عنوان :

تحقیق بررسی  ویژگیهای اجتماعی مصرف کنندگان مواد مخدر

تعداد صفحات : ۱۹۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

امروزه مشکل اعتیاد به عنوان پدیده مهلک و مخرب که نتایجش می‌تواند اثرات بسیار سویی در زمینه های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه داشته باشد . و معمولاً‌ گروهی که در برابر این پدیده مهلک و خطرناک بیش از سایر گروهها آسیب پذیر است همانا در گروه جوانان یک جامعه می باشد . علل گرایش جوانان به مصرف نا به جای مواد مخدر و داروهای اعتیاد آور ممکن است انگیزه‌های گوناگونی داشته باشد و از فرهنگ دیگر و از کشوری به کشور دیگر تفاوت کند . در حال حاضر نزدیک به یک میلیون و دویست هزار نفر معتاد در کشور وجود داردکه به صورت دائمی مصرف کننده مواد مخدر می باشند و هشتصد هزار نفر به صورت تفننی مصرف کننده موادمخدری می باشند
اگر به طور متوسط هر خانواده را ۵ نفر در نظر بگیریم و در دو میلیون نفر معتاد ضرب کنیم حدود ده میلیون نفر در جامعه ما درگیر با مواد مخدر و اعتیاد می باشند.
میدانیم که چگونه یک فرد تحت تأثیر عوامل محیطی ، ویژگیهای خاصی پیدا می‌کند و تغییر رفتار ، گفتار و اعمال فرد اگر نگوئیم نا ممکن بسیار مشکل است و حتی در اثر ترک آن شرایط و محیط پس از گذشت سالهای آن ویژگی و اثرات محیط در فرد تداوم دارد و اهمیت توجه به جوان و اعتیاد و خطاهایی که از او صادر می گردد تا حدودی روشن می شود .
موضوع تحقیق حاضر بررسی ویژگی اجتماعی مصرف‌کنندگان مواد مخدر می باشد در این تحقیق  ابتدا انواع مواد مخدر مصرفی توسط افراد درگیر با مواد مخدر ، بررسی شده است  سپس ویژگی  های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی افراد دیگر با مواد مخدر بدست آمده است  . باتوجه به شرایط اجتماعی ایران ونیز خصائص افراد مصرف کننده مواد مخدر، ویژگیهای اجتماعی افراد ونوع ماده مصرفی متناسب با وضعیت موجود درایران بررسی گردیده است .
برای آشنایی به و مطالعه تحقیقات انجام شده به سراغ منابع جامعه شناسی شامل ، نظریه های جامعه شناختی مرتبط با موضوع و نیز منابع  روانشناسی و گروه درمانی رفته ایم در جهت انجام این تحقیق از روش توصیفی و میدانی استفاده شده است . بنابراین با استفاده از تکنیک های مصاحبه بررس اسناد به مطالعه معتادین پرداختیم وباکمک تکنیک های مصاحبه ومشاهده ومشارکت درگروههای درمانی ترک اعتیاد ونیز مصاحبه های آزاد بااشخاص معتاد به بررسی مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر پرداخته ایم

فهرست مطالب

فصل اول :کلیات تحقیق
مقدمه     ۳
الف – بیان مسئله     ۴
ب – طرح مسئله     ۵
پ- سوالات تحقیق     ۱۱
ت- اهداف تحقیق     ۱۲
ث – اهمیت موضوع     ۱۲
ج – بیان مفاهیم     ۱۳

فصل دوم : پیشینه های مطالعاتی مربوط به موضوع
مقدمه     ۲۱
الف – منابع جامعه شناختی :    ۲۲
الف –۱- اعتیاد وخانواده     ۲۲
الف -۲- نظریه های جامعه شناختی مرتبط با پدیده اعتیاد     ۴۸
الف -۲-۱- نظریه  انحرافات     ۴۸
الف – ۲- ۲- ناکامی منزلتی     ۵۰
الف -۲-۳- نظریه اختلال هنجاری     ۵۰
الف -۲-۴- نظریه برچسب زنی    ۵۱
الف -۳- نظریه یادگیری     ۵۴
الف -۴- نظریه اوقات فراغت زیمل     ۵۷
الف – ۵- بررسی علل اعتیاد     ۵۸
الف ۵-۱- عوامل فردی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر     ۵۹
الف-۵- ۲- عوامل خانوادگی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر     ۶۱
الف-۵- ۳- عوامل محیطی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر     ۶۹
پ- منابع روانشناسی :    ۸۱
ب-۱-شخصیت واعتیاد     ۸۱
ب-۲- مشخصات مصرف کنندگان مواد     ۸۴
ب-۳- سرنخهایی برای تشخیص اعتیاد     ۸۹
ب- منابع تاریخی :    ۹۰
پ -۱- تاریخچه اعتیاد در ایران     ۹۰
پ- ۲- بررسی اعتیاد بعد از انقلاب اسلامی     ۹۶
پ-۳- مهمترین عوامل گسترش مصرف مواد مخدر درایران     ۹۷
پ-۴- وضعیت مواد مخدر درسطح جهان     ۹۸
پ-۵- تاریخچه اعتیاد درجهان     ۹۸
پ-۶- اعتیاد درتمدن های گذشته     ۱۰۱
ت – شناخت مواد :    ۱۰۶
– گروهبندی مواد اعتیاد آور
– تاریخچه ومشخصات ظاهری
– نحوه ی استعمال
– مشخصات ظاهری افراد معتاد
علایم واثرات مصرف
علائم مصرف
علایم ترک
ث- گروه معتادان گمنام (Na) :    ۱۴۳
ث- ۱- معتادین گمنام منبعی در خدمت اجتماع     ۱۴۳
ث- ۲- چه کسانی اعضای معتادان گمنام هستند     ۱۴۴
ث- ۳- گمنامی     ۱۴۴
ث-۴-جلسات معتادان گمنام     ۱۴۴
ث- ۵- روش کار معتادان  گمنام     ۱۴۵
ث- ۶- فعالیت معتادان گمنام درسطح محلی     ۱۴۶
ث-۷- لیست خدمات معتادان گمنام     ۱۴۶
ث- ۸- قدمهای ۱۲گانه     ۱۴۶
ث- ۹- سنت های ۱۲ گانه     ۱۴۷
ج- نقد وبررسی منابع موجود :    ۱۴۹
ج-۱- نقد وبررسی منابع جامعه شناختی     ۱۴۹
ج- ۲- نقد وبررسی منابع روانشناسی     ۱۵۰
ج- ۳- نقد وبررسی منابع تاریخی     ۱۵۰
فصل سوم :مبانی روش تحقیق
–    مقدمه     ۱۵۳
الف – روش تحقیق     ۱۵۳
ب تکنیکهای گرد آوری اطلاعات     ۱۵۵
ب – جامعه آماری     ۱۶۷
ت- تعیین حجم نمونه         ۱۶۷
ث- روش نمونه گیری     ۱۶۷
ج- تعریف مفاهیم اصلی به کار رفته در تحقیق     ۱۶۸

فصل چهارم : داده های تحقیق
مقدمه     ۱۷۲
الف- بررسی وشناخت انواع مواد مخدر     ۱۷۲
الف- ۱- بررسی انواع مواد مخدر توسط مصاحبه شوندگان     ۱۷۲
الف -۲- بررسی انواع مواد مخدر سطح مصرف کنندگان تهرانی درحال حاضر     ۱۷۷
ب- بررسی مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر     ۱۷۷
ب- ۱- بررسی مشکلات اقتصادی توسط مصاحبه شوندگان     ۱۷۷
پ- بررسی مشکلات اجتماعی افراد درگیر با مواد مخدر    ۱۸۰
پ- ۱- بررسی مشکلات اجتماعی توسط مصاحبه شوندگان     ۱۸۰
ت- بررسی مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر     ۱۸۱
ت – ۱- بررسی مشکلات فرهنگی توسط مصاحبه شوندگان     ۱۸۱

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات
الف – نتیجه گیری     ۱۸۸
ب- پیشنهادات     ۱۹۱
منابع     ۱۹۳

فهرست منابع

۱-    آقا بخشی ،حبیب ،« اعتیاد و آسیب شناسی خانواده – مصون سازی کودکان در برابر اعتیاد »
۲-    پورافکاری ،نصرت،«خلاصه روانپزشکی وعلوم رفتاری » روانپزکشی جلد دوم انتشارات شهر آسب.
۳-    تری ال هدریک ، لئونارد بیک من، «انتخاب طرح تحقیق کاربردی راهنمای عمل» . ترجمه دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی – دفتر پژوهشهای فرهنگی.
۴-    فرجاد،محمد حسین،همابهروش،زهره وجدی،(۱۳۷۴) ،«راهنمایی کاملی برای چگونگی برخورد خانواده وجامعه با اعتیاد به مواد مخدر شناخت ،علل ،عوارض ودرمان اعتیاد»،نشر بدر،تهران.
۵-    قیاسی ،علیرضا،(۱۳۸۲) ،«دانستنیهای مبارزه با مواد مخدر».
۶-    لیاقت غلامعلی ،۱۳۸۰ ،«اعتیاد به مواد مخدر جنبه های کاربردی پیشگیری ، عوامل خانوادگی و درمان »، تهران :دانشگاه آزاد اسلامی ( تهران واحد مرکزی ، اداره کل چاپ انتشارات و توزیع
۷-    مارشال کاترین/ کرچین ب ، راس من ،۱۳۷۶«روش تحقیق کیفی »  ، ترجمه علی پارسائیان محمد اعرابی ویراستار سیامک افشار / تهران : دفتر پژوهشهای فرهنگی .
۸-    مک روال،دیوید،هنری آی،«اعتیاد از اصول تا عمل »ترجمه محسن گلپرور،خلعتبری،تبردست،کانون گسترش علوم ،چ هشتم.
۹-    نادری ،عزت الله ،مریم سیف نراقی،«ویرایش ۴» ،روش های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی / تهران :بدر.
۱۰-    پیک هارت،کارل،(۱۳۸۰) «کلیدهای پیشگیری درمقابله با اعتیاد در نوجوانان وجوانان» مترجم: مسعود هومان،تهران: سابرین،کتابهای دانه.
۱۱-    کلمن،ورنان،«اعتیاد چیست؟معتاد کیست» ترجمه : محمدرضا یرفخرایی،نشراوحدی.
۱۲-    پایان نامه / عنوان : عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر گرای شجوانان به مواد مخدر / منطقه شرق تهران
۱۳-    پارسا ،محمد.(۱۳۷۷) زمینه روانشناسی (عمومی)موسسه انتشارات بعثت.

مقدمه :

نگارنده :با بخشی مفهومی نسبت به مقوله اعتیاد و انواع مواد مخدر موضوع تحقیق خود را آغاز کرده و موضوعات مرتبط با اعتیاد از جمله . اعتیاد و خانواده که در این بحث به خانواده به عنوان اساسی در اعتیاد فرد یا ترک آن مواجه شده است . ما اگر بخواهیم به خانواده یک سیستم نگاه کنیم می توان گفت تک تک اجزا که در سیستم قرار گرفته از طریق از طریق زنجیره های ارتباطی به یکدیگر وصل شده اند و پیوسته در تلاش برای سر پا نگه داشتن تک تک  اجزاء معینی حفظ تعادل با توجه به موقعیت حاکم بر خانواده هستند .

 اگر یکی از اعضاء بخواهد به دلایلی چون درمان به وضعیتی غیر از وضعیت فعلی خانواده متمایل شود تمامی اعضاء درصدد بر می آیند که این فرد را در حالت تعادل نگه دارند و هنگامی که فردی در یک خانواده دچار اعتیاد می شود کل خانواده تحت رفتار و استرس روانی قرار می گیرد در این موقع اتفاقاتی یا تغییراتی در جنبه های زندگی به وجود می آید .

 حال بعد از توضیحاتی که در مورد خانواده ارائه شد به دیدگاههای روانشناسان ، جامعه شناسان و جرم شناسان در مورد پدیده ی اعتیاد و عوامل بر آن پرداختیم . همچنین در این بخش سعی شد ضمن نگاهی به نظریات جامعه شناسی و روانشناسی موجود در این زمینه سبب ناشی علت اعتیاد را در سه بخش ( علل فردی ، خانوادگی ، محیطی ) مورد بررسی قرار دهیم

کمبود اعتماد به نفس

تمایل به اعمال زشت و خلافکارانه

کنجکاوی

بیماریهای و اختلالات جسمی و روانی

الف )  منابع جامعه شناختی

در این قسمت سعی شده است به بررسی رابطه استعمال به مواد مخدر با خانواده به عنوان بخش مهمی از محل زندگی افراد که در آن با استعمال مواد مخدر آشنا می شوند  بپردازیم سپس در مورد جامعه شناسی انحرافات و نظریه ای که می توان مرتبط با اعتیاد دانست را مورد بررسی قرار دهیم همچنین بررسی علل اعتیاد را مورد توجه قرار داریم .

الف ) رابطه استعمال مواد مخدر با خانواده :

از زمانهای دیرین تا به امروز مواد مخدر همواره به عنوان بخشی از وابستگی های بشر مطرح بوده است . جوامع کهن در مراسم فرهنگی و مذهبی خود از مواد مخدر که معتقد بودند می تواند آنان را به خدایان نزدیک کند با نیروهای پنهان باطنی مربوط سازد استفاده می کرده اند. مردم شادیها و تأثرات خود را با صرف مواد مخدر برگذار می کردند و با استفاده ازآنها در تشریفات مذهبی و عبادی مربوط به تولد و مرگ زندگی شرکت می جستند و معجزه های این وقایع را گرامی می داشتند .

اصولاً چون مواد مخدر شامل الکل دخانیات و داروهای روان‌گردان اعم از انواع قانونی یا غیر قانونی غیر قانونیان نیز می شود می‌توان ادعا کرد که کمتر کسی است که در طول عمر خود استعمال این مواد را ولو برای یک بار تجربه نکرده باشد

 خلاصه آنکه مواد مخدر در عین حال که می‌تواند در مصارف پزشکی آثار حیات بخش و معجزه آسایی داشته باشد جزء عوامل مخرب زندگی انسانها نیز به شمار می‌آید مهم آن است که در عین حال که سعی می‌کنیم به تعادل در استفاده از جنبه های مثبت مواد مخدر دست یابیم در بر طرف کردن موارد زیان بخش آن مواد نیز کوشا باشیم.

خانواده اولین محفلی است که افراد در آن با استعمال مواد مخدر آشنا شوند. والدینی که سیگار می کشند مشروبات الکلی می‌آشامند یا سایر مواد مخدر رامصرف می‌کنند مسلماً اعتیاد شان آثار زیانباری بر شکل بندی و رشد اطفالشان حتی در دوران جنینی و قبل از تولد به جای می‌گذارد. مطالعات نشان داده است. پدرانی که در محیط کار خود در معرض مواد مضر قرار می‌گیرند آنها که سیگار می‌کشند مشروبات الکلی می‌نوشند و یا سایر مواد مخدر استعمال می‌کنند فرزندانشان با وزن کمتر از طبیعی و یا با نقیصه‌های جسمی دیگر متولد می‌شوند .

زنان جوان ، خصوصاً آنها که در موقعیتهای اقتصادی پائینی قرار دارند . ، و معتاد به استعمال مواد مخدر و الکل نیز هستند

 غالباً دچار کم غذایی هستند و در عین حال به خدمات و مراقبهای بهداشتی نیز دسترسی کمتری دارند ، و این هر دو از عواملی است که هنگام بارداری موجب بروز نقیصه هایی در جنین خواهد شد ساختار خانوادگی نیز ممکن است در اثر استعمال بیش از حد داروهای روانگردان توسط اعضای خانواده دچار تزلزل شدید و فروپاشی بشود . این نوع آسیب ها از مسمومیت حاد و خشونت و بد رفتاری که معمول اثر فوری مواد مخدر است ، شروع می شود و تا ظهور آثار دراز مدت آن که معمولاً منجر به بروزمسائل اقتصادی ، ناسازگاریهای رفتاری ، اختلال در تندرستی و قطع ارتباط با خانواده می شود ، ادامه می یابد .

 نفوذ خانواده :

تحقیقات انجام شده به وسیله سازمان جهانی بهداشت در مورد استعمال مواد مخدرتوسط زنان نشان می ‌دهد در بیشتر کشورهای جهان در روابط خانوادگی می شود تواند از یک طرف مسائل ناشی از استعمال مواد مخدر را در زنان تشدید کند و از سوی دیگر در جلوگیری از استعمال و یا لااقل در به اعتدال کشیدن مقدار مصرف آن در خانواده ها مؤثر یاشد مطالعات نشان داده است .

 بیش از ۶۰ % کسانی که به الکل معتادند مخصوصاً زنان از خانواده های هستند بعضی از اعضای آنها در مصرف الکل بی پروا بوده اند بعلاوه به تجربه معلوم شده که اکثر افراد معتاد میل دارند همراه با مواد مخدر دیگری نیز مصرف کنند و به ندرت فقط به صرف یک ماده راضی می شود ند غفلت در تربیت فرزندان را هم باید.

 یکی از مهم ترین مشکلات مشترک و متداول در بین خانواده های معتادان به حساب آوردند اگر چه در بسیاری از موارد اعضای خانواده وجد مسأله استعمال مواد مخدر را در خانواده انکار می شود کنند . و سعی وافر دارند که زندگی را عادی جلوه دهند با این وصف باز هم نباید فراموش کرد که خانواده میدان مناسبی برای آموختن رفتارهای صحیح بهداشتی از جمله فرا گرفتن راههای پیشگیری از آلودگی به اعتیاد و شیوه های برخورد با آن است . توان خانواده ها برای اعتلای رفتار مناسب بهداشتی جهت مقابله با مسأله اعتیاد را می شود توان با کمک روشهای زیر تقویت کرد :

۱-  جمع آوری و در اختیار قرار دادن اطلاعات لازم و اولیه :

۲-  کوشش در شناسایی هر چه سریع تر افراد معتاد و کمک به آنان در جهات بهره گیری از شبکه مراقبتهای اولیه خصوصاً وقتی که اعتیاد به شکل یک مسأله درآمده است . در هر صورت این موضوع به کوشش دستجمعی همه افرادی که ساختار یک خانواده را تشکیل می ‌دهند نیاز دارد تا به کمک یکدیگر عواملی که انسجام و همبستگی واحد خانوادگی را تهدید می شود کند به شدت برخورد نمایند .

از هم پاشیدگی خانواده ها مخصوصاً خانواده هایی که فقط یکی از والدین را دارد به شدت رو به فزونی گذاشته و این به معنای آن است که نظام حیاتی ، (( حمایت خانوادگی )) دچار نقصان شده است .

اما یک خانواده سالم می تواند با ایجاد یک محیط سالم به حل بحرانهای پدید آمده در زندگی اعضایش کمک کند . بنابر این بایستی پیشگیری در جهت حمایت از کل خانواده به عنوان یک واحد مستقل باشد نه تمرکز روی یک فرد معتاد که احیاناً منزوی شده است . این روش حمایت از خانواده در مقابله با پدیده اعتیاد اخیراً بیشتر متداول شده است .

سنین آسیب پذیری :

بچه هایی که به علت خشونتهای جسمی و روانی که از طرف والدین معتاد نصیبشان شده است از خانه فرار می کنند ممکن است به خیابانها پناه ببرند که دنیایی بس خشن تر و آلوده تر است . بعضی برای زنده ماندن شروع به تن فروشی می کنند و از این طریق دوباره درگیر مواد مخدر می شوند بچه های خیابانی نوعاً و معمولاً از این گروه هستند .

 بر عکس بعضی از بچه های خانواده های معتاد که در خانه می ‌مانند بر خلاف تمایل شخصی خود اجباراً به دوران بلوغ زودرس قدم گذارند آنها ممکن است مجبور شوند نقش حمایت و مراقبت از بچه های جوان تر خانواده را به عهده بگیرند و یا برای تأمین بار مخارج سنگین اعتیاد والدین خود بکار در خیابان ها و انجام مشاغل پست و پر خطر یا فحشاء تن در دهند . بچه های این قبیل خانواده ها از اساسی ترین حقوق بشر یعنی دسترسی به تحصیلات بهره گیری از خذمات و مراقبتهای پزشکی وضع معیشتی مناسب محروم هستند و همواره از ترس و خشونت رنج می ببرند بسیاری از این بچه ها در نوجوانی به ازدواجهای زودرس پناه می برند تا شاید جایگزینی برای خانواده از دست رفته خود پیدا کنند متأسفانه بارداریهای زودرس و نگهداری از نوزادان تازه متولد شده برای این خانواده های جدید عدم ثبات خانوادگی به وجود می آورند که در نهایت ممکن است منجر به طلاق یا جدایی شود .

