عنوان :

تحقیق تأثیر مهاجرت اتباع افغانی در بزه کاری آنان

تعداد صفحات : ۱۱۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مهاجرین افغانی از حدود سی سال پیش طی چهار موج عظیم به ایران آمدند و جمهوری اسلامی ایران با نگاهی عقیدتی و دیپلماتیک پذیرای این مهمانان بود .آوارگان جنگ زده در موج اول در اردوگاه های جداگانه ای اسکان داشتند ، موج دوم مهاجرت ، آوارگانی بودند که به دلایل نا امنی های موجود در افغانستان به ایران آمدند ، جریان طالبان موجب موج سوم مهاجرت افغان ها و اشغال نظامی ایالات متحده آمریکا ، مرحله دیگری از مهاجرت اتباع افغانی به ایران ، بود .

مهاجرت افاغنه به داخل کشور به دو صورت می باشد : گروه کمتر به صورت قانونی و گروه بیشتر آنان غیر قانونی به مرزهای کشور داخل شده‌اند که از گروه اخیر به عنوان « پدیدۀ غیر مجاز » نیز نام برده شده است.

در این پژوهش ، ابتدا با بررسی مراحل ورود پناهندگان و آوارگان ، استقرار مهاجرین افغانی ، پیامد های حضور آوارگان افغانی ، حقوق پناهندگان، جنبه‌های مهاجرت از نظر علوم مختلف انسانی پرداخته می شود .ضمن این‌که رابطه مهاجرت و بزهکاری را بررسی می کنیم، به نتایج بین المللی ورود افاعنه به ایران، مطالعه قوانین مختلف در این زمینه، با تحقیق در خصوص بزهکاری‌های انجام شده توسط اتباع افغانی در مشهد می پردازیم .

همچنین در تأثیر مهاجرت در بزهکاری ، تأثیرات آن از لحاظ چگونگی بزهکاری های انجام شده و کمیت جرایم توسط اتباع افغانی را بررسی نموده و نیز و با مورد مطالعه قرار دادن سایر عللی که در کنار مهاجرت در ارتکاب بزه مؤثر بوده پرداخته می شود. سپس با راههای پیشگیری یا تقلیل و کنترل مهاجرت افغان‌ها به داخل کشور علی‌الخصوص به مشهد و مقابله با انواع جرایم و تبه کاری های افاغنه در استان خراسان رضوی بررسی می کنیم .

که تمامی موارد در تحقیق پیمایشی به صورت پرسشنامه و مصاحبه آورده شده است. ابتدا تأثیر مهاجرت و سپس سایر موارد مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین با بررسی آماری از جرایم صورت گرفته بوسیله مهاجران افغانی، عوامل موثر در بازگشت مهاجرین، روش های جمهوری اسلامی ایران و مقامات مسئول در خراسان رضوی نسبت به اینگونه افراد را مشخص می نماییم.

از بدیهی ترین اثرات پناهندگی و مهاجرت اتباع افغانی گسترش نا بسامانی ها و تأثیرات مستقیم آن بر اوضاع سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی جامعه ایران می باشد و طبیعتاً عوارض و ناهنجاری های متعددی در پی داشته است . از آنجا که کشور ما ملتی اسلامی و پایبند به نص صریح کلام حق می باشد باید به مهاجرین کمک نماییم هر چند این وظیفه از وظایف انسانی هر فردی است ولی این کمک ها باعث نشود که ملت در وضع نامطلوبی قرار گیرد به هر حال دولت ایران مطابق کنوانسیون های بین المللی موظف است کلیه حقوق و مسئولیت های خود را از افغانی ها دریغ نکند . با اینکه مهاجرت اثرات منفی بسیار بر فرهنگ و اقتصاد یک کشور و شرایط زندگی خود مهاجرین خواهد داشت . بدیهی است نه تنها از نقطه نظر فرهنگی بلکه از جهت تأمین کار و امکانات رفاهی دیگر ، مهاجرین در محل جدید مشکلات فراوان خواهند داشت که مطالعه آماری بزهکاران ، نشانگر اثرات بسیار منفی این پدیده بر روی ناهنجاری ها توسط مهاجرین افغانی بوده است . مهاجرت تأثیرات عمیق در میزان هوش ، طرز رفتار و کردار اجتماعی ،اختلالات روانی و آشفتگی ها برای فرد مهاجر یا پناهنده دارد .

واژه های کلیدی: بزهکاری، مهاجرت، پناهندگی، افاغنه

فهرست مطالب

چکیده۱
مقدمه۲
۱-طرح مسأله۲
۲-سابقۀ پژوهش۴
۳-تعریف واژگان۶
۴-فرضیه های پژوهش ۱۲
۵-روش تحقیق۱۴
۶-سازمان دهی تحقیق۱۵
فصل اول : پناهندگی و مهاجرت اتباع افغانی به ایران۱۷
۱- ۱ مراحل ورود پناهندگان و آوارگان افغانی به ایران۱۹
۱- ۱- ۱ علل ورود افاغنه به ایران، قبل از انقلاب اسلامی۲۰
۲- ۱- ۱ علل ورود افاغنه به ایران، بعد از انقلاب اسلامی۲۱
۲- ۱ بررسی ورود و استقرار مهاجران افغانی در ایران ۲۶
۳- ۱ وضعیت حقوقی ، اجتماعی و فرهنگی افاغنه در ایران۲۷
۴- ۱ پیامدهای حضور آوارگان افغانی در ایران۲۹
۱- ۴- ۱ پیامدهای سیاسی و امنیتی ۲۹
۲- ۴- ۱ پیامدهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ۳۰
۵- ۱ نتایج بین المللی ، ورود افاغنه به ایران و بررسی قوانین مختلف در این زمینه۳۱
۱- ۵- ۱ وظایف دولت ایران طبق کنوانسیون ۱۹۵۱ و پروتکل ۱۹۶۷۳۱
۲- ۵- ۱ قوانین و مقررات داخلی ایران۳۲
۳- ۵- ۱ اصل ممنوعیت اعاده، و وظایف دولت ایران۳۳
۴- ۵- ۱ حقوق پناهندگان ، مهاجرین و آوارگان افغانی در ایران۳۵
۵- ۵- ۱ تکالیف پناهندگان افغانی نسبت به دولت ایران۳۶
۶- ۱ مهاجرت و بزهکاری۳۸
۷- ۱ بررسی پیامدهای مهاجرت، از نظر علوم مختلف انسانی۳۹
۱- ۷- ۱ از نظر علوم اجتماعی و جامعه شناسی ۴۰
۲- ۷- ۱ از لحاظ علوم اقتصادی۴۲
۳- ۷- ۱ از دید علوم سیاسی و امنیتی۴۳
۴- ۷- ۱ پیامد های مهاجرت و علم حقوق۴۶
۵- ۷- ۱ پیامدهای مهاجرت از لحاظ روان شناسی و تربیتی۵۲
۸- ۱ تأثیر مهاجرت در بزهکاری۵۵
۱- ۸- ۱ تأثیر مهاجرت در بروز چگونگی جرایم۵۷
۲- ۸- ۱ تأثیر مهاجرت از لحاظ کمیّت جرایم۶۰
۹- ۱ بزهکاری اطفال و نوجوانان۶۳
۱۰- ۱ موجبات بزهکاری زنان افاغنه ۶۴
فصل دوم : تحقیق پیمایشی ، فرضیات و یافته ها۶۷
۱- ۲ روش تحقیق  ۶۸
۱- ۱- ۲ فرضیات تحقیق ۷۰
۲- ۱- ۲ یافته ها۷۰
۲- ۲ توصیف یک متغیری۷۰
۱- ۲- ۲ علل مهاجرت مجرمین افغانی۷۱
۲- ۲- ۲ علل مهاجرت افراد غیر مجرم۷۲
۳- ۲- ۲ موقعیت و وضعیت پناهندگی مجرمین ( از حیث ورود به کشور )۷۳
۴- ۲- ۲ موقعیت و وضعیت پناهندگی غیر مجرمین۷۴
۵- ۲- ۲ محل سکونت فعلی افراد مجرم تبعۀ افغان۷۵
۶- ۲- ۲ محل سکونت فعلی افراد غیر مجرم تبعۀ افغان۷۶
۷- ۲- ۲ محل سکنای والدین افراد مجرم۷۷
۸- ۲- ۲ محل سکنای والدین افراد غیر مجرم۷۸
۹- ۲- ۲ سن افراد مجرم۷۹
۱۰- ۲- ۲ سن افراد غیر مجرم۸۰
۱۱- ۲- ۲ وضعیت تأهل افراد مجرم۸۱
۱۲- ۲- ۲ وضعیت تأهل افراد غیر مجرم۸۲
۱۳- ۲- ۲ وضعیت اشتغال مجرمین مهاجر افغانی۸۳
۱۴- ۲- ۲ وضعیت اشتغال گروه غیر مجرم۸۴
۱۵- ۲- ۲ میزان درآمد ماهانه مجرمین۸۵
۱۶- ۲- ۲ میزان درآمد افراد غیر مجرم تبعۀ افغانی۸۶
۱۷- ۲- ۲ تحصیلات افراد مجرم۸۷
۱۸- ۲- ۲ تحصیلات افاغنه غیر مجرم۸۸
۱۹- ۲- ۲ نوع جرم ارتکابی۸۹
۲۰- ۲- ۲ محل ارتکاب جرم۹۰
۳- ۲ تحلیل دو متغیری۹۱
۱- ۳- ۲ فرضیۀ اول ۹۱
۲- ۳- ۲ فرضیۀ دوم۹۱
۳- ۳- ۲ فرضیۀ سوم۹۲
۴- ۳- ۲ فرضیۀ چهارم۹۲
۵- ۳- ۲ فرضیۀ پنجم۹۳
۴- ۲ پیش گیری از بزهکاری۹۵
۵-۲ تقلیل مجازات های تنبیهی و ترذیلی۹۹
۶-۲ نتیجه گیری۹۹
۷-۲ پیشنهاد ها۱۰۲
۱- ۷- ۲ نام پناهنده و مهاجر، به جای آواره۱۰۳
۲- ۷- ۲ ترس و واهمۀ مردم از تبعۀ افغان۱۰۳
۳- ۷- ۲ طرد نمودن اجباری، نه ۱۰۵
منابع۱۰۹
الف) منابع داخلی۱۱۰
ب) منابع خارجی و یا ترجمه شده۱۱۱
ج) جزوه ها ، مقالات ، پایان نامه ها و قوانین مرجوعی۱۱۲
ضمایم۱۱۵

۱- منابع داخلی ( کتب و قوانین ترجمه شده )

۱-   امامی ، حسام الدین ، افغانستان و ظهور طالبان ، انتشارات شاب ۱۳۷۵

۲-       توانا ، علی ، جرم شناسی ، ناشر خط سوم ، چاپ ۸۱

۳- توسعه و تحول حقوق پناهندگان ، گردآورنده دفتر سیاسی وزارت امور خارجه ، تهران ۱۳۷۳

۴-    جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژِی حقوق ، انتشارات گنج دانش ، چاپ ششم ، سال ۱۳۷۲

۵- دانش ، تاج الزمان ، مجرم کیست ؟ جرم شناسی چیست ؟ ، چاپ اول ، پاییز ۱۳۶۶

۶-   ساروخانی ، باقر ، درآمدی به دایره المعارف علوم اجتماعی ، تهران ، انتشارات کیهان ، ۱۳۷۰

۷-   شیخاوندی ، داوود ، جامعه شناسی انحرافات آسیب شناسی ، چاپ سوم دقت ۱۳۷۳

۸-   شابیاتی ، هوشنگ ، جرایم بر ضد مصالح عمومی کشور ، جرایم امنیتی ، اقتصادی ، اجتماعی ، چاپ تهران ، ۱۳۷۶

۹- صفایی ، جواد ، توسعه و تحول حقوق پناهندگان ، تهران ، وزارت امور خارجه ، ۱۳۷۴

۱۰- عبادی ، شیرین ، حقوق پناهندگان و نگاهی به مسائل حقوقی پناهندگان در ایران ، تهران ، ۱۳۷۳

۱۱-  کی نیا ، مهدی ، مبانی جرم شناسی ، جلد اول ، دانشگاه تهران ، مهر ۱۳۷۲

۱۲-  محمدی ، ابوالحسن ، حقوق کیفری اسلام ، مرکز نشر دانشگاهی ، تهران ، چاپ اول ، ۱۳۶۷

۱۳  معین ، محمد ، فرهنگ فارسی ، یک جلد ، انتشارات سراشین ، چاپ ششم ، سال ۱۳۷۲

 ۲- منابع خارجی و یا ترجمه شده

۱-   اچ وورما راوی ولی ، آنتونی ، انطباق اقتصادی مهاجرین بین المللی ، ترجمۀ عبدالعلی لهسائی زاده ، از مجموعه مقالات نظریات مهاجرت ، چاپ اول ، انتشارات نوید شیراز ، ۱۳۶۸

۲- استالکر ، پیتر ، کار در غربت ، ترجمۀ فرهنگ و ارشاد ، مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی ، سال ۱۳۸۰

۳-   بروس کوئن ،  در آمدی به جامعه شناسی ، ترجمۀ محسن ثلاثی ، چاپ پنجم ، پاییز ۱۳۷۷

۴- بوریس گرومف ، ارتش سرخ در افغانستان ، ترجمۀ عزیز آریانفر ، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه تهران ، ۱۳۷۱

۵-  جرم شناسی نظری ، ترجمۀ علی شجاعی

۶-  ژان میشل بست ، جامعه شناسی جنایت ، ترجمۀ فریدون وحیدی ، ناشر : آستان قدس       رضوی ، ۱۳۷۲

۷-     رابین جی پریور ، یگانه سازی نظریات مهاجرت ، ترجمۀ عبدالعلی لهسائی زاده ، از مجموعه مقالات نظریات مهاجرت ، چاپ اول ، انتشارات نوید شیراز ، ۱۳۶۸

۸-  عهد عتیق و جدید ، ترجمۀ فارسی کتاب مقدس انجمن پخش کتب مقدس

۹- لی اورت ، یک نظر به مهاجرت ، ترجمۀ بیژن زارع ، عبدالعلی لهسائی زاده ، چاپ اول ، انتشارات نوید شیراز ، ۱۳۶۸

۱۰- ویلهم بتل ، گذرگاه افغانستان ، ترجمۀ سید محمد محسنیان ، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی ، ۱۳۶۵

۱۱-هیمن ، آنتونی ، افغانستان زیر سلطۀ شوروی ، ترجمۀ اسدالله طاهری ، چاپ صنوبر ، ۱۳۶۴

 ۳ – جزوات ، مقالات ، پایان نامه ها و قوانین مرجوعی

۱-   آیین نامۀ اجرایی قانون برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی گشور ، مصوب هیأت وزیران ، ۱۳۷۹

۲-  اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸

۳-   بلاغی ، فاطمه ، ازدواج و تابعیت زن ایران ، نشریۀ کتاب زنان ، تابستان ۱۳۸۳

۴-  تبریز نیا ، شکوه ، بررسی وضعیت مهاجرین افغانی مقیم ایران ، پاین نامه کارشناسی علوم اجتماعی ، دانشگاه فردوسی مشهد ، سال ۷۶

۵- ترابی ، یوسف ، گودرزی ، آیت ، کالبد شکافی رهیافت ، محرومیت نسبی در پیدایش  نوین و شورش های اجتماعی ، قطعنامۀ دانش انتظامی ، زمستان ۱۳۸۳

۶-تهرانی ، مهدی ، بررسی علل و عوامل مهاجرت افاغنه به ایران و پیامد های ناشی از آن ، روزنامۀ جام جم ، ۲۲ دی ۱۳۷۹ ، شمارۀ ۲۱۱

۷-  حیدری ، محمد ، هویت و امنیت ملی ، مبانی نظری هویت و بحران هویت ، پژوهشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی ، ۱۳۷۸

۸-جمشیدی ها ، غلامرضا ، علی بابایی ، بررسی عوامل مؤثر بر بازگشت مهاجرین افغانی ، فصلنامۀ علوم اجتماعی ، شمارۀ ۲۰ ، پاییز و زمستان ۱۳۸۱

۹-   رحیمی ، رضا ، جامعه پذیری فرهنگی ، ماهنامۀ جامعۀ سالم ، شمارۀ ۳۹ ، ۱۳۷۷

۱۰-   رودکی ، فاطمه ، وضعیت حقوقی آوارگان افغانی در ایران ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی ، دانشکدۀ حقوق ، ۱۳۸۳

۱۱-      سنجولی ، دولت علی ، حاکمیت افغان ها بر ایران ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید بهشتی ، ۱۳۷۶

۱۲-      شیخ الاسلامی ، عباس ، جزوۀ درس جرم شناسی ، کارشناسی ارشد ، سال ۱۳۸۴

۱۳-  صدری ، محمد ، هویت و امنیت ملی ، مجموعه مقالات هویت و بحران ، پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی ، ۱۳۷۸

۱۴-   طالبیان ، امیر ، مهاجران افغانی و تغییر فرهنگی مطالعۀ موردی مهاجران کوی مطهری شهرستان مشهد ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تهران ، ۱۳۶۰

۱۵- طولانی ، قاسم ، کشور میزبان کشوری دیگر ، روزنامۀ حیات نو ، بهمن ۱۳۸۰ ، سال دوم ، شمارۀ ۵۰۱

۱۶-   علوی ، محمود ، تأثیر مهاجرت افاغنه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ( با تأکید بر مسئلۀ اشتغال ) ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس ، دانشکدۀ علوم انسانی ، ۱۳۸۱

۱۷-   غلامی ، علی ، نحوۀ کنترل نظارت ناجا بر افاغنه و تأثیر آن بر جرایم و مقایسۀ تطبیقی آن با کشور پاکستان ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس ، دانشکدۀ علوم انسانی ، ۱۳۸۱

۱۸-  قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران ، مصوب ۱۹/۲/۱۳۱۰

۱۹-   قره باغیان ، رضا ، تأثیر برخی از علل مهاجرت نیروی کار در ایران ، مؤسسۀ تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس ، چاپ اول ، بهار ۱۳۷۵

۲۰-   کاظمی ، امیر ، پیامد های مهاجرت و بزهکاری ، تحقیق درس جرم شناسی کارشناسی ارشد ، زمستان ۸۴ ، استاد مربوطه عباس شیخ الاسلامی

۲۱-  کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد وضعیت پناهندگان مصوب ۱۹۵۱

۲۲-  گزارش پروژۀ مهاجرت اتباع خارجی به ایران به ادارۀ کل امور اتباع و مهاجرین خراسان ، ۱۳۸۳

۲۳-   نظری تاج آبادی ، حمید ، بررسی جنبه های مختلف حقوقی مسئلۀ پناهندگی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجۀ تهران ، ۱۳۶۳

۲۴-  هدایت ، محمود ، اثرات مهاجرت های خارجی در ایران ، دفتر جمعیت و نیروی انسانی سازمان برنامه و بودجه ، ۱۳۶۹

۲۵-   منطقی ، مرتضی ، بحران های هویتی در جوامع در حال گذر ، مجموعه مقالات مبانی نظری هویت و بحران هویت ، پژوهشگاه علوم انسانی ، جهاد دانشگاهی ، ۱۳۸۲

۲۶- متن صد و پنج توصیۀ کمیتۀ مطالعات پیرامون خشونت و بزهکاری

 مقدمه

۱- طرح مسأله

مهاجرت مردم افغانستان به کشورهای همسایه به ویژه ایران که یکی از اشکال مهاجرت بین‌المللی می‌باشد ، در سه دهه اخیر روند صعودی داشته است . این نوع مهاجرت ، ازآن نظر که زاییدۀ عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌باشد، قابل توجه است.

آغاز مشکلات و مسائل اجتماعی در افغانستان ،همزمان با فروپاشی ساخت سنتی افغانستان (مبتنی بر سلطنت ، رعایت و ارجحیت قوم پشتون ) و اعلام جمهوری در سال ۱۳۵۲ در این کشور می باشد. تجاوز شوروی سابق به این کشور، سبب شد اقوام مختلف مانند(هزاره‌ ها، تاجیک ها، ازبک ها، پشتون ها) هر یک به نوعی فریاد خود مختاری سر دهند و فرآیند جدایی گزینی خود را از سایر اقوام آغاز کنند . در نتیجه ساختاری جدید و پراکنده از قدرت در افغانستان ایجاد شد که بر دامنه مشکلات این کشور افزود .

درگیری ها و رقابت ‌های قومی برای کسب قدرت در این کشور منجر به مهاجرت افراد زیادی از افغانستان به سوی کشورهای دیگر به‌ویژه ایران گردید. بعد از فروپاشی شوروی سابق اوضاع افغانستان تحول و تغییرات بیشتری یافت . دیری نپایید که تفوق طلبی‌های قومی و مذهبی ، همچنین قدرت‌ طلبی‌های  فرقه ای خصوصاً در عقاید افراطی فرقه ای ، به نام اسلام با عنوان «طالبان» این کشور را صحنۀ جنگ‌های خونین داخلی کرد . یکی از پیامدهای مهم جنگ داخلی در افعانستان، کوچ یا مهاجرت تعداد زیادی از مردم این کشور بود .

همچنین بعد از ورود ایالات‌متحده آمریکا و اشغال نظامی افغانستان توسط دولت مزبور، امنیت به طور کامل رخت بر بست و مهاجرت ها بی رویه و فراوان‌تر گردید .

با تشکیل دولت اتحاد ملی ، هر چند وضعیت آرام‌تر شده است ولی بهتر نشد و نا به سامانی ها ادامه دارد ، به ویژه مهاجرت به کشوری که خود تازه از بستر بسیاری از مشکلات با یک انقلاب مذهبی برخاسته و با پدیدۀ جنگ تحمیلی و بعد از آن مشکلات اقتصادی همراه بوده ، حضور این گروه نیز موجبات گرفتاری های بیشتر و بزهکاری اتباع افاغنه در ایران را فراهم کرده است .

با توجه به ورود غیر قانونی اتباع افغانی به کشورمان،  و عنایت به  این که این دسته از آوارگان سال‌های سال در کشورمان ماندگار شده و اغلب با زنان ایرانی ازدواج نموده‌اند ( کمتر زنان افغان با مردان ایرانی ازدواج کرده و صاحب اولاد و خانواده شده‌اند ) فرزندان دسته اخیر تبعه ایران نام گرفته‌اند و اکثراً از نظر اقتصادی فقیر بوده و در منطقه‌های خارج از محدودۀ شهری و حاشیۀ شهرهای ایران زندگی می‌کنند ،که این امر علل بعدی بزهکاری را فراهم نموده است .

برخی از این مهاجران که غیر قانونی در داخل کشور سکونت گرفته‌اند ، بدون هیچ مدرک هویت قانونی ، در حال حاضر در بسیاری از مناطق شهر مشهد زندگی می‌کنند . اینان به دلیل نبودن کنترل کافی آزادانه در شهر فعالیت داشته مرتکب انواع بزهکاری‌ ها می‌شوند و حتّی برخی از مقامات مسؤول ، درباره این دسته از مهاجرین غیر قانونی مسامحه می ورزند.

دستۀ دیگر که به صورت قانونی با داشتن مدارک اقامتی منسجم‌تر و شناسایی شده هستند تحت کنترل و مراقبت هدایت شده‌ای قرار گرفته‌اند، با توجه به گسترش بزهکاری افغان‌ها در سال‌های اخیر در نزد افکار عمومی ، نویسنده را مجاب کرد که رسالۀ خود را در این رابطه        تهیه نماید.

یکی از سوال های اصلی این پژوهش ، پاسخ به این پرسش است که مهاجرت اتباع افغانی چه تأثیراتی در بزهکاری آنان در شهر مشهد داشته است و آیا بیشتر مهاجرین افغانی در این شهر مرتکب بزهکاری شده اند یا خیر ؟ سوال دیگر، این است که اتباع افغانی تحت چه عواملی دست به ارتکاب جرم زده و بیشتر چه نوع بزهکاری هایی را انجام می دهند ؟

در پایان راه ‌های پیشگیری از مهاجرت افغان‌ها به داخل کشور یا تقلیل پیامد های ناگوار آن که مهمترین آن بزهکاری اتباع افاغنه است ،چه می‌باشد؟

در این پژوهش ، ابتدا با بررسی مراحل ورود پناهندگان و آوارگان ، استقرار مهاجرین افغانی ، پیامد های حضور آوارگان افغانی ، حقوق پناهندگان، جنبه‌های مهاجرت از نظر علوم مختلف انسانی پرداخته می شود .ضمن این‌که رابطه مهاجرت و بزهکاری را بررسی می کنیم، به نتایج بین المللی ورود افاعنه به ایران، مطالعه قوانین مختلف در این زمینه، با تحقیق در خصوص بزهکاری‌های انجام شده توسط اتباع افغانی در مشهد می پردازیم .

همچنین در تأثیر مهاجرت در بزهکاری ، تأثیرات آن از لحاظ چگونگی بزهکاری های انجام شده و کمیت جرایم توسط اتباع افغانی را بررسی نموده و نیز و با مورد مطالعه قرار دادن سایر عللی که در کنار مهاجرت در ارتکاب بزه مؤثر بوده پرداخته می شود. سپس با راههای پیشگیری یا تقلیل و کنترل مهاجرت افغان‌ها به داخل کشور علی‌الخصوص به مشهد و مقابله با انواع جرایم و تبه کاری های افاغنه در استان خراسان رضوی بررسی می کنیم .

۲- سابقۀ پژوهش

سابقۀ پژوهش در رابطه با موضوع مورد بحث را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:

اول، سابقۀ تحقیق در حوزه ورود غیر قانونی اتباع افغانی به ایران، نتایج بین المللی ورود افاغنه و تأثیرات مهاجرت اتباع افاغنه در بزهکاری آنان است .

دوم، بررسی بزهکاری‌های انجام شده توسط آنان در مشهد به طور عام و سیاست جنایی ایران در قبال این بحران با ذکر راهکارهای پیشگیری و تقلیل از آن به طور خاص که در فصل دوم این پژوهش به این مقوله‌ها توجه شده است .

اما آنچه از تحقیقات و پژوهشهایی که در این قلمرو صورت گرفته است. در دو قسمت سابقه پژوهش ذکر شده می توان به موارد زیر اشاره کرد. نویسنده کتاب اثرات مهاجرتهای خارجی در ایران آقای محمود هدایت با پرداختن به پیامدها و تأثیرات اینگونه از مهاجرت کمک شایانی به نویسنده پژوهش نموده است. از کتاب دیگر تحت عنوان، بررسی علل و عوامل مهاجرت افاغنه به ایران و پیامدهای ناشی از آن، تألیف آقای مهدی تهرانی، می توان نام برد. پایان نامه های کارشناسی ارشد آقای امیر طالبیان با عنوان، تأثیر مهاجرت افاغنه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و نیز رساله کارشناسی ارشد خانم فاطمه رودکی با موضوع، وضعیت حقوقی آوارگان افغانی در ایران، پایان نامه دوره کارشناسی خانم شکوه تبریزنیا با بحث در رابطه با بررسی وضعیت مهاجران افغانی در ایران، همچنین مقالاتی تحت عنوان، بررسی عوامل موثر بر بازگشت مهاجرین افغانی که محققین و نویسندگان آن آقای دکتر غلامرضا جمشیدیها و علی بابایی می باشند . سایر تحقیقات و پژوهشهای صورت گرفته که مرتبط با پژوهش انجام شده می توان ذکر کرد با مراجعه به منابع تحقیق صفحه ۱۰۸ به بعد مشاهده نمود.

پیشینۀ بررسی مهاجرت افاغنه به مشهد و پیامدهای مهاجرت آنان باید گفت علی رغم این‌که دو کشور ایران و افغانستان همسایۀ یکدیگرند و مرزهای مشترک و طولانی با هم دارند و اشتراکات تاریخی و فرهنگی، آن‌ها را به هم پیوند داده است با این همه ، در ایران شناخت کافی نسبت به مسائل و شرایط سیاسی، اجتماعی افعانستان وجود ندارد . تلاش های انجام گرفته برای تعیین این شرایط نیز بسیار محدود بوده است. مشکلات موجود از قبیل جنگ‌های داخلی و نیز ورود سه میلیون مهاجر افغانی به ایران، نتوانسته است زمینۀ ارتباط نزدیک بین دو کشور را به وجود آورد. به دلیل این که اغلب قشر فقیر و تحصیل نکرده به ایران روی آوردند و اغلب تحصیل کرده ها و متخصصین افغانی در اثر رویارویی با شرایط دشوار در ایران به ویژه بیکاری و عدم بهره‌گیری از تخصص آنان ، به سمت دیگر کشورها رفته اند و به این دلایل ، شناخت کافی از مسایل کشور افغانستان در ایران وجود ندارد .

وقوع انقلاب در ایران ، اشغال افغانستان توسط شوروی سابق ، شروع جنگ‌های داخلی ، سقوط شوروی، ظهور فرقه های مذهبی افراطی (طالبان) و ائتلاف ضد طالبان ، پیامدهای امنیتی – سیاسی و سقوط آنان با حملۀ نظامی آمریکا ، مهاجرت بی رویۀ مردمان این سرزمین مخصوصاً قشر ضعیف و بی‌پول که فقط می توانستند از سرزمین خود فراری شوند و راه مهاجرت پیش گیرند، ولی دولت جمهوری اسلامی ایران هم مشکلات خاص خودش را داشت که کمتر از فقر و فلاکت مردم افغانستان نبود. این موضوع به بیشتر شدن مشکلات در ایران دامن زد ، که به اثرات و پیامد های مهاجرت در بزهکاری اتباع افغانی در مشهد ، پرداخته می شود .

 ۳- تعریف واژگان

در این پژوهش، بیشتر با واژه های بزهکاری، عوامل بزهکاری ، مهاجرت و پناهندگی مواجهیم ،که در این جا لازم است از مفاهیم و اصطلاحاتی که در پژوهش به کار رفته ، تعاریف مختصری را عنوان و روشن سازیم :

۱ـ بزه : مترادف کلمه جرم ( Crime ) عملی است که قانون آن را از طریق تعیین کیفر، منع نموده باشد .[۱] مطابق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی ( هر فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد ، جرم محسوب می شود ) . بزهکار ، فردی است که مرتکب بزه می‌شود و در لغت همان گناهکار ،خطا کار و مجرم نامیده می شود .[۲] علی رغم اختلافات موجود در مفهوم بزهکاری، حقوق کیفری اکثر ممالک در برابر آن مواضع مشترکی دارند . این مواضع ، عبارتنداز:

الف) غیر قابل بخشش بودن جرم به طور کلی.

ب) متناسب نمودن مجازات با لطمه های اجتماعی ناشی از جرم .

ج) پیش بینی مجازات برای ارتکاب عمل مجرمانه .

با توجه به این مفاهیم، باید در هر زمان و مکان و در هر شرایطی که عمل بزهکارانه اتفاق می افتد قبل از انجام هر کاری به شناسایی همه جانبۀ شخصیت مجرم و گذشتۀ وی، امیال و هوس های سر کوفته، شرایط زندگی و علل وقوع جرم مبادرت ورزید.

۲ـ مهاجرت ( migration ) : از نظر لغوی ، مهاجر به کسی گویند که از موطن خود به جایی نقل مکان کرده باشد .[۳] و مهاجرت رفتن از محلی به محلی دیگر برای مدت نسبتاً طولانی     ( خواه محدود باشد یا نا محدود ) جهت ترک یک محل که همان منشأ مهاجرت                   است (emigration ) و از حیث ورود به محل معین و مقصد مهاجرت (immigration ) نامیده شده است .[۴]

از نظر حقوقی، به فردی که موطن اصلی خود را ترک و در کشور دیگری برای دائم مقیم گردد «مهاجر» اطلاق می‌شود [۵].

۴- فرضیه های پژوهش

سوال اصلی تحقیق همانطور که مطرح گردید این است که، مهاجرت اتباع افغانی به مشهد به چه میزان در بزهکاری آنان موثر بوده است؟ همچنین پاسخ به این سوال که آیا اکثر مهاجرین افغانی در مشهد مرتکب بزهکاری گردیده اند یا خیر؟ و اینکه چه عوامل دیگری به جزء مهاجرت توانسته است در ارتکاب جرم توسط مهاجرین افغانی در مشهد موثر باشد؟ این پژوهش بر اساس فرضیه های ذیل پایه ریزی شده است: ۱-مهاجرت به تنهایی نمی توانسته از موجبات اصلی بزهکاری اتباع افغانی باشد. زیرا با نگاهی گذرا به زندگی اکثر مهاجرین افغانی، گاه مهاجری که به صورت غیر قانونی در کشور وارد شده است به دلیل همین مسأله مهاجر بودن غیر قانونی اش عاملی بازدارنده برای وقوع جرایم دیگر شده باشد. چون بیشتر آن به هیچ وجه نمی خواهند دوباره به موطن خودشان که از همه لحاظ در نابه سامانی به سر می برد عودت داده شوند به دلیل همین حتی اگر بزه دیده هم واقع شوند کمتر به مراجع انتظامی و قضایی داخل کشور مراجعه می نمایند و همین دلیل شاید باعث این باشد که به سوی ارتکاب جرم هم نروند.

۲-وسعت فقر، نبود شغل و بیکاری اتباع افغانی در ارتکاب جرم بیشتر از مهاجرت تأثیرگذار بوده است.

۳-اشغال نظامی و جنگ موجبات مهاجرت اتباع افغانی را به مراتب بیش تر از سایر علل مهاجرت به ایران فراهم نموده است.

 با گذشت سه دهه از مهاجرت اتباع افغانی ، جرایم آن ها در داخل مشهد کمتر شده است و علی ‌رغم رفتار هایی که با مهاجرین بزهکار از سوی دولت مردان و مقامات مختلف در این شهر شده است ، پیشگیری را هیچ موقع به طور جدی ندیدیم . یعنی گاهی افراطی عمل نمودند و در موارد دیگر به صورت سهل انگاری به هر حال ، از آن‌جا که عبور غیر قانونی از مرزها و سرحدات کشور به داخل ، یک جرم مستقل است ولی به دلیل این‌که مجازات خفیف وجود دارد، مجرم متنبه نمی‌شود ، بلکه جرایم دیگری را نیز مرتکب می گردد . هر چند با توجه به آمار و ارقام دو سال اخیر ، بزهکاری های آنان در مشهد کاهش یافته است ولی علی‌ رغم تغییر در رویکردها و واکنش ایران ، عملکرد جمهوری اسلامی در رابطه با بزهکاری افاغنه با توجه به هزینه‌ها و امکانات بسیج شده برای خروج آنان ، نتایج و دستاوردهای مطلوبی نداشته و در مجموع ناکارآمد بوده است ؛ چرا که اگر تعداد قلیلی به صورت قانونی در داخل کشور اقامت داشته و نام پناهنده برآنان بود این‌بار به صورت غیر قانونی از سرحدات عبور می‌کنند .

۵-روش تحقیق

سیل فراوان ورود مهاجران و پناهندگان مردم افغانستان به ایران از یک‌سو ، و روش های ناکارآمد ایران در خصوص ورود غیر قانونی به دلیل نوع مجازات خیلی خفیف آن و نیزنتایج بین‌المللی ورود افاغنه و سایر پیامدهای مهاجرت که  موجبات بزهکاری های فراوان را در کشور برای اتباع افغانی فراهم کرده است .توجه به انواع بزهکاری‌های مرتکب شده و نیز راههای تقلیل بزهکاری ، با عنایت به قانون گذاری محکمتر با ضمانت اجرایی که اهداف اصلی مجازات را جوابگو باشد ، از جمله متنبه شدن مجرم و نفع جامعه را می طلبد . برای بررسی این موضوع ، استفاده در مباحث میدانی از آمارهای بزهکاری از مراجع قضایی، اداره زندان‌ها، مصاحبه، پرسشنامه استفاده شده است . با استفاده از کتابخانه‌ها ، آرشیو روزنامه‌ها ، پایان‌نامه‌ها و تحقیقات صورت گرفته ،کوشش گردیده از مراجع مربوط از جمله استانداری خراسان رضوی و اداره مهاجرت اتباع بیگانه ، اداره کل زندان‌ها و از منابع موثق ، کتاب ها ومقلاتی گرداوری شده است .  در این زمینه پژوهشی به صورت عملی به شیوه تحقیق پیمایشی که مهم ترین ابزار آن پرسش نامه و مصاحبه   می تواند باشد وجود نداشته است ، که به این مهم پرداخته ام .

در ارتباط با پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌ها دو نکتۀ مهم مورد توجه است : اول این‌که برای استناد به مصاحبه‌ها، به منبع اصلی و متن کامل آن‌ها مراجعه شده است تا از این طریق از برداشت ناقص یا نادرست پرهیز شود، مصاحبه‌ها فقط با مراجعات مستقیم صورت گرفته است که ضمن مراجعات مستقیم در فهرست منابع ذکر گردیده، از آرشیو های مطبوعات وسازمان‌های دولتی استفاده شده است. در پژوهش موجود با تکیه بر اسناد و مدارک و آمار موجود دولتی و نیز مصاحبه و پرسشنامه از اتباع افغانی بزهکار و غیرآن و نیز مقامات مسؤول استانداری خراسان رضوی بهره‌گیری شده است که با استفاده از آمار بزهکاری ، می‌توان جریان کلی و تغییرات و تاثیرات شرایط را سنجید این آمارها کمک فراوانی به اندازه‌گیری ابتلای یک جامعه به بیماری بزهکاری توسط اتباع افاغنه و بعضی علل آن و سایر مجهولات می‌نماید. هر چند تاکنون هیچ آماری موفق به ارائه تعداد واقعی بزهکاران در این مملکت نشده و ارقام غیر قابل قبول در این مورد موجود می‌باشد .

۶-سازمان دهی تحقیق

همان طور که گفته شد سؤال اصلی این پژوهش ، تأثیرات مهاجرت و پناهندگی اتباع افغانی در بزهکاری آنان در مشهد ، می باشد . پاسخ به این تحقیق بر اساس حرکت جزء به کل است ؛ ابتدا در آشنایی مباحث نظری با تعریف واژگان در مقدمه ، پناهندگی و مهاجرت اتباع افغانی به ایران ، نتایج بین المللی ورود افاغنه به ایران ، به بررسی قوانین مختلف در این زمینه پرداخته و حقوق پناهندگان و مهاجرین و آوارگان افغانی در ایران و تکالیف پناهندگان نسبت به دولت ایران بیان می شود . همچنین با بررسی پیامدهای مهاجرت از نظر علوم مختلف انسانی ، و تأثیر مهاجرت  در بزهکاری اتباع افغانی در بروز کمیت و کیفیت جرایم و سپس در دو کروه مردان و زنان به این تأثیرات پرداخته می شود .

در فصل دوم با روش تحقیق عملی ، با توزیع پرسش نامه ها در داخل زندان بین بزهکاران افغانی و نیز خارج از آن بین مهاجران عادی افغانی، آمار بزهکاری را با روش پژوهشی در خواهیم یافت . با این مفهوم که بیشتر در این کار تحقیقاتی می خواهیم به این نتیجه برسیم که آیا مهاجرت به تنهایی در ارتکاب جرم اتباع افغانی موثر بوده است یا نه؟ اگر به تنهایی موثر نیست. آیا عوامل دیگری در کنار آن برای ارتکاب جرم توسط آنان دخیل بوده است؟ به طور مثال،عواملی چون بیسوادی، کم سوادی، فقر، محل سکونت، شغل نامناسب، میزان درآمد کم و سایر علل به چه میزان در ارتکاب بزه تأثیرگذار بوده است. در بحث فرعی در تحقیق که شاید برای کارهای بعدی مفید فایده باشد، انواع بزهکاری ها به وقوع پیوسته از لحاظ اینکه گروه تحقیق بیشتر مرتکب چه جرایمی شده اند، آماری اخذ گردیده است . این تأثیر مهاجرت در برخورد با افراد ناکرده بزهی که از آنان نیز تحقیق شده جالب است و به این دلیل مهاجرت را به تنهایی نمی توان از عوامل موثر در بزه نام برد.