تحقیق بررسی وتحلیل آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ومقایسه آن با اسکندرنامه نظامی گنجوی

تحقیق و پروژه و پایان نامه و مقاله دانشجویی

عنوان :

تحقیق بررسی وتحلیل آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی ومقایسه آن

با اسکندرنامه نظامی گنجوی

تعداد صفحات : ۱۹۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

 اسکندر مقدونی با عمر کوتاه ولی پرحادثه‌ و ماجراجویانه‌ی خود در ادبیّات فارسی جایگاهی بزرگ و قابل تأمّل دارد . بیش از هفت اثر مستقل از قرن چهارم تا دهم در نظم و نثر پیرامون زندگی افسانه‌ای این شخصیّت تاریخی از سوی شاعران و نویسندگان ایرانی با عنوان اسکندرنامه  تألیف گردیده است . اسکندرنامه ی نظامی گنجوی و آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی  از جمله تألیفات درخشان در این زمینه است .

در این بررسی ، مقایسه ی این دو اثر از نظر محتوایی و شکلی و مختصات سبکی( زبانی ، ادبی و فکری ) صورت گرفته است .

در فصل نخست نگارنده کلیّات طرح را که مشتمل بر پیکره بندی تحقیق است ، ارائه داده و به ترتیب بیان مسأله ، پیشینه تحیقیق ، اهداف تحقیق ، فرضیه ها ، اهمیت و ضرورت تحقیق و روش کار را مشخّص کرده است .

در بخش اول فصل دوّم به طور اجمال نگاهی به آثار ، افکار و سیرحوادث زندگی نظامی گنجوی انداخته شده و مباحثی چون زادگاه ، خانواده ، تحصیلات و پیروان نظامی در این فصل مطرح گردیده است .

در بخش دوم از فصل دوّم آثار و احوال  عبدی بیگ شیرازی و مجموعه‌ی تحقیقات و پژوهش های مرتبط با او مورد بررسی قرار گرفته است .

در فصل سوم نگارنده ضمن اشاره به سیرحوادث زندگی اسکندر مقدونی از نظر تاریخی و داستانی ، با اشاره به علل رواج اسکندرنامه نویسی در ادبیّات فارسی ، مقایسه‌ای بین این اسکندر نامه ها انجام داده است .

در فصل چهارم که بدنه‌ی اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد ، نگارنده مقایسه ا‌ی  تطبیقی میان حوادث و رخدادها و تبیین شباهت ها و اختلافات این دو اثر انجام داده است ،  و با آوردن شواهد و دلایلی  به روشن نمودن علل اختلاف و دلایل شباهت ها پرداخته است . درفصل پنجم به بررسی و مقایسه ی اجمالی مختصات سبکی در هر دو اثر پرداخته شده است . در فصل ششم که فصل نتیجه گیری است . آرای پژوهنده و یافته‌های تحقیق ارائه گردیده و نگارنده  نظریات خود را که نتیجه‌ی بررسی است بیان کرده است .

عبدی بیگ شیرازی در حوزه‌ی داستان نویسی هم از نظر شکلی و هم از نظر محتوایی  به شدّت از نظامی گنجوی پیروی کرده است . منظومه ی « آیین اسکندری » او دقیقاً منطبق با «اسکندرنامه» مشتمل بر دو بخش است . همانگونه که اسکندرنامه ی نظامی هم دارای دو  بخش است . بخش نخستین این منظومه شرفنامه است که در آن نظامی از فتوحات و لشکرکشی های اسکندر به اکناف جهان سخن می گوید . در بخش دوّم نیز که اقبال نامه است ، نظامی از اسکندر چهره‌ای خرد ورز و حکیم ترسیم می کند که سرانجام به پیامبری برگزیده می شود و مأموریّت پیدا می کند که به گرد جهان بگردد و رسالت خود را ابلاغ کند . آیین اسکندری با وجود حجم کم آن نیز بر همین منوال  تقسیم گردیده است . در دفتر اوّل عبدی بیگ  مجملی از فتوحات و جهانگشایی های اسکندر را ذکر می کند و در دفتر دوّم به ذکر شهرها و سدهایی که اسکندر در شهر های متصرّفی خود احداث نموده است ، مبادرت می نماید . تقسیم کتاب و نحوه ی ورود او به داستان مانند ستایش پروردگار ، نعت حضرت رسول (ص) و معراج او  دقیقاً منطبق بر شرفنامه است .

در این قسمت  شاعر تا حدودی از اصل موضوع منظومه دور شده و اطّلاعات گرانبهایی مربوط به وقایع مختلف تاریخی قرن  شانزده  و به ویژه در خصوص هنر نقّاشی در شکل ابیاتی ارزنده و نغز بیان می دارد . این نوشته ها که به صورت علاوه بر اصل موضوع آمده اند ، خود منبع گرانبهایی برای فرا گرفتن تاریخ و هنر نقّاشی در سده ی شانزده  به شمار می آیند .

 قسمت اساسی منظومه از مرگ فیلقوس و جلوس اسکندر پسر بیست ساله اش بر تخت شاهی آغاز می گردد . شاعر یادآور می شود که اسکندر تحصیلات کافی و وافی در محضر دانشمندان برجسته ی عصر خود یعنی ارسطو و نیوماحس آموخته است و قلب وی خزانه ی عدالت و معرفت بوده است .

در مورد مختصات سبکی در دو اثر به طور محسوس می توان پی برد که در حماسه ی نظامی به دلیل توجه به تشبیه و استعاره ، از اغراق که نیرومند ترین عنصر خیال شاعرانه در حماسه است غافل مانده است و عبدی بیگ و دیگر شاعران مقلد او نیز از این عنصر بهره ی فراوان نبرده اند . نظامی از هر لطیفه ای شاید استعاره و تشبیه را بیشتر بکار برده است ، وی استاد استعاره است . اشعار نظامی حاوی تمامی صور ممکنه ی شعری است . عبدی بیگ نیز از تقدم بیان بر بدیع سود جسته و تشبیه و استعاره در بیان را بیشتر از هر لطیفه ای به کار برده است . او هیچ تصویر و اصطلاح را در سحر آفرینی از قوه ی فکر خویش به کار نبرده است و مطلب را بر سبک و سیاق نظامی پی گرفته است . با این تفاوت که در کاربرد واژگان گویی شیوه ای دیگر داشته است . سایر صور خیال هم به صورت طبیعی و در مسیر کلی قرار می گیرند . آنچه که نظامی را از عبدی بیگ و سایرین متمایز می کند ، آن است که صور خیال را از حالت تکراری بیرون می آورد . در زمینه ی علم بدیع آرایه های موجود در دو مثنوی بنا به اقتضای سخن بکار رفته اند .

  واژگان کلیدی : نظامی ، عبدی بیگ ، اسکندر ، اسکندرنامه ، آیین اسکندری

فهرست مطالب

مقدّمه    ۱
فصل یکم
کلیات تحقیق
۱-  بیان مسأله ۴
۱-۱- شرح ابعاد مسأله    ۴
۱-۲- پرسش اصلی    ۴
۱-۳- پرسش های فرعی    ۴
۲– پیشینه ی تحقیق    ۴
۳ – اهداف تحقیق     ۵
۳-۱- هدف کلی    ۵
۳-۲- اهداف جزئی    ۵
۳-۳- اهداف عملی    ۵
۴– فرضیه ها     ۶
۵– اهمیت و ضرورت تحقیق    ۶
۶– روش کار    ۶
۶-۱- نوع و روش تحقیق    ۶
۶-۲- شیوه های جمع آوری اطلاعات    ۶
۶-۳- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات     ۶
فصل دوّم
بخش اول : نگرشی به آثار و احوال نظامی گنجوی
۲-۱-۱- نگرشی به آثار و احوال نظامی گنجوی    ۸
۲-۱-۲- محل و زمان تولّد    ۸
۲-۱-۳- تحصیلات    ۱۰
۲-۱-۴- استادان و مربّیان    ۱۱
۲-۱-۵- همسر و فرزندان    ۱۱
۲-۱-۶- افکار و اندیشه ها    ۱۳
۲-۱-۷- زمان و مکان فوت    ۱۴
۲-۱-۸- پیروان و مقلّدان    ۱۴
۲-۱-۹- آثار نظامی گنجوی    ۱۵
بخش دوم :  نگرشی بر آثار و احوال عبدی بیگ شیرازی
۲-۲-۱- نگرشی به آثار و زندگی خواجه زین العابدین علی (نویدی) عبدی بیگ
شیرازی     ۱۸
فصل سوم
نگرشی کوتاه  بر سیمای تاریخی و داستانی اسکندر مقدونی
۳-۱- نگرشی کوتاه برسیمای تاریخی و داستانی اسکندردرشعر و ادب فارسی    ۲۶
۳-۱-۱- سیمای تاریخی اسکندر     ۲۶
۳-۱-۲- بازتاب سیمای اسکندر در ادبیّات فارسی    ۲۸
فصل چهارم
بررسی و مقایسه ی آیین اسکندری عبدی بیگ (نویدی  ) شیرازی و اسکندرنامه ی نظامی گنجوی
۴ -۱- علل و انگیزه‌های عبدی بیگ شیرازی برای سرودن آیین اسکندری    ۴۳
۴-۲- علل و انگیزه‌ی نظامی گنجوی برای سرودن  اسکندرنامه    ۴۹
۴-۳- پیروی عبدی بیگ شیرازی از نظامی در تقسیم کتاب خود    ۵۵
۴-۴- شباهت در نیایش پروردگار و مدح پیامبر و معراج آن حضرت    ۵۷
۴-۵- گفتن داستان اسکندر در هر دو اثر  به طریق ایجاز    ۶۲
۴-۶- ذکر مستندات  و مدارک داستان در هر دو اثر    ۶۵
۴-۷- ذکر و مقایسه ی نسب اسکندر در دو اثر    ۶۷
۴-۸- دانش آموختن اسکندر از نیوماحس حکیم پدر ارسطو    ۷۰
۴-۹- مرگ فیلقوس و بر تخت نشستن اسکندر    ۷۱
۴-۱۰-گزارش آیین اسکندری و اسکندرنامه ی  نظامی در اصلاحات پس از جلوس اسکندر    ۷۲
۴-۱۱-گزارش حمله ی اسکندر به زنگبار    ۷۴
۴-۱۲- ساختن شهر اسکندریّه    ۷۵
۴-۱۳- حمله‌ ی اسکندر مقدونی به ایران    ۷۷
۴-۱۴- کینه توزی اسکندر نسبت به زرتشتیان    ۸۰
۴-۱۵- به زن گرفتن اسکندر روشنک دختر دارا را    ۸۳
۴-۱۶- به پادشاهی نشستن اسکندر در استخر فارس    ۸۳
۴-۱۷- بازگشت ارسطو به یونان و غارت میراث معنوی ایرانیان    ۸۴
۴-۱۸- رفتن اسکندر به جانب مغرب و زیارت کعبه    ۸۵
۴-۱۹- فتح ارمنستان و سرزمین های شمالی    ۸۶
۴-۲۰- داستان نوشابه پادشاه بردع  و اسکندر    ۸۸
۴-۲۱- سیمای انسانی و عدالت جوی  اسکندر در اسکندرنامه ی نظامی    ۹۰
۴-۲۲- سیمای انسانی و عدالت جوی  اسکندر در آیین اسکندری عبدی بیگ    ۹۱
۴-۲۳- سیمای پیامبر گونه ِی اسکندر در آیین اسکندری    ۹۱
۴-۲۴- رفتن اسکندر به کوه البرز    ۹۲
۴-۲۵- یورش اسکندر به هندوستان    ۹۳
۴-۲۶- گزارش نظامی گنجوی  در اسکندرنامه  از جنگ اسکندر با چین    ۹۷
۴-۲۷- گزارش عبدی بیگ شیرازی از جنگ اسکندر و خان خانان    ۱۰۲
۴-۲۸- تعداد و صفت لشکر چین در برابر اسکندر به گزارش عبدی بیگ شیراز    ۱۰۵
۴-۲۹- پیش‌درآمدهای توجیهی عبدی بیگ بر هر داستان    ۱۰۷
۴-۳۰-تفاوت تعداد و محلّ ساقی نامه‌ها در اسکندرنامه ی نظامی و آیین اسکندری    ۱۰۹
۴-۳۱-کیفیّت میهمانی کردن خاقان ، اسکندر مقدونی را در اسکندرنامه ی نظامی    ۱۱۲
۴-۳۲-کیفیت مهمانی کردن خاقان اسکندر مقدونی را در آیین اسکندری    ۱۱۳
۴-۳۳- مناظره میان نقّاشان چین و روم  در اسکندرنامه ی نظامی    ۱۱۵
۴-۳۴- مناظره میان نقّاشان چین و روم  در آیین اسکندری    ۱۱۶
۴-۳۵-پیکار اسکندر با روس ها در اسکندرنامه ی نظامی    ۱۱۹
۴-۳۶-پیکار اسکندر با روس ها در آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی    ۱۲۵
۴-۳۷- افسانه‌ی رفتن اسکندر به ظلمات    ۱۲۶
۴-۳۸- داستان رفتن اسکندر به ظلمات به نقل از عبدی بیگ  شیرازی    ۱۳۱
۴-۳۹- داستان قوم یأجوج و مأجوج  و ساختن سد از نظر عبدی بیگ شیرازی     ۱۳۲
۴-۴۰- داستان قوم یأجوج و مأجوج  و ساختن سد از نظر نظامی    ۱۳۳
۴-۴۱- رسیدن اسکندر به پیامبری در خردنامه ی نظامی     ۱۳۵
۴-۴۲- رسیدن اسکندر به پیامبری در آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی    ۱۳۷
۴-۴۳- رسیدن اسکندر بـه منتهی الـیه سـرزمین‌های شمالی و دریـافـتن حقیقت رمز و  جهانگردی پیامبری خود از سوی پروردگار به روایت نظامی    ۱۳۸
۴-۴۴- چگونگی مرگ اسکندر در خردنامه‌ی نظامی    ۱۴۲
۴-۴۵- چگونگی مرگ اسکندر در آیین اسکندری عبدی بیگ    ۱۴۴
۴-۴۶- کناره گیری اسکندروس از سلطنت به گزارش نظامی    ۱۴۶
۴-۴۷- کناره گیری اسکندروس از سلطنت به گزارش عبدی بیگ    ۱۴۶
۴-۴۸- آثار و بناهایی که اسکندر ساخت و بر پا کرد    ۱۴۶
۴-۴۹- ساختن شهر بلغار    ۱۴۷
۴-۵۰- انتقام اسکندر از یـونانیان    ۱۵۲
۴-۵۱- چهره‌ی ایرانی اسکندر در  اسکندرنامه ها    ۱۵۳
فصل پنجم
مختصات سبکی آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی و اسکندرنامه ی نظامی گنجوی
بخش اول  :  سطح زبانی
بررسی شعر در سطح آوایی
۱– فرآیند های واجی    ۱۶۱
۲– بررسی مو سیقیایی    ۱۶۲
۲-۱- موسیقی بیرونی یا وزن    ۱۶۲
۲-۲- موسیقی کناری یا قافیه    ۱۶۳
۲-۳- موسیقی درونی    ۱۶۴
بررسی شعر در سطح  لغوی
۱– کاربرد فعل های پیشوندی    ۱۶۵
۲– کاربرد فعل های مرکب    ۱۶۵
۳– استعمال فراوان لغات عربی    ۱۶۵
۴– شبه جمله    ۱۶۶
بخش دوم : سطح ادبی
۱– مشهور ترین آرایه های لفظی بدیعی    ۱۶۶
۲– مشهورترین صنایع بدیعی معنوی    ۱۷۱
۳– بررسی مختصات مربوط به علم معانی    ۱۷۶
۳-۱- عیوب فصاحت    ۱۷۶
۳-۲- ایجاز    ۱۷۸
۴- پاره ای از مختصات مربوط به علم بیان    ۱۷۹
۴-۱- تشبیه و انواع آن    ۱۷۹
۴-۲- استعاره و انواع آن    ۱۸۲
۴-۳- تشخیص    ۱۸۳
۴-۴- کنایه    ۱۸۳
۴-۵- مجاز    ۱۸۴
۴-۶- اغراق    ۱۸۵
بخش سوم : سطح فکری    ۱۸۵
فصل ششم
نتیجه گیری
نتیجه گیری     ۱۸۸
فهرست منابع و مآخذ    ۱۹۲
چکیده به انگلیسی    ۱۹۵
عنوان انگلیسی     ۱۹۶

منابع

۱-افشار ، ایرج ( ۱۳۴۳ ) ، اسکندرنامه ، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب

۲-افصح زاده ، اعلاخان )۱۳۷۸( ، نقد و بررسی آثار و احوال جامی ، تهران : نشر میراث مکتوب

۳-اومستد ، ا.ت )۱۳۷۵( ، تارخ شاهنشاهی هخامنشی، محمّد مقدّم ، تهران : انتشارات ، امیرکبیر

  ۴-بلویس ، فرانکویس . دا ) ۱۳۷۲( ، بررسی ادبیّات فارسی ،  مترجم ، حیدری ، ناشر ، تیراژه

۵-بورگل ، جی سی )۱۳۸۲( ، تصویر اسکندر در حماسه ی نظامی ، مترجم ، مینو آراسته ، ناشر شرق

۶-بویس ، مری ) ۱۳۷۵ ( ، تاریخ کیش زرتشت ، ترجمه ی همایون صنعتی زاده ، ج سوم ، تهران : طوس

۷-پیرنیا ، حسن ( ۱۳۷۸ ) ، ایران باستان ، کتاب پنجم ، چاپ سوّم ، تهران : انتشارات اساطیر

۸-ثروتیان ، بهروز ( ۱۳۷۵ ) ، لیلی و مجنون  ، تهران : امیر کبیر

۹-خواندمیر  ( ۱۳۶۲ ) ، حبیب السّیر ، ج دوم ، تهران : کتابفروشی

۱۰- خیام پور  ، عبدالرّسول ( ۱۳۷۲ ) ، فرهنگ سخنوران ، تهران : طلایه

۱۱- دهلوی ، امیر خسرو ( ۱۳۷۳ ) ، آیینه ی اسکندری ، با تصحیح و مقدّمه ی جمال میرسیّدوف ، دانش

۱۲ – ریاحی زمین ، زهرا ( ۱۳۸۳ ) ، ادبیّات ایران ( داستان سرایی در شعر شیراز ) ، بنیاد ایران شناسی

۱۳-  ریاضی ، حشمت الله ( ۱۳۸۵ ) ، داستان ها و پیامهای  نظامی گنجوی ،  انتشارات حقیقت

۱۴- زرّین کوب ، عبدالحسین ( ۱۳۸۶) ، پیر گنجه ، تهران :  سخن

۱۵ – زنجانی ، برات (۱۳۸۴) آثار و احوال وشرح مخزن الاسرار نظامی گنجوی ، دانشگاه تهران

۱۶- زنجانی ، برات (۱۳۷۷) ، صورخیال در خمسه ی نظامی ، تهران : انتشارات امیر کبیر

۱۷- شفیعی کدکنی ، محمدرضا ( ۱۳۸۶ ) ، صور خیال در شعر فارسی ، تهران : انتشارات آگاه

۱۸-  شمیسا ، سیروس ( ۱۳۷۴ ) ، بیان و معانی ، تهران : فردوس

۱۹-  شهابی  علی اکبر ( ۱۳۶۹ ) ،  نظامی ، شاعر ، داستانسرا ، تهران : هزوارش

۲۰ –  صفا ، ذبیح الله (۱۳۶۹ ) ، حماسه سرایی در ایران ، تهران : امیرکبیر

۲۱-  (۱۳۸۲ ) ، تاریخ ادبیّات در ایران ، جلد دوّم ، امیر کبیر

۲۲-  صفوی ، سیّد حسن (۱۳۶۴) ، اسکندر در ادبیّات ایران ، تهران : امیرکبیر

۲۳-  صوفی ، لیلا ( ۱۳۷۸) ،  زندگی نامه ی شاعران ایران ، تهران : انتشارات جاجرمی

۲۴- طرسوسی ، ابوطاهر محمدبن حسین ( ۱۳۵۶) ، داراب نامه ، به تصحیح ذبیح الله صفا ، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب

۲۵- عبدی بیگ شیرازی(۱۹۷۷) ، مجنون و لیلی ، تصحیح ابوالفضل رحیموف ، مسکو: نشر دانش

۲۶- (۱۹۷۷) ، آیین اسکندری ، تصحیح ابوالفضل رحیموف ، مسکو : نشر دانش

۲۷- فردوسی ،  ابوالقاسم ( ۱۳۷۴ ) ، شاهنامه ، ج ۴  ،  به کوشش سعید نفیسی ، تهران : طلایه

۲۸- کیوانی ، مجدالدّین ( ۱۳۸۴ ) ، اسکندر در ادب فارسی ، دانشنامه ی زبان فارسی ، ج اوّل، تهران : فرهنگستان زبان و ادب فارسی

۲۹- ( ۱۳۷۷ ) ، اسکندر ، دایره المعارف بزرگ اسلامی ، ج هشتم ، تهران : مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی

۳۰- مسعودی ، علی ابن حسین ( ۱۳۸۱ ) ، تنبیه الاشراف ، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده ، ناشر، علمی فرهنگی

۳۱- منزوی ، احمد ( ۱۳۸۵) ، فهرست نسخه های خطّی ، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی

۳۲- حکیم ، منوچهر(۱۳۷۲) ، اسکندرنامه ، تهران : کتابفروشی و چاپخانه ی علی اکبر علمی

۳۳- نظامی گنجوی ، جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف (۱۳۸۱) ، دیوان قصاید و غزلیّات ، به کوشش سعید نفیسی ، تهران : طلایه

۳۴- نظامی گنجوی ، جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف ( ۱۳۸۸ ) ، اسکندر نامه ، تصحیح وحید دستگردی ، تهران : ققنوس

۳۵- ( ۱۳۸۹ ) ، خسرو شیرین ، تصحیح وحید دستگردی ، تهران : تندیس

۳۶-  ( ۱۳۷۶ ) ، شرفنامه ، به کوشش سعید حمیدیان ، تهران : نشر قطره

۳۷- نوایی ، عبدالحسین ( ۱۳۸۳ ) ، اثر آفرینان ، زندگی نامه ی نام آوران فرهنگی ایران ، جلد ششم ، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی

۳۸- ویلکن ، اولریش ( ۱۳۷۶) ، اسکندر مقدونی ، ترجمه حسن افشار ، تهران : نشر مرکز

۳۹-  هدایت ، محمود ( ۱۳۷۶)  ، گلزار جاویدان ، نشر ، اندیشه

۴۰- همایی ، جلال الدین ( ۱۳۶۷ ) ،  فنون بلاغت و صناعات ادبی ، تهران : نشر هما

 نشریات

۱- رزمجو ، حسین (۱۳۸۲) ، اسکندر و اسکندرنامه ،  مجَله ی دانشگاه ادبیَات و علوم انسانی مشهد

۲- کرمی ، محمد حسین ( ۱۳۸۳ ) ، اسکندر _ ایران _ نظامی ، نشریه ی دانشکده ی ادبیَات و علوم انسانی

 مقدّمه :

در میان مهاجمانی که در طول تاریخ به ایران حمله ور گردیده‌اند و برای مدّتی خاک این سرزمین را در چمبر قدرت خود درآورده‌ و بر مردم و سرزمین ‌های آن حکم رانده‌اند ، کمتر چهره‌ای توانسته است ، چون اسکندر مقدونی اقبال آن را داشته باشد که تا این پایه مورد توجّه ادیبان و نویسندگان این سرزمین قرار بگیرد . از آغاز قرن چهارم تحت تأثیر اساطیر و داستان های منابع عربی در ایران زمینه ی توجّه به این فاتح مقدونی فراهم آمد و منظومه های شعری و داستان های منثوری تحت عناوین هم معنایی چون اسکندرنامه ، آیین اسکندری ، جام سکندر ، آیینه ی اسکندر ی و غیره  توسّط شاعران بزرگی چون فردوسی ، نظامی ، و همین طور نویسندگان و شاعرانی دارای پایگاهی متوسّط تر چون امیر خسرو  و عبدی بیگ شیرازی  ساخته و پرداخته شده است .

مقایسه و تطبیق  محتوایی ، شکلی و ادبی این آثار در میان اهل نظر و پژوهشگران داخلی  و خارجی دیر زمانی است که آغاز گردیده و در این زمینه کارهای خوب و حایز اهمیّتی انجام گرفته است که در بخش پیشینه ی تحقیق به برخی از این کارها اشاره شده است .

 در این میان اسکندرنامه ی نظامی ، آیینه‌ی اسکندری امیرخسرو و اسکندرنامه در شاهنامه‌ی فردوسی بیشتر مورد توجّه پژوهشگران بوده‌اند . آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی حتّی به نسبت اسکندرنامه‌های منثور کمتر مورد توجّه قرار گرفته است و تاکنون چندان که باید  به این اثر توجّه نشده است .

در این بررسی با توجّه به موضوع و احساس نیازی که در این زمینه وجود داشت ، مقایسه ی این دو اثر از نظر محتوایی و شکلی و مختصات سبکی( زبانی ، ادبی و فکری ) صورت گرفته است .

در فصل نخست نگارنده کلیّات طرح را که مشتمل بر پیکره بندی تحقیق است ، ارائه داده و به ترتیب بیان مسأله ، پیشینه تحیقیق ، اهداف تحقیق ، فرضیه ها ، اهمیت و ضرورت تحقیق و روش کار را مشخّص کرده است .

در بخش اول فصل دوّم به طور اجمال نگاهی به آثار ، افکار و سیرحوادث زندگی نظامی گنجوی انداخته شده و مباحثی چون زادگاه ، خانواده ، تحصیلات و پیروان نظامی در این فصل مطرح گردیده است .

در بخش دوم از فصل دوّم آثار و احوال  عبدی بیگ شیرازی و مجموعه‌ی تحقیقات و پژوهش های مرتبط با او مورد بررسی قرار گرفته است .

در فصل سوم نگارنده ضمن اشاره به سیرحوادث زندگی اسکندر مقدونی از نظر تاریخی و داستانی ، با اشاره به علل رواج اسکندرنامه نویسی در ادبیّات فارسی ، مقایسه‌ای بین این اسکندر نامه ها انجام داده است .

در فصل چهارم که بدنه‌ی اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد ، نگارنده مقایسه ا‌ی  تطبیقی میان حوادث و رخدادها و تبیین شباهت ها و اختلافات این دو اثر انجام داده است ،  و با آوردن شواهد و دلایلی  به روشن نمودن علل اختلاف و دلایل شباهت ها پرداخته است .

  درفصل پنجم به بررسی و مقایسه ی اجمالی مختصات سبکی در هر دو اثر پرداخته شده است . در فصل ششم که فصل نتیجه گیری است . آرای پژوهنده و یافته‌های تحقیق ارائه گردیده و نگارنده  نظریات خود را که نتیجه‌ی بررسی است بیان کرده است .

در ضمن با توجه به رسم الخط رایج زمان عبدی بیگ شیرازی که کلمات دو بخشی و حروف اضافه به متمم پیوسته نوشته می شدند سعی نگارنده بر آن بوده است که در حد توان به صورت رسم الخط امروزی و جدا نوشته شوند .

 کلیات تحقیق

۱ بیان مسأله

۱-۱- شرح ابعاد مسأله

این پایان نامه تحت عنوان « بررسی و تحلیل آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی و مقایسه ی آن با اسکندرنامه ی نظامی گنجوی » و کاربرد این دو اثر حماسی صورت گرفته است . محتوای این اثر به صورت مقایسه ای بر اساس نظرات دو شاعر  و همچنین مختصات سبکی (فکری ، زبانی و ادبی) دیگر خصوصیات و ویژگی های منحصر به فرد که در هر دو اثر وجود دارد انجام شده است .

چون در زمینه ی آیین اسکندری کار پژوهشی قابل توجهی صورت نگرفته ، امید است که این پژوهش به شناساندن هر چه بیشتر عبدی بیگ و اثرش به علاقه مندان به ادبیات کمک کند . همچنین مختصات سبکی دو اثر مورد پژوهش قرار نگرفته است ، و این ضرورت ایجاد شد که مختصات سبکی دو اثر بررسی گردد و تفاوت ها و شباهت های دو اثر در بیان داستانها بیان گردد .

۱-۲- پرسش اصلی

     این دو اثر از نظر بیان موضوع و روایت داستان چه تفاوت و شباهتی با هم دارند؟

۱-۳- پرسش های فرعی

(۱) اصلی ترین عوامل موثر سبکی و مختصات زبانی ، فکری و ادبی آیین اسکندری و    اسکندرنامه نظامی چیست؟

(۲) مهم ترین وجه تشابه و تفاوت این دو اثرچیست؟

 (۳)  میزان تأثیر پذیری آیین اسکندری از اسکندرنامه ی نظامی چگونه است؟

۲  پیشینه ی تحقیق

 

در مورد نظامی و آثار او به خصوص اسکندرنامه آثار زیادی نوشته شده است که پاره ای از آنها به قرار زیر است .

 الف – بحث انتقادی و تطبیقی درباره ی اسکندرنامه ی نظامی و مآخذ اسلامی باستانی آن ، اثر کامل احمد نژاد ، انشارات دانشگاه تهران .

ب – داستان اسکندر و تطبیق و مقابله ی اسکندرنامه منظوم و منثور ، اثر داوود پردوست .

ج – گردآوری و بررسی تلمیحات در سه منظومه از خمسه ی نظامی ،  اثر مینو مجیدی .

د – شرح مشکلات هفت پیکر و اسکندرنامه و مقایسه ی اسکندرنامه ی منثور با اسکندر نامه ، اثر سکینه پیرک .

ه – یکی از مهم ترین آثاری که در مورد پیوند با اسکندر در ادبیات فارسی پدید آمده « اسکندر و ادبیات ایران » نوشته ی سید حسن صفوی است . که در سال ۱۳۶۴از سوی انتشارات امیر کبیر تهران انتشار یافته است .

ن– اثر دیگر که می توان نام برد « اسکندر و اسکندرنامه ها » تألیف حسین رزم جو است ، که در سال ۱۳۸۰ از سوی انتشارات کاوش به بازار کتاب آمده است .

و – « اسکندر  ، ایران ، نظامی » عنوان اثری است که محمد حسین کرمی درباره ی سیما و شخصیت اسکندر در اسکندرنانه ها و شاهنامه نوشته است .

ی – تاکنون تحقیقات گسترده ای از سوی پژوهش گران صاحب نام ایرانی و بین المللی درباره ی نظامی گنجوی و آثار او به طور خاص نوشته شده است که در اینجا می توان به « پیر گنجه » اثر عبدالحسین زرین کوب اشاره کرد .

اما در زمینه ی آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی جز تصحیح آن به وسیله ی ابوالفضل هاشم اوغلی رحیموف که در مقدمه ای بر نسخه خطی این شاعر در سال ( ۱۹۷۷ . م ) نگاشته است ، و تأثیر پذیری این اثر از اسکندرنامه نظامی کار پژوهشی دیگری صورت نگرفته است و یا حداقل ما در جستجوی خود به آن نرسیدیم .

 ۳ – اهداف تحقیق

۳-۱- هدف کلی

 مقایسه ی محتوایی و شکلی آیین اسکندری عبدی بیگ شیرازی و اسکندرنامه ی نظامی گنجوی و بررسی تفاوتها و شباهتها و مختصات سبکی دو اثر

۳-۲- اهداف جزیی

   ۱ شناساندن عبدی بیگ شیرازی و آثارش به خصوص آیین اسکندری به علاقه مندان ادبیات .

    ۲ استفاده برای کسانی که می خواهند در این زمینه کار کنند .

۳ نشان دادن میزان اثرپذیری عبدی بیگ شیرازی از نظامی گنجوی .

۳-۳- اهداف عمل

شناساندن عبدی بیگ شیرازی و آثار او به خصوص آیین اسکندری و میزان تأثیر پذیری عبدی بیگ از نظامی ، بیان تفاوت و شباهت این دو شاعر در پرداختن به نظم داستان ها است و همچنین پرداختن به مختصات سبکی دو اثر و اینکه اصل و ریشه ی داستان اسکندر « شب او » از کجاست .

 ۴ فرضیه ها

 (۱)تفاوت و شباهت هایی در بیان نظرات این دو شاعر وجود دارد .

 (۲)عبدی بیگ در نقل داستان از نظامی گنجوی اثر پذیرفته است .

 (۳)مختصات فکری ، زبانی و ادبی دو اثر وجود دارد .

 ۵ اهمیت و ضرورت تحقیق

هر چند درباره ی محیط اجتماعی و فرهنگی و شرح آثار و احوال نظامی و افکار او تحقیقات و تألیفاتی صورت گرفته است ، اما در مورد عبدی بیگ شیرازی و آثار و احوالش جز تصحیح آیین اسکندری به وسیله ابوالفضل هاشم اوغلی رحیموف کار پژوهشی دیگری صورت نگرفته است یا حداقل ما در جستجوی خود به آن نرسیدیم . همچنین در مورد مختصات سبکی این دو اثر تحقیق و پژوهش مستقلی صورت نگرفته است . امید است که این اثر بتواند به معرفی بیشتر عبدی بیگ شیرازی و آثارش به خصوص آیین اسکندری که تقلیدی است از اسکندرنامه ی نظامی گنجوی بپردازد و شیوه ی دو شاعر در پرداختن به داستان ها و مختصات سبکی دو اثر را بیان کند .

۶ روش کار

 ۶-۱- نوع و روش تحقیق

نوع تحقیق ، نظری و روش آن مقایسه ی دو اثر و بیان تفاوت ها و شباهت های و بیان مختصات سبکی دو اثر مبتنی بر ابزار کتابخانه ای است . یافته های پژوهشی از منابع مکتوب جمع آوری شده و به صورت توصیفی و تحلیلی ارائه می شوند .

۶-۲- شیوه های جمع آوری اطلاعات

جمع آوری اطلاعات به صورت فیش برداری از منابع مکتوب گرفته شده است . در این قسمت مطالب  به صورت نقل قول مستقیم  و غیر مستقیم از منابع گرفته شده و در بعضی موارد به صورت خلاصه شرح داده شده و مورد بررسی و تفسیر قرار گرفته شده است .

۶-۳- روش تجزیه وتحلیل

روش کار در این پایان نامه بر اساس استدلال ، تجزیه و تحلیل و خلاصه کردن  محتوای هر دو اثر نام برده و بیان تفاوتها و شباهت های آن دو است که بر مبنای کتابهای سبک شناسی ، معانی و بیان و بدیع ، دستور زبان فارسی و زبان شناسی ، و از همه مهم تر مباحث نظری و کاربردی در این تحقیق است .

 بخش یک : نگرشی به آثار و زندگی

حکیم نظامی گنجوی

۲-۱-۱- نگرشی به آثار و زندگی حکیم نظامی گنجوی

جمال‌الدّین ابومحمّد الیاس بن یوسف نظامی معروف به نظامی گنجوی (۵۳۷ ۶۰۸ قمری) شاعر و داستان سرای بزرگ ایران و از افتخارات بزرگ زبان و ادب فارسی ، یکی از بزرگ ترین ارکان شعر و ادب فارسی به شمار می رود . آثار او در مضمون پردازی  و تصویر سازی در میان شاعران کهن بی مانند است . آثار نظامی هم از نظر کمّی و هم از نظر کیفی در میان شاعران فارسی زبان از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و به نظر بسیاری از متخصّصان و محقّقان یکی از پنج پایه ی اصلی شعر فارسی بعد از  فردوسی ، مولوی ، سعدی و حافظ است . او  در حوالی سال ۵۳۰ ه.ق در شهر گنجه از شهرهای ولایت آذربایجان به دنیا آمد . از زندگی نظامی در کودکی و نوجوانی اطّلاع چندانی در دست نیست ولی براساس اشعار خود او  پدرش یوسف بن زکی مؤیّد و مادرش از بزرگان کرد بوده است . ظاهراً نظامی در سال های اولیّه ی زندگی خویش به مطالعه ی عمیق علوم و معارف زمان خود پرداخته و ره توشه های بسیاری  از علومی همچون ادبیّات فارسی ، زبان و ادبیّات عرب ، نجوم و هیئت ، موسیقی ، قرآن ، حدیث ، حکمت و عرفان اندوخته است که بعدها این اطّلاعات را در لابه لای اشعار خود به نمایش گذاشته است . (نظامی ، ۱۳۸۸ : پیشگفتار )

 ۲-۱-۲- محل و زمان تولد

برات زنجانی می نویسد : « نظامی به سال ۵۳۰ یا ۵۴۰ هجری در گنجه متولّد شد . نام پدرش یوسف و نام مادرش رئیسه بود . نام جدّش « زکی » و نام جدّ اعلایش « مؤیّد » بوده‌ است . زادگاه نظامی شهر گنجه ( واقع در جمهوری آذربایجان کنونی ) بوده‌ و اجدادش را اهل تفرش ( در استان مرکزی ایران ) گفته‌اند . پدرش زاده ی تفرش و مادرش نیز کُرد ایرانی بوده ‌است . او در سنین کم یتیم شد و دایه‌اش ، بزرگش نمود . برخی اصل او را از عراق ، نواحی قم و تفرش می دانند . هر چند که او از زادگاه خود خشنود نبود ، امّا تمام عمر خود را در گنجه سپری کرده است  .                                                                                                          ( زنجانی ، ۱۳۸۴ : ۴۵ )

      در مورد پدر او ، بهروز ثروتیان این بیت در لیلی و مجنون را شاهد می‌آورد :

                      دهقان فصیح پارسی زاد         از حال عرب چنین کند یاد

و می‌نویسد : « دهقان فصیح پارسی زاد به توضیحی کنایی آراسته ‌است و شاعر با کنایه اشاره می‌کند که این بخش مربوط به خود اوست . از نظر تاریخ ، تحقیق در زندگی و آثار نظامی از اهمیّت برخوردار است و آن اینکه شاعر شغل و موقعیّت اجتماعی خود را که « دهقان » بوده‌است و همچنین نژاد او که خود را « پارسی زاده » می نامد ، به تصریح بیان داشته و هیچ گونه تردیدی در صحّت بیت و مطلب نیست و با تحقیق درباره ی دهقانان قرن ششم در آذربایجان و بررسی « پارسی » که آیا نظر او «ایرانی» است یا زبان « پارسی » و یا هر دو ، گوشه هایی از حیات و موقعیّت اجتماعی شاعر آشکار می‌گردد . » ( ثروتیان ، ۱۳۷۵: ۴۲۴ )

120,000 ریال – خرید

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .

مطالب پیشنهادی:
برچسب ها : , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,
برای ثبت نظر خود کلیک کنید ...

به راهنمایی نیاز دارید؟ کلیک کنید

جستجو پیشرفته

پیوندها

دسته‌ها

آخرین بروز رسانی

    یکشنبه, ۹ اردیبهشت , ۱۴۰۳
اولین پایگاه اینترنتی اشتراک و فروش فایلهای دیجیتال ایران
wpdesign Group طراحی و پشتیبانی سایت توسط digitaliran.ir صورت گرفته است
تمامی حقوق برایbankmaghaleh.irمحفوظ می باشد.