دوران نوجوانی به خودی خود یکی از بحرانی ترین ادوار زندگی است در این دوره فشار دوستان و همسالان ممکن است افکار یک نوجوان و نوع تربیت به خانوادگی او را تحت الشعاع قرار دهد بسیاری از نوجوانان که متعلق به خانواده هایی هستند که مشکلی به نام استعمال مواد مخدر ندارند ممکن است اولین تجربه استعمال این مواد را از دوستان خود فرا گیرند .

در بعضی کشورها یکی از موادی به عنوان جانشینی برای رسیدن به ماده مخدر اصلی مورد استفاده جوانان و به خصوص بچه های خیابانی قرار می گیرند و به سهولت قابل دسترسی است چسب معمولی است که آن را استنشاق می کند و تا اندازه ای نشئه آور است .

در برخی دیگر از کشورها نیز استعمال دخانیات مدخلی برای ورود به عالم اعتیاد است گاهی ممکن نوجوانان استعمال مواد مخدر را از خانواده های خود مخفی نگاه دارند و خانواده ها نیز ممکن است از اعتیاد آنها تا دیرگاه غافل بمانند و تا جدی شدن بحران همچنان بی اطلاع باشند

غیر از نوجوانان بسیاری از بزرگسالان نیز وقتی در زندگی با بحران روبه رو می شوند یا ناراحتی های شغلی پیدا می کنند و یا در روابط اجتماعی با ناامیدی هایی مواجه می شوند به استعمال مواد مخدر رو می آورند .

در این اجتماع رقابت بر انگیز و پر پیچ و خم امروزی که مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی به سرعت شکل می گیرند و تغییر شکل می دهند برای بسیاری از افراد استعمال مواد مخدر وسیله ای برای فرار واقعیات زندگی و پناه به بی خبری شده ا اما هرگز در گذشته شاهد چنین شرایطی نبوده و با چنین طوفانهای کوبنده ای در هرگوشه از زندگی خود برخورد نداشته ایم . بحرانهای اقتصادی و بیکاری باعث فروریختن عادات و سنن و خورد شدن عواطف و احساسات انسانی شده و بشر را به سوی دنیایی سوق می دهد که پر است از ابهامات و ناامنی ها که منجر می شود ناخواسته به استعمال روز افزون مواد مخدر گرایش یابند .

حتی در دوران پیری و سالخوردگی نیز ممکن است با دلیل یا بدون دلیل افراد به استعمال مواد مخدر روی آورند . خانواده ها بعضی اوقات از پزشکان خواهند که افراد مسن خانواده را تشویق به استعمال مواد آرام بخش کنند تا بدین وسیله از اغتشاشات وناراحتی های فکری و روانی آنها بکاهند .

در این امر ممکن است در بعضی از افراد مسن به علت تداخل تأثیر داروهای مختلف آرامشی ظاهری ولی همواره با حالات نامناسب درونی به وجود آورد حتی سبب شود که بیماری متداول آلزیمر در آنان تشخیص داده نشود و عوارض بعدی شدیدتری به بار آید از دست افراد خانواده یا یکی از دوستان برکنار شدند از یک شغل موفق و پر درآمد در دوران پیری ممکن است موجب گرایش شخصی به استعمال مواد مخدر شود .

  حمایت اجتماعی :

پیشگیری از مسائل ناشی از استعمال مواد مخدر در خانوادها :

 نیز مبرم به حمایت انجمن های محلی و سازمان اجتماعی از قبیل سازمان زنان انجمن حمایت از جوانان یا گروه های ملی خود یاری و کمک رسانی و امثال آنها و همچنین سازمانهایی خیریه و غیر دولتی دارد در این زمینه لازم است شبکه مراقبتهای بهداشتی اولیه نیز رابطه نزدیک و محکمی با خانواده ها و مدارس کارگاهها داشته باشد و همزمان با آن نقش آموزش همگانی و رسالت رسانه های گروهی در هدایت گروه های مختلف سنی از نظر دور نماند . جامعه نیز بایستی از لحاظ اجتماعی و اقتصادی حمایت بیشتری از خانواده های محتاج به عمل آورد .

و بالاخره استعمال سوء استعمال مواد مخدر در یک جامعه در یک فرهنگ نباید به چنان شکل ننگینی جلوه گر شود که اعضای خانواده ها نتوانند آزادانه روی مسائل و مشکلات ناشی از آن بحث نمایند . رعایت این امر سبب می شود که موضوع از حالت سری بودن وشکل مخفیانه اش بیرون آید و مضرات آن برای اعضای خانوده آشکار گردد وسهولت بیشتری برای شناسایی افراد معتاد یک خانواده به خصوص در مراحل اولیه اعتیاد فراهم سازد در این صورت افراط مبتلا تشویق می شوند تا با حمایت خانواده اقدام به درمان خود بنمایند.

امروزه در جامعه شناسی ((خانوده)) را یک ((سیستم منسجم کل)) در نظر می گیرند واز این دیدگاه کنشهای متقابل فرد معتاد و سایر افراد خانواده و سایر افراد خانوده را مورد بررسی قرار می دهند و به بیان دیگر در نظریه های جامعه شناسان سیستم گرا خانواده یک سیستم منسجم کل است که در آن کل با جزء جزء با کل در ارتباط است [۱]

به طور کلی برای جلوگیری از اعتیاد کودکان به مواد مخدر رعایت نکات زیر در هر خانواده ضروری است :

۱-    خانواده را باید مهر محبت کرد تا فرزندان همیشه جذب آن  شوند .

فرار کودکان از بعضی خانواده ها به علت جذاب بودن آن و سردی کانون خانوادگی است .

۲-     باید در خانواده نظم و انظباط مستمر و عادلانه باشد .

۳-    باید فضاهای بازتری برای ابزار احساسات نمو افکار فرزندان در خانواده ایجاد گردد.

۴-    باید فرصتهای مناسبی برای تجربیات موفقیت آمیز در منزل و مدرسه برای کودکان فراهم شود .

۵-    باید تلاش کرد تا یک محیط خانوادگی با ثبات به وجود آید .

۶-   پدران و مادران باید خود را به عنوان الگویی از فعالیت و مقاومت در برابر ناملایمات به فرزندان خود معرفی کنند .

۷-   در برابر اشتباهات فرزندان باید صبور بود .

