عنوان :

تحقیق عشق الهی

تعداد صفحات :۶۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

انسان به صورت فطری نیاز ومیل به پرستش دارد ودر طی زندگی باید این نیاز را برآورده سازد.
پرستش، دعا ونیایش به انسان اعتماد به نفس داده و از یاس وناامیدی بازمیدارد وبه تلاش وکوشش بیشتر دعوت می نماید واو را ازنگرانی خارج نموده آرامش را به او هدیه می کند. به خصوص هنگام حوادث سخت وطاقت فرسا به انسان نیرو، امیدواری وآرامش می بخشد وازنظر روانی اثر غیرقابل انکاری دارد.
در رابطه عاشقانه، عاشق همیشه در صددآن است که خواسته های معشوق را برآورده سازد واز هرجهت خود را شبیه معشوق نماید. این ویژگی عشق، می تواند تاثیر زیادی درچگونگی زندگی عاشق داشته باشد واو را همرنگ معشوق کند. در پرستش عاشقانه انسان عاشق به رنگ خدا در می آید وچه چیز بهتر از رنگ خدایی به خود گرفتن است، که در نهایت چون معبود سرشار از کمالات است انسان عاشق به کمال لایق خود می رسد ودر نتیجه آن می شود که جایی که ملک نرفت احمد رفت، وبه آنجا می رسد که چون زهرای مرضیه(س) تمام حجاب های حتی نورانی را پاره میکند و به وصال خداوند نائل می شود. از این رو بهتر است که انسان دارای اختیار، آگاهانه ومحققانه تلاش کند تا بهترین معبود را برای پرستش انتخاب کند وسپس اورا به بهترین شکل ستایش نماید که زیباترین ونزدیکترین جاده رسیدن به خداوند همان پرستش عاشقانه واز روی محبت می باشد که از معرفت وشناخت ناشی می شود.
نکته دیگری که دراین زمینه به دست می آوریم این است که چون محبت ودوستی میان خداوند وبندگانش دوسویه می باشد تنها انسان نیست که از مناجات با پروردگارش لذت می برد ودر حسرت دیدار او می سوزد بلکه، خداوند نیز ندای محبت آمیز بندگانش را دوست دارد وبه گفتگو ومجالست خالصانه آنان عشق می ورزد.
این تحقیق شامل ۳ فصل می باشد که عبارتند از :
فصل اول کلیات که شامل : تعریف و تبیین موضوع ، ضرورت و اهمیت تحقیق ، فایده و اهداف تحقیق ، پیشینه تحقیق ، سؤالهای تحقیق ، فرضیه ، روش تحقیق ، ساختار و محدوده تحقیق ، ساختار و محدوده تحقیق ، تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی ، مشکلات و موانع تحقیق ، مفهوم شناسی عشق
فصل دوم : انواع عشق ، عرفا و عشق ، عشق مجازی زمینه عشق حقیقی ، عشق مجازی ، زن جلوه ایی از جمال الهی ، مرد جلوه ایی از جمال الهی ، مثلث عشق ، مراتب عشق از دیدگاه عارفان ، اهمیت روحانی عشق بشری ، ماهیت عشق ، یاد خدا ، فضیلت ذکر ، حقیقت ذکر ، نهایت عشق در قرآن ، نحوه محبت خداوند به بندگان ، واژه عشق در قرآن ، عشق به خدا از منظر روایات ، محبوب ترین مردم نزد خدا ، انواع حب ، حب مقدس ، حب نامقدس
فصل سوم : آثار عشق الهی ، پیروی از دستورات خداوند ، بیمناکی در عین امیدواری ، کتمان محبت خدا و ترک ادعای آن ، انس به پروردگار ، اشتیاق به سوی خداوند ، رضا به قضای الهی ، سرانجام محبت پروردگار ، اسوه های عشق ورزی ، شکوه عبادت امام سجاد (ع) ، رابطه به آفریدگار ، ویژگی های عشق الهی ، پایداری عشق.
واژه های کلیدی: عاشق، عشق حقیقی و مجازی، آثار عشق

 فهرست مطالب

مقدمه ۱
فصل اول ۲
کلیات ۲
۱-۱-تعریف و تبیین موضوع ۴
ضرورت و اهمیت تحقیق-۲-۱ ۵
فایده و اهداف تحقیق-۳-۱ ۶
پیشینه-۴-۱ ۷
طرح مسئله و پرسشهای تحقیق-۵-۱ ۸
فرضیه تحقیق-۶-۱ ۹
-۷-۱روش تحقیق ۱۰
۱-۸-ساختار و محدوده تحقیق ۱۱
تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی-۹-۱ ۱۲
مشکلات و موانع تحقیق-۱۰-۱ ۱۳
۱-۱۱-تعریف عشق ۱۴
۱-۱۲-ماهیت عشق ۱۴
۱-۱۳-عشق تجلی فطرت ۱۶
۱-۱۴-عشق از پایه های اسلام ۱۹
۱-۱۵-تنها معشوق ۱۹
۱-۱۷-آثار عشق ۲۱
فصل دوم ۲۳
عشق حقیقی ومجازی ۲۳
۲-۱-انواع عشق ۲۵
۲-۲-عرفا و عشق ۲۵
۲-۳-عشق غیر الهی ۲۶
۲-۴-عشق و بیماری دلی ۲۶
۲-۵-عشق مجازی زمینه عشق حقیقی ۲۶
۲-۶-عشق مجازی ۲۸
۲-۷-زن جلوه‌ای از جمال الهی ۲۹
۲-۸-مرد جلوه‌ای از جمال الهی ۲۹
۲-۹-مراتب عشق از دیدگاه عارفان ۳۰
۲-۱۰-اهمیت روحانی عشق بشری ۳۱
۲-۱۱-یادخدا ۳۳
۲-۱۲-نهایت عشق در قران ۳۳
۲-۱۳-نحوه محبت خداوند به بندگان ۳۴
۲-۱۴-واژه عشق در قرآن ۳۴
۲-۱۵-عشق به خدا از منظر روایات ۳۵
۲-۱۶-محبوب ترین مردم نزد خدا ۳۶
۲-۱۷-انواع حب ۳۶
۲-۱۷-۲-حب نامقدس ۳۶
فصل سوم ۳۹
آثار عشق الهی ۳۹
۳-۱-آثار عشق الهی ۴۲
۳-۲-سرانجام محبت پرودگار ۴۷
۳-۳-عشق و مسیر خلقت الهی ۴۸
۳-۴-درخواست عشق از خداوند ۴۸
۳-۵-آنچه بندگان محبوبیت آن را از خداوند خواستارند ۴۸
۳-۶-اسوه های عشق ورزی ۴۹
۳-۷-رابطه با آفریدگار ۵۰
۳-۸-ویژگی‌های عشق الهی ۵۲
مقاله تحقیق ۵۴
نتیجه گیری ۵۷
راهکارها ۵۸

مقدمه

           پرستش از فطری ترین ویژگیها و نیازهای انسان می باشد و اینکه انسان چه چیزی را برای پرستش انتخاب کند نقشی اساسی و کلیدی در سعادت یا شقاوت او دارد و نیز در چگونگی زندگی انسان و انتخاب مسیرها و اهداف او تاثیرگذار می باشد.انسان برای براوردن نیازهای روحی، معنوی و مادی خود به پرستش می پردازد اما در این بین کسانی هستند که بدون هیچ چشم داشتی معبود را می پرستند و به فرموده امام علی(ع) خداوند را نه از ترس عذاب ونه به شوق بهشت می پرستند بلکه او را شایسته و لایق پرستش یافته اند لذا او را از روی اخلاص و عاشقانه می پرستند که این افراد از جمله کاملترین و با فضیلت ترین انسانها میباشند.

  عرفا و بزرگان اسلامی از نمونه های بارز اینگونه افراد هستند که زندگی آنها سرشار است از جلوه های محبت و عشق به خداوند.آنها بر این عقیده اند که عشق کلید همه معماها و رازهای پنهانی است .

    در عشق الهی عامل ظهور عشق بر خلاف عشق انسانی، که معشوق در آن وجودی محسوس دارد، ایمان به خداوند می باشد و چون خود ایمان از فضل خداست عامل پدید آمدن این نوع عشق نیز عنایت حضرت حق می باشد.

انسان طالب کمال، پرستش وستایش خداوند را ازروی عشق ومحبت انجام میدهدو عشق را نزدیکترین وسریعترین راه رسیدن به هدف می یابد.

این مجموعه مشتمل برسه فصل میباشد، فصل اول کلیات، فصل دوم عشق از منظر قرآن و روایات ، فصل سوم اثرات عشق الهی .

فصل اول

کلیات

۱-۱-تعریف و تبیین موضوع

      عشق حالتی از دوست داشتن و محبت شدید است که بر انسان غالب می شود ، قدرت و نیرویی عجیب دارد و می تواند مانند اکسیری باشد . عشق خاصیتی عجیب دارد و عاشق را وا می دارد که خود را از هر جهت شبیه و مانند معشوق نماید به همین جهت گفته اند که عاشق اگر رنگی از معشوق به خود نگیرد در عشق خود صادق نیست البته هر نوع عشقی این ویژگیها را دارد اما عشق مذموم انسان را به انحطاط و سقوط می کشاند ولی عشق الهی انسان را به سعادت و کمال رهنمون می شود.

   اما عشق انسان به خداوند که از روی اخلاص و محبت است و  از معرفت و شناخت انسان نسبت به خداوند سرچشمه می گیرد و یک رابطه دو طرفه می باشد بین انسان و آفریدگارش. در این رابطه انسان عاشق تنها چیزی که می خواهد وصال با معشوق است  و فنا شدن در راه دوست هدف نهایی او میباشد.

  حال باید دید انسانها تا چه حد می توانند از عشق برای رسیدن به کمالات بهره ببرند و آیا عشق مجازی می تواند مقدمه عشق الهی باشد و اثرات عشق در زندگی عاشق چیست ؟ و اصلأ عشق از نظر قرآن و روایات ممدوح است یا مذموم ؟

 ضرورت و اهمیت تحقیق-۲-۱

  عشق واژه ی آشنا برای افراد بشر می باشد و ما این کلمه را از افراد مختلفی می شنویم به خصوص در میان قشر جوان . عشق قدرتی عجیب  دارد اگر با فردی عجین شد به او جرأت و جسارت فراوان می دهد و عاشق را همرنگ معشوق می کند و به قول شاعر به جایی می رسد که عاشق و معشوق می گردد یکی.

  عرفا می گویند : کیمیایی که بشر به دنبال آن می گردد همان عشق است . اما عشق دو لبه تیز دارد اگر زمینی باشد  و از جنس حرام و فحشا با قدرت خارق العاده ایی که دارد می تواند فرد را از صراط الهی منحرف و او را کالانعام بل هم اضل گرداند ولی اگر الهی باشد و آسمانی و در محدوده شرع می تواند چون کیمیا مس وجود عاشق را تبدیل به طلا کند و عاشق را صبغه الهی بدهد و مَن اَحسَنُ مِنَ الله صِبغه .

  از آنجا که شاید هر یک از افراد بشر با عشق همراه و قرین گردند و در پی آن به سعادت یا شقاوت نز دیک گردند به نظر می رسد لازم است مفهوم عشق و آنچه در پیرامون آن وجود دارد و نیز عاشق و معشوق و عاقبت عشق دقیقأ مورد برسی قرار بگیرد ، تا بشر بتواند از محاسن آن استفاده نموده  ، از معایبش حذر کند.

 فایده و اهداف تحقیق-۳-۱

    با توجه به شرایط کنونی دنیای انسانها رواج فرقه ها و گروه های مختلف مذهبی که برخی در نهایت انحطاط و سقوط می باشد مانند شیطان پرستها و تلاشهای استعمار در جهت بهره  برداری از انسانها و به بردگی و انحراف کشیدن آنها .

   لذا خداپرستان هم باید تلاشی در خور برای ترویج خداپرستی داشته باشد و از آنجا که در بین انسانها افرادی را می بینیم که از فرط دوری از حقیقت در تشنگی به سر می برند و دچار بحرانهای روحی و معنوی شده اند و نیاز شدید دارند به پرستش صحیح و سالم و بر اساس فطرت پاک خدایی .

   پس بررسی در زمینه پرستش و بهترین نوع پرستش می تواند تلاشی باشد در جهت نشان دادن راه و نجات دادن عده ایی از سر در گمی و هدایت افراد به سمت کامل ترین شیوه های پرستش.

 پیشینه-۴-۱

    تاریخ زبان دعا همزاد تاریخ بشر است. تاریخ پرستش به پیدایش انسان وهبوط آدم(ع) بازمیگردد. احساس نیاز، خواستن وناتوانی از درون وبرون همواره با انسان بوده وهمین احساس از اولین احساسات وادراکات آدمی بوده است ، این احساس در آدمی او را به سمت کمال وجودی کامل سوق می دهد . انسان های عاشق در طول تاریخ  همیشه معشوق را دارای کمالاتی می دیده اند و شیفته وجود او می شدند و آن را آبی بر عطش درون خود می دیدند .

تاریخ بشریت پراست از نمونه های متعدد از انسانهای عاشق که بسته به نوع معشوق ، زندگی حالات و کمالات آنها متفاوت از دیگران بوده در این میان آنها که عاشق خداوند بوده اند از شگفت ترین نمونه های این وادی هستند البته از آنجا که وادی عشق چندان ایمن از خطرات نبوده و نیست برخی نیز در این مورد به انحراف افتاده اند.

 طرح مسئله و پرسشهای تحقیق-۵-۱

 سوال اصلی:

جایگاه عشق از دیدگاه روایات چکونه است؟

سوالهای فرعی:

۱-ماهیت عشق چگونه است؟

۲-در رابطه انسان با خداوند عشق چه نقشی دارد؟

۳- انواع عشق از دید روایات کدام است؟

۴- آثار عش در زندگی عاشق چیست؟

  فرضیه تحقیق-۶-۱

   به نظر می رسد معنا و مفهوم و چگونگی عشق از دیدگاه روایات راهی مطمئن در جهت عشق ورزی حقیقی می باشد ، و نجات از عرفانهای کاذب .

 -۷-۱روش تحقیق

  تحقیق حاضر بر اساس نگرش از نوع تحقیقات کاربردی است و به اعتبار موضوع عبادی-اخلاقی و دینی است.روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده که با بررسی کتب دینی و اخلاقی مطالب آن به صورت فیش برداری گرداوری شده است و همچنین از سایتهای اینترنتی نیز استفاده گردیده

 ۱-۸-ساختار و محدوده تحقیق

این تحقیق شامل ۳ فصل می باشد که عبارتند از :

فصل اول کلیات که شامل : تعریف و تبیین موضوع ، ضرورت و اهمیت تحقیق ، فایده و اهداف تحقیق ، پیشینه تحقیق ، سؤالهای تحقیق ، فرضیه ، روش تحقیق ، ساختار و محدوده تحقیق ، ساختار و محدوده تحقیق ، تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی ، مشکلات و موانع تحقیق ، مفهوم شناسی عشق

فصل دوم  : انواع عشق ، عرفا و عشق ، عشق مجازی زمینه عشق حقیقی ، عشق مجازی ، زن جلوه ایی از جمال الهی ، مرد جلوه ایی از جمال الهی ، مثلث عشق ، مراتب عشق از دیدگاه عارفان ، اهمیت روحانی عشق بشری ، ماهیت عشق ، یاد خدا ، فضیلت ذکر ، حقیقت ذکر ، نهایت عشق در قرآن ، نحوه محبت خداوند به بندگان ، واژه عشق در قرآن ، عشق به خدا از منظر روایات ، محبوب ترین مردم نزد خدا ، انواع حب ، حب مقدس ، حب نامقدس

فصل سوم : آثار عشق الهی ، پیروی از دستورات خداوند ، بیمناکی در عین امیدواری ، کتمان محبت خدا و ترک ادعای آن ، انس به پروردگار ، اشتیاق به سوی خداوند ، رضا به قضای الهی ، سرانجام محبت پروردگار ، اسوه های عشق ورزی ، شکوه عبادت امام سجاد (ع) ، رابطه به آفریدگار ، ویژگی های عشق الهی ، پایداری عشق.

 تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی-۹-۱

 عاشق

در معارف و معاریف جلد ۷ صفحه ۱۷۲ عاشق به معنای شیفته دل آمده است .

کتاب آذر تاش آذر نوش صفحه ۴۳۹ عاشق را دلباخته ، هوادار و شیفته آورده است .

عاشقانه

فرهنگ فارسی معین جلد ۲ صفحه ۱۵۹۳ عاشقانه را به طور عاشقی ، همچون عاشقان و عاشق وار معنا کرده است.

در فرهنگ دهخدا جلد ۳۴ صفحه ۱۲ عاشقانه به معنای عاشق وار ، از روی عشق ، از کمال محبت و با نهایت میل آمده است.

عشق

فرهنگ عمید عشق را شیفتگی ، دلدادگی ، دلبستگی و دوستی مفرط معنا کرده است

 مشکلات و موانع تحقیق-۱۰-۱

   مشکل عمده ای که در طی انجام این کار وجود داشت کمی وقت و زمان بود که مجبور شدم این مجموعه را در مدتی بسیار اندک به انجام برسانم.

 ۱-۱۱-تعریف عشق

   عشق یکی از مقامات عارفانه است مقام عشق،‌میل و علاقه کلی قلب به جانب محبوب و دوری از غیر او و همیشه مقصود بودن محبوب و صرف همت برای اوست. در این صورت محبت استوار می شود. و صورت آن محکم و سلطنت آن گسترده و اتش سوزان شوق چیره می گردد اگر چه عشق لازمه محب است، با نگاه به صورت‌های زیبا و خوبی‌های کامل و گران قدر و شکل‌های لطیف معانی، خماری نگاه‌هایی که اراده را هدف سازد، عشق را تجدید می‌کند و آن را از هر طرف به سوی محب می کشد و شوق او را از هر جانب تازه می گرداند، محب گروگان دلدادگی و گرفتار بیماری می گردد.

 ۱-۱۲-ماهیت عشق

  نوشتن درباره عشق را چه سود؟ برای فهم ماهیت عشق، باید تجربه‌اش کرد؛ همان‌طور که مولانا جلال‌الدین گفته است.

   هرچه گویم عشق را شرح و بیان چون به عشق آیم، خجل گردم از آن در عین حال، نوشتن درباره عشق، هرچند فقط، با کلمات و مفاهیم سروکار پیدا می‌کند، ولی قادر است به نوعی روح و روان خواننده را بدان متوجه و متفطن سازد و این خود می‌تواند او را مهیا کند تا تجربه‌ای هر چند محدود از عشق داشته باشد؛ ولی خود عشق را نمی‌توان به توصیف عشق، محدود کرد، هر قدر هم روشن و شاعرانه باشد. با همه این احوال سخن آنان که خود به واقع عاشق بوده‌اند، می‌تواند اسباب یادآوری شود و عشقی را که در جان همه مردان و زنان خانه‌ دارد، در درون برخی افراد بیدار سازد. با سخن مناسب می‌توان آتش عشق را برافروخت اگر گوهر جان آماده سوختن در این آتش باشد؛ بدون این آتش، زندگی ارج و اعتبار خود را از کف می‌دهد؛ باز هم به قول مولانا: هرکه این آتش ندارد، نیست باد!

   حال با مابعدالطبیعه عشق آغاز می‌کنیم. عشق جزء جدایی‌ناپذیر واقعیت است. عشق چیزی است که موجودات را جذب یکدیگر و نیز جذب مبدأشان می‌کند. عشق چیزی نیست مگر آتشی که نورش روشنایی می‌دهد و گرمایش دل را زنده می‌کند و حیات‌بخش است. همچنین عشق طوفانی است که قادر است نفس را زیرورو و زندگی روزمره را نابود کند. عشق زندگی است، ولی می‌تواند مرگ نیز باشد. عشق مستلزم شوق و رنج فراق و همچنین جذبه وصال است. به علاوه عشق از شئون و اطوار وجود، جدایی ناپذیر است. فقط در مسیحیت نیست که خدا را عشق دانسته‌اند، بلکه برطبق قرآن کریم نیز یکی از اسمای حضرتش عشق یا «الودود» است. و از آنجا که عشق جزء ذات‌الهی است، همه وجود که صادر از اوست، سرشار از عشق است. همان‌طور که قرآن می‌فرماید: «خداوند نور آسمان‌ها و زمین‌ است»، نورانیت این نور با علم مرتبط است و گرمایش با عشق. هیچ عرصه‌ای از عرصه‌های وجود نیست که عشق درآن یافت نشود، مگر از منظر خاصی در مرتبه بشری که در آن خداوند ما را مختار قرارداده است که عشق بورزیم یا نورزیم؛ ولی در مرتبه بشری نیز می‌توان گفت حتی کسانی هم که به خدا یا همسایه عشق نمی‌ورزند، هنوز به خودشان عشق می‌ورزند.

   تا آنجا که به عالم مربوط است، اگر فقط به حقیقت عشق آگاه شویم، عشق را در جای جای آن به عیان می‌توان دید. شاخه‌های درختان، به دلیل عشق در جهت نور می‌بالند و حیوانات براثر عشق از فرزندان‌شان مراقبت می‌کنند. حتی افلاک به دلیل نیروی عشق در حرکت‌اند که ما این نیرو را به صرف نیروی فیزیکی و کمی تنزل می‌دهیم و آن را «گرانش» می‌نامیم. همان‌طور که دانته در پایان کمدی الهی می‌نویسد، وصال روحانی غایی مستلزم تجربه و درک این معناست «عشق که خورشید و دیگر ستارگان را حرکت می‌دهد.»

  عشق، همانند رحمت، در شریان‌های عالم جاری است و ما انسان‌ها می‌توانیم به معشوق‌مان، از یک مخلوق زمینی، به ویژه یک شخص انسان گرفته تا خود خدا عشق بورزیم و می‌ورزیم؛ ولی در حقیقت عشق با خدا آغاز می‌شود، نه با ما. مسیح(ع) در دو فرمان اساسی به پیروانش فرمود: «نخست به خدا که به خلقتش عشق می‌ورزد و سپس به همسایه، عشق بورزید.» قرآن کریم بنیاد مابعدالطبیعی این عشق را به دست می‌دهد؛ بدین صورت که می‌فرماید: خدا مردمی را خواهد آورد که «یحبهم و یحبونه» آنان را دوست می‌دارد و آنان نیز او را دوست دارند» [۱]این آیه که عارفان در حین قلم زدن درباره عشق بارها آن را نقل کرده‌اند، روشن می‌سازد که پیش از هر چیز خداوند به آفریده‌هایش عشق می‌ورزد و در نتیجه این عشق، ما می‌توانیم به او عشق بورزیم. به علاوه، همان‌طور که در دو فرمان مسیح(ع) آمده است، محبت خداوند بر محبت همسایه که به معنای همه آفریده‌هاست و فقط به معنای انسان‌ها نیست، تقدم دارد.

