عنوان :

تحقیق زن و عدالت اجتماعی

تعداد صفحات : ۱۲۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

زن ضربان حیات خانواده است . قلب جامعه در سینه خانواده می تپد از همین رو صعود یا سقوط هر جامعه ای را باید به چگونگی جایگاه و منزلت اجتماعی زنان نسبت داد . در فاز سوم توسعه هستیم در آستانه قرن بیست و یکم اما هنوز هم اجحاف و تبعیض نسبت به زنان آنان را چونان « نیمه خاموش جهان » تصور می کند . این تصور با آرمان توسعه انسانی چه نسبتی  دارد ؟ آیا توسعه بدون تغییر این تصور تحقق خواهد یافت ؟ و یا چگونه توسعه بدون مشارکت نیمی از جهان ممکن است ؟

نقش زنان در جامعه با حذف و یا تضعیف نقش او در خانه و خانواده چگونه به توسعه انسانی در جامعه خواهد انجامید ؟ نقش زن و خانواده در کدام جامعه و مکتب الگو و ایده آل است ؟

زنان نیمی از پیکره اجتماعند و در سازندگی و پرورش نیمه دیگر نیز نقش دارند . جامعه ای که به این نیمه و مسائل و مشکلات آن توجه نکند و راههای پیشرفت و ترقی این نیمه را هموار نسازد ، هیچ گاه نمی تواند به توسعه ای همه جانبه دست یابد .

برای رسیدن به توسعه همه جانبه در جامعه ضرورت آگاهی دادن ، شناخت و ایجاد انگیزه ، خود شناسی و خود سازی و شناساندن موقعیت به زنان بیش از هر موضوع دیگری حائز اهمیت است .

باید در نظر گرفت که استقلال مالی و شخصیت قانونی و حقوقی زنان و همچنین برخوردار بودن از سواد و تخصص بالا می تواند توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و … را به همراه آورد .

مشارکت زنان در جامعه باعث می شود که آنان از بینش بازتر و آگاهانه تری برخوردار شوند و در رفع مسائل اجتماعی و خانوادگی بهتر بکوشند .

اهمیت تحقیق در مورد زنان و از جمله این کار ، پژوهش دراین است که به مشکلات زنان پی برد و محدودیتهایی که در راه پیشرفت آنان است را از بین برده ، باید به زنان کمک کرد تا جایگاه خود را بشناسند و آگاهی کامل پیدا کنند .

واژه های کلیدی: عدالت، زنان، اشتغال زنان، تبعیض، فمینسم، حجاب

فهرست مطالب

پیشگفتار    ۱
مقدمه     ۵
فصل اول :کلیات تحقیق     ۹
۱-۱-موضوع تحقیق     ۹
۲-۱-اهمیت تحقیق     ۱۰
۳-۱-روش تحقیق     ۱۰
۴-۱-اهداف تحقیق     ۱۱
۱-۵-سئوالات تحقیق     ۱۱
فصل دوم : ادبیات تحقیق     ۱۳
۱-۲- عدالت چیست     ۱۳
۲-۲- اقسام عدالت     ۱۳
۱-۳-۲-عدل الهی     ۱۴
۲-۴-۲- عدالت فردی     ۱۴
۳-۵-۲- عدالت اجتماعی     ۱۵
۶-۲- ارجمندی و فضیلت عدالت     ۱۶
۷-۲- عدالت از نگاه افلاطون     ۱۷
۸-۱- عدالت از دیدگاه ارسطو     ۱۸
۹-۲- عدالت از نگاه دانشوران مسلمان     ۱۹
۱۰-۲- عدالت و اصل تفاوت     ۱۹
۱۱-۲- برابری     ۲۰
۱۲-۲-برابری در قرآن     ۲۱
۱۳-۲-زنان و سهمی از برابری     ۲۵
۱۴-۲- زن ومرد با همدیگر متفاوتند     ۲۷
۱۵-۲- تعریف تبعیض     ۲۸
۱۶-۲- تفاوتهای بیولوژیک بهانه ای تبعیض میان زنان و مردان     ۲۹
۱۷-۲-تفاوتهای بیولوژیک میان زنان و مردان تا چه اندازه مهم است     ۳۲
۱۸-۲-مفهوم تبعیض و تبعیض و تبعیض جنسی     ۳۲
۱۹-۲-بقایای انگاره ها و باورهای فرهنگی تبعیض …     ۳۵
۲۰-۲- خشونت علیه زنان     ۳۷
۲۱-۲-خشونت خانگی     ۳۸
۲۲-۲-تجاوز جنسی در روابط زناشویی     ۴۰
۲۳-۲-خشونت روحی یا روانی     ۴۱
۲۴-۲-کشف یک درماندگی     ۴۱
۲۵-۲-شیوه رفتار با زنان     ۴۲
۲۶-۲-اشتغال زنان ، انگیزه ، علل و پیامدها     ۴۴
۲۷-۲-انگیزه های دیگر اشتغال زنان     ۴۷
۲۸-۲-پیامدهای ( مثبت و منفی ) اشتغال     ۵۰
۲۹-۲- پیامدهای مثبت اشتغال زنان     ۵۲
۳۰-۲- پیامدهای منفی اشتغال زنان     ۵۲
۳۱-۲- علل رشد اشتغال زنان     ۵۳
۳۲-۲- مفهوم کلی توسعه     ۵۴
۳۳-۲- توسعه و فرهنگ     ۵۶
۳۴-۲- زن در روند توسعه     ۵۸
۳۵-۲- سازمان ملل متحد ، توسعه و زنان     ۶۲
۳۶-۲- جنبش آگاهی بخش زنان     ۶۵
۳۷-۲- تعریف واژه فمینیسم     ۶۶
۳۸-۲-  انواع فمینسم     ۶۸
۱-۳۹-۲- برابری خواهان لیبرال     ۶۸
۲-۴۰-۲- برابری خواهان مارکسیست     ۶۹
۳-۴۱-۲-برابری خواهان افراطی     ۶۹
۴۲-۲-زنان و فمینیسم     ۷۰
۴۳-۲-پیامدهای فمینیسم     ۷۱
۴۴-۲-نظر خاص اسلام نسبت به زن     ۷۴
۴۵-۲-آزادی و انتخاب     ۷۵
۴۶-۲-نگرش قانون اساسی به حقوق زن     ۷۵
۴۷-۲-مسئله حجاب زن     ۷۶
۴۸-۲-حجاب زن محدود کننده نیست     ۷۷
فصل سوم : زن و عدالت اجتماعی     ۷۹
۱-۳-نظریه خفقان زنان     ۷۹
۲-۳-تعادل در خانواده     ۸۰
۳-۳-موانع اصلی پیشرفت زنان     ۸۶
۱-۴-۳-زنان و فقر     ۸۶
۲-۵-۳-زنان و آموزش     ۸۸
۳-۶-۳-زنان و بهداشت     ۸۸
۴-۷-۳-خشونت علیه زنان     ۸۸
۶-۱۰-۳-خشونت ابزاری برای تسلیم زن در برابر مرد     ۸۹
۵-۹-۳-زنان در منصب قدرت و تصمیم گیری     ۹۱
۶-۱۰-۳-حقوق انسانی زن    ۹۱
۱۱-۳-چند دیدگاه در مورد حقوق زنان     ۹۱
۱۲-۳-انواع نظریات ( طرفداران حقوق زن )     ۹۱
۱-۱۳-۳-تفاوت جنسی     ۹۱
۲-۱۴-۳-نابرابری جنسی     ۹۲
۳-۱۵-۳-نظر مارکسیستی     ۹۲
۴-۱۶-۳-ستمگری جنسی     ۹۲
۵-۱۷-۳-نظریه جامعه شناختی فمینیستی     ۹۳
۱۸-۳-موانع و مشکلات مشارکت زنان در اجتماع     ۹۳
۱-۱۹-۳-موانع درون زا     ۹۴
۲۰-۳-ساختار جنسی زنان     ۹۴
۲۱-۳-موانع ناشی از وظایف ویژه زنان     ۹۵
۲-۲۲-۳-موانع برون زا     ۹۶
۲۳-۳-فرهنگ و باور های عموی     ۹۶
۲۴-۳-ارزشهای شایع     ۹۷
۲۵-۳-عدم تخصص وسواد     ۹۸
۴-۲۶-۳-عدم خود باوری و اعتماد به نفس     ۹۹
۵-۲۷-۳-مرد سالاری     ۹۹
۲۸-۳-عوامل مؤثر در افزایش مشارکت زنان     ۱۰۰
۲۹-۳-موانع اشتغال زنان     ۱۰۴
۳۰-۳-موانع فیزیولوژی     ۱۰۵
۳۱-۳-موانع فرهنگی     ۱۰۶
۳۲-۳-موانع اجتماعی     ۱۰۷
۳۳-۳-موانع اقتصادی     ۱۰۹
۳۴-۳-عوامل مؤثر در رفع اشتغال زنان     ۱۱۱
۱-۴-فصل چهارم نتیجه گیری و پیشنهادات     ۱۱۴
منابع و مآخذ     ۱۲۰

منابع و مأخذ :

۱ ـ احمدی خراسانی نوشین ، جنس دوم ( مجموعه مقالات ) ، نشر توسعه ، چاپ اول زمستان ۱۳۷۸ ، ج ۳ .

۲ ـ آندره میشل ، جنبش اجتماعی زنــان ( دکتر هما زنجانی زاده ) ، نـشر نـیـکـا ، چاپ اول ، پاییز ۱۳۷۲ .

۳ ـ بهزاد پور سیمین دخت ، ( فصنه ) ، زن در تــوسعه مـفـاهـیـم اســلامـی ، انتشارات خرداد ، تهران ۱۳۷۸ .

۴ ـ جــان استوارت میل ، انفیاد زنان ( علاءالدین طباطبایی ) ، انتشارات هرمس ، چاپ اول ، ۱۳۷۹ .

۵ ـ ژانت هاید ، روانشناسی زنان ( بهزاد رحمتی ) ، انتشارات لادن ، چاپ اول ، تابستان ۱۳۷۷ .

۶ ـ سعید زاده ، محسن ، زنان در جامعه مدنی چه اندازه سهم دارند ؟ بررسی فقهی کلامی ، نشر قطره ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۷ .

۷ ـ سفیری ، خدیجه ، جامعه شناسی اشتغال زنان ، موسسه فرهنگی انتشاراتی بنیان ، چاپ اول ، ۱۳۷۷ .

۸ ـ قائم مقامی ، فرهت ، آزادی یا اسارت زن ـ مقدمه ای بر جامعه شناسی زن ، انتشارات جاویدان .

۹ ـ قطب ، محمد ، جامعه شناسی تاریخی زن ( محمد علی عابدی ) ، انتشارات البرز .

۱۰ ـ کدیور ، جمیله ، زن ، انتشارات اطلاعات ، چاپ اول ، ۱۳۷۵ .

۱۱ ـ یزد خواستی ، بهجت ، زنان و تغییرات اجتماعی ( نگرشها و بینشها طی ۱۴ سال انقلاب اسلامی ) ، انتشارات مانی ، ۱۳۷۲ .

۱۲ ـ روزنامه اطلاعات ، ۲۸ مرداد ۱۳۷۴ ، شماره ۲۰۵۵۳ ، صفحه ۱۲ .

۱۳ ـ روزنامه اطلاعات ، ۲۸ شهریور ۱۳۷۴ ، شماره ۲۰۵۸۰ ، صفحه ۱۲ .

۱۴ ـ روزنامه ایران ، سال ششم ، شماره ۱۵۳۷ ، ۱۸ خرداد۱۳۷۹ ، صفحه ۶ .

۱۵ ـ روزنامه سلام ، سال هشتم ، شماره ۲۲۳۷ ، ۲۷ بهمن ۱۳۷۷ ، صفحه ۵ .

۱۶ ـ روزنامه همشهری ، سال هفتم ، شماره ۱۷۶۶ ، ۲۵ بهمن ۱۳۷۷ ، صفحه ۱۲٫

۱۷ ـ روزنامه همشهری ، سال هشتم ، شماره ۲۲۸۳ ، ۱۳ آذر ۱۳۷۹ ، صفحه ۱۲ .

۱۸ ـ روزنامه همشهری ، سال ششم ، شماره ۱۴۴۲ ، ۴ دی ۱۳۷۶ ، صفحه ۶ .

۱۹ ـ ماهنامه پیام زن ، شماره پنجم ، سال دوم ، ۱۳۷۲ .

۲۰ ـ ماهنامه پیام زن ، شماره یکم ، سال سوم ، ۱۳۷۳ .

۲۱ ـ ماهنامه پیام زن ، شماره دهم ، سال پنجم ، ۱۳۷۵٫

۲۲ ـ ماهنامه پیام زن ، شماره دوازدهم ، سال پنجم ، ۱۳۷۵ .

۲۳ ـ ماهنامه پیام زن ، شماره دوم ، سال دهم ، ۱۳۸۰ .

۲۴ ـ مجله زنان ، شماره ۷۵ ، سال دوم ۱۳۷۲ .

۲۵ ـ مجله زنان ، شماره ۷۶ ، سال دهم ، ۱۳۸۰ .

۲۶ ـ مجله حقوق زنان ،             ، سال نهم ، ۱۳۷۹ .

۲۷ ـ فصلنامه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان ، بهار ۱۳۷۸ .

۲۸ ـ فصلنامه انتقادی ، فلسفی ، فرهنگی ، زمستان ۱۳۷۹ .

۲۹ ـ ماهنامه فرهنگ توسعه ـ فرهنگی ـ اجتماعی ـ سیاسی ـ اقتصادی ، سال ششم ، ویژه نامه زنان ، اسفند ۷۹ .

۳۰ ـ آیینه پژوهش ، سال یازدهم ، شماره ششم .

۳۱ ـ نقد و نظر فرهنگی ـ عقیدتی . اجتماعی ، سال سوم ، شماره دوم و سوم .

۳۲ ـ نامه فرهنگ ـ فصلنامه تحقیقاتی در مسائل فرهنگی و اجتماعی ، سـال نهم ، دوره سوم ، شماره ۲ و ۳ ، سال ۱۳۷۸ .

۳۳ ـ کتاب نقد ، سال پنجم ، شماره هفدهم ، صص ۲۱۳ ـ ۲۱۱ .

پیشگفتار

برای تلاش فرهنگی و حقوقی در راه رسیدن زن به نقطه مطلوب از لحاظ اجتماعی و از لحاظ فردی دو گونه هدف می شود تصویر کرد :

یک هدف این است که ما برای رسیدن زن به کمال وجودی تلاش و مبارزه کنیم و بنویسیم و بگوییم . یعنی زن در جامعه ، اولاً به حق انسانی و حقیقی خود برسد ، ثانیاً استعدادهای او شکوفا بشود و رشدحقیقی و انسانی پیدا کند و در نهایت به تکامل انسانی که بتواند به پیشرفت و جامعه خود کمک کند و در محدوده تواناییهای خود ، دنیا را به بهشت برین و زیبایی مبدل کند .

اما نوعی هدف دیگر هم این است که ما از گفتن و تلاش و احیاناً مبارزه بخواهیم حالت تخاصم و جدایی و رقابت میان دو جنس زن و مرد به وجود بیاوریم و دنیایی بر اساس رقابت بسازیم ، چنانچه گویی مردان در یک طرف و زنان در طرف دیگر قرار دارند و بر سر دستاوردی با هم نزاع می کنند و زن می خواهد در این قسمت بر مرد غالب و فایق شود !

هــدف اول اسلامــی است اما هدف دوم کوته بینانه است و در تلاشهای غربی ردّ پایی هدف دوم را بیشتر مشاهده می کنیم .

« مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای »

نام من زن

برده اعصارم

برده اعصارم و دارم به روی شانه های خسته ام

مهر ذّلت

مهر ننگین حقارت

خم شده پشتم در طی زمان

از فشار بار خفّت

نام من زن

نام من آغشته با زهرابه های تلخ تبعیض

جسم من از ضرب لبریز

جان من

تازیانه خورده و مضروب احکام

در خونین مسلخ

ترازوهای نامیزان

راه من همواره  بسته

قلب من در این ظلم سیاه قرن ها

هزاران و هزاران بار اندر هم شکسته

باورم کن  باروم کن

گشته از رنج خسته

جسم من همیشه غالب         جان من همواره غایب

کارمن در خانه بی مزد        رنج من همواره بی اجر

جرم من زن بودن و زن بودن و زن

نام من زن             نام من آغشته با زهرابه های تلخ تبعیض

من بدهکار مکرر

سال ها قبل از ولادت

سهمی از سرمایه گر که داشتم

در بلندای حیاتم

شد غرامت شد غرامت

در قبال انتخاب همسر و فرزند

خسته ام از ظلم و بیداد

در پی حق برابر

نیستم از مرد کمتر

آه

من چون مرد انسانم انسان                         کی شود این ظلم پایان

نیستم دیگر کنیزی ساکت و خوار             کافی است

نمی خواهم دگر ارباب و سالار

نمی خواهم

نمی خواهم

نمی خواهم

دگر ارباب و سالار

مقدمه

زن ضربان حیات خانواده است . قلب جامعه در سینه خانواده می تپد از همین رو صعود یا سقوط هر جامعه ای را باید به چگونگی جایگاه و منزلت اجتماعی زنان نسبت داد . در فاز سوم توسعه هستیم در آستانه قرن بیست و یکم اما هنوز هم اجحاف و تبعیض نسبت به زنان آنان را چونان « نیمه خاموش جهان » تصور می کند . این تصور با آرمان توسعه انسانی چه نسبتی  دارد ؟ آیا توسعه بدون تغییر این تصور تحقق خواهد یافت ؟ و یا چگونه توسعه بدون مشارکت نیمی از جهان ممکن است ؟

نقش زنان در جامعه با حذف و یا تضعیف نقش او در خانه و خانواده چگونه به توسعه انسانی در جامعه خواهد انجامید ؟ نقش زن و خانواده در کدام جامعه و مکتب الگو و ایده آل است ؟ یا به عبارت دیگر « توسعه برای چه » و « بدست که » . چنین سؤالاتی از باور عمیق به ارزشهای انسانی ، دینی و ملی نشأت می گیرد . زنان نیمه خاموش از جهانی هستند که قانون آن توسط مردان صادر می شود . اما هنگامی که بدرستی جهان امروز را در سایه نگرشهای دقیق بررسی کنیم ، در می یابیم به واقع این زنان هستند که بی کم و کاست بار رشد جهان را به دوش می کشند ، اما متأسفانه در جهانی که زندگی می کنیم با یک اجحاف نسبت به زنان با ابعاد وسیعی رو به رو هستیم . این اجحاف موجب شده که حتی خود زنان به عنوان نیمی از جهان قدر و منزلت خود را پاس نداشته و جهان ناسپاس نیز هر روز زیانهای عظیمی را بر خود هموار سازد . ابعاد زیانبار این تغافل تا بدانجا پیش رفته که در برخی موارد دیگر امید احراز هویت به کلی زایل گردیــده است . همــانـــگونه کــــه آمارها آشکار ساخته اند بحرانهای اخلاقی و بن بست های خانوادگی ، رشد بی رویه جمعیت شیوع بسیاری از بیماریهای لاعلاج و … همه و همه درنتیجه رشد ناکافی زنان و وجود فقر فرهنگی در میان آنان است . نابرابریهای آموزشی و بی عدالتی های دیگر باعث شده که سالانه رقم قابل توجه ایی از نیروی انسانی جهان بیهوده تلف شود .

برای تبیین و ارائه یک شناخت روشن و شفاف از مفهوم در جایگاه زنان مطالعات و تحقیقات زیادی شده است . محققین در پی آشکار سازی معضلات و مشکلات زنان در سطح بین المللی ، مجامع و دستگاههای مسئول علاوه بر تلاشهای گوناگون برای گردآوری اطلاعات و گزارش نامه ها ، دولتها به ترسیم استراتژیهای کارساز برای توجه بیشتر به زنان موظف شده اند ، اما در سطح ملل دنیا پرداختن به شئون زنان با رویکردهای بعضاً متفاوت و متناقضی روبه رو شده است .

در کشورهای اسلامی نیز همین گوناگونی دیدگاهها مشهود است و این به خاطر گرایش دولتهای حاکم بر کشورهای اسلامی و میزان درک و دریافت آنها از مبانی تفکر دینی در ایران اسلامی بی مجامله باید گفت که توجه به زنان در هفده سال گذشته از نظر انجام مطالعات وسیع و اجرای طرحهای کاربردی و کارآمد با هیچ دوره ای از تاریخ این سرزمین قابل قیاس نیست . چنین رویکردی در کشور ما نشأت گرفته از دریافتهای عمیق دینی با قرار گرفتن توده های امت اسلامی در پرتو شعر و شناخت بسیار بالای حضرت امام خمینی ( ره ) و مقام معظم رهبری بوده است . علاوه بر آن تحول عظیم فرهنگی که محصول عینی انقلاب اسلامی در ایران بود نوع و نحوه نگرش به شأن زنان را در میان مردم دگرگون ساخت . همچنین دولت خدمتگذار و دیگر دستگاههای اداره کننده کشور گامهای بسیار ارزنده ای را در این زمینه برداشتند .

با این همه مسأله زنان ابعاد و زوایای بزرگ و پیچیده ای دارد و به رغم همه تلاشهای انجام شده هر روز مسایل و مشکلات زنان بر دوش جامعه ما سنگینی می کند . بر این اساس تا حل قطعی و کامل مسائل فاصله هایی نه چندان اندک در پیش است .

این پایان نامه شامل چهار فصل است که در فصل اول اهداف تحقیق ـ اهمیت تحقیق ـ موضوع تحقیق ـ سؤالات تحقیق و روش تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است . فصل دوم به ادبیات تحقیق پرداخته شده و موضوع عدالت را در ابعاد مختلف مطالعه کرده است . فصل سوم ، مربوط به موانع اصلی پیشرفت زنان ـ موانع اشتغال زنان و عوامل مؤثر در افزایش مشارکت زنان است . فصل چهارم مربوط به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات است .

زن و عدالــــت اجتماعـــی

۱-۳-«نظریه خفقان زنان»

ما باید ببینیم که چرا زنان در بعضی زمانها و در بعضی جوامع مورد ظلم و تعدی قرار گرفته و استثمار شده اند و اکنون چگونه مورد ستم قرار می گیرند و چگونه کیفیت این استثمار و تعدی در اقوام مختلف متفاوت است .

ما باید در ابتدا تئوری خفقان تمام زنان را دریابیم و در عین حال سعی نماییم در همه بررسی ها و مطالعات ، از دیدگاه ویژگی تاریخی به پدیده ها نگاه کنیم . ما باید پرسشهای طرفداری برابری زنان و مردان را مطرح کنیم و سعی کنیم با جوابهایی که با توجه به پویایی و تحرک تاریخ و وجود تضاد در این تحرک تدوین شده اند پاسخ گوییم .

موقعیت زنان با دیگر گروههای اجتماعی ستمدیده و استثمار شده فرق دارد . آنها نیمی از انسانها هستند . در بعضی موارد آنها به همراه و مانند دیگر طبقات استثمار شده و گروههای مظلوم و استثمار شده مثل طبقات کارگر و سیاهان مورد استثمار و تــعــدی قــرار می گیرند . زنــان در محل کـــار استثمار می شوند و بعد بـه جای بدتری یعنی خانــه فرستــاده می شوند . ترکیب این دو موقعیت موجبات خفقان آنها را فراهم می کنـــد و تـــأثیر مثبت آنهـــا در تولید به صورت پیچیده و دشوار و مشکوکی جلوه می کند . »[۱]

 تعادل در خانواده شرط تحقق جامعه مدنی :

«مسئله محرومیت و ستم تاریخی که بر زنان رفته است امروز ، لااقل در قالب سخن و گفتار مورد تأیید گروههای مختلف اجتماعی است . گروه هایی که بضاً خود حلقه ای از زنجیر اسارت سنتی بر پای زنان بوده اند . اما کیست که نداند حل انبوه مشکلات زنان با لفظ و دلسوزی های « کلامی » راه به جایی نخواهد برد زیرا مشکل زنان نه فقط معضلی ویژه یک قشر خاص بلکه مشکلی در سطح ملی است . در گذشته به دلیل گذر سال ها و قرون متمادی زیر سایه استبداد اهریمنی در جامعه ای که جهل و عقب ماندگی شانه به شانه حرکت می کرد . حیات انسانی زنان آن چنان بی بها بود که نـه تــنـها طرح مسئله بــرخــوردهای تحقیرآمیز و غیر انسانی با آنان مورد نداشت بلکه حتی یاد و ذکر نام زن به خودی خود مسئله ای شرم آور محسوب می شد .

اما در دنیای امروز از نظر انسان های آگاه و پیشرو ، مسئله زنان جدای از مسائل کل جامعه بشری نبوده و هیچ گروه و دسته وتفکری حق تفاوت گذاردن بین حقوق اجتماعی زن و مرد به عنوان انسان درجه یک و دو را ندارد و هر گونه رفتار خشن ، تبعیض آمیز و زورگویانه و یا رفتاری که ناقض حــقـوق زن به عنوان یک انسان باشد ، محکوم و غیر اخلاقی به شمار می آید . به همین دلیل است که در حـــال حــاضر کــلــیــه جوامع بشری و کــشــورها و ملت های مختلف ، حتی آنان که در عمل رفتارهایی ناهنجار و واپس گرا با زنان خویش دارند ـ حداقل در لفظ و کلام ــ بر حقوق حقه زنان صحه می گذارند .

اما مسئله زنان در سرزمین ما هنگامی چهره می نماید که ایران نیز مانند بسیاری کشورهای دیگر از اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم ــ اگر چه بسیار بطئی ولی اجتناب ناپذیر با کاروان شتابنده تمدن بشری همراه می شود .

نخستین رویارویی ها با تمدن صنعتی به نظر می رسد که کشور ما حتی در تأمین نیازهای اولیه اقتصادی و صنعتی و اجتماعی خویش به نوعی دچار انفعال است . انفعالی که به زخم عمیق و ریشه دار باز می گردد . زخمی کهنه و دردناک که هرگونه پویایی ، تحرک و تفکر خلاقه را در تمام لحظات مورد نیاز بحرانی از جامعه می گیرد . اگر چـــه مــا قصد آسیب شناسی اجتماعی و بحث های جامعه شناسانه و تحلیل های تاریخی را نداریم ولی روشن است که دردها و گره های جامعه ایران و هنجارهای رفتاری آن تا حدود معینی به معیارهای فرهنگی و اخلاقی باز می گردد که باید آن را در شرایط زیستی ، تربیتی و « خانوادگی » او جستجو کرد .

بی هیچ تردید اولین و قدرتمندترین نهاد اجتماعی در ایران « خانواده » است . در ابتدایی تـریــن مباحث تربیتی هنــگامی کــه صحبت از عوامل مؤثر بر فرهنگ و تربیت فرد می شود ، دو عامل « خانواده » و « اجتماع » دوش به دوش یکدیگر حرکت می کنند . در کشورهای سنتی نظیر ایران حتی با وجود تغییراتی که طی دهه های اخیر در کاهش نقش خانواده ( به ویژه در شهرهای بزرگ » دیده می شود ، عامل خانواده چه به دلیل وجود تعصب سنتی درباره آن و چه بـه دلیل اهمیت و ارجحیت آن نسبت بـه اجتمــاع مــحـــدود در گـذشـتـه ( در مقایسه با نهادهای اجتماعی گسترده در غرب ) مهم ترین عامل تربیتی و فرهنگی بوده و هست . بدین ترتیب منطقی ترین نتیجه آن است که عامل شکل گیری تربیت و رفتار انسان ایرانی را که سازنده ، شکل دهنده و تعیین کننده سرنوشت او در جامعه اش می باشد ، درون خانواده جستجو کنیم .

البته بحث در مورد خانواده دامنه بسیار گسترده ای دارد که در این جا وارد مقولات فلسفی و اجتماعی مربوط به آن نمی شویم . اما به طور کلی علی رغم تأکیدی که در این زمان به دلیل شرایط و خط ایدئولوژی مذهبی حاکم بر جامعه نسبت به ارزش و جایگاه خانواده وجود دارد ، این نهاد اجتماعی نه تنها به هنگام شکل گیری و ایجاد با مشکلات بسیار روبروست بلکه در تداوم حیات ، موجودیت خویش نیز به هیچ عنوان از آن چه در تمام جوامع پیشرفته به عنوان قوانین حمایتی ، حفاظتی و حقوقی خانواده دیده می شود نیز برخوردار نیست دلایل بسیار وجود دارد که نشان می دهد دستگاههای مسؤل از شکل کمی و صوری وجود خانواده رضایت داشته و چندان نگران محتوای درونی آن نیستند .

بنا به تعریف شناخته شده خانواده قبل از هر چیز نوعی مشارکت آزادانه ، انسانی و عاطفی است که در شکل گیری متعالی خویش نمایش زیبا و با شکوهی از دوستی ، صمیمیت همیاری و تلاش در پناه صلح و آرامش و امنیت است این مشارکت انسانی در ساخت و پرداخت زندگی یک انسان دیگر به اوج کمال می رسد .

در تمام فرهنگها و جوامع بشری ، یک خانواده متوازن و موفق به عنوان یک نهاد مفید و سالم اجتماعی تلقی می شود که اولین شرط در حمایت و حفظ آن ، برخورداری افراد خانواده از حقوق اجتماعی و انسانی برابر است که باید به دلایل غیر قابل اجتناب دنیای مادی کنونی ، برابری حقوق اقتصادی را نیز به آن افزود .

از آنجا که آگاهانه یا نا آگاهانه مشکلات تشکیلات خانواده بعضاً به گردن شرایط سنگین و یا شروط سخت دیگر و (علی رغم آن که قابل دفاع نیست . )

عکس العملی است در برابر حقوق نداشته و نگرانی تاریخی زنان به هنگام فروپاشی خانواده و بسیاری مسائل دیگر از جمله نادیده انگاشتن حقوق مادری در قوانین کشور . به هر حال ، با وجود ضرب المثل های تهدید آمیز و هشدار دهنده ای نظیر « مهریه را کی داده و کی گرفته » این جریان الی الابد تا هنگامی که روابط درون خانواده بر اساس حقوق یکسان زن و مرد در خانواده قوام نیابد حل نخواهد شد .

بر اساس تـوافق پــذیــرفته شـده در تــمـــام جــهـــان « زندگی مشترک » به مفهوم « سهم مشترک » «‌ مسؤلیت مشترک » و طبیعتاَ « حقوق مشترک » اعم از انسانی ، اخلاقی و اجتماعی و اقتصادی است . اشــتـراک همه جانبه ای کـه لازمه تفاهم و عشق و اعتماد پایدار می باشد اما شرایط روزافزون مندرج در عقدنامه ها و یا تبصره ها و لوایح تصویبی در مجلس حاکی از عدم توازن و برابری زن و مردی است که بعدها پدر و مادر می شوند . اما با وجود تمام این شرایط ضمن عقد اگر زنی سواد نداشته باشد و یا به جبر پدر و مادری مستبد به صیغه و یا عقد مردی جاهل تر از خود در می آید و یا در شرایطی که امکان همه گونه سوء استفاده و غیره وجود دارد ، زن چگونه می تواند بر این حقوق آگاهی یا بد و چگونه حق اعمال آن را خواهد یافت .

این که شرایط ضمن عقد تا چه حد در دوام ازدواج ها و یا احقاق حق زنان مؤثر است چند سؤال را مطرح می سازد : این حقوق اعطایی چند درصد از خواست های متعدد زنان درباره مسائلی نظیر حضانت ، ارث ، قضاوت ، حــق اشتغال و زندگی آزاد انسانی و از همه مهم تر حق تصمیم گیری عادلانه و یکسان درباره خانواده  خویش را برای آنان به همراه خواهد آورد ؟ کدام حقوق قراردادی می تواند حق جوانی و سلامت و زیبایی زن و سهم نهاده وی در یک زندگی مشترک را که از طرف مرد به آسانی و با انتخاب همسری جوان تر پایمال می شود ، باز ستاند .

گذشته از آن چگونه می توان تفکر مردسالارانه ناشی از برتری مرد بر زن و انواع حقوق اجتماعی و سنتی نظیر حق طلاق ، حق مسکن ، حق ازدواج مجدد ، ولایت و مالکیت بر فرزندان و غیره را که در فرهنگ سنتی ما در تــمــام طول زندگی مرد و با رشــد تربیت او ذره ذره در وجــودش تزریق می شود با قرارداد وشرط و شروط مهار کرد . »[۲]