۸-   باید تازه ترین و دقیق ترین اطلاعات را درباره موضوعات مختلف اجتمای از قبیل مسائل جنسی مواد مخدر جرائم و خلافهای قانونی در اختیار فرزندان گذاشت . چه آنها ممکن است نسبت به این مشکلات بی توجهی یا هراسان باشند یا تحت تأثیر بد آموزیهای خارج از محیط خانواده گمراه شوند.

علاوه بر نکات فوق باید به فرزندان خود کمک کنیم که سرگرمیهای دیگری را جانشین مواد مخدر کنند .

اگر تاکنون ندانسته اند که آنان به چه چیزها و چه کارها علاقه مندند باید وقت صرف کنیم که آنها را برایشان پیدا کنیم . باید بفهمیم که کودکان از انجام چه کارها و اشتغال به چه سرگرمیهایی لذت می برند و اگر خواست آنان منطقی و مناسب است باید سعی کنیم که راه حصول به آن را برایشان فراهم سازیم . به اختصار آنکه برای جلوگیری از استعمال مواد مخدر هیچ چیز مهم تر از آن نیست که هر چه بیشتر وقتمان را با آنها بگذرانیم .

تحول خانواده و استعمال مواد مخدر :

در اثر انقلاب صنعتی و متعاقب آن پدیده شهرنشینی و مهاجرتهای دسته جمعی به خصوص مهاجرت از روستاها به شهرها بافت خانواده ها در اکثر ممالک به خصوص ممالک صنعتی جهان تغییرات اساسی یافته و نهایت بدین معنا که در شهرها اکثر خانواده های گسترده به خانواده های هسته ای  تبدیل شده اند .

اکثر خانواده های گسترده طبق آداب ملی و رسوم خود تحت سرپرستی بزرگترها اداره می شوند . در حالی که خانواده های هسته ای بر اساس اصول دموکراسی و بر مبنای احترام متقابل اعضاء به یکدیگر زندگی می کنند .

با توجه به تقسیم خانواده ها به دو شکل گسترده و هسته ای باید توجه داشت که مسأله اعتیاد در این دو نوع خانواده به دو صورت مختلف بروز می کند .

 اعتیاد در خانواده گسترده بیشتر از نوع سنتی به عنوان مثال استعمال تریاک و یا استفاده از بافور رایج است . در این خانواده ها اگر سرپرست خانواده معتاد شود اعتیاد به سرعت در بین اعضای آن اشاعه می یابد و انگیزه استعمال مواد مخدر در این خانواده ها گذران اوقات فراغت و کسب لذت است اعتیاد در خانواده های هسته ای بیشتر بر اثر بی ثباتی و تزلزل خانوادگی است که در اثر طلاق و جدایی والدین نظیر آن به وجود می آید .

فرزندان این خانواده ها در اثر ناراحتیهای حاصل از نابسامانیهای خانوادگی رو به اعتیاد می آوردند و برای فرار از واقعیتهای زندگی به موادی مثل هروئین وال . اس . دی پناه می برند .

نقش سرپرست خانواده در اعتیاد فرزندان به مواد مخدر :

تعدادی از والدین در حالی که خود مواد مخدر مصرف می کنند فرزندانشان را از استعمال این مواد منع می‌نمایند . این عمل در حقیقت فرزندان را دچار اغتشاش روانی می‌کند چه میان اعمال و گفتار والدین خود تناقص احساس کنند و چون اغلب آنها کم سن و سال‌اند و از تجربیات زندگی به حد کافی برخوردار نیستند نمی‌دانند که چگونه با این مسائل مقابله کنند والدینی که خود مواد مخدر مشروبات الکلی یا داروهای آرام فصل مصرف می‌کنند چگونه می‌توانند فرزندان خود را از این اعمال منع کنند و آنها را از معاشرت با دوستان ناباب باز دارند .

برخورد با مشکل اعتیاد در خانواده ها :

بعضی اوقات ممکن است یکی از اعضای خانواده ها قبلاً به مواد مخدر آلوده شده باشد . در چنین مواردی باید به خاطر سپرد که نه عجله و دستپاچگی و نه داد و فریاد و خشونت به هیچ یک از طرفین کمکی نخواهد کرد کسی که درگیر مواد مخدر است در موقعیتی است که بیش از مواقع عادی احتیاج به پشتیبانی و کمک اطرافیان دارد .

به مجردی که اعتیاد شروع شود برای حل آن مداخله زود رس لازم است .

برای آغاز مداخله نخست باید اطلاعاتی در خصوص علل اعتیاد شخص به استمعال مواد مخدر کسب کرد افراد ممکن است برای آنکه وضع روانی خود را تغییر دهند یا از واقعیتهای زندگی فرار کنند یا برای رفع خستگی یا فرو نشاندن خشم و عصبانیت خود به مواد مخدر روی آورند .

با مصرف کننده جوان صحبت کنیم خونسرد و صریح باشیم . اگر پزشکان ، روحانیون مددکاران، اجتماعی یا دوستان در حل مشکلات کمکی می کرده اند ، هم اکنون نیز باید چنین کنند هرگاه مشکلی در خانواده پیش آید بخصوص مشکل استعمال مواد مخدر نخست باید به آرامی گوش فرار داد و سپس بحث کرد و دلیل آورد و شخص مبتلا را قانع کرد و در این موارد بحثهای یک دیگر را نباید قطع کرد . موضوع مهم در مورد مداخله در امر اعتیاد در خانواده ها در این است که این عمل هر چه زودتر و به موقع انجام شود . فرصت را نباید از دست داد و به سرعت باید دست به کار شویم .

رعایت نکات زیر می‌تواند والدین را در امر مداخله به موقع در پیشگیری از اعتیاد فرزندان به خصوص در مراحل اولیه اعتیاد یاری دهد :

خود را نبازید . بسیاری از جوانانی که مواد مخدر را در مراحلی از زندگی خود تجربه می‌کنند به این مواد وابستگی و اعتیاد پیدا نمی‌کنند ؛

–      تا آنجا که ممکن است درباره چگونگی واقعه‌ای که اتقاق افتاده و منجر به گرایش به اعتیاد گردیده است اطلاعات لازم را کسب کنید ؛

–      تا آنجا که ممکن است مطالب نوشته شده در پیشگیری و مداوای معتادان را مطالعه کنید و از متخصصان امر یاری بگیرید ؛

–      با والدین دیگر مشورت کنید . فشار همسالان در امر اعتیاد نیرویی بسیار قوی است چنانچه گروهی از والدین در امر اعتیاد با یکدیگر همکاری کنند توانند فشار همسالان را با نفوذ بر روی اعضای خانواده آنها از میان ببرند ؛

–      اگر فرزند شما به مدرسه می‌رود در تماس باشید با آنها مشورت کنید و از برنامه های اجتماعی آنها باخبر شوید ؛

–      دنبال جایگیزینهای مثبت برای فرزندان خود باشید. برای آنها سرگرمیهای جدید ورزشی ، ابتکاری ، عاطفی ، فکری و روانی تهیه کنید و آنها را جانشین اعتیاد نمایید .

–      اگر فرزندان بزرگتری از خانواده قبلاً با مواد مخدر درگیر بوده و رهایی یافته‌اند از تجربیات آنها استفاده کنید و درسهای آموخته از آنها را برای پیشگیری جوان ترها کار گیرید ؛

–      اگر خود به این بلا مبتلا هستید نخست خودتان به ترک آن اقدام کنید که رطب خورده منع رطب چون کند ؛ و بالاتر از همه در چنین مواردی مانند هر مورد و مسأله دیگر خدا را فراموش نکنید و از او استمداد طلبید . [۲]

  نقش خانواده ها در وابستگی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر :

با توجه به این که اصطلاح اعتیاد دارای معایبی است و به وسیله سازمان جهانی غیر علمی اعلام شده است از اصطلاح وابستگی به مواد به جای آن استفاده می‌شود . خانواده ابتدائی ترین مهمترین و اصلی‌ترین نهاد در تکوین ساختار شخصیتی کودک است . به عبارتی می‌توان شخصیت کودک را فرآورده ی خانواده دانست . حال اگر خانواده ناسالم باشد فرآورده ی ناسالمی نیز خواهد داشت . این مقاله با استناد به پژوهشهای گوناگونی مانند تحقیقات گریگوری ، بلولر ، نایب و غیره دلایل گوناگونی را که خانواده ها به شکل مستقیم و غیر مستقیم موجب کشانده شدن نوجوانان و جوانان به مواد مخدر و الکل می‌شوند مورد بررسی قرار داده است . این عوامل را به طور کلی می‌توان در دو حیطه ی تقریباً متفاوت آسیبها و رخدادها و شیوه های رفتار والدین یا الگوهای تربیتی آنها مورد مطالعه قرار داد .

نقش آسیبها در ذخدادهای استرس زا در وابستگی خانواده به مواد :

بدیهی است که خانواده به عنوان یک سیستم پویا در جریان حیات خود به طور پیوسته در حال تغییر است . این تغییرات بسته به ماهیت خود در برخی از موارد بر پویایی سیستم خانواده کمک کرد و زمینه های رشد سالم خانواده را فراهم می‌سازند . در برخی از موارد ماهیت این تغییرات به نوعی است که موجب آسیب وارد شدن به خانواده و یا زوال خانواده می‌شوند .

این آسیب را به نوعی می‌توان دو دسته دانست : آسیبهایی که در شکل گیری آنها به هر شکل شده خانواده نقش دارد و آسیبهای که بدون دخالت خانواده برآن تحمیل می‌شود . وابستگی نوجوان و جوان به مواد از جمله آسیبهای است که به نوعی خود خانواده در شکل گیری آن دخالت دارد .

 طلاق :

 از چند طریق می‌تواند زمینه را برای وابستگی و ابتلاء کودکان خانواده را به مواد فراهم می‌سازد به عنوان مثال طبق تحقیقات فریتز (۱۹۸۵) ، کلی(۱۹۸۲) والرشتین و کلی (۱۹۸۰) فرزندان و والدین مطلقه اغلب به اختلالات روان تنی به ویژه آسم مبتلا می شوند طبیعی است که این افراد نسبت به افراد سالم در مقابل مواد مخدر آسیب پذیرتر باشند .

 ثانیاً طلاق با موارد ساختن ضربه های عاطفی بر کودکان در شکل گیری وابستگی به مواد کودکان خانواده هایی مبتلا در دوره نوجوانی و جوانی نقش عمده بازی کند البته این که طلاق کدام در مرحله ی دلبستگی و یا چند سالگی کودک اتفاق بیفتد میزان آسیب پذیری کودک بر اساس میزان استرس زایی آن و شناخت و استدلال کودک از طلاق متفاوت خواهد بود

 از تولد تا سه ماهگی کودک واکنش نامتمایز در مقابل همه نشان می دهد در نتیجه طلاق نمی تواند آسیب جدی وارد کند لذا دیگران به راحتی می توانند جایگزین والدین برای دلبستگی گردند از سه تا شش ماهگی کودک رفتارهای خود را بر روی افراد آشنا متمرکز می کند . در شش ماهگی تا سه سالگی معمولاً کودک پایگاه دلبستگی را فعالانه جستجو می کند.

 در نتیجه طلاق بیشترین آسیب را در این مرحله بر روی کودک وارد می کند . به نظرآینروورث(۱۹۷۳) جدایی بین شش ماهگی و یک سالگی یعنی درست پس از آنکه کودک دلبستگی بر قرار کرده است مخربتر است . کودک قربانی آسیب های عاطفی شده و در مقابل مواد مخدر در بزرگسالی مستعدتر می شود بعد از سه سالگی کودک رفتار شراکتی نشان می دهد و به این دلیل طلاق نسبت به مراحل قبلی آسیب کمتری وارد می سازد .

از طرف دیگر در خانواده های که قربانی طلاق شده اند میزان کنترل و انتظار از کودکان پایین بوده و به این ترتیب امکان انحراف بالاتر است . به نظر دبیلو وژندن (۱۹۹۶) حتی اگر مسؤلیت نگهداری کودکان والدین مطلقه بر عهده یکی از آنها باشد آنها از فرزندان خود انتظار پختگی کمتری دارند چون کمتر با آنان ارتباط برقرار می کنند کمتر محبت نشان می دهند و کمتر بر کودکان نفوذ می کنند یک فرد بی ارتباط با والدین و کمتر محبت دیده اگر ناپخته نیز باشد مطمئناً در مقابل وابستگی به مواد مخدر آسیب پذیرتر است .

نتایج تحقیقات این یافته ها نظری است در تحقیق بلولر مشاهده شده که ۲۲%  از معتادان آمریکایی و ۲۸ % از معتادان سویسی کسانی هستند که قبل از ده سالگی به علت مرگ و میر والدین یا طلاق خانواده گسسته داشته اند .

 مرگ والدین :

مرگ والدین نیز از جمله مواردی است که مانند طلاق موجبات آسیب پذیری کودکان را فراهم می سازد البته به چند دلیل میزان استرس زایی آن از طلاق پایین تر است .

الف ) موجب همنوایی و احساس مسؤولیت و هماهنگی سایر اعضای خانواده می شود .طبق تحقیقات هولمز و راهه مرگ یکی از والدین ۶۳ واحد استرس بر کودکان وارد می سازد در حالی که طلاق ۷۳ واحد استرس بر کودکان وارد می سازد.

 اما علیرغم این محاسن نسبت به طلاق ، مرگ والدین نیز بستر مناسبی برای ابتلاء پذیری کودکان به مواد مخدر می باشد احتمالاً فرزندان این خانواده ها برای گریز از استرس به مواد مخدر پناه می برند و یا از مکانیزم دفاعی جابجایی استفاده می کنند . گریگوری در پژوهشی که در کانادا به عمل آورده مشاهده کرد که ۳۰% از مععتادان به الکل از داشتن پدر و مادر و یا هر دو قبل از ده سالگی محروم بوده اند ضروری است که والدین در زندگی حضور داشته باشند و علاوه بر آن مراقب جدایی های از نوع دیگر مثل غبیت پدر به خاطر حضور در جنگ و یا مسائل شغلی باشند زندگی در دوران جنگ نشان می دهد که فرزندان زندگی با والدین را در زیر حملات هوایی بر جدایی از خانواده و زندگی در مناطق دوردست و آرام ترجیح می دهد .

شیوه های تربیتی خانواده ها و نقش آنها در وابستگی به مواد :

برای شیوع شیوه های تربیتی خانواده در وابستگی در مواد نوجوانان و جوانان لازم است نخست این شیوه ها مورد بررسی قرار گیرند .

از روشهای مختلف دو جنبه مهم در فرزند پروری اهمیت دارد : پذیرش در برابر طرد کودکان و سختگیری در برابر سهل گیری ،

خانواده سخت گیر :

والدین سخت گیر بر اساس کنترل قوائد بسیاری را بر کودکان تحمیل می کند در این گونه خانواده ها معمولاً والدین حالات روانی و عاطفی مطلوبی ندارند و به نیازهای طبیعی و ضروری فرزندان خود بی اعتنا و کوچکترین توجهی به خواسته ها ، نظرات ، ایده آلها و عقاید آنها ندارند .

روابط این گونه والدین با فرزندان خود بسیار نامطلوب و دور از مهر و محبت می باشد سخت گیریها ، خشونتها ، سرزنشها و تحقیرهای آنان اثرات مخرب و جبران ناپذیری بر روی نوجوانان باقی می گذارد و احساس حقارت ، بی کفایتی ، ترس ، انزوا ، ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی ، اجتماعی ، ناسازگاری ، پرخاشگری می تواند چنین زفتارهای ناسنجیده و بخردانه ی والدین باشد . بدین ترتیب وارد گروه بزهکاران شده و یک قدم در وابستگی به مواد نزدیکتر می شود و افراد وابسته به مواد مخدر را راحت تر می یابند و خود گرفتار این دام می گردنند .

 خانواده سهل گیر :

در وضعیت افراطی دیگر ، خانواده سهل گیر قرار دارد .اینگونه والدین به طور کلی قواعد کمی دارند.

این خانواده ها از فرزندان خود چندان توقعی ندارند و به آموزش فرزندان خود توجهی نمی کنند کودک را از آسیب رساندن به اسباب خانه منع نمی کنند اهمیتی به پاکیزگی یا اطاعت نمی دهند از نظر آنان پرخاشگری و خود ارضایی طبیعی است و اجازه می دهند که فرزندانشان مدت زمان طولانی بدون نظارت یا دخالت بزرگسالان بازی کنند ترد بیش از حد کودکان غالباً با رفتار مشکل برانگیز آنان ارتباط دارد این افراد چون در زمان کودکی و نوجوانی امیال و خواسته هایشان بی چون و چرا ارضاء شده و کمتر مزه تلخی ها و محرومیتها را چشیده اند و ورزیدگی لازم برای مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی را ندارند و برای گریز از مشکلات پناه بردن به مواد مخدر می دانند .

 خانواده پذیرنده :

والدین خانواده هایی که به شکل افراطی پذیرنده هستند همه خصوصیات  فرزندان خود را مثبت ارزیابی میکنند و درنتیجه فرصتی برای ارزیابی دقیق تر از فرزندان خود فراهم نمی کنند .به این ترتیب  این افراد بسیاری از ویژگیهای اصلاح نشده دوران کودکی را به بزرگسالی منتقل می کنند یک بزرگسال با ویژگی های شخصیت های کودکانه همه ی کج رفتاری ها به خصوص وابستگی به مواد آسیب پذیرتر است .

خانواده طرد کننده :

این خانواده ها به شکل افراطی مخالف پذیرش کودک هستند نسبت به کودکان بی محبت بوده و کوچکترین حرکتی برای برقرای ارتباط با کودکان نشان نمی دهند هیچ نکته مثبتی در کودکان نمی بینند این کودکان چون از بی مهری رنج می ببرند معمولاً خود را بی پناه احساس می کنند مدام جهت پیدا کردن پناهگاهی تلاش می کنند . چون خانواده کنترلی بر رفتار آنها ندارند به دام مواد مخدر پناهنده می شوند .

این نتیجه استباط می شود هیچ کدام از الگوهای مطرح شده جهت تربیت کودکان مناسب نیست بلکه ترکیبی از این الگوها مناسب است ضمن پذیرش و آزادگذاری کودک باید در مواقع لازم به کنترل رفتار کودک پرداخت و سختگیریهایی را نباید کنار گذاشت .

خانواده :

در خانواده هایی که پدر و یا مادر یا هردوی آنها معتاد باشند کودکان شاهد کشیدن تریاک و مواد مخدر توسط والدین خود هستند زمینه مناسبی برای ابتلای فرزندان فراهم می شود چون واکنشهای اجتماعی افراد خانواده معتاد بر اثر تکرار تثبیت شده و برای دیگر اعضای خانواده عادی می گردد و عادی شدن مصرف مواد مخدر به سهولت در گرایش دادن اعضای دیگر خانواده به سوی اعتیاد کمک می کند و یا تأثیر منفی می گذارد که همیشه از مصرف مواد مخدر بیزار و گریزان کند

نتیجه گیری :

خانواده در وابستگی نوجوانان و جوانان به مواد نقش عمده دارند آسیب های از نظیر طلاق مرگ والدین جدایی ها در وابستگی به مواد بسیار مهم است . و شیوه های تربیتی بر کودکان توسط والدین در این راستا اثر تعیین کننده دارد افراط در هر کدام منجر به بستر مناسب برای وابستگی به مواد می شود و در نهایت والدین معتاد موجب تسهیل روند شکل گیری وابستگی به مواد فرزندان خانواده می شود .

در یک جامعه خانواده های معتاد دارای ویژگیهای منحصر به فرد خود می باشند [۳].

خانواده عامل اساسی در اعتیاد فرد یا ترک آن است[۴] .

مصرف مواد سابقه بسیار طولانی داشته اقوام مختلف آن را به صورتهای متنوع مورد استفاده قرار می دهند وبدون تردید مواد مخدر یکی از بزرگترین مشکلات قرن حاضر تلقی می شود و زیانهای ناشی از آن در زمینه های اجتماعی و اقتصادی سنگین است تقریباً تمامی کشورهای جهان سعی دارند تا برنامه هایی را جهت پیشگیری از اعتیاد و درمان معتادان را به اجرا در آورند.

این عوامل عبارتند از :

فردی- زیستی- شخصیتی- روانی- اجتماعی- اقتصادی-فرهنگی و سیاسی که هر کدام دارای زیر مجموعه های بوده که نسبت به خود نقش های خاصی در معتاد شدن فرد ایفا می کنند . رویکرد های وجود دارد که چون روانکاران شناخت درمانگران ، رفتارگرایان و نظریه های دیگر که هر کدام عقاید خاصی نسبت به اعتیاد و درمان دارند از عواملی که نقش مهمی را برعهده دارد خانواده بوده چون به دلیل ناسازگاری والدین ، فقدان اعتقادات مذهبی ، اعطای آزادی بیش از حد ، تبعیض بین فرزندان ، الگوهای رفتاری نادرست فرد را به طرف این منجلاب سوق می دهند و خانواده درمانگران بیشترین نقش را به خانواده داده و خانواده را عامل مهم و اساسی در اعتیاد فرد و دوام و حتی بازگشت بعد از ترک می دانند .

خانوداه درمانگران رابطه خطی یا علت یا معلولی A-B را رد کرده و معتقد به رابطه حلقوی A-B هستند و باید افراد را جزئی از اجزاء دانست که از طریق روابط و کنش واکنش ها با هم ارتباط دارند . اگر بخواهیم به خانواده به عنوان یک سیستم نگاه کنیم می توان گفت تک تک اجزاء که در سیستم قرار گرفته اند از طریق زنجیره های ارتباطی به یکدیگر وصل شده اند و پیوسته در تلاش برای سرپا نگه داشتن تک تک اجزاء یعنی حفظ تعادل با توجه به موقعیت حاکم بر خانواده هستند

 و اگر یکی از اعضاء بخواهد به دلایلی چون درمان به وضعیتی غیر از وضعیت فعلی خانواده متمایل شوند تمامی اعضاء درصدد بر می آیند که این فرد را در حالت تعادل نگه دارند و اگر فردی در یک خانواده دچار اعتیاد شود کل خانواده تحت رفتار و استرس روانی قرار می گیرد که باعث اتفاقاتی یا تغییراتی در جنبه های زندگی می شود .

والدین معتاد ممکن است فرزندان را بدون نظارت رها کرده در خودشان احساس گناه و بی کفایتی بکنند .

جهت محرمانه نگه داشتن این مشکل مرزهای خود را نفوذ ناپذیر کرده و از قبیل هر گونه حمایت از طرف اجتماع چون بهزیستی ممانعت کنند .

زوجها یا اعضاء به خاطر سازش با این مشکل قدرت و مسؤولیت خود را تغییر دهند مثلاً پدری که معتاد شده مادر مسؤولیت چرخاندن خانواده را برعهده می گیرد .

خانواده علاوه بر اعتیاد ممکن است مشکل داشته باشد ولی شخص معتاد را نشانه مشکل معرفی می کند .

شخص معتاد باعث می شود خانواده هایی که در آستانه فروپاشی است به علت نیاز به حمایت پدر و مادر والدین را از طلاق منصرف کنند خانواده که قبل از اعتیاد عضوء الگوههای ارتباطی و تعادل خاص خود را داشته و با آن به سازش رسیده اند و باعث تغییراتی در حلقه ارتباطی خود می شود .

 دچار شوک شده و تعادل خود را از دست و خانواده دائم درصدد حفظ تعادل و دارای سیستم ابقائی است بعد از مدتی شوک به خاطر برگرداندن تعادل خود الگوههای ارتباطی را تغییر داده تا بتواند به راه ادامه دهد و ابقای این تغییر را حفظ کند و این خانواده دارای تاریخچه طولانی از الگوههای تعامل مبتنی بر حضور عضوء معتاد در خانواده است اگر مصرف مواد فروکش کند چون شوکی عمل کرده در خانواده را با بحرانهای در خانواده را مواجه می کند و مجبور است باز الگوههایی را بعد از مدت طولانی شکل و تغییر داده .

چون مصرف مواد جایگزین حل مسئله و حل تعارض سرپوشی بر مسائل خانوادگی غیر از اعتیاد بوده با از بین بردن این مشکل خانواده دیگر بهانه و توجیهی نخواهد داشت شخص معتاد انتظار دارد بلافاصله بعد از ترک مسؤولیت هایی را که قبلاً به علت اعتیاد از انجام آن معاف بوده به یکباره بر دوش بگیرد.

 چون به زودی آن توانایی و استعداد را ندارد که همه مسؤولیت ها را انجام دهد خانواده با او خصومت آمیز برخورد کرده و تمام توانایی ها و معایب به وی گوشزد می کند و در کل توقع غیرواقعبینانه و اغرارآمیز دارند و چون برآورده نمی شود منجر به واکنشهای خشمگین خانواده می شود و این عوامل همه دست به دست هم داده و فرد را به طرف مصرف مواد می کشاند [۵]

 نگاهی به علل و عوارض اعتیاد و آثار آن در خانواده [۶] :

در بررسی خانوادهای مورد مطالعه فرزندان هر روز شاهد ستیز والدین بوده از نظر دریافت مهر و عطوفت و نظارت و حمایت پدر در شرایط کیج کننده ای به سر می برند زیرا پدر هنگام مصرف مواد و نشأگی بسیار خوش خلق با عطوفت بوده و نقش نوازشگری اش از حد می گذرد هنگام خماری و دیر شدن مصرف بیقرار و عصبی است که کمترین توجهی را به نیازهای اساسی فرزند ندارد کودکانی که اسیر چنین شرایط و ساختار آسیبزایی هستند تفکر کودکانه خود به تدریج می آموزند .

که بین مهرورزی و عطوفت پدر مصرف مواد مخدر رابطه ای وجود دارد در نتیجه همواره در تفکر خود ماده مخدر را روزنه ای به سوی محبت و صفات خوب انسانی می پندارند و احتمالاً چنین تصوری احساس خوش بینی نسبت به مصرف مواد مخدر در این قبیل کودکان را ایجاد می کند .

و بر فضای این خانواده همواره نگرش و تشویش حاکم است زیرا هر لحظه بیم دستگیری پدر وجود دارد . رفت و آمدهای نامنظم پدر معاشرت های مشکوک و نگرانی ها می افزاید و به جای اینکه پدر نقش حمایتی خود را ایفا کند خود به حمایت شونده ای مبدل می گردد . به جای اینکه بر امور منزل نظارت و کنترل داشته باشد خود مورد نظارت و کنترل قرار می گیرد .

در بسیاری از موارد نقش نان آوری پدر به گونه ای عکس تغییر جهت می دهد یعنی به جای آن که دست پر به خانه باز گردد گاهی با دست پر از خانه بیرون می رود و اجناس منزل را برای فروش و تأمین مواد مخدر نابود می کند .

پدر با رفتار مشکوک خود کج رفتاری را به فرزندان می آموزد او زشتی مصرف مواد مخدر را برای آنها از بین می برد و در محیط منزل دسترسی به آن را برای فرزندان را آسان می سازد [۷]

 توصیه هایی به خانواده ها :