عنوان :

تحقیق بررسی مکانیسم تحمل گیاهان به شوری

تعداد صفحات : ۵۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله هدف، آشنایی با عکس‌العمل و نحوه مقاومت گیاهان در برابر شوری می‌باشد .تنش شوری (صرفنظر از مکانیسم شورشدن خاک) به دلیل تجمع بیش از حد کاتیون‌ها در محلول خاک بروز می‌کند. وجود این املاح در مجموع به دو صورت باعث بروز خسارت در گیاهان می‌شود. تجمع بیش از حد نمک در محلول خاک فشار اسمزی محلول خاک را افزایش داده و گیاه در جذب آب با مشکل روبه رو شده و دچار نوعی خشکی فیزیولوژیکی یا تنش اسمزی و در بعضی اوقات وجود املاح زیاد در خاک موجب اثرات یونی می‌شود. لویت تنش شوری را از تنش یونی تفکیک کرده است؛ چنانچه غلظت نمک آنقدر بالا برود که پتانسیل آب را ۰۵/۰ تا ۱/۰ مگاپاسکال کاهش دهد، آنگاه گیاه با تنش شوری مواجه می‌شود. اگر غلظت نمک بالا نباشد، تنش موجود یونی بوده و احتمالاً ناشی از یک یون خاص است.

تحمل گیاهان نسبت به شوری نه تنها در بین گونه‌های مختلف کاملاً متغیر است، بلکه در هر گیاه و تحت شرایط محیطی نیز تغییر می‌کند. بسیاری از عوامل مربوط به گیاه، خاک، آب و اتمسفر با یکدیگر تلفیق شده و بر مقاومت یک گیاه نسبت به شوری اثر می‌گذارند. بنابراین واکنش یک گیاه را نسبت به غلظت معینی از نمک نمی‌توان بطور مطلق پیش‌بینی نمود. با این وجود می‌توان گیاهان را بطور نسبی با همدیگر مقایسه کرد. تحمل یک گیاه نسبت به شوری با یکی از معیارهای زیر بررسی می‌شود:

توانایی گیاه در زنده ماندن در خاک شور.
رشد یا عملکرد مطلق گیاه.
رشد یا عملکرد نسبی گیاه در یک خاک شور در مقایسه با رشد گیاه در یک خاک غیرشور.

 واژه های کلیدی: گیاهان، اثرات شوری، مقاومت، هالوفیت، گیاه نمک

مقدمه  ۱
اثرات شوری بر گیاهان  ۶
عوامل موثر بر مقاومت گیاه نسبت به شوری  ۱۳
مقاومت و عکس‌العمل گیاهان به شوری  ۱۴
مکانیسم مقاومت به شوری   ۲۶
حساسیت و مقاومت محصولات صحرایی در برابر املاح  ۴۴
تحمل درختان میوه نسبت به شوری   ۴۶
مقاومت نسبی گیاهان زینتی در مقابل املاح   ۴۹
فهرست منابع    ۵۰

فهرست منابع

n  جعفری، محمد، ۱۳۷۹، خاک‌های شور در منابع طبیعی، (شناخت و اصلاح آنها) انتشارات دانشگاه تهران.

n  عبدمیشانی، سیروس و ع.ش.بوشهری، ۱۳۷۶، اصلاح نباتات تکمیلی (جلد اول)، انتشارات دانشگاه تهران.

n    میرمحمدی، میبدی، س.ع.م و ب.قره‌یاضی، ۱۳۸۱، جنبه‌های فیزیولوژیک و به‌نژادی تنش شوری گیاهان، انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان.

n    علیزاده، امین، ۱۳۷۸، رابطه آب و خاک و گیاه، انتشارات دانشگاه امام رضا(ع).

n  جعفری شبستری، جمشید، ۱۳۷۲، بررسی مقاومت به شوری ارقام بومی گندم هگزاپلوئید در شرایط تنش شوری. خلاصه اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران.

n Levitt,J.1980,Responses of Plant to environmental stresses (2nd ed) Academic press. New York

n Small Nood, M.F,C.M.Calvert and D.J.Bowles, 1999. plant Responses to environmental stress. Bios scientific. Oxford.

مقدمه و آشنایی با اصطلاحات علمی

طبق تعریف Levitt، تنش از دیدگاه بیولوژیکی شامل هرگونه تغییرات در شرایط محیطی است که رشد و نمو گیاه را کند کرده و یا الگوی رشد و نمو آن را تغییر می‌دهد. تنش شوری ناشی از نمک‌های محلول (به خصوص NaCl) در محیط ریشه بوده که غلظت آنها از حد مشخصی گذشته و سبب کاهش و یا توقف در رشد گیاهان زراعی می‌شود. در هر صورت قصد ما بر آن نیست که به علل شورشدن خاک‌ها بپردازیم؛ بلکه هدف، آشنایی با عکس‌العمل و نحوه مقاومت گیاهان در برابر شوری می‌باشد. برآورد دقیقی از میزان زمین‌های دارای مشکل شوری وجود ندارد. کریستینس در سال ۱۹۸۲، برآورد کرده است که از ۱۴ بیلون هکتار زمین‌های زیرکشت در دنیا، حدود ۴/۱ بیلیون هکتار دارای مشکل شوری و ۶ بیلیون هکتار در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارند.

توزیع جهانی زمین‌های شور در سطح جهان یکنواخت نیست، از بررسی ۵/۳۴۳ میلیون هکتار از خاک‌های شور در دنیا، آسیا بیشترین مساحت اراضی شور در دنیا را به خود اختصاص داده است.

۱۲% از کل مساحت کشور به صورت دیم و آبی زیر کشت محصولات متنوع است. گفته می‌شود که ۵۰% از این مساحت به درجات مختلف تحت اثر شوری، قلیایی بودن و غرقاب هستند که این میزان تا ۷۵% از کل اراضی فاریاب را شامل می‌شود که در سراسر کشور پراکنده شده است.

در ابتدا توضیح چند اصطلاح ضروری به نظر می‌رسد. معنای تحت‌الفظی هالوفیت، گیاه نمک (Salt Plant) بوده و به گیاهانی گفته می‌شود که می‌توانند با وجود غلظت بالای نمک Na رشد کنند. گیاهانی که نمی‌توانند با وجود غلظت بالای نمک Na رشد کنند، گلیکوفیت یا گیاهان شیرین نامیده می‌شوند. به دلیل محدوده‌ی وسیعی که بین هالوفیت‌ها وجود دارد، به زیردسته‌هایی از Euhalophyttes (هالوفیت‌های واقعی) تا به Oligo halophytes (آنهایی که شوری ملایم را تحمل می‌کنند) تقسیم می‌شوند. بسیاری از هالوفیت‌ها می‌توانند، به طور کاملاً نرمالی در محیط کم یا فاقد نمک رشد کنند که به آنها هالوفیت اختیاری گویند، ولی اگر قادر به چنین وضعیتی نباشد به آنها هالوفیت اجباری گویند. مثال هالوفیت زراعی اختیاری چندرقند است.

 خاک‌های هالومورف یا تحت تاثیر املاح

خاک‌های خشک جهان در مناطقی قرار دارند که در آن میزان بارندگی سالیانه اندک و میزان تبخیر و تعرق زیاد است. کمبود بارندگی در این مناطق سبب می‌شود که املاح در سطح خاک تجمع کنند. به چنین خاک‌هایی هالومورف یا تحت تاثیر املاح می‌گویند که به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

 ا- خاک‌های شور:

هدایت الکتریکی رطوبت اشباع این خاک‌ها بیش از ۴ میلی‌موس بر سانتی‌متر در ۲۵^oc است. درصد سدیم قابل تبادل در این خاک‌ها از ۱۵ کمتر است. معمولاً PH کمتر از ۵/۸ می‌باشد. مهمترین کاتیون‌های این خاک‌ها کلسیم، منیزیم و سدیم است، ولی به ندرت سدیم بیش از نصف کاتیون‌های محلول را تشکیل می‌دهد.آنیون‌های اصلی کلرور (Cl^–)، سولفات و گاهی نیترات است.

علاوه بر املاح محلول، مقدار املاح کم محلول و غیرمحلول مانند ژیپس، کربنات کلسیم یا منیزیم در آن یافت می‌شود. در نتیجه‌ی تبخیر آب و باقی ماندن نمک در سطح لکه‌های سفید و مجزایی در سطح این خاک‌ها تشکیل می‌گردد. از این رو، بعضی از دانشمندان قدیمی از جمله هیلگارد، این خاک‌ها را قلیایی سفید نامگذاری کرده‌اند. از آنجا که عوامل هوازدگی و سازنده خاک تاثیر چندانی در این خاک‌ها نداشته و نیمرخ این خاک‌ها یکنواخت است، تغییرات در جهت عمق در آن مشاهده نمی‌شود. به علت عدم رشد کافی گیاهان، میزان هوموس آنها کم و بنابراین دارای رنگ روشن هستند.

۲- خاک‌های قلیا:

درصد سدیم قابل  تبادل از ۱۵ بیشتر و PH بین ۵/۸-۱۰ و هدایت الکتریکی عصاره‌ی اشباع خاک از ۴ میلی‌موس بر سانتی‌متر کمتر و نفوذپذیری آنها اندک است. آنیون‌های اصلی این خاک‌ها کلرور، سولفات بی‌کربنات و نیز مقدار کمی کربنات می‌باشد. این یون‌ها مانع فعالیت طبیعی گیاهند.

۳- خاک‌های شور و قلیا:

این خاک‌ها هم محتوی املاح محولند، هم سدیم قابل تبادل آنها به حدی است که در رشد و نمو بیشتر گیاهان اثر کاهنده دارند. هدایت الکتریکی بیش از ۴ میلی‌موس بر سانتی‌متر و درصد سدیم قابل تبادل آنها بیش از ۱۵ می‌باشد. به علت کثرت املاح محلول PH آنها به ندرت از ۵/۸ تجاوز می‌کند.

۴- خاک‌های غیرشور و غیرقلیا:

میزان املاح محلول و سدیم قابل تبادل این خاک‌ها به حدی نمی‌رسد که برای گیاه مضر باشد. هدایت الکتریکی کمتر از ۴، PH کمتر از ۵/۸ و درصد سدیم تبادلی کمتر از ۱۵ است.

 نظریه‌های مختلف درمورد مکانیسم جذب نمک‌ها توسط گیاهان

 نفوذپذیری بافت‌ها:

طبق اطلاعات در دسترس (Ricther, 1927) درجه‌ی نفوذپذیری بافت‌های مختلف گیاهی در تنظیم جذب نمک اثر بخصوص دارند، به این ترتیب که بافت‌های غیرقابل نفوذ، نمک کمتری را از محلول خاک جذب نموده و بدین‌وسیله از مسمومیت اعضای گیاهان یا احیاناً از مرگ گیاه جلوگیری می‌نماید.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .