عنوان :

تحقیق رابطه بین بهداشت روانی و رضایت شغلی معلمان مقاطع مختلف تحصیلی

تعداد صفحات : ۶۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

یکی ار ابعاد مهم زندگی هر فرد در جوامع امروزی شغل و حرفه اش میباشد که بر دیگر جنبه های زندگی اثر و تاثیر مستقیمی دارد. رضایت و خشنودی افراد از شغل شان نه تنها موقعیت روز افزون در آن شغل می شود بلکه تاثیرات مثبتی در روال عمومی زندگی آنها خواهد داشت.

بهداشت روانی از جمله مفاهیمی است که امروزه در بحث های روان شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دایره شمول موضوعات آن هر روز فراگیرتر می شود. بهداشت روانی در سه حوزه کاربردی در روان شناسی یعنی پیشگیری، تشخیص و درمان اختلالات روانی مطرح است. از بین مفاهیم موجود در بین بهداشت روانی دو موضوع فشار روانی و مقابله از اهمیت بیشتری برخوردار هستند که در سال های اخیر روان شناسان به صورت گسترده ای آنها را موضوع پژوهش و مطالعه خود قرار داده اند.بین احساس امنیت و بهداشت روانی ارتباط است. وجود احساس امنیت به آرامش و رضایت خاطر منجر می شود و عدم امنیت موجب بروز اختلال خواهد شد. وجود عدم امنیت هیجان نامطلوبی است که در ردیف فشارهای روانی آسیب زننده قرار می گیرد که فشار روانی موجب ایجاد اختلال در جسم و ذهن افراد شده و فرد را از زندگی سالم دور خواهد کرد. جایگاه امنیت در بدست آوردن زندگی سالم و مطمئن در نظریه پردازی «آبراهام مازلو» مطرح شده و از جمله نیازهای مشترک انسانها است که بایستی مرتفع شود تا انسان به فکر نیازهای بالاتر افتد و در جهت برطرف ساختن آنها بکوشد یکی از آثار امنیت، رضایت شغلی است. به عبارت دیگر رضایت شغلی از مؤلفه های مختلف ایجاد شده که یکی از آنها داشتن امنیت شغلی است. جدیدترین نظریه پردازی برای رضایت شغلی توسط «فرات واستارک»  ارائه شده است. همچنین عوامل مثل، تصمیم گیری در درون سازمان، فعالیت های کمی و کیفی در سازمان، رشد کیفی کارکنان، ایجاد جو مطلوب عاطفی و رشد اجتماعی کارکنان از جمله عواملی است که می تواند به احساس توانایی فرد و اعتماد به نفس کارکنان کمک کند که خود این حالتها به امنیت روانی و شغلی منجر می شود که این امنیت در بوجود آمدن بهداشت روانی مطلوب کمک شایانی می کند. احساس امنیت از جمله موضوعاتی است که در بهداشت روانی درباره آن صحبت می شود. از دست دادن شغل (اخراج)، به دنبال شغل بودن (بیکاری)، عدم اطمینان در احراز شغل (تهدید به اخراج) که در موقعیت های اجتماعی افراد تاثیر به سزایی دارد می تواند باعث فشار روانی شدید شده و زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهد. از درجه کارآیی و کفایتش بکاهد، اعتماد به نفس او را کاهش داده و مشکلات روانشناختی را ایجاد کند. . بنا به اعتقاد روان شناسان صنعتی و سازمانی، امنیت شغلی از جمله عوامل بوجود آورنده رضایت شغلی است. رضایت شغلی نیز مهمترین مؤلفه در حیطه رفتار سازمانی است. به علاوه رضایت شغلی جایگاهی است که در آن دیدگاههای روان شناسی اجتماعی، مکمل رویکردهای دیگر دانشمندان علوم اجتماعی، مثل اقتصاددانها و دانشمندان علوم سیاسی است. بحث های مربوط به رضایت شغلی به مطالعه نگرشهای مربوط به کار از پیش از جنگ جهانی اول مربوط می شود. در آن زمان تصور می شد که افزایش نرخ دستمزد، دوره های استراحت، افزایش تنوع کار، تعادل اجتماعی و پخش موسیقی در زمان کار باعث رضایت شغلی می شود

این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین بهداشت روانی و رضایت  معلمین شهر شبستر صورت گرفت که روش تحقیق آن توصیفی و از نوع پیمایش همبستگی است. جهت جمع آوری  اطلاعات از پرسشنامه بهداشت روانی (MHC) ساخته  که شامل ۱۱ سوال  پنج گزینه ای، و پرسشنامه رضایت شغلی که شامل ۳۰ سوال ۳ گزینه است، استفاده شده است؛ البته سوالاتی در مورد ویژگی های عمومی معلمین  شامل : جنسیت ؛ سن، مقطع تدریس، و وضعیت تاهل نیز به ابتدای پرسشنامه اضافه گردیده است.نمونه آماری مورد استفاده در این پژوهش ۱۱۰ نفر از معلمان مقاطع مختلف تدریس، از شهر شبسترمی باشند.

