عنوان :

تحقیق بررسی تابع تقاضای انرژی وعوامل موثر برآن در اقتصاد ایران

تعداد صفحات :۱۴۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

توانایی هرجامعه برای بقاءوادامه حیات به امکان دسترسی آن جامعه به انرژی بستگی دارد به گونه ای که انرژی به مقدار مناسب و هزینه های معقول قابل عرضه می باشد. به دلیل ویژگی پایان پذیری برخی از انواع انرژی، قیمت گذاری مناسب و صرفه جویی در مصرف آن از مهمترین اقداماتی است که باید در چارچوب سیاستها و خط مشی های آتی بخش انرژی کشور مورد تأکید قرار گیرد.در این بررسی میزان حساسیت تقاضای انرژی به عوامل اقتصادی ( قیمت ودرآمد ) تخمین زده می شود. داده های مورد استفاده مصرف نهایی انرژی ( معادل میلیون بشکه نفت )، تولید ناخالص داخلی به قیمت های ثابت ۱۳۶۹ و قیمت واقعی انرژی ( که یک میانگین وزنی از قیمت انواع مختلف انرژی می باشد) است.
آمار مورد استفاده سری های زمانی ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۱ را شامل می شود. با استفاده از روش همبستگی متقابل و الگوی تصحیح خطا، امکان تخمین کشش های کوتاه مدت و بلند مدت و نیز ضریب تعدیل فراهم میشود. ( ضریب تعدیل میزان سرعتی است که مصرف انرژی خود را با توجه به تغییرات قیمت و درآمد تطبیق میدهد.) همچنین میزان انرژی بری در اقتصاد ایران طی دوره ۸۱-۱۳۴۶محاسبه میشود.
در انتها مصرف انرژی را تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از الگوی پیشنهادی و سناریوی در نظر گرفته شده برای رشد اقتصادی و قیمت واقعی انرژی پیش بینی می کنیم. به روش سری زمانی ( باکس-جنکینز ) با فرض عدم وقوع تغییرات ساختاری در اقتصاد کشور، یک الگوی مناسب برای مصرف انرژی ارائه می گردد و سپس بر اساس این الگو مصرف انرژی را مجدداً برای ۵ سال آیند ه پیش بینی خواهیم کرد.
این بررسی به پنج فصل تقسیم شده است که فصل آخر حاصل و نتیجه آن را تشکیل میدهند. فصل دوم با اهمیت موضوع شروع میشود که در آن شاخص انرژی بری محاسبه و بررسی شده و ساختار تقاضای نهایی انرژی را در سالهای مختلف نشان داده‌ایم در بخش چهارچوب نظری بررسی مبانی اقتصاد خرد مربوط به بررسی بحث گردیده و مفهوم کشش و کشش های کوتاه مدت و بلند مدت را تشریح کردیم در پی آن فرضیات اصلی تحقیق و همچنین محدودیت‌های بررسی را آورده‌ایم تعریف مختصری از اصطلاحات مهم بکار رفته در بررسی نیز شده است . در فصل سوم از روش دو مرحله‌ای انگل و گرنجر برای تخمین تابع تقاضای انرژی در ایران استفاده میشود. درابتدا بحث میشود که چون مصرف انرژی قیمت واقعی انرژی و درآمد واقعی متغیرهایی ناایستا دارای ریشه واحد تشخیص داده شده‌اند پس الگوی اقتصاد سنجی تقاضای انرژی باید بر اساس روشهایی استوار باشد که این خصوصیت داده‌ها را صریحا به حساب آورد یعنی روش همبستگی متقابل و الگوهای تصحیحی خطا ECM مزیت اصلی یک ECM این است که اولا چون هم تفاضل اولیه و هم سطح متغیرها وارد الگو میشوند امکان تمایز بین اثرات کوتاه مدت و بلند مدت متغیرها وجود دارد. دوما سرعت تعدیل به سمت رابطه بلند مدت را میتوان مستقیما تخمین زد. کشش های درآمدی کوتاه مدت و بلند مدت به ترتیب ۷۲ و ۹۳ درصد هستند و کشش های قیمتی مربوطه نیز ۱۹ – و ۷۶ – درصد هستند علاوه بر این متوجه میشویم که این تخمین‌ها ثابت نیستند به این معنی که پس از وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی علایمی از وقوع یک تغییر ساختاری در تقاضای انرژی به چشم میخورد با استفاده از این تخمین‌ها مصرف آینده انرژی برای ایران را بر مبنای فروضی در ارتباط با رشد واقعی درآمد و قیمت‌های انرژی که در گزارش رسمی سازمان برنامه و بودجه وجود دارد ارزیابی کردیم. علاوه بر این با استفاده از یک الگوی ARIMA پیشنهادی نیز مصرف انرژی تا پایان برنامه دوم پیش بینی گردید. و آخرین فصل را به نتیجه گیری و پیشنهادات اختصاص داده‌ایم.
واژه های کلیدی: انرژی نهایی، تابع تقاضا، تابع خود همبستگی، فرآیند تصادفی ایستا، کششها

 فهرست

فصل اول : کلیات
۱-۱- بیان مساله ۵
۱-۲- اهمیت تحقیق ۵
۱-۳- فرضیات تحقیق ۱۴
۱-۴- تعریف اصطلاحات ۱۴
۱-۵- محدویتها ۱۶
فصل دوم : پیشینه تحقیق ۱۹
۲-۱- سیر تحول مدلهای تقاضای انرژی ۲۰
۲-۲- مروری بر ادبیات تقاضای انرژی ۲۳
۲-۳- مرور کارهای انجام شده در ایران ۲۹
۲-۴- ایرادات وارد بر الگوهای قبلی ۳۷
فصل سوم : روش کار ۳۹
۳-۱- سابقه تاریخی ۴۰
۳-۲- رگرسیون های ساختگی در اقتصاد سنجی ۴۷
۳-۳- پیشرفت هایی در بررسی متغیر های اقتصادی باروش همبستگی متقابل ۵۵
۳-۴- سری های زمانی که همبستگی متقابل دارند ۶۳
۳-۵- همبستگی متقابل و الگوهای تصحیح خطا ۶۷
فصل چهارم : نتحلیل داده ها ۶۹
۴-۱- آزمون برای مرتبه ایستایی متغیرها ۷۰
۴-۲- آزمون برای همبستگی متقابل و تخمین کشش های بلند مدت ۷۹
۴-۳- تخمین الگوی تصحیح خطا ۸۴
۴-۴- پیش بینی تقاضای انرژی به روش ARIMA 86
فصل پنجم : نتیجه گیری ۹۲
۵-۱- نتیجه گیری ۹۳
۵-۲- قدرت ، ضعف و محدودیت های بررسی ۹۴
۵-۳- پیشنهادات ۹۵
ضمیمه ۹۹
منابع وماخذ ۱۰۰

منابع وماخذ

منابع فصل دوم
۱٫ Frank, R . H . ( 1994). “ Microeconomics and Behavior “ ۲ nd Ed.,McGraw – Hill, PP. 336 – ۷ .
۲٫ Houthaker , H. S . and Taylor L . (1970). “Consumer Demand in the United States”, ۲ nd Ed.,Harward Univ. press.
۳٫ Lebel, G . P . (1982) “Energy Economics and Technology” Baltimore and London, Johns Hopkins Univ.Press, pp. 5 – ۱۱ .
۴٫ Pindyck, R . S . and Rubinfeld D. L. (1992), “Microeconomics”, ۲ nd Ed., Macmillan, chap. 2.
۵٫ (۱۹۹۱). “Econometric Models and Economic Forecasts”, ۳ rd Ed ., MacGraw – Hill, pp. 379 – ۳۸۱٫
۶٫ Pindyck, R. J . (1979). “The Structure of World Energy Demand” , MIT Press.

