

کوکسیدیوز بیماری مهمی از لحاظ اقتصادی در صنعت طیور می‌باشد که باعث کاهش جذب غذا و به دنبال آن کاهش راندمان تولید می‌گردد. بطور معمول از داروهای مختلفی همراه با غذا یا آب برای مهار بیماری و افزایش میزان تولید استفاده می‌شود، لیکن گران بودن داروهای شیمیایی، بروز مقاومت دارویی و ایجاد گونه های مقاوم در مقابل داروهای شیمیایی، تضعیف سیستم ایمنی، مسمومیت های سلولی همراه با کاهش بازدهی در گله و نیز آثار سوء زیست محیطی ناشی از ورود مستمر داروهای شیمیایی در طبیعت و عواقب نامطلوب حاصل از حضور بقایای دارویی در فرآورده های غذایی از جمله مهمترین عوامل محدود کننده مصرف این ترکیبات می‌باشند. از طرف دیگر پیچیدگی چرخه حیات ارگانیسم و پاسخ ایمنی، توسعه واکسیناسیون را با مشکل مواجه کرده است. لذا با توجه به مشکلات فوق، اتخاذ یک روش کنترل نوین بدون عوارض سوء که مبتنی بر ایمنی، تغذیه و ژنتیک باشد، ضروری به نظر می رسد. در این طرح، اثرات استفاده از ویتامین A در خوراک همراه با انجام واکسیناسیون جهت پیشگیری از وقوع کوکسیدیوز مورد مطالعه قرار گرفته است.

بخش اول

 ویتامین A

تاریخچه کشف ویتامین A:

کشف اولیه ویتامین A به مک کالوم[۱] و دیویس[۲] نسبت داده شده است. در سال ۱۹۱۳ آنها دریافتند که موش های صحرایی تغذیه شده با جیره بدون ویتامین A همراه با چربی خوک (Lard) رشد نکردند ولی موش های تغذیه شده با همان جیره به علاوه کره، رشد کردند. در همان سال، اسبورن[۳] و مندل[۴] گزارش کردند که در کره عاملی وجود دارد که برای زندگی و رشد موش ضروری است.

در سال ۱۹۳۰، مور[۵] از انگلستان نشان داد که موشهای مبتلا به کمبود ویتامینA وقتی با کاروتن تغذیه شدند، مقدار زیادی ویتامین A در کبد آنها یافت شد. نقش پیش ویتامینی کاروتن وقتی مشخص گردید که کرر[۶] از سویس موفق به تعیین ساختمان شیمیایی بتاکاروتن در سال ۱۹۳۰ و ویتامین A در سال ۱۹۳۱ شد. ویتامین A اولین ویتامینی بود که ساختمان شیمیایی آن مشخص گردید. در سال ۱۹۳۷، ویتامین A به صورت خالص و به شکل متبلور در آزمایشگاه تولید شد. در سال ۱۹۴۷ برای اولین بار ویتامین A به صورت سنتتیک تهیه شد (۵و۸).

ساختمان و شیمیایی

از نظر شیمیایی، ویتامین A معروف به رتینول با فرمول بسته (C₂₀H₂₉OH) یک الکل منوهیدریک غیراشباع می‌باشد. زنجیر کربنی آن دارای چهار اتصال دوگانه است که به یک حلقه شش ضلعی بتایونون[۷] منتهی می‌گردد. این حلقه دارای یک اتصال دوگانه در بین کربن های  نسبت به زنجیر کربنی می‌باشد. این ویتامین از مشتقات کربورهای کربنی است و این کربورها از پلیمریزه شدن هیدروکربن اشباع نشده بنام ایزوپرن (CH₂=C-CH=CH₂) حاصل می گردند (۴و۲۴).

متابولیسم

الف) جذب:

محل اصلی جذب ویتامین A و کاروتنوئیدها در مخاط ابتدای ژوژنوم می‌باشد. جذب ویتامین A و بتاکاروتن در روده کوچک توسط میسل هایی (گویچه هایی) همانند آنچه در جذب اسیدهای چرب اتفاق می افتد، صورت می پذیرد. در سلول‌های روده ای، قسمت اعظم بتاکاروتن به ویتامین تبدیل می‌گردد که قسمت زیادی از آن دوباره استریفیه شده و به همراه شیلو میکرون ها از طریق سیستم لنفاوی وارد جریان خون و کبد می شوند. در این مراحل مقدار کمی از رتینول اکسید شده و به رتینال و اسید رتینوئیک تبدیل می‌شود. کاروتن نیز توام با تبدیلات آنزیمی جذب می‌شود. برای این منظور ابتدا به رتینال تبدیل گردیده، سپس به صورت رتینول جذب می‌شود. وجود اسیدهای چرب با وزن ملکولی کم، جذب پیش ساز ویتامین را افزایش می‌دهد (۷).

در حالت استاندارد از تبدیل ۱ میلی گرم بتاکاروتن، ۶۶۷/۱ واحد بین‌المللی ویتامین A در حالت استاندارد از تبدیل ۱ میلی گرم بتاکاروتن، ۶۶۷/۱ واحد بین‌المللی ویتامین A ایجاد می‌شود که در طیور نیز این رابطه صدق می‌کند. در طیور یک واحد بین‌المللی ویتامین A برابر ۶/۰ میکروگرم بتاکاروتن است.

فعالیت ویتامین A برحسب واحد بین‌المللی اندازه گیری می‌شود و رابطه آن با اشکال مختلف ویتامین A به قرار ذیل است.

یک واحد بین‌المللی ویتامین A برابر است با ۳/۰ میکروگرم رتینول.

یک واحد بین المللی ویتامین A برابر است با ۳۴۴/۰ میکروگرم رتینول استات.

یک واحد بین‌المللی ویتامین A برابر است با ۵۵/۰ میکروگرم رتینول پالمتیات (۷و۸).

ب) انتقال:

شکل فعال فیزیولوژیکی ویتامین  (رتینول) بوسیله پروتئین ناقل ویژه ای که اصطلاحاً پروتئین متصل شونده با رتینول (RBP)[8] نام دارد از کبد جابجا می‌شود. انتقال ویتامین A به بافت ها توسط فرآیندهایی کنترل می‌شود که تولید و ترشح RBP را بوسیله کبد تنظیم می‌کنند. RBP یک حلقه پلی پپتیدی با وزن ملکولی ۲۱۰۰ دالتون می‌باشد و با رتینول یک کمپلکس مولار ۱:۱ (یک به یک) تشکیل می‌دهد. حدود ۹۰ درصد از RBP موجود در پلاسما، همراه با پیش آلبومین متصل شونده با تیروکسین، کمپلکسی را تشکیل می‌دهد. رتینول، RBP وکمپلکس آلبومین همراه با هم به بافت مورد نظر منتقل می گردند و در آنجا به گیرنده موجود در سطح سلولی متصل می‌شوند و رتینول وارد سلول‌های بافت مورد نظر می‌گردد. پروتئین های متصل شونده به رتینول بنام Cellular RBP در سلول وجود دارند که در جابجایی رتینول در داخل سلول و احتمالاً فعالیت بیولوژیکی آن دخالت دارند (۵و۷و۱۰).

ج) ذخیره:

بیش از ۹۵ درصد ویتامین A در کبد و مقدار کمی از آن در بافت های چربی، ریه و کلیه ها ذخیره می شوند. کاروتنوئیدها در چربی ها ذخیره می گردند. در طیور فقط هیدروکسی کاروتنوئیدها جذب می شوند. مشخص شده است که هرچه طول مدت روشنایی و میزان نور در پرورش طیور در قفس زیادتر باشد، مقدار ویتامین A کبد کاهش می یابد. سطح ویتامین A الکلی خون در تمام اوقات نسبتاً ثابت است. وقتی یک دز بالای ویتامین A مصرف شود سطح آن بطور موقت بالا می رود و چند ساعت بعد به حالت طبیعی بر می‌گردد. فقط وقتی ذخیره ویتامین A در کبد تمام شده باشد و مقدار مصرف روزانه نیز کم باشد، سطح ویتامین در خون شروع به تنزل می‌کند. کل ذخیره ویتامین A در کبد بستگی به میزان مصرف قبلی دارد (۷و۸).

د) دفع:

رتینول در کبد کنژوگه شده و از طریق صفرا دفع می‌شود. همچنین این ماده طی فرآیند اکسیداسیون در کبد، کلیه ها و روده به رتینال و سپس اسید رتینوئیک تبدیل می‌شود که اسید رتینوئیک به صورت آزاد و یا گلوکورونیداز از راه صفرا دفع می‌گردد. ویتامین A که بصورت گلوکورونید توسط صفرا دفع می‌شود تحت اثر آنزیم بتاگلوکورونیداز حاصله از باکتری‌های روده تجزیه و مجدداً جذب می‌گردد (۷).

اعمال متابولیکی

۱) بینایی:

ویتامین A الکلی یا رتینول در شبکیه چشم تحت تأثیر یک آنزیم دهیدروژناز به ویتامین A آلدئیدی یا رتینال (تمام ترانس) تبدیل می‌شود که در تاریکی به ایزومر ۱۱ سیس رتئین آلدئید تبدیل شده و سپس با یک ترکیب پروتئینی به نام اوپسین ترکیب شده و از این ترکیب یک رنگدانه حساس به نور بنام رودوپسین در سلول های استوانه‌ای شبکیه چشم تولید می‌شود که عامل موثری در بینایی حیوان در نور کم می‌باشد. لازم به ذکر است که واکنش های فوق در حضور نور بصورت معکوس انجام می‌شوند. همچنین رتینال در یک واکنش شیمیایی مشابه در سلول های مخروطی شبکیه چشم برای رویت رنگ ها در نور زیاد عمل می‌کند. همچنین ایزومرهای فضایی رتینال که رتینین نامیده می شوند، نقش عمده و مهمی در بینایی دارند. عمل تطابق چشم در تاریکی نیز به این فرآیند مربوط می‌شود. در روند بینایی و فعال و انفعالاتی که در خلال بینایی انجام می‌شود، مقداری از رتینول از بین می رود که در صورت عدم جایگزینی در طولانی مدت موجب کوری خواهد شد (۷).

۲) تولید مثل:

اسیدرتینوئیک تمام اعمال رتینول بجز اثر آن در بینایی و تولید مثل را انجام می‌دهد. بنابراین افزودن اسیدرتینوئیک به جیره موش های صحرایی و جوجه ها، مطالعات مربوط به اثرات رتینول و رتینال در تولید مثل و بینایی را بدون اینکه با سایر عوارض ناشی از کمود ویتامین تداخل داشته باشد، امکان پذیر کرده است (۵و۸).

۳) حفظ غشاهای مخاطی:

ویتامین A جهت حفظ بافت های پوششی تمام حفرات و سطوح بدن که به نحوی با محیط خارج در ارتباط می باشند، مانند بافت پوششی دستگاه‌های تنفس، گوارش، ادراری تناسلی و بافت پوششی قرنیه ضروری است (۷). اثر ویتامین A در حفظ سلامت غشای مخاطی وقتی بخوبی مشخص می‌شود که از میزان شاخی شدن واژن موش‌های صحرایی ماده به عنوان روشی برای تعیین و ارزیابی ویتامین A استفاده می‌شود.

موش هایی که جیره فاقد ویتامین A دریافت می کردند، به جای سلول های طبیعی غشای مخاطی (اپیتلیال استوانه‌ای)، دارای سلول های شاخی (اپیتلیال چین دار) بودند. افزون رتینول سبب عادی شدن سلول های اپیتلیوم گردید (۵).

۴) نقش کوانزیمی و هورمونی:

ویتامین A بصورت یک کوانزیم واسطه ای در سنتز گلیکو پروتئین ها عمل می‌کند و همچنین بصورت یک هورمون استروئیدی در هسته سلول عمل کرده و منجر به تمایز می‌گردد (۸).

۵) سنتز موکوپلی ساکاریدها:

تجربه نشان می‌دهد که کمبود ویتامین A موجب کاهش سرعت ایجاد موکوپلی- ساکاریدها در بافت های حیوان می‌گردد و تجویز ویتامین A باعث طبیعی شدن میزان موکوپلی ساکاریدها می‌شود.

تحقیقات سال های اخیر نشان داده اند که ویتامین A دارای نقش مهمی در بیوسنتز پروتئین ها می‌باشد و بعلاوه در متابولیسم گوگرد و تشکیل ریشه فعال سولفات شرکت می‌نماید و همان طور که مشخص گردیده است ریشه سولفات از ترکیبات ضروری در عمل سنتز موکوپلی ساکاریدها می‌باشد. برای آنکه ریشه سولفات بصورت پیوند استری در ترکیبات موکوپلی ساکاریدها از قبیل کندروئیتین سولفوریک اسید و موکوئیتین سولفوریک اسید تبدیل گردد، ابتدا باید به کمک ATP بصورت فعال در آید و این واکنش احتمالاً تحت تأثیر ویتامین A می‌باشد (۵و۸).