واژه های کلیدی: بهداشت روانی، رضایت 

فهرست مطالب

فصل اول- طرح تحقیق
۱-۱    مقدمه۲
۱-۲    بیان مسئله۲
۱-۳    ضرورت و اهمیت تحقیق.۳
۱-۴    اهداف تحقیق.. ۵
فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱    مقدمه.. ۷
۲-۲    تاریخچه بهداشت روانی. ۷
۲-۲-۱    مختصری درباره تاریخچه بهداشت روانی در ایران. ۱۰
۲-۳    تعریف و مفهوم بهداشت روانی.۱۱
۲-۴    بهداشت روانی از دیدگاه مکاتب ۱۲
۲-۴-۱    نظریه فروید۱۲
۲-۴-۲    نظریه آدلر .۱۳
۲-۴-۳    نظریه فروم..۱۳
۲-۴-۴    نظریه مزلو..۱۳
۲-۵    بهداشت روانی در اسلام ۱۴
۲-۶    شاخص‌های بهداشت روانی و شخصیت سالم۱۴
۲-۷    اهمیت بهداشت روانی..۱۴
۲-۸    اهداف بهداشت روانی .۱۵
۲-۹    اصول بهداشت روانی.۱۶
۲-۱۰    عوامل برهم زننده بهداشت روانی ۱۶
۲-۱۰-۱    عوامل زیستی.۱۶
۲-۱۰-۲    عوامل عاطفی و روانی..۱۶
۲-۱۰-۳    عوامل اجتماعی۱۶
۲-۱۱    معیارهای ایده‌آل در بهداشت روانی ..۱۷
۲-۱۲    بهداشت روانی معلم.۱۸
۲-۱۳    عوامل تهدید کننده سلامت روانی معلم..۱۸
۲-۱۴    روش‌های تأمین سلامت و بهداشت روانی معلم۱۹
۲-۱۵    بهداشت روانی در آموزش و پرورش..۲۰
۲-۱۶    نتایج عملی بهداشت روانی.. ۲۱
۲-۱۷    تعریف رضایت شغلی. ۲۲
۲-۱۸    نظریه‌های رضایت شغلی.. ۲۲
۲-۱۸-۱    نظریه سلسله مراتب نیازها. ۲۲
۲-۱۸-۲    نظریه انتظار. ۲۲
۲-۱۸-۳    نظریه وجودـ وابستگی ـ رشد ..۲۳
۲-۱۹    عوامل مؤثر در رضایت شغلی .۲۳
۲-۲۰    جو سازمانی ۲۴
۲-۲۰-۱    تعریف جو سازمانی ۲۴
۲-۲۰-۲    جو باز.. ۲۵
۲-۲۰-۳    جو خود گردان .۲۵
۲-۲۰-۴    جو کنترل شده ..۲۶
۲-۲۰-۵    جو دوستانه. ۲۶
۲-۲۰-۶    جو پدرانه ۲۶
۲-۲۰-۷    جو بسته ۲۷
۲-۲۱    جنسیت و نقش آن در رضایت شغلی ۲۷
۲-۲۲    تحقیقات انجام شده در خارج از کشور ۲۸
۲-۲۳    تحقیقات انجام شده در داخل کشور..۲۹
۲-۲۴    فرضیات تحقیق.۳۰
فصل سوم- روش تحقیق
۳-۱    مقدمه۳۲
۳-۲    متغیرهای تحقیق۳۲
۳-۲-۱     متغیر وابسته۳۲
۳-۲-۲    متغیر های مستقل..۳۲
۳-۳    تعاریف مفهومی متغیرها.۳۳
۳-۴    تعاریف عملیاتی متغیرها.۳۳
۳-۵    روش تحقیق.۳۳
۳-۶    روشها و ابزارهای اندازه‌گیری تحقیق۳۴
۳-۶-۱     نمره گذاری پرسشنامه بهداشت روانی(MHC)  ۳۴
۳-۶-۱-۱    اعتبار و روایی بهداشت روانی(MHC) .34
۳-۶-۲    نمره گذاری پرسشنامه رضایت شغلی.. ۳۵
۳-۶-۲-۱     اعتبار و روایی پرسشنامه رضایت شغلی.۳۵
۳-۷    روش ها و آزمونهای آماری.۳۶
۳-۸    جامعه آماری۳۶
۳-۹    نمونه آماری و روش نمونه گیری۳۶
فصل چهارم- یافته ها و نتایج تحقیق
۴-۱    مقدمه.۳۸
۴-۲    نتایج توصیفی..۳۸
۴-۳-۱    سن..۳۸
۴-۳-۲    جنسیت..۳۹
۴-۳-۳    مقطع تدریس .۴۰
۴-۳-۴    وضعیت تاهل. ۴۱
۴-۳-۵     بهداشت روانی..۴۱
۴-۳-۶    رضایت شغلی..۴۲
۴-۳     آزمون فرضیه ها۴۴
۴-۳-۱    آزمون فرضیه شماره ۱۴۴
۴-۳-۲    آزمون فرضیه شماره ۲۴۴
۴-۳-۳    آزمون فرضیه شماره ۳۴۵
۴-۳-۴    آزمون فرضیه شماره ۴۴۶
۴-۳-۵    آزمون فرضیه شماره ۵۴۶
فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری وپیشنهادات
۵-۱    مقدمه..۴۸
۵-۲    خلاصه تحقیق.۴۸
۵-۳    یافته¬‏های تحقیق..۴۹
۵-۳-۱    یافته های توصیفی. ۴۹
۵-۳-۲    یافته های استنباطی..۵۰
۵-۴    بحث و نتیجه‏گیری فرضیه ها.۵۱
۵-۵    محدودیتهای تحقیق. ۵۳
۵-۶    پیشنهادات.۵۳
۵-۶-۱    پیشنهادات بر مبنای یافته ها۵۳
۵-۶-۲    پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی۵۴
منابع و ماخذ۵۶

منابع و ماخذ :

احمدوند، محمد علی(۱۳۸۲)، بهداشت روانی،تهران، دانشگاه پیام نور
الوانی، سید مهدی(۱۳۷۱)مدیریت عمومی، تهران: انتشارات نی، چاپ پنجم
ام،رابین دیما(۱۳۷۸)، روانشناسی سلامت، ترجمه: مهدی موسوی اصل، محمد رضا سالاری فر، مسعود آذربایجانی بابل، نشر دانشگاه آزاد اسلامی، جلد دوم
احمدی، سکینه(۱۳۸۶) تاثیر حمایت اجتماعی بر بهداشت روانی در بین گروهی از دبیران و طلاسازان شهر تبریز، پایانامه کارشناسی
برجیس، لیلا(۱۳۸۶)،بررسی مقایسه میزان رضایت شغلی معلمان مدارس استثنایی و عادی شهر تبریز و مرند، پایانامه کارشناسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
برقی، اسماعیل(۱۳۷۵) بررسی عوامل مؤثر در میزان رضایت شغلی معلمان ابتدایی شهرستان مشهد، پایانامه کارشناسی ارشد
پرهیز کار، کمال(۱۳۸۲)مدیریت منابع انسانی و اداره امور استخدامی،تهران: نشر دیدار
پور مقدس، علی (۱۳۶۷)، روان شناسی سازگاری ، اصفهان:مؤسسه انتشاراتی مشعل
حسینی، سید ابوالقاسم(۱۳۸۷) اصول بهداشت روانی: (بررسی مقدماتی اصول بهداشت روانی،روان درمانی و برنامه ریزی در مکتب اسلام)،مشهد: به نشر
جولی هی (۱۳۸۶)، روانشناسی موفقیت در محیط کار، ترجمه: باقر ثنایی،تهران: نشر رشد
جهان سیر، خسرو(۱۳۷۷) بررسی کاربرد همخوانی فرد-محیط در استرس معلمان شهرستان مراغه، پایان نامه کارشناسی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تبریز
حبیب ،سپیده و شیرازی، محمدعلی(۱۳۸۲)، رضایت شغلی و سلامتی روانی در کارکنان یک بیمارستان عمومی در تهران، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران
حیاتی، زهیر(۱۳۸۱)، بررسی رضایت شغلی کارکنان کتابخانه های دانشگاه های شیراز و علوم پژشکی شیراز ، مجله علوم اجتماعی وانسانی دانشگاه شیراز، دوره ۱۹، شماره اول
خدا رحیمی، سیامک و مشعل، بلقیس(۱۳۸۱)بهداشت روانی، تهران: ناشرجهاد دانشگاهی
دلجو ،شریعت ،(۱۳۷۴)، بررسی رابطه رضایت شغلی با نیاز معلمان و مدیران ، طرح پژوهشی ، شورای تحقیقات آموزش و پرورش تهران
رابینز،(۱۳۷۴) ، رفتار سازمانی: مفاهیم، نظریه ها و کاربردها، ترجمه اعرابی و پارسائیان. تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی
رضایی، اکبر(۱۳۸۵) مفاتیح بهداشت روانی،تهران: نشر رضایی
رضائیان، علی؛ مدیریت رفتار سازمانی، تهران، سمت، ۱۳۸۰، چاپ دوم
ساعتچی، محمود(۱۳۸۵) روانشناسی کاربردی برای مدیران (در خانه، مدرسه، سازمان و جامعه)تهران:نشر ویرایش
ساپینگتون، اندرو؛ بهداشت روانی، حمیدرضا حسین شاهی برواتی، تهران، نشر روان، ۱۳۷۹، چاپ اول
ساعتچی، محمود(۱۳۸۸)بهداشت روانی در محیط کار(با تاکید بر فشار روانی و فرسودگی شغلی)،تهران: نشر ویرایش
ساعتچی، محمود(۱۳۷۰)، نگرش کارکنان درباره عوامل موثر در رضایت شغلی و ترک خدمت در بین پرسنل نظامی و غیر نظامی ، نشریه دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی؛ شماره۴
سرتیپی، جلال(۱۳۸۴) بررسی رابطه استرس شغلی با رضایت شغلی معلمان مقطع دبیرستان منطقه شبستر،پایانامه کارشناسی
سید عباس زاده،میر محمد(۱۳۸۴)، کلیات مدیریت آموزشی، نشر دانشگاه ارومیه
شاملو، سعید(۱۳۷۸) بهداشت روانی، تهران: انتشارات رشد، چاپ نهم
شعاری نژاد، علی اکبر(۱۳۸۷)، روانشناسی تربیت و تدریس(آ»وزش-پرورش) تهران:نشر اطلاعات
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر(۱۳۷۰)روان‌شناسی عمومی، تهران، نشر توس، چاپ چهارم
شفیع آبادی، عبدالله(۱۳۶۹)راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل،تهران: نشر رشد
شیرازی، علی(۱۳۸۵)، مقدمات مدیریت آموزشی،مشهد: نشر آیین تربیت
علاقی، حبیبه(۱۳۸۶) تاثیر حمایت اجتماعی به سلامت روانی در بین کارکنان شرکت تراکتور سازی شهر تبریز، پایانامه کارشناسی
علاقه بند، علی(۱۳۶۸)، مقدمات مدیریت آموزشی، تهران: نشر روان
علاقه بند، علی(۱۳۷۶)،مبانی نظری و اصول مدیریت آموزشی،تهران: نشر روان
علوی، امین الله (۱۳۸۱) روانشناسی مدیریت و سازمان (رفتار سازمانی)،تهران:  نشر موسسه عالی آموزش و پرورش مدیریت و برنامه ریزی
غفاری، فاطمه،(۱۳۸۶) بررسی رابطه حمایت اجتماعی با سلامت روانی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد شبستر، پایانامه کارشناسی
فرهانی، محمدنقی، گرمی نوری، رضا(۱۳۸۳) روان شناسی سوم متوسطه، تهران : شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، چاپ سوم
فریفته، مریم( ۱۳۷۸) بررسی رابطه سبکهای رهبری سرپرستان باسلامت روانی کارکنان مناطق نفت خیز گچساران، پایانامه کارشناسی ارشد
فلاحی، ویدا(۱۳۷۸ )بررسی‌مقایسه‌ای رابطه بین سبک مدیریت آمرانه و مشارکتی بربهداشت روانی کارکنان دبیرستان‌های شیراز
کیمبل وایلند(۱۳۸۲)مدیریت و رهبری آموزشی، ترجمه: محمد علی طوسی،تهران: نشر کوهسار
گنجی، حمزه(۱۳۸۴)بهداشت روانی، تهران، انتشارات ارسباران
مارکاریت هریس،جورج باترورث(۱۳۸۵) مقدمه ای بر روانشناسی رشد، ترجمه: غلامرضا تبریزی، مشهد: نشر نی نگار
محمدی،محمد(۱۳۷۶)رابطه نقش مدیریت و عوامل فشارزای درونی با سلامت روانی پرستاران بیمارستان‌ها دولتی تهران، پایانامه کارشناسی ارشد تهران
مدنی، داود(۱۳۸۶) نظریه های سازمان و مدیریت ،تهران:  نشر دانشگاه پیام نور
مرعشی، سیدعلی (۱۳۸۷)، بهداشت روان و نقش دین،تهران: نشر علمی و فرهنگی
مقیمی، سید محمد(۱۳۸۵)کارآفرینی در سازمانهای دولتی، تهران: نشر فراندیش
موسوی ده‌موردی، رضا(۱۳۷۸) بررسی خشنودی شغلی و انگیزه پیشرفت با سلامت روانی مربیان تربیتی مرد آموزشگاه‌های اهواز ، پایانامه کارشناس ارشد دانشگاه اهوازمهناز چنگیزی ؛ نقش بهداشت روان در رضایت شغلی؛خبرگزاری شهری؛ کد خبر : ۳۲۳۹ ، ۱۳۸میرکمالی، محمد( ۱۳۸۶)، روابط انسانی در آموزشگاه، تهران: نشر سیطرون
میلانی فر،بهروز(۱۳۸۲)بهداشت روانی، نهران، نشر قومس، چاپ سوم
نائلی، محمد علی(۱۳۷۳)انگیزش در سازمانها، اهواز:دانشگاه شهید چمران اهواز، چاپ اول

۱-۱ مقدمه

 آنچه حائز اهمیت است تلفیق زندگی کاری و خانوادگی است. هر روز رابطه میان رضایت شغلی و رضایت از زندگی خانوادگی از لحاظ روندهای جمعیت‌شناسی مهمتر می‌شود؛ برای مثال افزایش تعداد خانم‌ها در نیروی کار(به ویژه خانم‌های بچه‌دار)، افزایش درصد بچه‌های پیش دبستانی، افزایش تعداد زوج‌هایی که دو شغل دارند و مسن‌تر شدن جمعیت کشور، فشار وارد شده برای ایجاد تعادل اثربخش میان مسائل زندگی کاری و خانوادگی را افزایش می‌دهد. هنگامی که زندگی شغلی و کاری افراد با هم سازگار باشد آنان شادتر و راضی‌تر خواهند بود.( رضائیان،۱۳۸۰)

 ۱-۲ بیان مسئله

رضایت از شغل مفهوم پیچیده و چند بعدی است که با عوامل مختلف روانی و اجتماعی ارتباط دارد به عبارتی دیگر عوامل مختلف نقش عمده ای در ایجاد رضایت یا عدم رضایت شغلی ایفا می کنند  .
عواملی مانند تغییر روحیه، بی حوصلگی که خود ناشی از عوامل مختلف می باشند ، تشدید کننده افت کارکردی کارمندان در محیط های کاری می باشند که توجه به بهداشت روان در محیط های کاری می تواند در بهبود شرایط مفید واقع شود .

امروزه آموزش و پرورش همگانی به عنوان یکی از پایه های مهم توسعه هر کشور است که همه جوامع  بخش بزرگی از درآمد ملی خود را برای گسترش، بهبود و کارآیی آن اختصاص می دهد. در واقع آموزش و پرورش رکن اساسی جامعه انسانی است و یکی از اهداف عمده آن پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان توسط معلمان و مدیران است.

همانطور که می دانیم بزرگترین و مهم ترین عامل مؤثر در جریان تعلیم و تربیت معلمان هستند. بنابراین می توان گفت که  اساس یک سیستم آموزشی موفق را معلمان تشکیل می دهند.

برای دست یابی به کیفیت آموزشی بالا ، به معلمان موفق نیازمندیم و به این منظور معلمان باید از رضایت شغلی بالایی برخوردار باشند، چرا که رابطه مستقیمی بین رضایت شغلی افراد با عملکرد آنان وجود دارد و کسانی که رضایت داشته باشند، کار خود را بهتر انجام می دهند.

رضایت شغلی از عوامل مهم سازگاری بوده و در بهبود عملکرد و کارایی موثر است،بنابراین لازم است آموزش و پرورش به موضوع رضایت شغلی معلمان، بیش از پیش توجه نشان دهد .

 بنا بر اهمیت این موضوع ، در این تحقیق تلاش شده تا عوامل رضایت شغلی در افراد شناسایی شده و برای افزایش آنها راهکار هایی ارائه شود.

 ۱-۳ ضرورت و اهمیت تحقیق

در جوامع بشری امروزی نقش و اهمیت آموزش و پرورش بهعنوان یکی از نهادهای اصلی و اساسی هر جامعه ای بر همگان بسیار واضح و  آشکار است و این موضوع هم بسیار بدیهی است که یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش هرجامعه ای معلمان هستند.

آموزش و پرورش بدون وجود معلم نمی تواند معنا و مفهومی داشته باشد و نظام آموزش و پرورش هر جامعه ای برای رشد و بالندگی خود نیازمند معلمان کارا و اثر بخش است.

بنابراین تعلیم و تربیت سالم و پویا و معتدل ارتباط تنگاتنگی با معلمان سالم و با اراده و پر توان و سرشار از احساس مسئولیت ، تعهد و بانشاط دارد . پس رسالت  تعلیم و تربیت با وجود معلمان خسته ، مظطرب، افسرده ،ناتوان و ناراحت زیر سوال خواهد رفت چرا که فشار عصبی ناخوشایند معلم باعث میگردد تا روحیه یاس و ناامیدی بر آن مستولی گرددو اعتماد به نفس و عزت آن خدشه دار گردد.(محمدی خواه ۱۳۸۷)

به همین جهت توجه به مسایل معلمان در ضمینه های شغلی و شخصیتی و شناسایی عواملی که موجب افزایش کارایی و رضایت شغلی آنها و کاهش استرش شغلی آنها می گردد و موضع بسیار مهمی باشد.

یکی از گرفتاریهای اصلی بشر امروزی که طبق نظر اندیشمندان زائیده تغییر و تحولات سریع اجتماعی است موضوع استرس میباشد.

فشار عصبی و روانی در زندگی روزانه افراد به وفور مشاهده میگردد دنیای صنعتی و فراصنعتی گرفتاریهای فراوانی به بار می آورند نگرانی افراد نسبت به کار ،مشکلات اجتماعی ،وضع اقتصادی و نیازهای گوناگون انتظارات و توقعات سازمانها از کارمندان پیشرفت تکنولوژی و نگرانی و بیم از کهنه شدن اطلاعات و مععلومات و سایر عوامل همه گی سبب می شود که فرد  از لحظه بیداری بامداد  تا هنگام آرمیدن شامگاه همواره دچار فشارهای هیجانها ، نگرانی ها، و بیم ها  و امید های گوناگون باشند که گاه با ظرفیت بدنی وعصبی و روانی وی متناسب است و گاه با آن سازگار نیست مجموعه چنین حالات و فشارهای ناشی از آن موجب میشود تا فرد تنش را تجربه کند . بخش مهمی از زندگی که فشار فراوانی را برای انسانها ایجاد میکن شغل آنهاست و در دهه های اخیر فشار عصبی  و علل و عوارض آن در محیطهای شغلی و نیز در سازمانها یکی از مباحث اصلی رفتار سازمانی را به خود اختصاص داده است.(دقیقی وفرهنگی،۱۳۷۹)

یکی ار ابعاد مهم زندگی هر فرد در جوامع امروزی شغل و حرف اش میباشد که بر دیگر جنبه های زندگی اثر و تاثیر مستقیمی دارد. رضایت و خشنودی افراد از شغل شان نه تنها موقعیت روز افزون در آن شغل می شود بلکه تاثیرات مثبتی در روال عمومی زندگی آنها خواهد داشت.

بنا به اعتقاد روانشناسان صنعتی و سازمانی رضایت شغلی مهمترین مولفه در حیطه های رفتار سازمانی است بعلاوه رضایت شغلی جایگاهی است که در آن دیدگاههای روانشناسی اجتماعی مکمل دیگر رویکردهای دانشمندان علوم اجتماعی مثل اقتصاددانها ، دانشمندان  علوم سیاسی است و یکی از مهمترین نشانه ای اوضاع یک سازمان رضایت شغلی پایین کارکنان آن است( دقیقی و فرهنگ، ۱۳۷۹)

رضایت شغلی باعث میشود بهره وری فرد افزایش یابد ،فرد نسبت به سازمان متعهد شود ، سلامت فیزیکی و ذهنی فرد تضمین شود و روحیه فرد افزایش یابد و از زندگی راضی باشد و مهارتهای جدید شغلی را به سرعت آموزش بیند و از طرف دیگر عدم رضایت شغلی موجب کاهش روحیه کارکنان میشود و در شوم ترین شکل خود رضایت شغلی پایین ،سرچشمه غیبتهای  بی اجازه، پایین آمدن آهنگ کار و جایگزینی کارکنان است .نارضایتی شغلی می تواند عامل افزایش سوانح کاری ، کارکرد  پایین ،مشکلات انضباطی و دیگر مشکلات باشد.(دقیقی و فرهنگ،۱۳۷۹)

با توجه به مطالب فوق روشن می شود که مسئله رضایت شغلی و بهداشت روانی کارمندان آموزش و پرورش مخصوصا معلمین از اهمیت بالایی برخوردار است و باید برای بالا بردن سلامت روانی آنها تحقیقاتی صورت گرفته و این مساله را مورد توجه قرار داد.

۱-۴ اهداف تحقیق

اهداف کلی:

تیین رابطه بین بهداشت روانی و رضایت شغلی معلمان مقاطع مختلف تحصیلی  شهر شبستر

اهداف جزیی :

۱-تیین رابطه بین بهداشت روانی و مقطع تدریس معلمان شهر شبستر
۲-تیین رابطه بین بهداشت روانی و جنسیت معلمان شهر شبستر
۳-تیین رابطه بین بهداشت روانی و سن معلمان شهر شبستر
۴-تبیین رابطه بین بهداشت روانی و تاهل معلمان شهر شبستر

۲-۱-مقدمه

روان شناسی علم مطالعه رفتار آدمی است. بیشتر توجه روان شناسان، امروزه صرف یافتن راههای مناسب برای حل مشکلات روانی است که انسانها در برخورد با مسائل روزمره و عملی با آن روبرو هستند. کمتر کسی در برابر بیماریهای روانی مصونیت دارد. البته دانستن این که هر کسی ممکن است گرفتار ناراحتی روانی شود، خود به خود کافی نیست، زیرا بهداشت روانی تنها به تشریح علل اختلالات روانی منحصر نیست، بلکه هدف اصلی آن پیشگیری از وقوع ناراحتی‌ها است.

وجود افراد سالم، از شرایط مهم و اساسی برای رشد یک جامعه است. جامعه‌ای که به سلامت جسم و روان اعضای خود توجه می‌کند، ضمن عدم صرف هزینه‌های سرسام آور درمانی، انسانهایی سالم نیز پرورش می‌دهد که این خود ضامن رشد فردی و اجتماعی آن جامعه است.) فرهانی،۱۳۸۳)۲-۲-

تاریخچه بهداشت روانی :   

     تاریخچه بهداشت روانی با توجه به وجود بیماری‌های روانی از زمانی که بشر وجود داشته و مخصوصا زندگی اجتماعی را شروع کرده همراه بوده است، در حقیقت روان پزشکی را می‌توان قدیمی‌ترین حرفه و تازه‌ترین علم به شمار آورد. قدیمی‌ترین، چون بیماری‌های روانی از قدیم وجود داشته و بقراط در۳۷۷ تا۴۶۰سال قبل از میلاد عقیده داشته که بیماران روانی را مانند بیماران جسمی باید درمان کرد، علل سرشتی و فرضیه مراجها از همان زمان بقراط و جالینوس وجود داشته و اهمیت تاریخی دارد. تازه‌ترین علم برای اینکه تقریبا از۱۹۳۰به بعد از تشکیل اولین کنگره بین‌المللی بهداشت روانی بود که روان‌پزشکی به صورت جزئی از علوم پزشکی شد و سازمان‌های روان‌پزشکی و مراکز پیشگیری در کشورهای مترقی یکی بعد از دیگری فعالیت خود را شروع کرد. از این فعالیت در سازمان‌ها در جریان جنگ جهانی دوم کاسته شد و بدین ترتیب می‌توان روان‌پزشکی را به صورت تازه‌ترین علم بعد از جنگ جهانی دوم به حساب آورد.
از اسناد و مدارک موجود چنین استنباط می‌شود که تا اواخر قرن هیجدهم و همزمان با انقلاب کبیر فرانسه از تاریخچه بهداشت روانی اطلاعات کافی در دست نیست. به علت جهل و بیسوادی از بروز بیماری‌های روانی، اختلالات رفتاری و بیماری‌های روانی را به دخالت ارواح خبیثه و شیاطین، قدرت‌های ماورای انسانی و نفوذ عوامل طبیعی مانند، خورشید، ماه، رعد و برق در بدن می‌دانستند و عقیده داشتند که باید این بیماری‌ها با نیروهای ماوراءالطبیعه، وساطت افراد مقدس در نزد خدا بهبود یابند و این شفاعت موقعی اتفاق می‌افتد که بیمار در خواب باشد.
اولین بار بقراط فیلسوف مشهور یونانی بود که خرافات را درباره بیماری‌های روانی کنار گذاشت و اختلالات روانی را به طرف پزشکی کشانید، درباره مالیخولیا و جنون زایمانی تعریف و توصیف کرد و مغز را مرکز اصلی روان دانست. جالینوس علت بیماری‌های روانی را اختلال عمل مغز و عدم تعادل اخلاط بدن می‌دانست. در اوایل قرن۱۳(سیزدهم) و اوایل رنسانس ارتباط جسم و روان و یکپارچگی واکنش آنها مورد بحث قرار گرفت و بعدا فرضیه ابوعلی‌سینا مسئله را به اسپانیا و کشورهای دیگر کشاند واین زمینه‌ای برای فرضیه جدید برای بیماری‌های روان تنشی شد. در سال۱۵۶۳ اولین روان‌پزشک هلندی به نام جان‌وی‌یر[۱] کتابی درباره رفتار انسانی و بیماری‌های روانی در سوئیس نوشت. سپس در انگلستان اولین روان‌پزشک ویلیام بتی در سال۱۷۵۳بود (میلانی‌فر، ۱۳۸۲).
اطلاعات جسته وگریخته وجود دارد که تا قرن چهاردهم مکان‌هایی برای مواظبت و نگهداری بیماران روانی در مونت‌کاسینو ایتالیا[۲]  و بیمارستانی در لیون فرانسه و در پاریس و بنا شدن بیمارستان بتلم [۳]در لندن در نزدیک کلیسای سنت بارتولومو وجود داشته است. در اسپانیا اولین بیمارستان روانی در سال۱۴۰۹در شهر والانسیا(Valencia) به وسیله یک کشیش اسپانیایی ایجاد شد و علت آن رفتار استهزاآمیز آزاردهنده افراد نسبت به بیماران روانی در ملاءعام و خیابان‌های آن زمان بوده است.
در اثر اقدام این کشیش از سال ۱۴۱۲تا ۱۴۸۹ پنج بیمارستان دیگر در نقاط مختلف اسپانیا ساخته شد ودر سال ۱۵۶۷به علت نفوذ اسپانیاییها اولین بیمارستان روانی در شهر مکزیکو بنا نهاده شد. روی این اصل نقش اسپانیاییهادر بنا نهادن بیمارستان‌های روانی و مواظبت از بیماران روانی هم در قدیم و هم امروز از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده و هست.
از اینکه نحوه درمان در بیمارستان‌های آن زمان چه بوده و آیا بیماران بهبود می‌یافتند یا نه اطلاعات درستی در دست نیست آنچه مسلم است این است که اگر این بیماران در منازل با خانواده‌ها می‌ماندند به طناب و زنجیر بسته می‌شدند به طوری که بعضی از آنها زنجیرها را پاره، از خانواد فرار، در غار، جنگل‌ها زندگی می‌کردند از پوست و برگ درختان تغذیه می‌کردند، به صورت دیو، اجنه، مزاحم رهگذران می‌شدند و هرکس آنها را می‌کشت مسئولیتی نداشت.
در قرن۱۷ ارتباط جسم و روان و محل این ارتباط در سلسله اعصاب مورد بحث قرار گرفت و دکارت و مالپکی‌ویلیس و سایرین مراکزی برای ارتباط تعیین کردند. در همین قرن در سال ۱۶۰۲ اولین کتاب پزشکی درباره بیماری‌های روانی به نام پراکسیس مدیا توسط پزشک سوئیسی نوشته شد که در آن طبقه‌بندی بیماری‌های روانی مورد توجه قرار گرفته و برای بیماری‌های روانی علل ارگانیک قائل شدند. دو نفر از روان پزشکان معروف آن زمان یکی زاکیا که پدر پزشکی قانونی لقب گرفته کتابی درباره روان پزشکی قضایی نوشته و گزارشات او مطالب زیادی وجود دارد از جمله اینکه فقط پزشک است که می‌تواند درباره ناراحتی و شرایط روانی افراد اظهارنظر نماید. و دیگری توماس سیدنهام معتقد بود که واکنش‌های هیستریک در همه افراد دیده می‌شود و در آن زمان به ناراحتی‌های نوروتیک اشاره کرد.
در قرن۱۸ مسئله به همان طریق قرن۱۷ ادامه یافت و مؤسسات خیریه در کشورهای کاتولیک بنا به پیشنهاد کشیش‌ها تأسیس شد. در قرن۱۸ ژرژ سوم پادشاه انگلستان که دچار حملات بیماری مانیاک شده بود توجه پزشکان را به خود معطوف داشت و توجه نه تنها به درمان ژرژ سوم بلکه به مسائل پزشکی و روان پزشکی و پرستاری بیماران روانی بیشتر شد. در اواخر قرن ۱۸و اوایل قرن۱۹ نام سه نفر باید در سرلوحه پیشتازان و رهبران درمان اخلاقی و انسانی که عبارتند از فلیپ پنیل از فرانسه، ویلیام تیوک از انگلستان و ون سنزوکیا روکی از ایتالیا قرار گیرد. در سال۱۸۹۵ انستیتوی روان پزشکی در بیمارستان نیویورک تحقیقات درباره مسائل روان پزشکی را شروع کرد و در سال ۱۹۰۲ آدولف‌مایر روان پزشک جوان سوئیسی(۱۹۵۰ـ‌۱۸۶۶) جزء پزشکان این انستیتو شد و بعدها مکتب سایکوبیولوژی را بنیان گذاری کرد. در سال۱۹۰۸ کمیته وابسته به بهداشت روانی که پس از یک سال تبدیل به انجمن ملی بهداشت روانی شد باعث شد که بهداشت روانی نهضتی جهانگیر شود.

اثرات پیشرفت روان پزشکی در فرانسه باعث شد روان پزشکان و پزشکانی در سوئیس پیدا شوند، کوچکی، بیطرفی از نظر سیاسی، محل جغرافیایی، نفوذ زبان و عقاید محلی کمک زیادی به پیشرفت روان پزشکی در سوئیس نمود و اوژن بلولر لغت اسکیزوفرنی(جدایی و انفکاک مغز) را بنا نهاد.
هرمن رورشاخ در سوئیس تحت نظر یونک روان کاو سوئیسس مشغول کار شد و بالاخره نوبت روان پزشکان همچون فروید، بروئر، ادلر و رانک رسید که همگی اهل اتریش بودند. نهضت روان‌کاوی که توسط ژوزف بروئر اتریشی شروع شد.
در سال ۱۹۳۰اولین کنگره بین‌المللی بهداشت روانی با شرکت نمایندگان پنجاه کشور در واشنگتن تشکیل شد و مسائل کشورها از قبیل بیمارستان‌ها، مراکز درمانی سرپایی، مراکز کودکان عقب مانده ذهنی و نظایر آن مورد مطالعه قرار گرفت در سال۱۹۴۰ کم‌کم بیمارستان‌های روزانه در انگلستان افتتاح شد. بروز جنگ جهانی دوم تشکیل کنگره بهداشت روانی به تعویق انداخت ولی خوشبختانه بعد از اتمام جنگ جهانی دوم کنگره‌های بهداشت روانی یکی پس از دیگری تشکیل شد. و بهداشت روانی اهمیت پیدا کرد زیرا بیش از یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار نفر به دلیل بیماری‌های روانی از خدمت سربازی اخراج شدند.
در سومین کنگره بین المللی بهداشت روانی در سال۱۹۴۸ که در لندن تشکیل شد اساس فدراسیون جهانی بهداشت روانی بنیان‌گذاری شد و در همان سال این فدراسیون به عضویت رسمی سازمان یونسکو و سازمان بهداشت جهانی درآمد و سازمان جهانی بهداشت در ژنو نقش رهبری رسمی فدراسیون جهانی بهداشت را برعهده گرفت. در سال۱۹۵۹قانون روانی انگلستان از مجلسین آن کشور گذشت و وزارت بهداری و تأمین اجتماعی عهده‌دار مسئولیت درمان و نگهداری بیماران روانی در آن کشور شد. در سال۱۹۶۰ به دستور پرزندت کندی رئیس جمهور آمریکا قوانینی جدید برای بهداشت روانی وضع شد و دولت عهده‌دار مسئولیت‌های سنگینی برای این گونه بیماران شد. در سال۱۹۶۳ قانون مراکز جامع روان پزشکی در آمریکا به تصویب رسید و تحت این قانون مراکز جامع منطقه‌ای مسئول ۷۵ تا ۲۰۰ هزار نفر از ساکنین همان منطقه برای بیماران روانی شد (میلانی‌فر، ۱۳۸۲).

۲ـ۳مختصری درباره تاریخچه بهداشت روانی در ایران

اگر چه از تاریخچه بهداشت روانی در ایران اطلاعات کافی در دسترس نیست ولی مدارک ناکافی بدست آمده با توجه به انتقادات مذهبی، سنتی و عملی آن زمان در کشورهای ایران و عربی می‌توان قبول کرد که رفتار با بیماران روانی به نحو مطلوب انجام می‌شده و از زمان‌هایی که قدیم محل‌هایی برای نگهداری بیماران روانی وجود داشته است.
در قرن۶و۷ مدارس پزشکی در ایران وجود داشته و از کتاب‌های یونانی حتی به صورت ترجمه در این مدارس استفاده می‌شد. تاخت و تاز اعراب در قرن۷ به کشورهای آسیایی از جمله ایران باعث شد که آثار موجود از بین برود. از زمان ساسانیان در جندی شاپور اهواز برای بیماران روانی مکانی مخصوص ترتیب یافته بود.
در دوران اسلام پزشکان و نویسندگان مهم آن زمان مانند زکریای‌رازی و ابوعلی‌سینا را می‌توان نام برد که نوشته‌های آنان غیر از عربی به زبان یونانی، لاتین و زبان‌های دیگر ترجمه شد و در دسترس مردم غرب زمین قرار گرفته و با استقبال آنان روبرو شده است.
در سال۱۲۶۷ شمسی دارالشفایی در یزد به فرمان خواجه‌شمس‌الدین محمد صاحب‌دیوان در باغی مشجر و بزرگ بنا شد. این بیمارستان دارای بخش‌های مخصوص بیماران روانی، حوض‌خانه، مجالس‌المجانین بوده است تا سال۱۲۹۳ به علت جنگ‌های داخلی و هجوم قبایل بیگانه پیشرفت بهداشت روانی انجام نگرفت و در این سال در بیمارستان سینای فعلی(ابوعلی‌سینا) که یک بیمارستان عمومی است محل کوچکی در زیرزمین و دالان به بیماران روانی اختصاص یافت که فقط تکافوی عده قلیلی از بیماران روانی را داشت.
در سال۱۲۹۷ نگهداری و سرپرستی بیماران روانی و جلوگیری از حوادث ناگوار به شهربانی واگذار شد و باغی در اکبرآباد تهران(خیابان سینای فعلی) به صورت «دارالمجانین» یا اولین بیمارستان روانی در تهران ایجاد شد. امور پرستاری و اداری این بیمارستان را یک افسر و سه پاسبان انجام می‌دادند و از پزشک، پرستار و دارو خبری نبود.