عنوان :

تحقیق بررسی عوامل موثر پیشگیری و مصرف مواد در بین زندانیان

تعداد صفحات :۹۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

هدف اصلی این تحقیق در حقیقت چگونگی پیشگیری از مواد مخدر در زندان می‏باشد.زندان در این فرآیند اصلاحی‏ با موجودی به نام معتاد درگیر است.و برای همین با توجه‏ به اصول زندانبانی سعی در معالجه و بازپروری چنین‏ مددجویانی دارد و از طرف دیگر سعی بر این دارد که‏ معتادان را به عنوان انسان‏های سالم تحویل جامعه دهد. حال باید پرسید چقدر زندان در پیشگیری از مواد مخدر سهیم بوده است.

پیشگیری از اعتیاد همچون پیشگیری از اغلب‏ ناسازگاری‏های اجتماعی مستلزم بازنگری در اغلب عادات‏ تربیتی امروز است که با نوآوری در زمینه پیشگیری از استعمال مواد مخدر در زندان می‏توان گام‏های مثبت‏ برداشت.

نگارنده در این اثر تاکید دارد نشان دهد که از چه‏ راه‏هایی می‏توان در زمینه پیشگیری در این مقوله موفق‏ شد.برای همین مطالعات تفسیرگرایانه را در اولویت کار خود قرار می‏دهد که در متن اصلی مقاله به آن اشاره‏ گردیده است.و در پایان به این موضوع اشاره گردیده که‏ چه رابطه‏ای بین مواد مخدر،زندان و راه‏های پیشگیری‏ و حبس‏زدایی وجود دارد و پیشگیری چه کمکی به مقوله‏ حبس‏زدایی و کاهش جمعیت کیفری می‏کند و نهایتا نگارنده به ارایه راهکار و پیشنهاد در این زمینه پرداخته‏ است.

این تحقیق برای بررسی عوامل موثر پیشگیری و  مصرف مواد  در بین زندانیان زندان مرکزی ارومیه  به انجام رسیده است ، به این امید که منتهی به شناخته شدن انواع مشکلات با اولویت بندی آنها منجر شود تا دست اندرکاران را به فکر چاره  جویی جهت رفع مشکلات بیندازد . پس از مطالعه نظری موضوع و تهیه وتدوین پیشینه  مربوطه در خصوص موضوع مورد نظر ، پرسشنامه پژوهش که به همین منظور تنظیم شده بود در بین آزمودنیها توزیع و سپس جمع آوری گردید که در نهایت تعداد ۱۲۰ پرسشنامه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی ( آزمون  خی ۲  و ضریب همبستگی بین سازه ها ) استفاده شد .

تجزیه تحلیل پرسشنامه های پژوهش و یافته های مربوطه ، پیشگیری از مصرف مواد در زندانها  برنامه ریزی دقیق جهت پیشگیری اولویت اول. تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش نشان دادکه :

بین  عوامل موثر پیشگیری و  مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

بین عوامل انتظامی و امنیتی مبارزه با مصرف مواد و پیشگیری مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

بین  جرایم و قوانین مبارزه با مصرف مواد و  پیشگیری بر مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

کلید واژه­ ها: فرآیند اعتیاد، آگاه سازی خانواد، ، پیشگیری از اعتیاد, روشهای پیشگیری

 فهرست مطالب

۱-۱-مقدمه    ۱
۱-۲-بیان مسئله     ۲
۱-۳-اهمیت و ضرورت تحقیق    ۳
۱-۴-اهداف تحقیق    ۶
۱-۵-فرضیه های تحقیق    ۹
۱-۲-تعاریف و مفاهیم     ۹
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق    ۱۲
۲-۱-مبانی نظری تحقیق    ۱۳
۲-۲-کلیات مواد   ۱۵
۲-۳-اصطلاح شناسی    ۱۶
۲-۴-موارد استفاده    ۱۷
۲-۵-مواد مخدر نیمه سنتز شده ( نیمه مصنوعی (   ۱۸
۲-۶-مواد مخدر سنتز شده (مصنوعی (   ۱۸
۲-۷-پپتیدهای اپیوئیدی مغز   ۱۹
۲-۸-آنتاگونیستهای اپیوئیدی   ۲۰
۲-۹-روشهای استفاده    ۲۲
۲-۱۰مصارف پزشکی   ۲۳
۲-۱۱-آثار مضر    ۲۴
۲-۱۲-تأثیرمخدرها بر روی جنین    ۲۴
۲-۱۳-سوء استفاده و وابستگی به مخدرها    ۲۵
۲-۱۴چه کسانی به سمت مصرف مواد مخدر یا محرک می روند؟    ۹
۲-۱۵-علل شیوع سوءمصرف مواد صنعتی و شیمیایی در جهان    ۳۳
۲-۱۶-علل و گرایش اعتیاد زنان در جامعه   ۳۶
۲-۱۷ مطالعه انحرافات و کجروی های اجتماعی    ۴۴
۲-۱۸ – پیشینه تحقیق     ۵۴
فصل سوم: روش تحقیق   ۶۱
۱-۳روش تحقیق     ۶۲
۲-۳-جامعه آماری :   ۶۲
۳-۳-نمونه و روش نمونه گیری     ۶۲
۴-۳-ابزار  جمع آوری اطلاعات   ۶
۵-۳-ابزار پژوهش    ۶۳
۴٫ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات   ۶۳
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش   ۶۴
۱-۴مقدمه   ۶۵
بخش اول : آمار توصیفی   ۶۶
بخش دوم آمار استنباطی   ۷۱
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری   ۷۴
۵- ۱ بحث و نتیجه گیری   ۷۵
راهکارها و پیشنهادات   ۷۷
نتیجه‏گیری   ۷۹
محدودیت‌های پژوهش   ۸۲
منابع:   ۸۳

منابع:

برژه، ژان اعتیاد به شخصیت، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸، ص ۲۱ـ۳۹.
بروس کوئن، درآمدی بر جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، توتیا، ۱۳۷۸، ص ۱۶۳.
دفتر خدمات ماشینی سازمان زندان های جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۰)، آمار موجودی زندانیان کل کشور
رضایی، سوسن «ساخت شخصیت معتادان»، مجله حیات سبز، ش سوم، ص
ستوده، هدایت اللّه آسیب شناسی اجتماعی، تهران، آوای نور، ۱۳۸۰، ص ۱۹۱و۱۹۲.
سلیمی، علی و داوری، محمد ، جامعه شناسی کجروی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۰، ص ۴۰۶.
صرامی ، اعتیاد نوین/  اعتیاد نوین با تأکید بر مصرف مواد محرک و توهم‌زا و روشهای پیشگیری از آن بی تا
عربیان، نرگس «اعتیاد و راه های پیشگیری از آن با تأکید بر تربیت و خانواده»، مجله حیات سبز، ش سوم، ۱۳۸۲، ص ۲۳.
فرجاد، محدحسین عوامل روانی، اجتماعی مؤثر در ایجاد اعتیاد، اولین سمینار بررسی مسائل اعتیاد، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۵،
قربان حسینی، علی اصغر ، پژوهشی نو در مواد مخدّر و اعتیاد، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۸، ص ۱۹۷.
قنبری، محمدرضا مطالعات مردم شناسانه در گرایش ب مصرف مواد مخدّر، همایش بین المللی علمی، کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدّر، تهران، ۱۳۷۹، ص ۱۸۴.
کاپلان، هارولد، سادوک، بنیامین، (۱۹۸۸)، خلاصه روانپزشکی، ترجمه نصرت الله پورافکاری (۱۳۶۸) انتشارات ذوقی تبریزی.
محمدی فرود، حمید (۱۳۷۹) روان شناسی جنایی، جزوه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
محمدی فرود، حمید (۱۳۸۱) اعتیاد، سبب شناسی و درمان. جزوه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
مدنی، سعید خانواده و اعتیاد، مجموعه مقالات دومین همایش ملی آسیب های اجتماعی در ایران، تهران، آگاه، ۱۳۸۱،
معین، محمد فرهنگ فارسی، پیشگیری.
ممتاز، فریده انحرافات اجتماعی، نظریه ها و دیدگاه ها، تهران، سهامی انتشار، ۱۳۸۱، ص ۳۷ و ۳۸.
موسی نژاد،  علی نگاهی به عوامل مؤثر بر گرایش نسل جوان به مواد مخدّر، مجموعه مقالات دومین همایش ملی آسیب های اجتماعی در ایران، تهران، آگاه، ۱۳۸۱، ص .۲۱۸
مومنی، فرشاد اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری ناشر: نقش و نگار – ۱۳۸۶
ویلیام ل. کولب و جولیوس گولد، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه مصطفی ازکیا و همکاران، تهران، مازیار، ۱۳۷۶، ص ۸۴۸.

۱-۱مقدمه[۱] :

دو سوم زندانیان در ایران به خاطر جرائم مربوط به مواد مخدر در زندان هستند. تعداد زندانیان در ایران ۱۶۸۴۶۴ نفر اعلام شده که حدود یکصد هزار تن از آنان، محکومیتهایی در ارتباط با مواد مخدر دارند.[۲] بنابر آمار اعلام شده از سوی نیروی انتظامی، در شش ماه اول سال جاری خورشیدی، هیجده هزار نفر به دلیل ارتکاب جرمهای مختلف در ایران دستگیر شده اند که بخش عمده آن در ارتباط با مواد مخدر بوده است. به گفته آقای بختیاری، جامعه ایرانی بشدت به دلیل گسترش روزافزون اعتیاد آسیب پذیر شده است، به گونه ای که بسیاری از جرایم مستقیم و غیرمستقیم ریشه در اعتیاد دارد تا آنجا که حتی ۲۵ درصد تصادفات در ایران به دلیل اعتیاد راننده است و بخش عمده ای از آمار طلاق در کشور نیز ریشه در اعتیاد دارد. بنابر آمارهای رسمی، بیش از سه میلیون نفر از مردم ایران معتاد به مواد مخدرند که دست کم ۳۵۰ هزار نفر از آنان به هروئین اعتیاد دارند. دولت ایران تلاشهای گسترده ای در مبارزه با مواد مخدر انجام داده و با اینکه در سالهای پس از انقلاب مبارزه با مواد مخدر در ایران شدت گرفته و مجازات حمل و مصرف شدت چشمگیری یافته است. دولت ایران سالیانه هشتصد میلیون دلار صرف مبارزه با مواد مخدر می کند و طی سالهای پس از انقلاب، حدود سه هزار نفر از افراد نیروهای انتظامی و امنیتی ایران در این مبارزه جان خود را از دست داده اند. طی این مدت ۲٫۵ میلیون نفر در ارتباط با مواد مخدر دستگیر شده اند و ۲٫۲ میلیون کیلوگرم مواد مخدر کشف و ضبط شده، اما اعتیاد و قاچاق مواد مخدر همچنان در ردیف مشکلات عمده کشور باقی مانده است. از سوی دیگر، برنامه های دولت ایران در بازپروری معتادان نیز نتوانسته است کارساز باشد تا آنجا که حتی نگهداری معتادان در مراکز بازپروری و زندانها نیز تضمینی بر ترک اعتیاد آنان نیست.

۱-۲-بیان مسئله[۳]

بحران اعتیاد به مواد مخدر معضلی است که اکنون بسیاری از جوامع جهانی را مبتلا کرده است . ایران نیز مدتهاست که با این بحران دست و پنجه نرم می کند و این مسئله برای گروههای مختلف مردم مشکل ایجاد نموده است و این مسئله حاکی از بروز یک مشکل جدی در سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد است (ملاباشی، ۸۱). علل شیوع اعتیاد پیچیده و متعدد بوده بنابر ویژگیهای جوامع مختلف تفاوتهای قابل ملاحظه ای دارد . تاثیرات سود مصرف مواد مخدر مشکلات زیادی به وجود می اورد و بسیاری از عوارض آن دهها سال بعد ظاهر می شود لیکن عواقب و خسارتهای اقتصادی ، اجتماعی و بهداشت روانی برکسی پوشیده نیست . تخمین زده می شود که هر معتاد ایرانی حدود یک میلیون تومان در سال جامعه زیان می رساند ، بنابراین میزان خسارت ناشی از اعتیاد مستلزم توجه جدی به این مقوله است ( رئوفی ، رضوی، ۱۳۷۸، ص ۲).

اعتیاد در ایران جرم است و معتادان به مواد مخدر علاوه بر اینکه به مراکز بازپروری معتادان اعزام می شوند بخشی از دوران محکومیت خود را در زندانها به سر می برند اما موضوع توزیع مواد مخدر در زندانها یکی از عوامل عمده ای است که برنامه های بازپروری معتادان را ناکام می گذارد. رئیس سازمان زندانهای ایران رسما به اینکه مواد مخدر در زندانها توزیع و مصرف می شود اعتراف کرده و گفته است در دو سال گذشته مبارزه با مواد مخدر در زندانها آغاز شده و در این مدت با استفاده از سگهای یابنده مواد مخدر، زندانهای دوازده استان کشور بازسازی شده است. او آماری ارائه داده است مبنی بر اینکه ظرف سه سال گذشته هشتاد کیلوگرم هروئین در زندانهای کشور کشف شده است و طی همین مدت دوازده هزار پرونده در ارتباط با کشف مواد مخدر در زندانها در مراجع قضایی تشکیل شده است. موضوع فراهم بودن مواد مخدر در زندانها همواره مورد اعتراض مردم ایران بوده و افکار عمومی بیش از هر چیز انگشت اتهام خود را به سوی زندانبانان نشانه رفته اند چون با توجه به مراقبتهای شدید امنیتی که از زندانها به عمل می آید انتقال مواد مخدر به درون زندانها از روشهای دیگر بعید به نظر می رسد اما آقای بختیاری عمده ترین راه ورود به مواد مخدر به زندانها را خانواده زندانیان دانسته که به گفته او با روشهایی همچون بلعیدن مواد مخدر اقدام به این کار می کنند. وی تخلفات نیروی انتظامی در زمینه توزیع مواد مخدر در زندانها را تنها کمتر از پنج درصد کل این گونه تخلفات اعلام کرده است. آمارها در ایران حکایت از این دارد که در سال جاری مشکل مواد مخدر در ایران و جرائم ناشی از آن گسترش یافته است. میزان کشفیات مواد مخدر در سال جاری در ایران نسبت به سال گذشته ۱۳۰ در صد افزایش داشته که مقامهای امنیتی ایرانی این موضوع را به بالا رفتن تولید مواد مخدر در افغانستان نسبت می دهند که تأمین کننده اصلی مواد مخدری است که به ایران وارد می شود. سازمانهای بین المللی در آمارهای خود خبر داده اند که تولید مواد مخدر در افغانستان نسبت به سال گذشته که طالبان در آن کشور سر کار بوده چهارده برابر شده است و طی دو هفته گذشته بیش از نود هزار هکتار زمین زراعی در افغانستان زیر کشت خشخاش رفته است. به گفته مقامهای امنیتی ایران، این موضوع باعث شده است قیمت تریاک در ایران کاهش یابد.برخی مقامهای امنیتی ایران عمده ترین مشکل مبارزه با مواد مخدر را حضور بیش از سه میلیون افعانی در ایران دانسته اند که شبکه گسترده ای از مواد مخدر ایجاد کرده اند که از افغانستان تا مناطق کویری ایران امتداد دارد و نفوذ اطلاعاتی در آن را با مشکلاتی مواجه ساخته است. دولت ایران با اینکه نسبت به سایر کشورهایی که در وضعیت مشابه آن قرار دارند تلاش فراوانی در مبارزه با مواد مخدر کرده است از حمایت کافی سازمان ملل متحد در این زمینه برخوردار نیست. سازمان ملل تنها ۲٫۵ درصد از بودجه خود در مبارزه با مواد مخدر را در اختیار ایران قرار می دهد در حالی که ایران یکی از پرترددترین نقاط جهان در زمینه ترانزیت مواد مخدر است و ۸۸٫۵ درصد تریاک و ۹۵ درصد مورفینی که در سراسر جهان کشف و ضبط می شود راه ایران را طی کرده است. با توجه به اینکه نود در صد تریاک جهان در افغانستان تولید می شود، سهم ایران در انتقال تریاک افغانستان به بازارهای جهانی بیش از ۹۸٫۳ در صد است و کشورهای آسیای میانه و پاکستان که مسیرهای دیگر ترانزیت مواد مخدر تولید شده در افغانستان هستند تنها یک شصتم تریاک تولید شده در افغانستان را به سایر نقاط جهان انتقال می دهند. ناکام ماندن روشهای پلیسی در مبارزه با مواد مخدر باعث شده است مقامهای امنیتی ایران سرانجام به این نتیجه برسند که برای مبارزه با گسترش مواد مخدر در ایران باید به آسیب شناسی اجتماعی و راهکارهای علمی مبارزه با مواد مخدر پرداخت. سردار مرتضی طلایی فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ روز چهارشنبه در مصاحبه ای گفته است که استراتژی ای که پلیس و نیروی انتظامی ایران در ایجاد نظم و امنیت اجتماعی دنبال می کنند شناسایی زمینه های ایجاد آسیبهای اجتماعی و راهکارهای مقابله با آن از طریق تحقیقات علمی و پژوهشی است.

باتوجه به موارد و آمار وارقام ذکرشده ما نیز در این تحقیق به بررسی روشهای موثر در پیشگیری از سوء استفاده مواد ئر بین زندانیان زندان مرکزی شهرستان ارومیه هستیم.

 

۱-۳-اهمیت و ضرورت تحقیق[۴]

مهمترین آسیب در جامعه کنونی ایران اعتیاد است و مسائل دیگری همچون طلاق، کودکان خیابانی، زنان ویژه (روسپیگری)، خودکشی، سرقت و فرار از خانه در رده های بعد از آن قرار می گیرند. وی رشد آسیبهای اجتماعی در ایران را با مسأله امنیت داخلی دارای رابطه مستقیم دانسته و برخی نقاط این کشور را به دلیل بافت جمعیتی، مهاجرپذیری، وضعیت اقتصادی، معیتشی و نوع ساکنانشان نسبت به مسائل اجتماعی آسیب پذیرتر از نقاط دیگر دانسته است.[۵] نتایج ناشی از تحقیقات رسمی که روز یکشنبه در سمیناری در ایران مطرح شد نشان می دهد که ساکنان شهر تهران می توانند ظرف ده دقیقه به مواد مخدر دسترسی پیدا کنند و به گفته پژوهشگران سن اعتیاد در ایران به شانزده سال کاهش پیدا کرده است. اعتیاد در ایران عامل اصلی بسیاری از بزهکاری هاست و در حالی که پژوهشگران از پایین آمدن سن اعتیاد در ایران سخن می گویند، منابع امنیتی نیز از پایین آمدن سن وقوع جرم خبر می دهند و نیروی انتظامی ایران اعلام کرده است که ۶۵ درصد ورودی ها به زندانهای کشور کسانی هستند که برای نخستین بار وارد زندان شده اند. همچنین ۸٫۵ درصد زندانیان را در ایران افراد کمتر از ۲۱سال تشکیل می دهند. پژوهشگران همچنین یکی از عوامل گرایش مردم به اعتیاد را افسردگی می دانند و آمارهایی ارائه می دهند که بنابر آنها ۲۸ درصد جمعیت ایران مبتلا به افسردگی است. تعداد معتادان در ایران نیز دست کم سه میلیون نفر بر آورد می شود و بنابر گفته های پژوهشگران اعتیاد ضمن از بین بردن بخش مهمی از نیروی کار در ایران، سالیانه ۱۵۰۰ میلیارد تومان خسارت مادی به کشور وارد می کند. اخبار و آمارهای پی در پی که از سوی رسانه ها منتشر می شود از بالارفتن شدید میزان کشفیات مواد مخدر در ایران طی سال جاری حکایت می کند چنانچه برای نمونه دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان کردستان اعلام کرده است که آمار کشفیات مواد مخدر در شش ماهه نخست سال جاری خورشیدی در این استان نسبت به سال گذشته ۸۳ درصد افزایش یافته و استان کردستان در میان نه استانی که از نظر میزان آلودگی به مواد مخدر همطراز آن هستند مقام نخست کشفیات مواد مخدر را به دست آورده است. این در حالی است که استان کردستان به دلیل بافت فرهنگی و اجتماعی خاصی که دارد همواره در میان استانهایی جای داشته که پایین ترین میزان آلودگی به مواد مخدر را داشته اند و از مرزهای آن نیز معمولا برای ترانزیت مواد مخدر به خارج از ایران استفاده نمی شود. بنابر آمار رسمی نیروی انتظامی ایران، میزان کشفیات مواد مخدر طی سال جاری در این کشور نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد افزایش نشان می دهد. در همین حال، بنابر گزارش های سازمانهای بین المللی، میزان تولید مواد مخدر در افغانستان که تأمین کننده اصلی مواد مخدر مصرفی در ایران است نیز نسبت به سال گذشته چهارده برابر شده است. این موضوع باعث شده است شماری از مقامات امنیتی ایران ریشه بالارفتن اعتیاد در ایران را به آن سوی مرزهای کشورشان نسبت دهند و عامل خارجی را مقصر اصلی شدت گرفتن جرائم ناشی از مواد مخدر بدانند. اما مقامهای عالیرتبه ایرانی هر از گاه در اظهارات خود عوامل ریشه دارتری برای این معضل بزرگ اجتماعی برشمرده و عمدتا آن را به تحولات اجتماعی دو دهه اخیر در ایران نسبت داده اند که به بحران هویت، تضعیف باورهای اعتقادی، ضعف نهادهای دینی و آموزشی ، عدم توافق حاکمان نسبت به آسیبهای اجتماعی، نداشتن برنامه در دوران پس از جنگ، کاهش اعتماد عمومی بین خود مردم و همچنین مردم و حکومت انجامیده است. به نظر می رسد این گونه اظهارات در واقع نوعی اعتراف به شکست و تأیید رسمی انتقادات آنانی باشد که معتقدند سیاستهای فرهنگی و اجتماعی که دولت اسلامی ایران در سالهای پس از انقلاب برای اخلاقی کردن جامعه ایران اتخاذ کرده بیش از آن که موثر واقع شود به بروز ناهنجاریهای اجتماعی انجامیده است. محمد علی زم معاون اجتماعی شهردار تهران روز شنبه طی سخنانی در جمع خبرنگاران در تهران گفته است که مسئولان به جای پرداختن به حل مشکلات فرهنگی با ایجاد معضلات سیاسی به مشکلات فرهنگی دامن می زنند و تا زمانی که جامعه ایرانی به فرهنگ و بنیادهای فرهنگی اصیل خود بازنگردد مظاهر اجتماعی اش از آلودگی برخوردار خواهد بود.

اعتیاد یک حالت روانی و گاهی جسمی ناشی از تاثیر دارو برروی یک موجود زنده است و با یک کشش مفرط برای مصرف دایمی یا دوره ای آن داروی مخصوص هماره است . در چنین حالتی فرد دچار یک وابستگی شدید می گردد طوری که برای یافتن آن مواد به هر نوع اقدام و تلاشی دست می زند و در این راه از ارتکاب جرم هم ابا ندارد . جامعه به افراد معتاد خوش بین نیست و به آنها اعتماد ندارد و اگر معتادی برای کار مراجعه کند کسی شغلی به او ارجاع نمی کند و این افراد از جامعه طرد
می گردند ( همان منبع ، ص ۹). تحقیقات تاریخی و مردم شناسی نشان داده است که استفاده از مواد مخدر در گذشته صرفاً به بزرگسالان محدود بود و جوانان و نوجوانان کمتر به آن روی می آوردند. . مصرف مواد مخدر به طور پراکنده در مراسم اعتقادی و مذهبی منحصراً توسط گروههای خاصی در شرایط معینی صورت می گرفت . اما بعدها هنگامیکه مرفین ، هروئین و کوکئین به بازار آمد ، مواردی از اعتیاد جوانان و نوجوانان نیز مشاهده شد ( ستوده، ۱۳۸۷، ص ۱۸۵). در دهه ۱۹۶۰ تعداد معتادان به این پدیده آن قدر اندک بود که توجه اجتماعی را در مقیاس وسیع به خود جلب نمی کرد اما در اوایل دهه ۱۹۷۰ استفاده از مواد مخدر ناگهان در میان جوانان و نوجوانان شایع شد و به صورت مسأله ای جهانی درآمد و ابعاد آن همه گیر شد( صالحی ، ۱۳۸۱).

 

۱-۴-اهداف تحقیق[۶]

بررسی روشهای موثر در پیشگیری از سوء استفاده مواد ئر بین زندانیان زندان مرکزی شهرستان ارومیه

اهداف جزئی تحقیق

بررسی عوامل موثر پیشگیری بر مصرف مواد در بین زندانیان

بررسی عوامل انتظامی و امنیتی مبارزه با موادو  پیشگیری بر مصرف مواد در بین زندانیان

بررسی جرایم و قوانین مبارزه با مصرف مواد و پیشگیری بر مصرف مواد در بین زندانیان

۱-۵- فرضیه های تحقیق

آیا بین  عوامل موثر پیشگیری و  مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

آیا بین عوامل انتظامی و امنیتی مبارزه با مصرف مواد و پیشگیری مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

آیا بین  جرایم و قوانین مبارزه با مصرف مواد و  پیشگیری بر مصرف مواد در بین زندانیان رابطه معنی داری وجود دارد

۱-۶-تعاریف و مفاهیم[۷]

اعتیاد[۸]

 اعتیاد یک وابستگی یا تعلق غیر طبیعی به برخی از مواد مخدر یا داروها می باشد. معمولاً نوجوانان در این قلمرو سنی در معرض خطر اعتیاد هستند .( معین، ۱۳۶۵)

 

 

 تعریف عملیاتی اعتیاد

اعتیاد “الگوی رفتاری است که با دل مشغولی به مصرف مواد روانگردان شامل وابستگی، اجبار و برگشت به حالت اولیه مشخص میشود.”

اعتیاد به مواد مخدر

اعتیاد به مواد مخدر حالت مزمن اعتیاد است که دسترسی نداشتن به مواد موجب بروز علائم محرومیت میشود.

تعریف عملیاتی معتاد به مخدر:

“کسی که به مواد مخدر وابستگی جسمی و روانی دارد و از آنجا که خود را به آن نیازمند می بیند به اجبار آن را مصرف میکند و مجبور است به علت حالت مصونیت و تحملی که در جسم و روان او نسبت به ماده مخدر ایجاد میشود، به طور مرتب مقدار مصرف خود و دفعات آن را افزایش دهد و از همین رو جسم و روان خود را هر بار بیش از پیش مصدوم میکند و روز به روز و بلکه ساعت به ساعت به این مواد کشنده و نابود کننده نیازمندتر و نسبت به آن بی اختیارتر و وابسته تر میشود، معتاد به مواد مخدر است.

مواد مخدر:

مفهوم مواد مخدر از قرن چهارم و از کلمه فرانسوی drogue به معنی “مواد خشک” گرفته شده است. یعنی “اکثر داروهایی که زمانی از گیاهان خشک به دست آمده اند.” در جوامع معاصر کلمه مواد مخدر به دو معنی است که بنابر کاربردشان تعریف میشوند.

۱) مواد مخدر در معنی اول مثبت است که “نقش مهمی در پزشکی دارد.”

۲) در تعریف دوم که صنفی است، ویژگی طبیعی و ترکیبی این مواد منعکس نمیشود، بلکه “جنبه تخریبی و الگوهای سوء استفاده از این مواد را که زیانبخش هستند، منعکس میگردد.” بنابراین مفهوم مواد مخدر “به موادی اطلاق میشود که اثرات کسلکننده و روانرنجوری (روانگردان) دارند و شامل کافئین، نیکوتین، تریاک، الکل، ماری جوانا، هروئین، کراک، شیشه و … است.”

مصرف مواد مخدر:

میلر[۹] (۱۹۹۵) در تعریف مصرف مواد مخدر میگوید: “مصرف تعمدی و غلطی که ناشی از بینظمی اساسی، جستوجویی برای خوشگذرانی، خوشی لذت جویان و یا غیراخلاقی است. مصرف مواد مخدر ارزشهای اجتماعی را منعکس میکند نه یافته های علمی را.” (بروس کوئن،۱۳۸۷)

 

▪ تحریک کنندهها یا محرکها :[۱۰]

این مواد شامل کوکائین، کراک، کافئین، نیکوتین و آمفتامینها است. اینگونه مواد، حوصله را با تحریک سیستم عصبی بالا می برند و حالت خوشی را به وجود میآورند. مصرف درازمدت آن تاثیرات فرسایشی برای بدن مصرف کننده دارد.

▪ مواد توهمزا :

موادی که عملکردهای ادراکی را تغییر می دهند؛ بیشترین ماده مصرفی توهم زا LAD, PCP هستند که هر دوی این مواد به صورت شیمیایی تولید میشوند و هیچ مصرف مشروعی ندارند.

 

 

۲-۱-مبانی نظری تحقیق[۱۱]

اعتیاد یک بیماری روانی، اجتماعی و اقتصادی ^[۱] است که از مصرف غیرطبیعی و غیرمجاز برخی مواد مانند الکل، تریاک، حشیش و… ناشی می‌شود و باعث وابستگی روانی یا فیزیولوژیک فرد مبتلا (معتاد) به این مواد می‌شود و در عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی وی تأثیرات نامطلوب بر جای می‌گذارد. ^[۲] بررسی پدیده اعتیاد در قالب علوم پزشکی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی صورت می‌گیرد. از سال ۱۹۶۴ میلادی، سازمان بهداشت جهانی استفاده از عبارت وابستگی دارویی یا وابستگی به دارو را به جای اصطلاح اعتیاد توصیه نموده‌است، اما استفاده از اصطلاح اعتیاد هنوز رایج است. ^[۳]

واژه اعتیاد امروز برای اشاره به رفتارهای گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. برای نمونه اعتیاد به اینترنت، اعتیاد به تلویزیون، اعتیاد به خشونت و اعتیاد به مواد. سازمان بهداشت جهانی برای اینکه تعریف علمی از اعتیاد به مواد (که عمده ترین و مهمترین کاربرد این واژه را تشکیل می دهد) به دست دهد، توصیه می کند اصطلاح «وابستگی دارویی» به کار رود. دارو به هر ماده یی اطلاق می شود که چون وارد بدن شود یک یا چند کارکرد آن را تغییر دهد. (رضایی،۱۳۸۳)

با تغییر تدریجی شیوه زندگی بدنبال پیشرفت تمدن ، همانگونه که بشر از رفاه بیشتری برخوردار می شود عوارض و معضلات نیز رخ می نماید . زمانی  انسانها به شیوه ای سنتی و ابتدائی زندگی می کردند و مسائل و مشکلات جمعی و روانی شان را نیز سنتی حل می کردند اما با تغییر شیوه زندگی به شکل امروزی و جدید گاهی مسائلی ایجاد می شود که حل آن از عهده بسیاری از افراد خارج است .

بروز بیماریهای روانی و سیر تدریجی آن منجر به ایجاد رفتارها و عادت هایی در انسان می شود که بعضاً کنترل و ترک آن بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است .

اعتیاد انسان به مصرف مواد و داروها از جمله این عادت هاست . طبق آخرین آمارها در کشور ۵۰۰۰۰۰۰ نفر از افراد حداقل یک بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده اند و ۲۰۰۰۰۰۰ نفر معتاد به آن هستند . سیر پیشرونده اعتیاد به مواد و ترویج روشهای مصرف غیربهداشتی آن همچون تزریق مواد مخدر با سرنگ مشترک منجر به بروز بیمایهای لاعلاجی همچون ایدز می شود که بیش از ۷۰۰۰۰۰۰۰ نفر را در جهان گرفتار نموده است و در کشور ما نیز بیش از ۱۴۰۰۰ نفر به آن آلوده اند . مجموعه مسائل موجود ، دست اندرکاران و آگاهان را می بایست وادار به برنامه ریزی و اقدامات مناسب جهت کنترل معضلات اجتماعی نماید . یکی از استراتژی های مهم مبارزه با بروز معضلات اجتماعی ، آموزش و اطلاع رسانی است . ما نیز به نوبه خود کوشیده ایم سهمی کوچک در آگاهی رسانی به جوانان و هم وطنان داشته باشیم و با ترسیم روشهای پیشگیری و درمان معضل اعتیاد ، قدمی هر چند کوچک برای کمک به هم وطنان خود برداریم .( سلیمی، ۱۳۸۰)

 

 

۲-۲-کلیات مواد

انواع مواد

خانواده حشیش : حشیش ، چرس ، بنگ و ….

خانواده مخدرها : تریاک ، هروئین ، کراک هروئین ، مورفین ، کدئین و …

خانوده محرکها : متاآمفتامین ( یا شیشه ) ، ریتالین و …

خانواده کوکائین : کوکائین و کراک کوکائین

خانواده توهم زاها : LSD یا اسید لیزرژیک ، اکستازی و …

خانواده مواد استنشاقی : چسب ، بنزین ، تینر و …

داروها

داروهای مخدر یا محرک مثل ترکیبات کدئین ، دیفنوکسیلات ، ترامادول ، ریتالین ، فن فلورامین ، پزودوافدرین و …

داروهای خواب آور مثل خانواده بنزودیازپین ها شامل دیازپام ، اکسازپام ، لورازپام ، فلورازپام و …. یا خانواده فنوباربیتال

الکل و مشروبات الکلی

مواد مخدر (صرامی ،۱۳۸۳)

مواد مخدر طبیعی[۱۲]  مانند تریاک ) از جوانه تریاک [۱۳] که یک گیاه زیبا و گل دهنده است و سالیانه جوانه می زند ، گرفته می شود . این گیاه تا ارتفاع یک متر رشد می کند و گلهای آن به رنگهای سفید ، صورتی ، قرمز و بنفش است.

قدمت استفاده از مواد مخدر به ۶ هزار سال قبل برمی گردد. از مواد مخدر برای درمان بیماریهای متفاوتی از جمله بیماری افسردگی استفاده می شد . استفاده از این ماده بسیار گسترده بود و اغلب افراد از آن برای درمان خود استفاده می کردند . چرا که عمدتاً به عنوان مرهمی برای تمامی مشکلات آدمی (از جمله کاهش درد ، درمان سرفه و اسهال ) پنداشته می شد . لذا، تجارت و داد و ستد این ماده مخدر رشد چشمگیری داشت) . صرامی ، ۱۳۸۳)

۲-۳-اصطلاح شناسی[۱۴]

مواد مخدر از مشتقات تریاک [۱۵] هستند که شامل مورفین ، کدئین و مواد نیمه سنتز شده از آنها مانند هروئین می شود . اصطلاح اپیوئید ( opioid ) اصطلاحی است گسترده تر که تمامی آگونیستها ( agonists ) و آنتاگونیستهایی (antagonists) را که فعالیت مشابه مورفین دارند (مانند پپتیدهای اپیوئیدی طبیعی از جمله آندورفینها را ) شامل می شود . گاهی اوقات به اپیوئیدها اصطلاح مخدر اطلاق می گردد ، چرا که این مواد خواب آلودگی یا حالت شبه رویا که به آن چرت زدن (nod ) نیز گفته
می شود ایجاد می کنند .

۲-۴-موارد استفاده

در سال  ۱۸۰۶ داروساز آلمانی به نام فردریک سرترنر  [۱۶] عنصر فعال موجود  در تریاک  را کشف کرد و  آن  را مورفیوم   [۱۷] نامید که برگرفته از لغت مورفیوس (morphius ) در زبان یونانی به معنای خدای رویاهاست .

در ۱۸۳۲ ماده کدئین کشف شد که این ماده نیز مانند مورفین ، دیگر ماده روان گردان موجود در تریاک به شمار می رود . شناسایی این مواد مصادف گشت با ابداع سرنگهای زیرپوستی[۱۸] در اوایل دهه ۱۸۵۰ که این امر از یک سو به شکل چشمگیری به درمان دردهای شدید و از سوی دیگر به افزایش شیوع اعتیاد به مواد مخدر منجر شد . از آنجا که استفاده از مواد مخدر تحت هیچ گونه سیستم نظارت کننده ای قرار نداشت و دسترسی به آنها نیز بدون نسخه پزشک ممکن بود ، لذا شیوع آن افزایش چشمگیری پیدا کرد . علاوه بر این ، استفاده از این مواد در میان بسیاری از سربازان که در جنگهای قرن نوزدهم مانند جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۱-۱۸۶۵) شرکت داشتند ، رواج یافت و زمانی که این سربازان از جنگ برمی گشتند اعتیاد آنان به این مواد  ادامه می یافت . از این رو اعتیاد به تریاک در آن زمان ، به عنوان بیماری سربازان  [۱۹]شناخته شد .

طی قرن نوزدهم ، تعداد پزشکان و درمانهای پزشکی بسیار محدود بود و برای رفع این کمبود ، صنعت جدیدی به وجود آمد که استفاده از داروهای مقوی حاوی مواد مخدر و شربتهای مختلف حاوی این ماده را تشدید کرد . این داروها و شربتها بسیار ارزان قیمت بود و موجب کاهش درد و نا آرامی و رفع اسهال و سرفه می شد ، ولی در عین حال مواد اعتیاد آور بود . در ایالات متحده ، نگرانی از افزایش تعداد افراد مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر باعث وضع قانون غذا و دارو (food and drugs act ) در سال ۱۹۰۶ و نهایتاً قانون مواد مخدر هاریسون گشت که براساس آن تجویز این مواد  تحت کنترل و نظارت پزشکان قرار گرفت[۲۰]

۲-۵-مواد مخدر نیمه سنتز شده[۲۱] ( نیمه مصنوعی (

---