منابع فصل سوم

مطالب قسمت ۱ – ۳ –ازمنبع زیر تهیه شده است.
((مدلهای انرژی و مطالعات طرح جامع انرژی )) کمیسیون انرژی – شورای پژوهشهای علمی کشور و دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۷۱ صفحات ۴۰-۲۲
مطالب قسمت ۲- ۳-ازمنابع زیر تهیه شده است.
۲٫ Baxter, R . S . and Ress, R . (1963). “Analysis of industrial Demand for Electricity”, Econonic Journal, vol. 78
۳٫ Bohi, D. (1981) “Analysing Demand Behavior: A Study of Energy Elastieities”, Johns Hopkins Univ. Press.
۴٫ Bentzen, J . and Engstad, T ( Jan. 1993 ) “Short – and long – run Elasticities in Energy Demand, A cointegration Approach” Energy Economics, pp. 9 – ۱۶٫
۵٫ Brennand, G. and Walker, I. D. ( summer 1990 ). “Do incom Elasticities of Energy Demand depend on the level of conomic Growth. A Sensivity Test for OECD Countries”, Opec Review, pp. 133 -143.
۶٫ Fisher, F.M. and kaysen, C. (1962). “A study in Ecometrics: The Demand for Electricity in the United States”, North Holland publishing Co.
۷٫ Houthaker, H. S. (1951). “Some Calculations of Electircity Consumption in Great Britain”, Journal of the Royal Statistical Society, Vol. 114.
۸٫ Houthaker, H.S., Verleger, P . K. and Sheehan, D. P. (1973) “Dynamic Demand Analysis for Gasoline and Residential Electircity”, Data Resources, Inc.
۹٫ Kouris, G. (July 1983). “Energy Consumption and Economic Activity in industrialized Countries. A note”, Energy Economics, pp. 207 – ۲۱۲٫
۱۰٫ Prosser, R. D. (Jan. 1985). “Demand Elastieities in OECD”, Energy Economics, pp. 9 – ۱۲
۱۱٫ فخرایی،سیدحمید(آبان۱۳۷۰)((مرور ادبیات تقاضای انرژی)) مؤسسه عالی پژوهش در برنامه ریزی و توسعه.
مطالب قسمت ۳- ۳ – ازمنابع زیر تهیه شده است.
۱۲٫ Helm D., Kay, J. and Thompson, D. (1989). “The Market for Energy”, Oxford, Clarendson press; pp. 77 – ۹۱٫
۱۳٫ Stanford Research Institute ( 1970 – ۷۱ ), “The long Range Energy Study for Iran” California, in 5 vol.
۱۴٫ افتخاری،حمید ( ۱۳۶۲ ).(( روش کاربردی پیش بینی وبرآورد مصرف فرآورده های نفتی در داخل کشور در برنامه های میان مدت )) پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
۱۵٫ عرب مازیار یزدی، علی ( ۱۳۷۱ ). ((تخمین توابع تقاضا برای فرآورده های اصلی نفتی در ایران)) پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی.
۱۶٫ فخرایی، سید حمید ( دی ماه ۱۳۷۰ )، (( برآورد تقاضای فرآورده های نفتی در بخش های مختلف اقتصادی کشور ))، مؤسسه عالی پژوهش در برنامه ریزی و توسعه.
۱۷٫ طبیبیان، محمد; رشیدی نژاد، مسعود، وانجم شعاع، مسعود( ۱۳۶۷ ) (( پروژه تدوین مدل اقتصاد سنجی پیش بینی عرضه و تقاضای انرژی کشور- گزارشات مراحل اول و دوم )) وزارت برنامه وبودجه
۱۸٫ مدیریت انرژی، سازمان برنامه و بودجه ( ۱۳۷۱ )، (( برآورد تابع تقاضای انرژی در ایران )).

منابع فصل پنجم
منابع مربوط به قسمت ۵ – ۱
Hooker, R. H. (1901 ). “Correlation of the Marriage – Rate with Trade”, Journal of the RoyalStatistical Society, Vol. 64, pp. 485 –۹۲٫
Jevons, William Stanley ( 1884 ). “Investigations in Currency and Finance”, London,Macmillan p. 3.
Morgan, S. Mary ( 1990 ). “The History of Econometric Ideas”, Cambridge University press,First ed. pp. 73 – ۸۲٫
۴٫ Working H. ( 1926 ). “A Random difference Series for Use in the Analysis of Time Series”, Journal of American Statistical Association, pp. 11 – ۲۴٫
۵٫ Yule G. U. ( 1926 ). “Why do We Sometimes get Nonsense – Correlation Between Time – Series? A Study in Sampling and the Nature of Time – Series”, Journal of the RoyalStatistical Society, Vol. 89, pp. 1 – ۶۴٫

منابع مربوط به قسمت ۵ – ۲
۶٫ Engle R. E. and Granger C. W. J. ( 1987 ). “Cointegration and Error – Correction”. Econometrica,Vol. 57, pp. 251 – ۷۶٫
۷٫ Granger C. W. J. and Newbold P. ( 1974 ) SpuriusRegression in Econometrics”,Journal of Econometrics, Vol. 2, pp. 111 – ۲۰٫
۸٫ Granger C. W. J. ( 1980 ) “Spurius Regression”, Palgrave Dictionary of Economics,Vol. 4, pp. 444 – ۵٫
۹٫ Phillips P. C. B. ( 1987 ). “Time Series Regression with Unit Roots”, Econometrica,Vol. 55, pp. 277 – ۳۰۲٫

منابع مربوط به قسمت های ۵– ۳ تا ۵ – ۵
۱۰٫ Greene W. ( 1993 ). “Econometric Analysis”, ۲ nd Ed. Macmillan, New York, Chap. 19.
۱۱٫ Davidson J., Hendry D. F., Srba F. and yoo S. ( 1978 ). “Econometric Modelling of theAggregate Time – Series Relationship Between Corsumer`s Experditure and Income in the U. K.”,Economic Journal, Vol. 88, pp. 661 – ۹۲٫
۱۲٫ Gujarati D. N. ( 1988 ) “Basic Econometrics”, ۲ nd Ed. Mc Graw – Hill, Chap. 16.
۱۳٫ Maddalla G. S. ( 1993 ) “ Introduction to Econometrics”, ۲nd Ed., Macmillan, New York. Chapters 10 and 14.

مقدمه

تقاضابرای انرژی نقش مهمی را هم بعنوان یک عامل اساسی در توسعه اقتصادی و نیز مباحث مربوط به ملاحظات محیط زیستی ایفا می کند هم چنین نگرانی نسبت به پایان پذیری برخی از انواع آن، مدیریت صحیح در نحوه استفاده بهینه ازانرژی را شدیداً طلب می نماید. به دلایل فوق آگاهی داشتن از متغیرهای تأثیر گذار بر مصرف انرژی و میزان تأثیر هر کدام از این متغیرها (به بیان دقیق تر، کشش های قیمتی و درآمدی کوتاه مدت و بلندمدت)، به سیاستگذاران اقتصادی این امکان را می دهد تا برنامه ریزی و پیش بینی های دقیق تری را در زمینه میزان مصرف انرژی طی سالهای آتی بعمل آورند.

این تحقیق نیز قصد بررسی دقیق اثرات این دو عامل بر مصرف انرژی و پیش بینی مصرف برای سالهای آتی را با استفاده از جدیدترین روشهای موجود دارد.

این بررسی به هفت فصل تقسیم شده است که سه فصل آخر حاصل و نتیجه آن را تشکیل می دهند.

فصل دوم با اهمیت موضوع شروع می شود که در آن شاخص انرژی بری محاسبه و بررسی شده و ساختار تقاضای نهایی انرژی را در سالهای مختلف نشان داده ایم. در بخش چهارچوب نظری بررسی، مبانی اقتصاد خرد مربوط به بررسی بحث گردیده و مفهوم کشش و کشش های کوتاه مدت و بلند مدت را تشریح کردیم. در پی آن فرضیات اصلی تحقیق، و همچنین محدودیت های بررسی را آورده ایم. تعریف  مختصری از موضوع در سایر کشورها و ایران می پردازد.

ابتدا اشاره ای مختصر به ماهیت سریهای زمانی تصادفی می کنیم، یعنی اینکه چگونه فرایندهای تصادفی ایجاد می شوند، چه شکلی دارند و مهمتر از همه چگونه آنها را توصیف می کنیم. مفهوم ایستایی ارتباط نزدیکی با این مسایل دارد. سپس تابع خودهمبستگی تشریح می شود اینکه چگونه می توان از آن برای توصیف سری های زمانی و آزمون خصوصیاتشان استفاده کرد. مفاهیم و ابزار این قسمت برای درک مطالب دو فصل بعد ضروری هستند. الگوهای خطی برای سری های زمانی را در بخش بعدی بسط می دهیم که شامل الگوهای میانگین متحرک، اتورگرسیو و ترکیب میانگین متحرک و اتورگرسیو برای سری های ایستا هستند، و این که چگونه می توان با تفاضیل گیری سری های ناایستا، سری ایستا تولید کرد و الگوی عمومی ARIMA را بسط داده و روش باکس- جنکینز را بکار برد.

تا چند سال گذشته، حجم زیادی از نظریات اقتصادی با این فرض شکل می گرفت که داده های مورد استفاده ایستا هستند. در طی دهه های گذشته اکثر متغیرهای اقتصادی میانگین و حتی واریانسشان تغیر کرده است، بطوری که این دو گشتاور را دیگر نمی توان ثابت در نظر گرفت که در نتیجه فرض ایستایی متغیرها رد می شود. پیامدهای مربوط به خصوصیات آماری تخمین زننده ها و آزمون ها در چنین حالتی بسیار جدی هستند که ادبیات مربوط به رگرسیون های ساختگی شاهدی بر این مدعا است. در فصل پنجم این مسایل را مورد بحث قرار می دهیم . برای غلبه بر چنین مشکلاتی برخی از محققین تفاضل گیری داده ها را پیشنهاد کردند تا اجزای قدم زدن تصادفی و روند مانند داده ها حذف گردد، هرچند که دیگران گفته اند چنین کاری منجر به از دست دادن اطلاعات بلندمدت داده ها می شود. مفهوم متغیرهای متقابلاً همبسته را بعنوان راه حلی برای چنین منازعه ای مورد ارزیابی قرار می دهیم و به دنبال آن الگوهای تصحیح خطا معرفی می شود.

در فصل سوم از روش دومرحله ای انگل و گرنجر برای تخمین تابع تقاضای انرژی در ایران استفاده میشود. در ابتدا بحث می شود که چون مصرف انرژی، قیمت واقعی انرژی و درآمد واقعی متغیرهایی ناایستا دارای ریشه واحد تشخیص داده شده اند، پس الگوی اقتصادسنجی تقاضای انرژی باید براساس روشهایی استوار باشد که این خصوصیت داده ها را صریحاً به حساب آورد یعنی روش همبستگی متقابل و الگوهای تصحیح خطا ECM، مزیت اصل یک ECM، این است که اولاً چون هم تفاضل اولیه و هم سطح متغیرها وارد الگو می شوند، امکان تمایز بین اثرات کوتاه مدت و بلندمدت متغیرها وجود دارد. دوماً سرعت تعدیل به سمت رابطه بلند مدت را می توان مستقیماً تخمین زد. بالاخره ECM یک زیربنای محکم آماری در نظریه همبستگی متقابل دارد که انگل وگرنجر آن را بسط داده اند.

به این ترتیب ما کشش های بلندمدت و کوتاه مدت تقاضای انرژی را برای داده های ایران طی سالهای۸۱-۱۳۴۶ تخمین می زنیم. کشش های درآمدی کوتاه مدت و بلندمدت به ترتیب ۷۲/۰ و ۹۳/۰ هستند و کشش های قیمتی مربوط نیز ۱۹/۰- و ۷۶/۰- هستند. علاوه بر این متوجه می شویم که این تخمین ها ثابت نیستند، به این معنی که پس از وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی علایمی از وقوع یک تغییر ساختاری در تقاضای انرژی به چشم می خورد. با استفاده از این تخمین ها، مصرف آینده انرژی برای ایران را بر مبنای فروضی در ارتباط با رشد واقعی درآمد و قیمت های انرژی که در گزارش رسمی سازمان برنامه و بودجه وجود دارد ارزیابی کردیم.

علاوه بر این با استفاده از یک الگوی ARIMA پیشنهادی نیز مصرف انرژی تا پایان برنامه پنجم پیش بینی گردید و آخرین فصل را به نتیجه گیری و پیشنهادات اختصاص داده ایم.

 فصل اول  :

کلیات

 ۱-۱- بیان مساله

در این بررسی میزان حساسیت تقاضای انرژی به عوامل اقتصادی ( قیمت ودرآمد ) تخمین زده می شود. داده های مورد استفاده مصرف نهایی انرژی ( معادل میلیون بشکه نفت )، تولید ناخالص داخلی به قیمت های ثابت ۱۳۶۹ و قیمت واقعی انرژی ( که یک میانگین وزنی از قیمت انواع مختلف انرژی می باشد) است.

آمار مورد استفاده سری های زمانی ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۱ را شامل می شود. با استفاده از روش همبستگی متقابل و الگوی تصحیح خطا، امکان تخمین کشش های کوتاه مدت و بلند مدت و نیز ضریب تعدیل فراهم میشود. ( ضریب تعدیل میزان سرعتی است که مصرف انرژی خود را با توجه به تغییرات قیمت و درآمد تطبیق میدهد.) همچنین میزان انرژی بری در اقتصاد ایران طی دوره ۸۱-۱۳۴۶محاسبه میشود.

در انتها مصرف انرژی را تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از الگوی پیشنهادی و سناریوی در نظر گرفته شده برای رشد اقتصادی و قیمت واقعی انرژی پیش بینی می کنیم. به روش سری زمانی ( باکس-جنکینز ) با فرض عدم وقوع تغییرات ساختاری در اقتصاد کشور، یک الگوی مناسب برای مصرف انرژی ارائه می گردد و سپس بر اساس این الگو مصرف انرژی را مجدداً برای ۵ سال آیند ه پیش بینی خواهیم کرد.

 ۱-۲- اهمیت تحقیق

توانایی هرجامعه برای بقاءوادامه حیات به امکان دسترسی آن جامعه به انرژی بستگی دارد به گونه ای که انرژی به مقدار مناسب و هزینه های معقول قابل عرضه می باشد. به دلیل ویژگی پایان پذیری برخی از انواع انرژی، قیمت گذاری مناسب و صرفه جویی در مصرف آن از مهمترین اقداماتی است که باید در چارچوب سیاستها و خط مشی های آتی بخش انرژی کشور مورد تأکید قرار گیرد. با وقوع شوک های اول و دوم نفتی در کشورهای صنعتی، سیاستهای صرفه جویی و مالیاتی بیشترین اثر را بر الگوی مصرف انرژی آن کشورها داشته است. بطوری که طی سالهای ۹۰-۱۹۷۰ شاخص انرژی بری یا مقدار انرژی مصرفی به ازای هر هزار دلار تولید ناخالص داخلی واقعی در آمریکای شمالی ۶۲ درصد و اروپای غربی ۵۴ درصد کاهش یافته است. متأسفانه در کشور ما شاخص انرژی بری طی سالهای ۸۱-۱۳۴۶ افزایش یافته و از ۱۳ به ۳۹ بشکه معادل نفت خام برای هر یک میلیون ریال تولید ناخالص ( به قیمت های ثابت سال ۱۳۶۹ ) رسیده است. ارقام فوق مبین این واقعیت است که در صورت عدم بکارگیری سیاستهای مناسب در زمینه صرفه جویی انرژی، افزایش بازدهی و بهینه سازی در تولید و مصرف انرژی، در آینده ای نه چندان دور، کشور با بحران انرژی مواجه گشته و برای تأمین نیازهای داخلی انرژی از یک کشور صادر کننده نفت به کشوری وارد کننده تبدیل خواهد شد. با در نظر گرفتن میزان وابستگی اقتصاد کشور به صادرات نفت خام، درآمد ارزی و درآمد دولت شدت این بحران مشخص تر می گردد. در طی سالهای آینده بایستی پیامدهای اقتصادی، محیط زیستی، تکنولوژیکی و اجتماعی ناشی از مصرف انواع مختلف انرژی مورد ارزیابی قرار گرفته و تصمیماتی برای تعیین خط مشی های لازم اتخاذ گردد. برخی انتخابها به طور بالقوه در بلند مدت مناسب خواهند بود اما هیچکدام نمی تواند یک عامل مهم در فروکش کردن بحران طی ده سال آینده باشد. اقدامات صرفه جویی[۱] اگر به سرعت انجام گیرد تا حد زیادی موقعیت را بهبود می بخشد اما مشکل انرژی را کاملاً حل نخواهد کرد.

یک روش ساده و مفید برای درک حقایق مربوط به انرژی، بررسی تابع تقاضای انرژی می باشد. به این ترتیب مطالعه اثر قیمت انرژی بر میزان مصرف انرژی و نیز فهم عمیق تر ارتباط میان رشد اقتصادی و مصرف انرژی از موضوعاتی هستند که در چارچوب روش فوق قابل طرح است. این تحقیق نیز قصد بررسی دقیق این دو عامل بر مصرف انرژی را با استفاده از جدیدترین روشهای موجود دارد.

– وضعیت مصرف انرژی دراقتصادایران

یکی از متداولترین شاخصهای انرژی که مورد استفاده قرار می گیرد. شاخص انرژی بری یا Intensity Energy می باشد. انرژی بری را مقدار انرژی مصرفی برای تولید یک واحد محصول ناخالص داخلی تعریف می کنند. یا بطور دقیق تر، برای تولید ۱۰۰۰ دلار محصول، چند بشکه نفت مصرف می گردد.

   در ارزیابی کلی از اثرات بحرانهای اقتصادی، انرژی بری در حقیقت وابستگی ما را به انرژی نشان می دهد. در هر اقتصادی، همراه با رشد اقتصادی، در الگوهای مصرف و همچنین در شیوه هایی که کالاها و خدمات تولید می شوند تغییرات ساختاری بوجود می آید. با فرض درجه معینی از تغییرات فنی و نقش قیمتهای نسبی در این فرآیند، یک چیز واضح است، افزایش تولید متناظر با استفاده بیشتر از انرژی می باشد. به این ترتیب از شاخص انرژی بری عمدتاًٌ برای ارزیابی سطح و چگونگی مصرف انرژی و کارآیی آن استفاده می گردد. شواهد تجربی نشان می دهند که منحنی انرژی بری برای یک کشور ابتدا شروع به افزایش کرده و بعد از رسیدن به یک سطح معینی از صنعتی شدن و شهرنشینی رو به کاهش می گذارد.

با بررسی همزمان مقادیر مصرف انرژی و GDP برای سالهای مختلف می توان به تفسیر تغییرات این دو متغیر در اقتصاد ایران پرداخت. بطوری که از سال ۸۱-۱۳۴۶ به بعد GDP بطور متوسط هیچگونه رشدی نداشته است. اما مصرف انرژی روند افزایشی خود را دائماً حفظ کرده است و هیچ گونه تبعیتی از نوسانات GDP نمی کند. بطوری که هیچ گونه همبستگی مثبتی بین مصرف انرژی و GDP به چشم نمی خورد. علت وقوع چنین پدیده ای را باید در جای دیگر جستجوکرد و آن هم ارزانی نسبی انرژی در ایران می باشد.

یکی از واضح ترین علائم افزایش بلندمدت، کاهش کارآیی در مصرف سوخت اتومبیل و وسایل گرمایی در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی هم سطح ایران است.

نسبت انرژی بری ایران در میان کشورهای جهان بی سابقه است و زنگ خطری برای برنامه ریزان و مسئولین انرژی کشور بحساب می آید. بدین ترتیب در سیاستهای سالهای آتی مسئله صرفه جویی انرژی، افزایش بازده، بهینه سازی و تولید و مصرف انرژی در کشور باید مورد بیشترین تأکید قرار گیرد.

 ۱-۲- چارچوب نظری مطالعه

    – کشش های تقاضا

می دانیم که تقاضا برای یک کالا به قیمت آن کالا، همچنین درآمد مصرف کننده و قیمت دیگر کالاها بستگی دارد. در اغلب اوقات حساسیت تقاضای یک کالا نسبت به قیمتش را کشش قیمتی معین می کند.

کشش محاسبه حساسیت یک متغیر نسبت به تغیرات متغیر دیگر است. بطور مشخص تر آن عددی است که درصد تغییر در یک متغییر را در واکنش به یک درصد تغییر در متغیر دیگر به ما می دهد. یکی از کشش های مهم، کشش قیمتی تقاضا است که حساسیت مقدار تقاضا شده را به تغییرات قیمت اندازه گیری می کند.

اگر مقدار و قیمت را با P   و Q نشان دهیم، کشش قیمتی تقاضا برابر است با

کشش قیمتی تقاضا معمولاً عددی منفی است. وقتی که قدر مطلق کشش بزرگتر از ۱باشد، می گوئیم که تقاضا با کشش است زیرا درصد کاهش در مقدار تقاضا شده بیشتر از درصد افزایش قیمت است. اگر قدر مطلق کشش قیمتی کوچکتر از ۱ باشد، تقاضا را بی کشش می گوئیم.

معمولاً کشش تقاضا برای یک کالا به در دسترس بودن کالاهای جانشین، سهم کالا از کل مخارج مصرف کننده، جهت اثر درآمدی و زمان بستگی دارد.

اگر برای یک کالا جانشین های زیادی وجود داشته باشد، تقاضا بی کشش تر می شود. جهت اثر درآمدی نشان دهنده تقویت ( برای کالای عادی ) و یا تضعیف ( برای کالای پست ) اثر جانشینی است. بنابراین کالای عادی با کشش تر، از کالای پست است. طول دوره زمانی نیز می تواند مقدار کشش را تغییر می دهد.

ما همچنین به کشش های تقاضا با توجه به متغیرهای دیگر به غیر از قیمت علاقه مندیم. مثلاً تقاضابرای بیشتر کالاها همراه با افزایش درآمد افزایش می یابد. کشش درآمدی تقاضا، درصد تغیر در مقدار تقاضا شده Q ناشی از ۱ درصد افزایش درآمد I است.

   کشش های کوتاه مدت و بلند مدت

در هنگام تحلیل تقاضا مهم است که بین دوره زمانی کوتاه مدت و بلندمدت تمایز قابل شویم. زیرا زمان اثر مهمی بر روی عکس العمل افراد به تغیرات قیمت ها دارد. اگر ما اجازه دهیم که زمان کوتاهی بگذرد، مثلاً یکسال یا کمتر، پس ما با تقاضای کوتاه مدت روبرو هستیم. معمولاً منحنی های تقاضای کوتاه مدت متفاوت از منحنی های بلند مدت شان هستند.

در مورد اکثر کالاها، کشش قیمتی تقاضا در بلند مدت بزرگتر از کوتاه مدت است. یک دلیل این است که تغییر در الگوهای مصرفی مردم نیاز به زمان دارد. به عنوان مثال، اگر قیمت چای به شدت افزایش یابد، مقدار تقاضا شده به تدریج کاهش خواهد یافت زیرا مصرف کنندگان به تدریج شروع به نوشیدن چای کمتری می کنند. دلیل دیگر ممکن است این باشد که تقاضا برای کالا به موجودی ( Stock ) کالاهای دیگری ارتباط داشته باشد که به آهستگی می توان آن را تغییرداد. مثلاًٌ تقاضا برای بنزین در بلند مدت بسیار با کشش تر از کوتاه مدت است. افزایش شدید قیمت بنزین مقدار تقاضا شده را در کوتاه مدت فقط به این دلیل کاهش می دهد که صاحبان اتومبیل مسافت کمتری را رانندگی می کنند. اما اکثر سفرهای با اتومبیل بخشی از یک الگوی بزرگتر هستند که نمی توان آنها را به سرعت کاهش و یا حتی تغییر داد. مثلاً یک فرد نمی تواند به سر کار خود نرود. او می توانند با استفاده از پارک سوار یا خرید خانه ای نزدیک تر به محل کارش، سفرهای روزانه با اتومبیل را کاهش دهد. او همچنین می تواند اتومبیل فعلی خود را با اتومبیل کوچکتر و کم مصرف تر مبادله کرده و مصرف بنزین را کاهش دهد. اما همه این مراحل زمان بر است و در نتیجه تقاضا برای بنزین در بلند مدت با کشش تر از کوتاه مدت است.

اثرات کوتاه مدت و بلند مدت جابجایی در عرضه را روی بازار برای بنزین در شکل زیر آورده ایم. تعادل اولیه در نقطه A به علت کاهش عرضه از S به ََS به هم می خورد. در کوتاه مدت، اثر کاهش عرضه بر قیمت تعادلی افزایش آن به  و کاهش مقدار به  است. منحنی تقاضای بلند مدت با کشش تر از منحنی تقاضای کوتاه مدت است. بنابراین همچنانکه مصرف کنندگان زمان بیشتری برای تطبیق با شرایط دارند، اثرات قیمت ملایم تر شده و اثرات مقدار تمایل به تشدید دارند. بنابراین تعادل جدید در قیمت  و مقدار قرار می گیرد.

هاوتکر و تیلور ( Houtaker & Toylor ) نشان دادند که تفاوت بین مقادیر کشش قیمتی کوتاه مدت و بلند مدت در مورد گاز طبیعی برای مصارف خانگی بسیار زیاد است. کشش قیمتی این محصول برای ایالات متحده در کوتاه مدت فقط ۱/۰- اما در بلند مدت عدد عجیب ۷/۱۰-می باشد.

 مطابق شکل (۲-۱)کشش قیمتی بنزین در بلندمدت بزرگتر از کوتاه مدت است. در کوتاه مدت افزایش قیمت اثر اندکی روی تقاضای بنزین دارد. رانندگان کمتر رانندگی می کنند. اماآنها نوع اتومبیلی را که دارند در عرض یک شب تغییر نمی دهند.اما در بلندمدت، به اتومبیلهای کوچکتر و کم مصرف تر روی آورده و بنابراین اثر افزایش قیمت شدیدتر می شود.

 کشش های پویا

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .