619 views
عنوان :
تعداد صفحات : ۴۸
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
از آغاز زندگی بشر، تا دوران تکامل اولیهای که به تولد مفاهیمی چون «حق، مالکیت، و..» منتهی شد، در طی قرون متمادی جایگاه حقوقی مالکیت فکری به مرور شکل گرفت و امروزه یکی از به روزترین و مهمترین انواع مالکیت هاست که با جنبههای خاص فرهنگی، اجتماعی، تجاری و صنعتی در یک بستر حقوقی دچار تحول کاملتری میشود.
مقاله در دو فصل که فصل اول به بررسی مالکیت فکری به طور عام و در فصل دوم حقوق مالکیت فکری در ایران می پردازد.
در خصوص حرکت به سوی سیستم جهانی حمایت از حقوق مالکیت فکری، آنچه تا به حال روی داده ازاین قرار است که حاکمیت پیوسته در پیوستن به قراردادهای چند جانبه و کنوانسیونها دچار تعللها و سهلانگاریهای غیرقابل توجیه شده، به طور مثال دیر کرد ایران در الحاق به برخی کنوانسیونهای مربوط به مالکیت صنعتی یا سازمانهایی نظیر WIPO به هیچ وجه توجیه پذیر نیست. زیرا اصولاً روشن است که الحاق به قراردادها و سازمانهای مذکور به سود هر کشور بوده و منافع اتباع آن کشور را نیز در مسأله مالکیت فکری بهتر تضمین میکند و این یک نظام مقابله به مثل و همکاری چند جانبه است که از نظر اعتبار بینالمللی حاکمیت هر کشوری مؤثر میباشد.
از آنجا که طبق ماده ۹ قانون مدنی قراردادها و موافقتنامههای بینالمللی که ایران بر طبق قانون به آن میپیوندد در حکم قانون داخلی بوده و از همان اعتبار برخوردار است، ضمانت اجرایی کافی و مؤثر جهت رشد و تقویت این حرکتهای جهانی در قوانین داخلی وجود دارد.
حافظه تاریخی ما دال بر این مطلب دارد که قانونگذار ایران به هیچ وجه مخالف حقوق مالکیت فکری نیست. اگرچه در وضع قوانین داخلی مرتکب خطاهایی بعضاً تعّمدی گردیده است. اما تردید قانونگذار و در کل حاکمیت نسبت به پیوستن به قراردادهای جهانی قابل تأمل است.
واژه های کلیدی: مالکیت فکری، ایران، مالکیت صنعتی، مالکیت ادبی و هنری
مقدمه ۱
فصل اول : بررسی مالکیت فکری به طور عام ۲
۱-۱- ویژگیهای مالکیت فکری ۲
۱-۲- تاریخچهای کوتاه از پیدایش مالکیت فکری ۴
۱-۳- بررسی شاخههای مالکیت فکری و نقدی بر آن ۷
۱- شاخه مالکیت صنعتی؛ ۷
۲- شاخه مالکیت ادبی و هنری. ۷
۱-۴- عزم جهانی ۱۰
WIPO ۱۴
توضیحی کوتاه پیرامون موضوعات داخل در محدوده کپی رایت و حقوق مشابه آن ۱۶
حقوق مشابه کپی رایت؛ ۱۸
فصل دوم – حقوق مالکیت فکری در ایران ۲۰
۲-۱- سوابق توجه قانونگذار ایرانی به مالکیت فکری ۲۰
در باره مالکیت ادبی و هنری : ۲۳
۲-۲- بررسی جایگاه مالکیت ادبی و هنری در نقد قوانین مربوطه ۲۸
نرمافزاهای رایانهای ۳۲
۲-۳- بررسی ضعفها، موانع و بیان راهکارها ۳۶
در لزوم الحاق ایران به کنوانسیونهای مربوط به کپی رایت و آثار آن؛ ۳۶
۱- تحول در قانونگذاری ؛ ۳۶
۲- تحول در دستگاههای اجرایی ؛ ۳۷
۳- تحول در ابعاد رسیدگی قضایی ۳۸
الف) وجود تنگنا در صدور رأی؛ ۳۸
ب) جوان گرایی در کادر قضایی؛ ۳۸
ج) کمبود آرای وحدت رویه ؛ ۴۰
۴- عزم دیپلماتیک و حرکت یکپارچه در سطح بینالمللی؛ ۴۱
منابع فارسی ۴۴
سایر منابع ۴۵
۱- افتخارزاده محمدرضا، حقوق مؤلفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه معاصر اسلامی، انتشارات هزاران، ۱۳۷۶٫
۲- الستی ساناز ، حقوق کیفری مالکیت ادبی و هنری، نشر میزان، ۱۳۸۳٫
۳- آیتی حمید، حقوق آفرینشهای فکری، نشر حقوقدان، ۱۳۷۵٫
۴- صفایی دکترسیدحسین ، مقالاتی در باره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، نشر میزان، ۱۳۷۵٫
۵- عبادی شیرین، حقوق ادبی و هنری، نشر چشمه ، ۱۳۸۰٫
۶- کاتوزیان دکترناصر ، مقدمه علم حقوق، سهامی انتشار، ۱۳۷۹٫
۷- لایقی غلامرضا، کپی رایت در کشورهای پیشرفته صنعتی، خانه کتاب، ۱۳۸۱٫
۸- نوروزی علیرضا، حقوق مالکیت فکری، نشر چاپار، ۱۳۸۱٫
۱- حقوق پدیدآورندگان نرمافزار، دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۷۳٫
۲- قوانین و مقررات حقوق مالکیت فکری – تدوین تقی امانی، انتشارات بهنامی، ۱۳۸۳٫
۳- مجموعه توافقنامههای تشریفاتی ایران و سایر کشورها، (۵ جلد)، انتشارات ریاست جمهوری.
۴- مجموعه قوانین و مقررات حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان، هنرمندان و مخترعین، معاونت پژوهش و تدوین قوانین ریاست جمهوری، ۱۳۸۲٫
۵- معرفی سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) ، انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۸۰
۶- همایش ملی بررسی حقوق مالکیت صنعتی در ایران و جنبههای تجاری حقوق مالکیت معنوی در تجارت بینالملل – اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی، ۱۳۷۵٫
از آغاز زندگی بشر، تا دوران تکامل اولیهای که به تولد مفاهیمی چون «حق، مالکیت، و..» منتهی شد، اعمال مالکیت و سلطه مالکانه انسان بر اشیاء، اموال و حتی افراد، تابع فرهنگ و عرف دوران مخصوص به خود است که از موضوع موردبحث خارج میباشد. با پیدایش مفهومی «مالکیت، مال و حق» مالکیت تنها به شکل سلطه بر اشیاء مادی و در غالب منقول و غیرمنقول و در مواردی نیز به شکل سلطه بر فرد انسان یا جاندار دیگر متصور بود. اما در طی قرون متمادی جایگاه حقوقی مالکیت فکری به مرور شکل گرفت و امروزه یکی از به روزترین و مهمترین انواع مالکیت هاست که با جنبههای خاص فرهنگی، اجتماعی، تجاری و صنعتی در یک بستر حقوقی دچار تحول کاملتری میشود.
به عقیده بیشتر نویسندگان حقوقی، واژه مالکیت فکری برآمده از واژه انگلیسی «Intellectual property» است و ترجمه «مالکیت معنوی» برای آن چندان شایسته نمیباشد. به هر صورت از مطالعه اجماع بینالمللی چنین بدست میآید که کشورهای جهان به این مقوله اهمیت بسیار داده و از آن جهت افزایش پیشرفت فناوری و تولیدات مختلف صنعتی، تجاری و فرهنگی بهره میبرند و در کشور ما نیز به نظر میرسد غفلت قانونگذار روبه پایان است و شاهد حرکتهای مثبت و قدمهای بزرگی در این زمینه هستیم.
به نوعی حقوق مالکیت فکری با توجه به اصول کلی حقوق از جنبه حقوق غیرمالی، مورد نظر است. چراکه در لحظه پیدایش و خلق اثر، وجود عنصر مالّیت هنوز متصور نیست و تنها ابداع و ایجاد اثر مورد بحث در ذهن موجود است. امّا با توجه به این واقعیت که در پارهای از حقوق، جنبههای مالی و غیرمالی با هم مخلوط شدهاند، میتوان مالی بودن این حق را نیز بررسی کرد.
چنانچه برخی اساتید صراحتاً حق مؤلف برآثار خود را دارای هر دو جنبه مادی و معنوی میدانند[۱]. مادی از این لحاظ که حق انتشار یا بهرهبرداری توسط پدید آورنده قابل واگذاری است و نهایتاً بهای اقتصادی قابل توجهی نیز دارد.
و معنوی از این باب که حق اخلاقی مولف نسبت به اثر خود در موارد مختلف از قبیل تغییر، تحریف و سوء استفاده محفوظ خواهد بود.
همچنین از باب عینی یا دینی بودن حق، مالکیت فکری را میتوان باز در دسته بینابینی و درست در نقطهای که هر دو جنبه در آن نمود دارند، بررسی کرد. زیرا حقی که مولف بر نوشتههای خود دارد هر چند که در برابر همه قابل استناد است و از لحاظ انحصاری بودن با مالکیت شباهت تام دارد، برخلاف سایر حقوق عینی، موضوع آن شیء نیست و ناظر به ابداع فکر پدیدآورنده است. این وضعیت تا آنجا ادامه دارد که برخی حقوقدانان تقسیم سومی را علاوه بر حقوق دینی و عینی، با عنوان حق معنوی قائل شدهاند[۲].
به هر صورت امروزه رویه قانونگذاری و صدور آرای محاکم و نیز امضای توافقنامهها و کنوانسیونهای مربوط به مالکیت فکری در کشورهای مختلف بر این باور پیش میرود که حقوق مالکیت فکری به عنوان یک سلسله حقوق فردی و شخصی که به پدیدآورندگان تعلق دارد، مورد شناسایی قرار گرفته است و ضمانت اجرای این دسته از حقوق نیز قوانین مربوطهای است که گاه علاوه بر جنبه مدنی و تجاری، از ابزار کیفری نیز بهره جسته است.
در منابع موجود از زمان دقیق تولد تئوریک مالکیت فکری، اطلاعات خاصی دیده نشد. اما قابل تصور است که فلسفه وجودی مالکیت فکری بیشتر با اختراع صنعت چاپ در سال ۱۴۴۰ به وسیله «گوتنبرگ» آلمانی به اثبات رسید.
چرا که با فراهم شدن امکان نشر و تکثیر اوراق و کتب به تعداد انبوه، به همان میزان امکان تجاوز به حقوق نویسندگان فراهم شد و عکسالعمل قانونگذاران مختلف نیز به مرور قابل پیشبینی بود. چه بسا که بسیاری از آثار نوشتاری که با زحمت فراوان به ثمر رسیده بود، به راحتی و بدون هیچگونه جبران اقتصادی یا رعایت حرمت مؤلف از منظر اخلاقی، مورد نسخهبرداریهای ناروا جهت بهرهبرداری سودجویانه و غیرشرافتمندانه قرار گرفت.
به هر حال زمانی این احساس نیاز به جلوگیری از سوء استفادهها و اعمال متقلبانه، تکامل خود را تا آنجا طی کرد که از حیطه واقعیتهای اجتماعی و اقتصادی، وارد حیطه حقوقی و قانونگذاری شد و البته این امر خود سرانجام یک تحول طولانی بود. زیرا اصولاً حق و رسمیت آن به یکباره و در لحظه با یک متن قانونی به وجود نمیآید. بلکه از مسیر تحولات مشخصی عبور میکند تا به مرحله اثبات و ایجاد ضمانت اجرا برسد.
گویا نخستین قانونی که درباره مالکیت فکری وضع شد، «قانون ثبت اختراعات فرانسه» (مصوب ۱۴۷۴ میلادی) بود که جرقه بزرگی در این عرصه محسوب میشد.
در سال ۱۷۷۷ امپراطور فرانسه، لویی شانزدهم – تحت فشار افکار عمومی و مقتضیات زمان ناگزیر به صدور فرمانی شد که برخی امتیازات را برای مولف به رسمیت میشناخت. این حادثه، سرآغاز شناسایی و رسمیت یافتن حق مولف نه تنها در فرانسه، که در سراسر جهان بود.
پس از چندی در ژانویه ۱۷۹۱ قانون معروف «شاپلیه» (Le chaplier) مربوط به حق نمایش و در ژوئیه ۱۷۹۳ قانون «لاکانال» (Lacanal) مربوط به حق نشر و تکثیر به عنوان نخستین قوانین مالکیت ادبی و هنری در فرانسه وضع شد. آخرین قانون فرانسه نیز در ارتباط با حق مولف، با عنوان «قانون راجع به مالکیت ادبی و هنری» مصوب ۱۱/مارس/۱۹۵۷ است که با ۸۲ ماده تصویب شد و قانون دیگری در سال ۱۹۸۵ این قانون را اصلاح و تکمیل کرد[۳].
در انگلستان نیز در سال ۱۶۲۴م حرکتهایی در حمایت از اختراعات صورت گرفت و در ۱۱/ژانویه/۱۷۰۹ پیشنویس قانون و در ۱۰/آوریل/۱۷۱۰ نیز قانون حق مولف (معروف به قانون ملکه The Act of Queen Anne) به تصویب رسید. به موجب این قانون مولف در مورد کتاب انتشار یافته خود، حق انحصاری به مدت ۲۱ سال و در مورد کتاب منتشر نشده، به مدت ۱۴ سال دارا شد.
این قانون البته با دخالت مجلس لردها، به درستی اجرا نشد و قانون بعدی در سال ۱۸۴۲ به تصویب رسید. در حال حاضر نیز طبق بند ۱ از ماده ۱۲ قانون ۱۹۸۸ انگلستان، مدت حمایت از آثار ادبی و هنری تمام عمر مولف و ۵۰ سال پس از مرگ اوست[۴].
در آلمان نیز قانون پروس (۱۸۷۳) به عنوان نخستین قانون حق مولف در این کشور شناخته شده است. همچنین پس از تشکیل امپراطوری آلمان، نخستین مقررات تألیفی برای سراسر آلمان در ۱۸۷۰ به تصویب رسید و سپس قانون حمایت از آثار نوشته و موسیقایی و نیز قانون حمایت از آثار هنری، تجسمی، عکاسی و نمونههای ذوقی (۱۸۷۶) پدیدار شد.
اما بررسیها نشان میدهد که رویکرد قانونگذار آلمانی بر مسئله حق مولف صرفاً از دیدگاه مادی و اقتصادی بوده که حتی در قانون حقوق خلاقیت ادبی و موسیقی (۱۹۰۱) و قانون حق سازنده در هنرهای تجسمی و عکاسی (۱۹۰۷) به وضوح دیده میشود.
اما در قوانین متأخر همچون قانون ۱۹۳۶ این قانونگذار، برای نخستین بار تأکید بر شخصیت پدیدآورنده و حق اخلاقی وی بر اثر به عمل آورده است. قانونگذاران کشورهایی چون سوییس، ایتالیا و اتریش نیز از تفکر توأمان منافع مادی و حق معنوی اثر برخوردارند. اتحاد جماهیر شوروی نیز علیرغم سلطه سیستم اشتراکی کمونیستی با قانون سال ۱۹۲۸ و الحاق به کنوانسیون جهانی حق تکثیر u.c.c در ۱۹۵۲ و وضع قانونی شبیه به کنوانسیون برن به حقوق مولف احترام گذاشت. و اما ایالات متحده آمریکا؛ قانون حق مولف این کشور در سال ۱۷۹۰ به تصویب رسید. این قانون از قانون ۱۷۱۰ حق مولف انگلستان و براساس Common Law پدیدار شد. آمریکاییها تا بدانجا پیش میروند که حتی در قانون اساسی خود، چارچوبهای حق مولف
[۱]– کاتوزیان دکتر ناصر، مقدمه علم حقوق – ص۲۵۷
[۲]– کاتوزیان دکتر ناصر، مقدمه علم حقوق ، ص ۲۶۴
[۳] آیتی، حمید- حقوق آفرینش های فکری- ص ۳۰- نشر حقوقدان
۱- آیتی، حمید- حقوق آفرینش های فکری (Copyright, Design and Patents Act 1988)
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .