عنوان :

تحقیق رابطه بین استرس و فرسودگی شغلی در کارمندان و کارگران

تعداد صفحات : ۱۱۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی تفاوت میان استرس و فرسودگی شغلی بین کارمندان اداری  و کارگران کارخانه‌ ایران خودرو دیزل می باشد. اهمیت و ضرورت این تحقیق این است که از نتایج این استرسها بروز فرسودگی شغلی در بین آنان است این فرسودگی ناشی از عکس‌العمل مربوط به استرس عوارض زیادی در سازمان و خانواده و زندگی اجتماعی و فردی برجای می‌گذارد که از مهمترین آن ها می توان غیبت کارکنان از کار، تاخیرهای متوالی و کشممکش و تضاد در محیط کار را نام برد و به کاربران نتایج این تحقیق در برنامه‌ریزی های آموزشی گامی موثر باشد تا کسانیکه در آینده به حرفه‌ای وارد خواهند شد با استرسهای شغلی و فرسودگی شغلی و شیوه مقابله با آن آگاه شوند.

در راستای نیل به این هدف تعداد ۳۰ نفر از کارمندان اداری و ۳۰ نفر از کارگران کارخانه ایران خودرو دیزل بهصورت تصادفی و دردسترس انتخاب شوند و بعد پرسشنامه‌های مربوطه یعنی پرسشنامه فرسودگی شغلی و پرسشنامه استرس شغلی در اختیار آناعن اقرار گرفت تا به آن پاسخ دهند  و پس از اجرا با توجه به فرضیه‌های پژوهش و به منظور نیل به اهداف پژوهش و تجزیه و تحلیل داده‌ها از روشهای آمار توصیفی و استنباطی از شاخص‌های فراوانی نظیر درصد فراوانی، فراوانی و درصد فراوانی تراکمی شاخصهای گرایش مرکزی نظیر میانگین،‌میانه‌و نما، شاخص‌‌های پراکندگی نظیر انحراف معیار و واریانس ، نمودار ،ضریب همبستگی و آزمون معناداری تفاوت میانگین‌های مستقل و آ›مون معناداری ضریب همبستگی  استفاده شده است و نتایج آماری زیر بدست آمده است.

یافته‌های حاصل از پژوهش نشان داد که:

ـ بین فرسودگی شغلی کارمندان اداری و کارگران تفاوت معناداری وجود ندارد.

ـ بین میزان استرس کارمندان اداری و کارگران تفاوت معناداری وجود ندارد.

ـ بین فرسودگی شغلی و استرس رابطه معناداری وجود دارد یعنی بین استرس و فرسودگی شغلی همبستگی متوسط مشاهده شده.

ـ بین فرسودگی شغلی و سابقه کار رابطه معناداری وجود ندارد.

واژه های کلیدی: استرس شغلی، فرسودگی شغلی

فهرست مطالب

چکیده:    ۱
فصل اول    ۲
«کلیات پژوهش»    ۲
مقدمه:    ۳
طرح مساله و چهارچوب نظری آن:    ۵
اهمیت و ضرورت تحقیق:    ۱۱
هدف پژوهش :    ۱۲
فرضیه های پژوهش:    ۱۲
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها:    ۱۳
تعریف نظری متغیرها    ۱۳
استرس شغلی:    ۱۳
فرسودگی شغلی:    ۱۳
تعریف عملیاتی متغیرها:    ۱۵
استرس شغلی:    ۱۵
فرسودگی شغلی:    ۱۵
فصل دوم    ۱۶
«ادبیات و پیشینه پژوهش»    ۱۶
شغلچیست؟    ۱۷
حرفه:    ۱۸
وظیفه:    ۱۸
گروه شغلی:    ۱۹
تقسیم بندی مشاغل بر حسب فشار روانی    ۱۹
۱ـ مشاغل فعال    ۲۰
۲) مشاغل با فشار اندک    ۲۱
۳ـ مشاغل غیر غعال    ۲۱
۴ـ مشاغل با فشار بالا    ۲۲
تاریخچه روان شناسی کار در ایران    ۲۴
فشار روانی یا استرس چیست؟    ۲۵
عوامل موثر در ایجاد استرس    ۳۰
رابطه بین استرس و عملکرد    ۳۲
استرس شغلی    ۳۲
زیان ها و هزینه‌های ناشی از استرس شغلی    ۳۵
مراحل فشار روانی    ۴۱
نشانه های سازگاری عمومی:‌    ۴۵
چهار مجموعه کلی فشارهای عصبی سازمانی:    ۴۵
الزامات شغلی :    ۴۶
الزامات فیزیکی:    ۴۷
الزامات نقش    ۴۹
الزامات مراوده با دیگران    ۴۹
پی‌آمدهای فشار عصبی    ۵۰
پی آمدهای فردی    ۵۱
پی‌آمدهای رفتای:    ۵۱
پی‌امدهای روانی:    ۵۳
پی‌امدهای جسمی:    ۵۳
عملکرد:    ۵۳
کناره‌گیری:    ۵۴
طرز تلقی ها:    ۵۴
واماندگی:    ۵۵
تجزیه و تحلیل شخصیت نوع   A و شخصیت نوع B    ۵۸
استرانژی‌های مقابله با فشار روانی    ۵۹
استراتژیهای مقابله فردی    ۶۱
ورزش:    ۶۱
استراحت:    ۶۲
مدیریت زمان:    ۶۲
مدیریت نقش:    ۶۳
گروه‌های پشتیبان:    ۶۴
استراتژیهای مقابله با استرس در سازمان    ۶۵
ایجاد وجود سازمانی حمایتی:    ۶۵
مخفی کردن طرح وظایف:    ۶۶
کاهش تعارض و روشن نمودن نقش سازمانی:    ۶۶
طرح بهبود کار راهه شغلی و ایجاد مشاوره:    ۶۷
هدف از مشاوره روانی چیست؟    ۶۹
تقویت مبانی دینی    ۶۹
فرسودگی شغل چیست؟    ۷۱
نشانه‌های فرسودگی شغلی    ۷۵
انواع فرسودگی:    ۷۶
پژوهش‌های انجام شده در ایران:    ۷۸
پژوهش‌های انجام شده در خارج کشور    ۸۰
نتیجه نهایی:    ۸۳
فصل سوم    ۸۴
«روش پژوهش»    ۸۴
جامعه آماری:    ۸۵
نمودار آماری:    ۸۵
روش نمونه‌گیری:    ۸۵
ابزار پژوهش    ۸۶
پرسشنامه استرس:    ۸۶
پرسشنامه فرسودگی شغلی:    ۸۸
اعتبار و روایی پرسشنامه:    ۸۹
روش اجرا:    ۸۹
طرح پژوهش:    ۹۰
فصل چهارم    ۹۱
فصل پنجم    ۹۲
«بحث و نتیجه‌گیری»    ۹۲
مقدمه:    ۹۳
محدودیت‌های پژوهش    ۹۷
پیشنهادات پژوهش:    ۹۸
فهرست منابع    ۹۹
فهرست منابع فارسی:    ۹۹
فهرست منابع پایان‌نامه‌ها    ۱۰۱
فهرست منابع خارجی    ۱۰۲

فهرست منابع فارسی:

ـ بذری ـ مهدی ـ سرایداریان ـ حمید (۱۳۷۶) مدیریت رفتار سازمانی ( سازمان، مدیریت و فشار روانی) نگرش کاربردی ـ اصفهان: ‌انتشارات ارکان

ـ ابطحی، سید حسین ـ الوانی ـ سید مهدی ( ۱۳۷۱) پژوهش پیرامون فشارهای عصبی مدیران بخش صنعت فصلنامه مطالعات مدیریت، نشریه دانشکده حسابداری مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی ،شماره پنجم دوره‌ دوم

ـ الوانی‌ ـ سید مهدی ( ۱۳۷۱) مدیریت عمومی، چاپ پنجم تهران: نشرنی

ـ پرومودباترا‌ ـ (۱۳۷۵) رهایی از استرس ( محمد رضا شریفی‌شیه‌‌فر، مترجم ) تهران،‌ سیاوش

ـ دلاور، علی ( ۱۳۸۱) روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، انتشارات ویرایش

ـ ساعت چی، محمود، ( ۱۳۷۹) روان شناسی کار: کاربرد روان‌شناسی کار، سازمان و مدیریت، انتشارات موسسه نشر ویرایش.

ـ شفیع آبادی، عبدا. . . (۱۳۸۱) راهنمایی و مشاوره شغلی وحرفه‌ای و نظریه‌های انتخاب شغل،  تهران: انتشارات رشد

ـ جزئی ، نسرین (۱۳۸۱) مدیریت منابع انسانی، تهران: نشرنی

ـ چمران، محمد هادی (‌۱۳۷۹) ارزیابی مشاغل تهران: دانشگاه صنعتی شریف، موسسه انتشارات علمی.

ـ فخیمی ،‌فرزاد‌ (۱۳۸۱) فشارهای عصبی و تعارض و تعارض در سازمان‌ها و راهها

ـ علوی، سید امین‌ ا. . .  (‌۱۳۷۶) روان شناسی مدیریت و سازمان ، مرکز آموزش مدیریت دولتی

ـ مقیمی، سید محمد تقی ( ۱۳۷۷) کتاب سازمان و مدیریت رویکردی پژوهش، تهران : نشر ترجمه

ـ مورهه، گریفین وریکی (۱۳۲۳) رفتار سازمانی ( دکتر سید مهدی الوانی و دکتر غلامرضا معمارزاده، مترجم) تهران: مروارید.

فهرست منابع پایان‌نامه‌ها

ـ تیموری، مینا ( ۱۳۸۳) بررسی رابطه بین استرس و فرسودگی شغلی، پایان نامه کارشناسی چاپ نشده، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

ـ دباغ، پارمشیاه (۱۳۷۳) بررسی تاثیر روانی و کارایی مدیران وزارت جهاد سازندگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه علامه طباطبایی

ـ گمرکی ،حمیده (۱۳۸۳) رابطه بین رضایت شغلی و استرس ، پایان‌نامه کارشناسی چاپ نشده دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز

ـ هاشمی نسب، مرضیه (۱۳۸۳) بررسی و مقایسه میزان فرسودگی شغلی در کارکنان مشاغل در امور اجرایی و امور اداری واحد خبر صدا و سیما ، پایان نامه کارشناسی چاپ نشده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.

ـ مازنصرانی، فاطمه زهرا ( ۱۳۸۲) بررسی تفاوت بین سبکهای مقابله با استرس ( مساله مدار، هیجان مدار،‌اجتنابی) در نوجوانان دختر ۱۸ ـ ۱۶ ساله عادی و محروم از پدر ( شاهد) پایان نامه کارشناسی چاپ نشده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

فهرست منابع خارجی

-Freudennberger, the staff buurnot syndrome in althernatire institutions, psychoterapy theory Research and practice, N(1) Vol (12) PP.73, 82,1975.

مقدمه:

گروهی از صاحب نظران رفتار سازمانی فشار روانی[۱] را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده‌اند شاید هم براستی دوران ما عصر فشارهای روانی است. دوره‌ای که در آن انسان بشر از هر زمان دیگر در معرض عوامل فشارزا[۲] قرارگرفته و مسائل ومشکلات بیشماری از هر سو او را احاطه کرده‌ است.

این فشارها به طور حتم با پیچیدگی روز افزون سازمان ها و گسترش تفکیک‌ها،‌ ابزارها و دیگر ابعاد سازمان در صورت عدم برنامه ریزی صحیح و مناسب، افزایش هم می‌یابد.

فشار روانی یا استرس که واژه اصلی آن ریشه در زبان لاتین دارد در قرن هفدهم میلادی بسیار متداول بوده و به بعضی سختی، دشواری، فلاکت و محنت به کار رفته است. در اواخر قرن هجدهم معنی آن به نیرو،‌ فشار، زور و تلاش بسیار متغیر یافته است ( تیموری، ۱۳۸۳).

فشار روانی برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد اختلاف نظر در مورد فشار روانی در پاسخ‌هایی که مدیران به یک سوال مشابه تحت عنوان «منظور از اصطلاح فشار روانی یا استرس چیست» این موضوع را تائید می نماید. در این رابطه متداول‌ترین جواب‌هایی که به این پرسش داده شده است عبارت بودند از: کار بسیار زیاد و زمان کم برای انجام آن احساس اضطراب و دلهره، فشار روحی و جسمی بسیار زیاد، فشارهای عاطفی احساسی، هیجانی، احساس خستگی، حساسیت و تحریک پذیری بوده است. فشارروانی را عکس‌العمل فرد به عوامل جدید  تا تهدید کننده در محیط کاری تعریف کرده‌اند ( تیموری، ۱۳۸۳).

فشار روانی را پاسخی دانسته‌اند که فرد برای تطبیق با یک وضعیت خارجی متفاوت با وضعیت عادی به صورت رفتاری، روانی، جسمانی از خود نشان می‌دهد. همچنین فشار روانی را مجموعه واکنش‌های عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پیش‌بینی نشده خارجی یا داخلی از میان برود ایجاد فشار روانی می‌‌کند.

فشار روانی دارای آثار جسمانی نیز هست و از این طریق هم به سازمان صدمات شدیدی وارد می‌آید.

استرس‌های حاد نیروی انسانی سازمان را ضایع می‌کند و هدف سازمان را دستخوش تزلزل می‌سازد. افرادی که دچار استرس می‌گردند توان مقابله با آن را از دست می‌دهند ، از جهات جسمانی و رفتاری دچار آسیب می‌شوند و بدین ترتیب است که استرس در سازمان همچون آفتی نیروها را تحلیل می برد و تلاش ها و فعالیت‌ها را عقیم می‌سازد. ( تیموری، ۱۳۸۳)

لذا تحقیق حاضر در نظر دارد که با بررسی رابطه فشارهای روانی (استرس‌های شغلی) با فرسودگی شغلی هر چند گامی کوچک در جهت تبیین موضوع تحقیق برداشته شود.

 طرح مساله و چهارچوب نظری آن:

هر چند فشار روانی به شکل‌های مختلفی تعریف شده است اما زمینه مشترک همه آن تعاریف این است که علت ایجاد فشار عصبی وجود محرکی به صورت فیزیکی یا روانی است که فرد به طریق خاصی نسبت به آن عکس‌العمل نشان می دهد. فشار روانی دارای پیامدهایی نظیر می‌باشد اگر فشار روانی مثبت باشد ممکن است نتیجه آن فعالیت فعالیت‌جدیت و انگیزش بیشتر باشد. البته آنچه بیشتر مورد توجه می‌باشد پی‌آمدهای منفی فشار عصبی است. همان طور که ملاحظه‌ می‌شود بیشترین عوامل از درون هستند. به عنوان مثال استفاده از مشروبات الکلی یکی از پی‌آمدهای فردی فشار عصبی است در حالی که این مشکل از پی‌آمدهای سازمانی فشار عصبی نیز می‌باشد زیرا ممکن است به طور مستقیم بر عملکرد سازمان اثر بگذارد هر چند دسته‌بندی پی‌آمدها تا حدودی اختیاری به نظر می‌رسد ولی باید توجه داشت که هر پی‌آمدی بر حسب عامل ایجاد کننده اولیه خود دسته بندی شده است. بنابرآنچه که گفته شد پی آمدهای فردی نتایجی هستندکه عمدتاً بر فرد اثر می گذارند هر چند ممکن است سازمان نیز به طور مستقیم یا غیر مستقیم از این پی آمد متاثر شود ولی این فرد است که بهای اصلی آن را می‌پردازد.

فشار روانی پی‌آمدهایی نیز دارد که اثر مستقیم تری بر سازمان دارد یکی از این پی‌آمدهای واضح فشار روانی شدید کاهش عملکرد مناسب و درست است این کاهش در مورد کارگران اجرایی به صورت کیفیت ضعیف کار، افت بهره‌وری متجلی می‌گردد کناره‌گیری نیز می‌تواند نتیجه فشار روانی باشد که مهمترین آنها عبارتند از: غیبت ، استعفا و ترک کار پی آمدهایی فشار روانی که هم بر فرد و هم بر سازمان اثر می‌‌گذارد فرسودگی[۳] یا تحلیل رفتگی است و هنگامی بوجود می‌اید که فرد احساس کند فشارهایی خیلی زیاد را تحمل می‌کند و منابع رضایت شغلی خیلی کم می‌باشد ( الوانی، ۱۳۷۱).

فرسودگی ( بی رمقی یا تنیدگی) شغلی از جمله اختلال‌هایی است که در سال‌های اخیر مورد توجه روان شناسان بالینی قرار گرفته است و نتایج تحقیقات نیز نشان می دهد که درصد قابل توجهی از افراد سازمان ‌های فعال از این عارضه، دروغ هستند. به طور کلی می‌توان فرسودگی شغلی را نوعی اختلال که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض فشارهای روانی که در وی ایجاد می‌شود و فرد مبتلا از خستگی جسمی و هیجانی نیز فرسودگی شغلی نگرش رنج می‌برد. براساس تحقیقات ( موس ۱۹۸۱) نتیجه فرسودگی شغلی کاهش کارایی، کاهش علاقه نسبت به کار و کاهش ظرفیت برای حفظ عملکرد می باشد ( ساعتچی، ۱۳۷۶)

این روزها فرسودگی شغلی را به مثابه مشکل عمده در تنش کار تشخیص داده‌اند فرسودگی بیشتر در میان متخصصینی شایع است که بایستی به طور گسترده با دیگر افراد، مشتریان زیر دستان و مراجعان کاری سروکار داشته باشد. در حدود ۲۰ درصد صاحبان مشاغل مدیران و کارشناسان فنی در آمریکا مبتلا به عارضه فرسودگی شغل هستند (هاروی ، ۱۳۷۷).

نتیجه طبیعی فشارهای روانی فردی برای سازمان کاهش کارایی است کارکنان که با فشارهای روانی دارای نرخ بالاتر تاخیر، غیبت و ترک خدمت هستند کارایی آنها نیز هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی کاهش یافته و تعداد حوادث و شکایات افزایش می‌یابد. بدیهی است که این گونه کارکنان دارای روحیه ای پایین انگیزش کم و رضایت شغلی بسیار ضعیف هستند به طور خلاصه کارکنانی که فرسودگی و استهلاک را در خود تجربه می‌کنند هیجان قبلی را برای کار از دست داده در بسیاری از موارد کار و شغل خود را رها می‌کنند ( جزنی، ۱۳۷۸)

این روزها موضوع فشار روانی ناشی از کار و زندگی در بیان عامه مردم متخصصان آموزشی، مددکاران، متخصصان بهداشت و سایر کسانی که مسئولیت بهزیستی مردم را به عهده دارند بسیار رایج بوده و در راس امور قرار دارد.

پژوهشگران عمدتاً به چگونگی ایجاد فشار روانی و نحوه‌ای که افراد از نظر فیزیولوژیکی و روانی در موقعیت‌های فشار زا واکنش نشان می‌دهند توجه دارند زمانی که این عوامل شناسایی شد سازمان ها باید قادر به کنترل این محرک‌های فشار زا باشند زیرا آنها ایجاد اضطراب و نگرانی کرده نهایتاً بر هدف‌های کلی سازمان آسیب وارد خواهند کرد افزون بر آن شناسایی به موقع و کنترل فشار روانی ممکن است منتهی به افزایش کارایی ، خلاقیت و رضایت خاطر کارکنان گردد ( جزنی، ۱۳۷۸)

علاوه بر آنچه که دیگران می‌توانند برای فرد در محیط کار و خانه انجام دهند ضروری است تا هر کس که فشار زندگی را بر خود احساس می‌کند و در این زمینه تجربه فردی دارد دست به کار شده و به خود کمک کند.

سازمان‌ها و موسسات می‌توانند سنگ زیربنای سلامتی بیشتر و بهزیستی را بنانهد، اما این به عهده خود افراد هست که از این فشارها بکاهند یا اینکه شیوه و روش فرد را تغییر دهند و از این طریق به فرد کمک کنند و به عبارت دیگر تا زمانی که خود نقش فعالی در روند پیشگیری از ایجاد فشار و مقابله با آن به عهده نگیرد سیاست‌ها و روش‌هایی که سازمان ها در پیش می‌گیرند بهره و نتیجه کلی در پی‌خواهد داشت.

گروه نمونه ای که در این تحقیق مورد آزمون قرار گرفته اند کارمندان اداری و کارگران کارخانه ایران خودرو در شهر تهران بودند با توجه به اینکه در این کارخانه کارگران با ماشینهای سنگین کار می کنند و استرس در آن ها زیاد است و همچنین کارمندان اداری نیز در آن‌ها استرس زیاد است و در نتیجه باعث فرسودگی شغلی می‌شود بنابراین آنچه که به عنوان مسئله اساسی در پژوهش حاضر مطرح است این است که آیا بین استرس و فرسودگی شغلی بین کارمندان اداری و کارگران کارخانه ایران خودرو دیزل رابطه معنی‌داری وجود دارد یا خیر؟

اهمیت و ضرورت تحقیق:

کارکنان با استرسهای مختلفی مواجه هستند یکی از نتایج این استرسها بروز فرسودگی شغلی در بین آنان است این فرسودگی ناشی از عکس العمل مربوط به استرس عوارض زیادی در سازمان و خانواده و زندگی اجتماعی و فردی بر جای می گذارد از مهمترین آن ها می‌توان غیبت کارکنان از کار، تاخیرهای متوالی شکایت های مختلف روان تنی، کشمکش و تضاد در محیط کار، تغییر شغل و در نهایت ترک خدمت را نام برد. هنگامی فرسودگی شغلی رخ می‌دهد فقدان روز افزون واقع بینی، کاهش انرژی در ادامه فعالیت‌های سودمند، از دست دادن فلسفه نهایی زندگی و فقدان احساس همدردی و اختلالات روحی و جسمی ظهور پیدا می کند برای فائق آمدن بر این مشکلات باید استرسهای روانی و فرسودگی شغلی مقابله کرد.

راهبردهای مختلفی برای پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی در منابع مختلف گزارش شده‌است و در این جهت هر فردی راه و روش مقابله‌ای را انتخاب و روشهای مقابله‌ای انتخاب شده به خود به نحوی در کاهش یا افزاش فرسودگی شغلی تاثیر دارد. و با به کار بردن نتایج این تحقیق در برنامه‌ریزیهای آموزشی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در مراکز بهداشتی و درمانی فراهم خواهد شد تا کسانیکه در آینده به حرفه‌ای وارد خواهند شد با استرسهای شغلی و فرسودگی شغلی و شیوه مقابله با آن آگاه شوند.