عنوان :

تحقیق بررسی تأثیر خواندن آیات قرآن و اذکار بر ایجاد آرامش حین امتحان

تعداد صفحات : ۱۱۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

آثار روحی و معنوی و حتی مادی و دنیوی یاد خدا بر کسی پوشیده نیست و بدیهی است که هر انسانی با اتصال به خداوند مواهب فراوانی را نصیب خود کرده و از خیلی از رذایل و بلایا دور خواهد ماند و از انوار فیوضات الهی به تناسب استعداد و آمادگی خود دریافت خواهد کرد .

مهمترین اثر یاد خداوند که در قرآن بارها و بارها ذکر شده آرامش بخشی و ایجاد یک قدرت روحی عظیم در انسان است خداوند در قرآن کریم اطمینان و طمأنینه نفس آدمی را در گرو توجه به خدا می داند : « الا بذکر الله تطمئن القلوب »‌ هان ! تنها با یاد خدا دلها آرام می گیرد .

 آرامش و سکون برای هر فردی مطلوب است ولی تلاطم نا امنی از مقوله هایی است که کمتری کسی آن را می پسندند ، بخصوص اگر این حالت بخواهد در مواقع خاص و بحرانهای موقعیتی یا تکاملی و غیره بروز نماید . افزایش اضطراب با کاهش آرامش ارتباط مستقیم داشته و هر چه این اضطراب بیشتر گردد بر اساس مندرجات در کتب معتبر روانشناسی ، روانپزشکی و…  توجه به بسیاری از مقوله های اضطراب کمتر می گردد و چه بسا خطراتی که به سبب اغفال گریبانگیر فرد گردد . از طرفی می دانی که اضطراب در مواقع خاص اجتناب ناپذیر است ولی به این امر نیز واقف هستیم که :

کار نیست که آسان نبود                مرد باید که هراسان نبود

لذا بایستی از راهکارهای مناسب در جهت تعدیل اضطراب و نا امنی استفاده کنیم . به جز موارد مرضی که نیاز به دارو درمانی دارد ، در سایر موارد استفاده از روشهای تن آرامی از پیشنهادات بسیاری از صاحب نظران می باشد موسیقی درمانی ، رفتار درمانی ، استفاده از عقاید مذهبی ، دعا ، نیایش ، نماز و استماع قرآن از روشهای مؤثر بر کاهش اضطراب شناخته شده اند . حالات اضطرابی پیش از آزمون دانشجویان و حتی دانش آموزان بر هیچ کس پوشیده نیست . به حدی که دانش آموختگان در هر مقطعی از آوردن قرآن و ادعیه در جلسات یا گفتن ذکر و گاهی مصرف داروهای آرامبخش بهره می گیرند .  لذا توجه به روشهای کاهش اضطراب بدون عارضه می تواند مشکل را مرتفع نماید .

با انجام این پژوهش می توان در جهت کاهش اضطراب دانشجویان و ایجاد آرامش ، حین امتحان ، ارائه راهکارهایی برای کاهش اضطراب ، تقویت اعتقادات مذهبی در افرار گامی مثبت برداشت .

جامعه آماری در این بررسی دانشجویان مرکز پیام نور دزفول در تمام رشته ها  می باشند. در این مقاله شامل ۵ فصل می باشد که فصل اول مقدمه و بیان مسئله و فرضیه ها و دعا برای گشایش کار و دعا برای زیاد شدن حافظه را بیان می کند. در فصل دوم که درباره راه های به آرامش رسیدن انسان، ذکر و نماز و دعا و توسل و توکل را توضیح می دهد. در فصل سوم جامعه آماری را معرفی و فصل چهارم تجزیه و تحلیل آماری را بررسی می کند و فصل پنجم نتایج و پیشنهادات را بیان می کند.

واژه های کلیدی: اضطراب امتحان، آرامش، ذکر، نماز، دعا     

فهرست مطالب

فصل اول :
۱ـ مقدمه          ۱
۲ـ پیشگفتار    ۲
۳ـ بیان مسئله و اهداف تحقیق       ۳ ـ ۲
۴ـ فرضیه های پژوهش       ۳
۵ـ دعا برای گشایش کار       ۴ ـ ۳
۶ـ دعا برای زیاد شدن حافظه       ۴
فصل دوم :
گفتار اول : /
ذکر :
۱ـ اهمیت یاد خدا        ۵
۲ـ آثار یاد خدا             ۵
۳ـ یاد خدا و پرورش روح         ۱۰
۴ـ قرآن و آرامش       ۱۲
نماز :
۱ـ نماز و آرامش          ۱۵
۲ـ نماز و تقویت روحیه         ۱۶
۳ـ آثار تربیتی نماز ( بهداشت و نماز ) :    ۱۷-۱۸
نماز و سلامت و تغذیه       ۲۰
محکم ترین پناهگاه         ۲۰
عامل بازدارنده از تباهی    ۲۱
عاملی برای دور کردن بیماری های نفسانی       ۲۱
زنده کننده خصلت های عالی انسانی    ۲۱
عامل آرامش جسم و روان      ۲۲
دعا و توسل :
۱ـ دعا چیست          ۲۲
۲ـ آیات قرآن راجع به دعا کردن    ۲۳
۳ـ سخنان ائمه معصومین علیه السلام راجع به دعا       ۲۳
۴ـ فواید دعا از سخنان ائمه معصومین علیه السلام    ۲۴
۵ـ سخنان ائمه معصومین علیه السلام درباره چگونه دعا کردن       ۲۵
۶ـ معجزه های دعا و نیایش       ۲۶
۷ـ دعا و آرامش           ۲۸
۸ـ دعا کردن مانع حرکت نشود    ۳۱
۹ـ توسل     ۳۲
بخش اول : توکل
۱ـ نقش اخلاق در زندگی و تمدن انسانها       ۳۶
۲ـ توکل و آرامش    ۳۸
۳ـ توکل بر خدا یا اعتماد به نفس       ۴۰
بخش دوم : فضایل اخلاقی و آرامش
۱ـ رشد فضایل اخلاقی و آرامش         ۴۱
۲ـ حسن خلق و آرامش          ۴۲
۳ـ صداقت         ۴۵
۴ـ صبر         ۴۸
۵ـ صله ارحام     ۵۰
۶ـ اخلاق و انسان        ۵۴
۷ـ رابطه زندگی مادی با مسایل اخلاقی در روایات     ۵۶
بخش دوم :
بررسی متون   ۵۷
معرفی صلوات و دعای امام زمان ( ارواحنا فداه )        ۶۱
فصل سوم :
تعاریف جامعه و نمونه آماری    ۶۷
روش جمع آوری اطلاعات     ۶۷
فصل چهارم :
تجزیه و تحلیل آماری و سؤالات    ۶۸
فصل پنجم :
کاربرد نتایج  ۹۲
پیشنهادات و نظرات     ۹۳
فصل ششم ضمائم :
جداول      ۱۰۶ ـ ۹۳

مقدمه :

« وازکرو الله کثیرأ لعلکم تفعلون

                                          خداوند را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید » ۱

منت خدایی سزد که نامش آرامش بخش روح و تن است و یادش تسکین آلام است . دست شما را به سوی او دراز نموده و از وی استعانت می جوئیم ، که راه بس دراز است و نیازمندی ما برهن می خواهیم کلامش را به مصداق آیه شریفه « اقراء باسم ربک الذی خلق » و به زیبایی و جذابیت کلامش پی می بریم به مشابه آیه شریفه « تبارک الله احسن الخالقین » خواهان آنیم که لحظه ای ما را به حال خود نگذاشته و به خاطر داریم که فرموده « فاذکرونی ازکرکم » ۲ مرا یاد کنید تا شما را یاد نمایم . آرامش یکی از گمشده های مهم بشر بوده و به هر دری می زند تا آن را بیابد . تاریخ پر از صحنه های غم انگیزی است که انسان برای تحصیل آرامش به هر چیز دست انداخته و در هر وادی گام نهاده و تن به انواع اعتیاد داده است .

در دنیای امروزی به راستی جایگاه آرامش کجاست ؟ بشر کنونی در هزاره ی سوم همراه با جهش های دگرگون کننده با سرعت سرسام آور از جامعه صنعتی به فراصنعتی پیش می رود . معیار سنجش انسان اشیاء و ابزار هستند و به عقیده و تعبیر اریک فروم : « مغز بشر به قرن بیستم رسیده اما قلب او به عصر حجر برگشته نموده است . در این راستا همواره ایمان و اعتقادات مذهبی واجد نقش عمده بوده و درمان جویی مبتنی بر ایمان به خدا سابقه ایی دیرینه در بین معتقدین مذاهب مختلف داشته است .

دانشمندان کنونی و روانشناسان عصر حاضر معتقدند که آلام روحی و هیجانات خارجی می تواند بدن انسانی را تحت الشعاع قرار داده و موجب بیماری زایی گردد ، چون زندگی روزمره ی کنونی مرتباً با نگرانی ها ، اضطراب ، مشقت و سنگینی فشار روحی توأم است لذا می تواند روی دستگاه های مختلف بدن اثر کرده موجب ناراحتی آنها گردد . روانشناسان معتقدند که تنها روزنه اینکه می تواند آلام و ناراحتی های حاصل از بدن آدمی خارج ساخته و یا آنها را خنثی نماید ، داشتن ایمان به خدا و اعتقاد به مبداء حقیقت و یک قدرت ، فوق انسانیت است زیرا تنها نیرویی که می تواند بر مشکلات فایق شود نیروی الهی است .

آلپورت می نویسد : عقاید انسان به طور عمیقی بر سلامت بدنی و روانی او تأثیر دارند ، عقیده کلی فرد در مورد جهان ، اهداف و طرح های فرد تأثیر شاخص تری بر رفتار او دارند و در این میان نقش عقاید مذهبی مهم تر از هر عقیده دیگری هستند . بنا بر نظریه کتب روانشناسی الهی ـ اسلامی انسان تنها از طریق آموزش ، اعتقاد و کاربرد آموزشهای الهی به آرامش روانی دست می یابد . ۱

در این پژوهش سعی شده است تأثیر تلاوت آیات قرآن و اذکار بر ایجاد آرامش حین امتحان در دانشجویان مرکز پیام نور دزفول بررسی شود . تحقیقات قبلی که در این زمینه انجام شده است  بیشتر از جنبه ی کاهش درد و اضطراب بوده است و من بر آن شدم تا تحقیقی در رابطه با آرامش حین امتحان در دانشجویان انجام دهم .

پیشگفتار :

درباره آرامش حین امتحان و چگونگی رفع اضطراب ناشی از امتحان و کسب آرامش حین امتحان کتابهای متعددی در ایران منتشر گردیده ، اما متأسفانه تا کنون تحقیقات جامه ای پیرامون کاهش اضطراب و کسب آرامش حین امتحان به واسطه ایمان و رسیدن به آرامش قلبی و قطعی که ناشی از قرائت ، تلاوت و یا شنیدن آیات و او را در اذکار دینی باشد باشد صورت نگرفته و دانسته های ما در این باره بسیار اندک و منحصر به تحقیقات جسته و گریخته برخی از پزشکان و دانشجویان می باشد حال آنچه مقوله ی اضطراب امتحان با وجود تمامی تحقیقات مفصل و بنیادی همچنان به صورت یک پدیده ی روز ، درگیر با دانش آموختگان تمامی مقاطع تحصیلی می باشد ، در تمامی تحقیقات انجام شده پیرامون ایجاد آرامش و کاهش اضطراب به وسیله اتکای معنوی به اموری چون دعا ، تلاوت آیاتی از قرآن توکل ، رضا و … نتایج مثبتی به دست آمده است . جوانان امروز کشورمان در این باب دانستهای علمی و اثبات شده ی اندکی دارند که ناشی از کمبود منابع در این باره است .

امید است که با انجام این سری تحقیقات و ارائه مقالات و کتب جامع و علمی کمبود این مقوله در نسل جدید از بین رود .

بیان مسئله و اهداف تحقیق :

آرامش و سکون برای هر فردی مطلوب است ولی تلاطم نا امنی از مقوله هایی است که کمتری کسی آن را می پسندند ، بخصوص اگر این حالت بخواهد در مواقع خاص و بحرانهای موقعیتی یا تکاملی و غیره بروز نماید . افزایش اضطراب با کاهش آرامش ارتباط مستقیم داشته و هر چه این اضطراب بیشتر گردد بر اساس مندرجات در کتب معتبر روانشناسی ، روانپزشکی و…  توجه به بسیاری از مقوله های اضطراب کمتر می گردد و چه بسا خطراتی که به سبب اغفال گریبانگیر فرد گردد . از طرفی می دانی که اضطراب در مواقع خاص اجتناب ناپذیر است ولی به این امر نیز واقف هستیم که :

کار نیست که آسان نبود                مرد باید که هراسان نبود

لذا بایستی از راهکارهای مناسب در جهت تعدیل اضطراب و نا امنی استفاده کنیم . به جز موارد مرضی که نیاز به دارو درمانی دارد ، در سایر موارد استفاده از روشهای تن آرامی از پیشنهادات بسیاری از صاحب نظران می باشد موسیقی درمانی ، رفتار درمانی ، استفاده از عقاید مذهبی ، دعا ، نیایش ، نماز و استماع قرآن از روشهای مؤثر بر کاهش اضطراب شناخته شده اند . حالات اضطرابی پیش از آزمون دانشجویان و حتی دانش آموزان بر هیچ کس پوشیده نیست . به حدی که دانش آموختگان در هر مقطعی از آوردن قرآن و ادعیه در جلسات یا گفتن ذکر و گاهی مصرف داروهای آرامبخش بهره می گیرند .  لذا توجه به روشهای کاهش اضطراب بدون عارضه می تواند مشکل را مرتفع نماید .

با انجام این پژوهش می توان در جهت کاهش اضطراب دانشجویان و ایجاد آرامش ، حین امتحان ، ارائه راهکارهایی برای کاهش اضطراب ، تقویت اعتقادات مذهبی در افرار گامی مثبت برداشت .

اهداف پژوهش :

۱ـ بررسی گرایش دانشجویان پیام نور دزفول در استفاده از ادعیه و قرائت آیاتی از قرآن

۲ـ بررسی تأثیر تلاوت قرآن و اذکار بر کاهش اضطراب و ایجاد آرامش حین امتحان .

۳ـ بررسی تأثیر خواندن آیات قرآن و اذکار بر پرورش و کسب فضایل اخلاقی و کسب آرامش .

۴ـ ارائه پیشنهاد برای کاربرد یافته های تحقیق .

۵ ـ ارائه پیشنهاداتی برای پژوهش های بعدی .

فرضیه های پژوهش :

۱ـ بین خواندن اذکار و آیات قرآن با آرامش حین انجام فعالیت های فردی ( شغلی ، هنری ، ورزشی ، تحصیلی ، مسافرت رفتن ، تصمیم گیری برای انجام کارها و … ) رابطه وجود دارد .

۲ـ بین خواندن اذکار و آیات قرآن کریم با رفتارها و فعالیت های اجتماعی رابطه وجود دارد     ( ازدواج ، دوستی های ارزشمند و … ) .

۳ـ بین خواندن اذکار و آیات قرآن با رشد فضایل اخلاقی ( صبر ، صداقت ، صله ارحام ، درست مصرف کردن و … ) رابطه وجود دارد .

دعا برای گشایش کار :

« الهی ، عَظَمَ البلاءُ وَ بَرِحَ الْخَفاءُ وَ انْکَشَفَ العِطاءُ وَ انْفَطَحَ الرَّجاءُ وَ ضاقتِ الاَرضُ وَ مُنِعَتِ السماءُ و انتَ الْمُستعانُ و الیکَ الْمُشتکی وَ عَلیکَ المُعَوَّلُ فِی الشِدَّهِ والرَّخاء اللّهمَ صلِّ علی محمّدٍ و الِ محمّدٍ اوُلیِ الاَمرِالذیَّنَ فَرَضتَ علینا طاعَتَهُمْ و عَرَّفْتنا بِذلکَ مَنزِلَتَهُمْ ففرّجْ عنّا بِحَّقِهِمْ فرجاً عاجِلاً قریباً کَلَمْح الْبَصَرِ اَوْ هُوَ اَقْرَبُ یا محمّدُ یا علیُّ یا محمّدُ اِکْفِیانی فَاِنَّکُما کافیانِ وانْصُرانی فَاِنّکما ناصِرانِ یا مولانا یا صاحب الزَّمانِ اّلْغوثَ   اَلْغوثَ   اَلْغوثَ   اَدرِکنی   اَدرِکنی   اَدرِکنی اَلسّاعهَ   اَلسّاعهَ   اَلْعَجَلَ   اَلْعَجَلَ   اَلْعَجَلَ   یا اَرحَمَ الرّاحمینَ بِحَقِّ محمّدٍ و الهٍ الطاّهرینَ »

« خدایا بزرگ شد گرفتاری و ریش شد درون و بر داشته شد پرده و بریده شد امید و تنگ شد زمین و دریغ کرد آسمان و تو کمک بخش و شکایت پذیر و مورد اعتماد در سختی و همواری بار خدا یا رحمت فرست بر محمد (ص) و آل محمد (ص) و ستوده هایی که بر ما واجب کردی طاعت آنها را و شناساندی بدین مقام آنها را پس گشایش ده بر ما به حق آنها گشایش زود و نزدیکی چون چشم بر هم زدن یا نزدیک تر . ای محمد و ای علی و ای محمد کفایت مرا شما کافی هستید و یاریم کنید زیرا شما یاوران من هستید ای مولای ما ای صاحب الزمان به فریاد رس   به فریاد رس   به فریاد رس  مرا دریاب   مرا دریاب   مرا دریاب   اکنون   اکنون   اکنون با شتاب    با شتاب    با شتاب ای مهرباترین مهربانان به حق محمد و خاندان پاکش .

دعا برای زیاد شدن حافظه :

« سُبحانَ مَن لا یَعْتَدی علی اَهلِ مَمِلِکَتِهِ   سُبحان مَن لا یَاخَذُ اَهلَ الْاَرضِ بِاَلْوانِ اَلْعَذابِ    سُبحانَ الَّرؤُفِ الرَّحیمِ   اللهُمَّ اجْعَلْ لی فیِ قَلبیِ نوراً وَ بَصَراً و فَهَماً و عِلْماً اِنَّکَ عَلی کُلِ شیءٍ قَدیرٌ »

«‌ منزه کسی است که دست اندازی به مملکتش نشود منزه کسی که اهل زمین را    نگیرد به شکنجه های گوناگون   منزه است آن بنده نواز و مهربان   بار خدا یا برایم بنه در دلم روشنی و بینش و فهم و دانش   زیرا تو بر هر چیز توانایی . »

 اهمیت یاد خدا :

سرچشمه قدرت روحی و معنوی برای انسان و یگانه عامل سعادت و کمال او توجه به خداوند و اشتغال به یاد اوست همچنان که همه گرفتاری های انسان و حتی همه ی رذایل اخلاقی و معایب روحی و امراض نفسانی ناشی است غفلت از یاد خداست . خداوند در آیات زیادی اهمیت یاد خدا را ذکر کرده است .

« یا ایها الذین آمنوا ذکر واللهُ ذکراً کثیراً » ۱ و همچنین آیه ۱۰۳ سوره ی نساء می فرماید :   « فَاذا فَضیتُم الصَّلاهَ فَاذّکُرُوا الله قیاماً و قُعُودأ و علی جُنُوبِکُم » آنگاه که از نماز فراغت یافتید ، ایستاده ، نشسته و بر پهلو ‹ در هر حال که می توانید › خدا را یاد کنید و از وصایای امام علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است که : « و کُنْ لِلهِ ذاکرأ‌ عَلی کُلِّ حالٍ » در هر حال خدا را یاد کن . و از حضرت رسول اکرم (ص) است که فرموده اند : « آیا شما را آگاه نکنم به بهترین و پاکترین اعمالتان در پیشگاه پروردگارتان ، و پر ارجترین آنها از نظر درجه و منزلت ، و چیزی که درهم و دنیا و از مقابله با دشمنان و کشتن و کشته شدن برایتان بهتر باشد ؟ آن بسیار به یاد خداوند بودن است . ۲  اهمیت یاد خدا بر کسی پوشیده نیست تمامی آیاتی که در قرآن کریم آمده است احادیث و روایات دلیل بر این مدعاست . در روایات آمده که هر مجلسی که یاد خدا در آن نباشد در روز قیامت مایه ی حسرت و افسوس آن جماعت است ، و یا ذکر گردیده که در هر حالتی یاد خداوند باشید و از ذکر خداوند خسته نشوید و آمده است که واگذاردن ذکر باری تعالی باعث سخت شدن دل هاست ، و حد و مرزی برای یاد خدا قایل نباید شد آنچنان که در سوره ی احزاب آیه ۴۲ و ۴۱ خداوند متعال به این امر متذکر شده است در هر خانه ای که قرآن خوانده شود و ذکر خداوند عزوجل شود برکت آن خانه زیاد گردد و فرشتگان در آن خانه آیند و شیاطین از آن دوری کنند ، و برای اهل آسمان بدرخشد چنان که ستاره ی فروزان برای اهل زمین می درخشد ، ذاکر از بسیاری از بلایا به دور است و هنگام گرفتاری و درخواست از خداوند ، به او بهتر از آنچه که خواسته شده و داده می شود و یاد خدا تنها وسیله ـ ی قرب الهی نامیده شده است . ۱

بنابراین نزدیکی انسان به خدا در گرو توجه او به خدا است و تنها از این طریق است که نفس آدمی می تواند به کمال واقعی نایل آید . بنابراین هر چه انسان به یاد خدا باشد به همان اندازه سعادتمند تر است .

ذکر خدا مانند دانه های حیات بخش باران است که بر سرزمین روح و قلب انسان می بارد و انواع بذرهای فضیلت و تقوا را شکوفا و بارور می سازد ، و هر اندازه درباره ی اهمیت این عبادت سخن گفته شود باز کم است . با این اشاره به قرآن مجید باز می گردیم و اهمیت ذکر « الله » را در آن جستجو می کنیم .

«‌ الذین آمنوا و تطئن قلوبهم بذکر الله الابذکر الله تطئن القلوب » ( رعد / ۲۸ )

«‌ اقم الصلوه إن الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر و الذکر الله اکبر » ( عنکبوت / ۴۵ )

«‌ امتی اناالله لا اله الا انا فا عبدنی و اقم الصلوه تالذکری » ( طه / ۱۴ )

« اذهب انت و اخوک بآیاتی و لا تنیا فی ذکری » ( طه / ۴۲ )

« و من اعرض عن ذکری فان له معشیر ضنکا »‌ ( طه / ۱۲۴ )

« و اصبر نفسک مع الذین یدعون و بهم بالغدوه و العشی یریدون و جهه و لا تعد عیناک عنهم ترید زینه الحیوه الدنیا و لاتطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اقبع هواه و کان امره فرطا »            ( کهف / ۲۸ )

« فاعرض عن من تولی عن ذکرنا ولم یروالا الحیوه الدنیا » ( نصر / ۲۹ )

« یا ایها الذین آمنوا الذکرو الله ذکرا کثیرا و سجوه بکره و اصیلا و هو الذی یصلی علیکم و ملائکه ایخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیما » ( احزاب / ۴۱ ـ ۴۳ )

« انما یریدُ الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فی الخمر و المسیر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلوه »  ( مائده / ۹۱ )

« رجال لاتلهیهم تجاره و لابیع عن ذکر الله » ( نور / ۳۷ ) ۲

آثار یاد خدا :

آثار روحی و معنوی و حتی مادی و دنیوی یاد خدا بر کسی پوشیده نیست و بدیهی است که هر انسانی با اتصال به خداوند مواهب فراوانی را نصیب خود کرده و از خیلی از رذایل و بلایا دور خواهد ماند و از انوار فیوضات الهی به تناسب استعداد و آمادگی خود دریافت خواهد کرد . ذکر تمامی آثار یاد خدا در این مقوله نخواهد گنجید و به همین دلیل چند نمونه از آثار یاد خدا به عنوان راهنمایی برای توجه بیشتر در اینجا ذکر می گردد .

مهمترین اثر یاد خداوند که در قرآن بارها و بارها ذکر شده آرامش بخشی و ایجاد یک قدرت روحی عظیم در انسان است خداوند در قرآن کریم اطمینان و طمأنینه نفس آدمی را در گرو توجه به خدا می داند : « الا بذکر الله تطمئن القلوب »‌ هان ! تنها با یاد خدا دلها آرام می گیرد  چرا ؟ از آنجا که هدف نهایی فطرت آدمی خداوند است . تنها با رسیدن به این هدف آرامش و قرار خواهد یافت و از طرفی کسی که توجه اش به خداوند نباشد ، به امور دنیوی و نعمت های مادی توجه خواهد کرد که این خود باعث سلب آرامش و آسایش آدمی است . انسانی که توجه او به برخورداریهای مادی است همیشه در بیم و اضطراب از دست دادن نعمات مادی خود است و هرگز روی آرامش و اطمینان را نخواهد دید و دلش آرام و قرار نمی گیرد . چنین فردی رو به رو شدن با مصائب ، مشکلات و ناراحتی ها به سرعت او را دستخوش اندوه و تألمات روحی خواهد کرد و اگر آرامشی در وجود او قراردارد بسیار سطحی و ناپایدار است . از این روست که قرآن یکی از آثار روگردانی از یاد خداوند را تنگی زندگانی دنیوی معرفی می کند « وَ من اَعرض عن ذکری فَاِنَّ له معشِهً ضَنکاً » « کسی که از یاد من روگرداند ، زندگانی او ( در دنیا ) تنگ می شود . » طه ۱۲۴ .

دوری از یاد خدا و توجه به دنیا باعث رشد رذایل اخلاقی در وجود آدمی خواهد شد . زیرا همانطور که گفته شد چنین فردی همواره در حسرت چیزهایی که بدست نیاورده و نگران چیزهایی که به دست آورده خواهد بود ، اما کسی که به خدا توجه دارد ، می داند که زندگانی او تحت نظارت دقیق کسی است که بر تقدیر تمامی جهان و جهانیان حکومت دارد و جز او ملجاء و پناهی بر خود بر نمی گزیند . پس دنیا و نعمت های دنیوی را هدف خود قرار نمی دهد تا با کم و زیاد شدن و تغییر در آن دستخوش درد و غم و اندوه و یا نگرانی نشود و به گفته خداوند متعال « هو الذی انزل السکینه فی قلوب المؤمنین لیزدادوا ایماناً مع ایمانهم » خداوند سکینه و آرامش بر دلهای مؤمنین نازل کرد تا بر مراتب ایمان خود بیافزاید » ( فتح / ۴ ) از آثار دیگر یاد خدا نور امنیت و بصیرت بخشیدن به دل انسانها است نوری که از باطن بر نفس آدمی می تابد و در تلاطم اسلامی با عنوان « نور دلها » و « جلال قلوب » تعبیر شده است . این نور باعث زنده کردن دلها و حیات بخشیدن به دلها می گردد ، نه یک حیات زیستی ، بلکه زندگانی حقیقی که مستلزم تولدی دوباره در سایه سار توجه به خدا امکان پذیر است . آنگونه که خود می فرماید : یا ایها الذین امنوا استجیرا الله و لِلرسول اذا دعاکم لِما یُحییکُمْ » و ای اهل ایمان ! دعوت خدا و رسول را اجابت کنید ، آن گاه که به سوی آنچه زنده تان می کند ، فرا می خوانند » . ( انفعال / ۲۴ )

و پیامبر (ص) می فرماید : « بذکر الله تَعِیَ القلوبُ و بِنِسْیانِهِ مَوتُها » « با یاد خدا دلها زنده می شود و مرگ دلها در فراموشی خدا است . » در حدیث فوق پیامبر غفلت از یاد خداوند را مایه مرگ دلها معرفی می کند در واقع « دل » سلطان بدن است ، مرکز فرماندهی و کنترل آدمی محسوب می شود و هر دردی ، بیماری و رنجی که بر دل اثر گذارد ، موجب رنجوری و بیماری روحی و معنوی و حتی جسمی آدمی خواهد شد و تنها درمان بیماریهای توانفرسا ( بالاخص بیماری های روحی و روانی ) که امروزه گریبانگیر جوامع بشری شده و جوامع را به زانو در آورده است ، آشنایی با خدا و معطوف کردن دل به سوی درگاه اوست . همانگونه که در دعای کمیل می خوانیم « یا من اسمه دواءُ و ذکرهَ شِفاءُ » « ای آن که نامش درمان دردها و یادش شفا بخش بیماریهاست » همانطور که ذکر شد یاد خدا شفای قلوب است .

یاد خدا باعث نشاط و سرزندگی می شود و ضعف و سستی را که در جریان زندگی روزمره به صورتهای گوناگون پیش می آید ، جبران می کند به شخص شادابی و نشاط روحی و قدرت معنوی بیشتری می دهد . امام علی (ع) می فرمایند : ‹ مداومه الذکر ، قوهُ الارواح ›  « مداومت بر یاد خدا موجب قدرت و قوت روحهاست . » یاد خدا باعث بصیرت دل می شود و انسان را از وسسه های شیطانی نجات می دهد . « اِن الذین انقوا اِذا مَسَّهُم طائفُ مِنَ الشیطانِ تَذَکَّروا فَاِذا هُمْ مُبْصِرون » ‹ افراد پرهیزکار هنگامی که شیطان آنها را وسوسه کند متذکر شده ، به یاد خدا می افتند و در همان حال بصیرت می یابند › ( اعراف / ۲۰۱ ) .