    بنابر این از نگاه بشری، عشق به لحاظ مابعدالطبیعی و بنابر تبیین عارفان، مراتبی دارد: اول از همه عشق خداوند به خویش است و سپس عشق او به آفریده‌هاش، از جمله ما انسانها؛ و در نتیجه همین عشق خداوند به آفریده‌هایش، عشق در حقیقت موجودات در همه مراتب هستی، جریان دارد. پس از آن عشق ما به خدا وجود دارد و بالاخره عشق ما به دیگر موجودات که در نظر خداباوران، برگرفته از عشق به خداست؛ بنابر این فهم معنوی عشق از عشق نفس به خودش، عشق دروغینی که در بیشتر مردان و زنان معمول شده است، فراتر می‌رود. فقط از طریق این سلسله مراتب و رابطه میان مراتب مختلف آن، نیروی معنوی و تحول‌آفرین عشق که حتی می‌تواند عشق نفس به خود را تبدیل به عشق به خدا و دیگران کند، قابل فهم است؛ ولی عامل دیگری با ماهیت دقیق‌تر هم در این میان وجود دارد و این عامل، ابزار و همچنین محتوای وحیی است که ما را به خدا پیوند می‌دهد.

آیا می‌توان به عنوان یک مسیحی، عاشق خدا بود، بی‌آنکه به مسیح(ع) عشق ورزید؟ پاسخ کاملاً روشن است.

   همین حقیقت در مورد اسلام نیز صدق می‌کند؛ در این دین عشق به پیامبر(ص) شرط لازم برای عشق به خداست. می‌توان این حقیقت را این گونه خلاصه کرد: برای عشق ورزیدن به خدا، ابتدا او باید به ما عشق بورزد، و خداوند دوست نمی‌دارد کسی را که به پیامبر یا پیام آن پیامبر عشق نورزد.

   از آنجا که عشق با خداوند آغاز و از او صادر می‌شود، عشق حقیقی در این عالم، در نهایت جز عشق به خدا نیست. مسیحیان صدر مسیحیت از دو واژه آگاپه  و ارس  برای فرق گذاشتن میان عشق الهی و بشری یا کیهانی استفاده می‌کردند و این تمایز هنوز برای بخش اعظم الهیات مسیحی، به خصوص الهیات کاتولیک، محوریت دارد. عرفا راه متفاوتی در پیش می‌گیرند. آنها با تلقی «ارُس» به عنوان سایه و نردبان آگاپه، تمایز اکیدی میان این دو قائل نمی‌شوند. بلکه از عشق حقیقی، یعنی عشق انسان به خداوند و عشق مجازی سخن می‌گویند و عشق مجازی شامل همه انواع عشقی است که به ظاهر خارج از پیوند عاشقانه میان خدا و انسان‌ها و مستقل از آن است. برطبق این دیدگاه، بیشتر آنچه را که عشق می‌انگاریم، به هیچ وجه عشق حقیقی نیست، بلکه فقط به معنای مجازی است. به علاوه سلسله مراتب دیگری در عشق وجود دارد که از مراتب مختلف عشق مجازی تا عشق حقیقی امتداد می‌یابد؛ عشق حقیقی همیشه خدا را در بر دارد و می‌تواند عشق به کسی یا چیزی را، ولی البته در خدا، شامل شود. در عین حال حتی عشق مجازی هم کورسویی از عشق حقیقی است؛ زیرا در نهایت فقط یک عشق با مراتب متعدد تجلی وجود دارد.

 ۱-۱۳-عشق تجلی فطرت

 دعای صبح و آه شب کلید گنج مقصود است

                                 بدین راه و روش میرو که با دلدار پیوندی

یاری گرفتن از موجودات ماورایی برای غلبه بر نیروهای مختلفی که آدمی را احاطه کرده‌اند، همیشه و همه جا در زندگی بشر مشاهده می‌شود. در این کوران حوادث و بحران‌های زمان، انسان سرگردان با مواجهه این جریانات مختلف، همواره به دنبال التیام و آرامش و ارتباط و انس با منبع غنی ماورایی است.
این کنش و یا حتی واکنش نفس آدمی را هر چه که بنامیم، حقیقت آن چیزی به جز خواندن خداوند نیست، هر چند خدا در هر دین و مذهبی به گونه ای خاص معرفی شده و با تلقی پیروان سایر ادیان متفاوت می‌باشد. ما این حقیقت را دعا می‌نامیم.

  اشتراک همه انسانها در دعا کردن، ما را به عاملی مشترک در درون همه انسانها رهنمون می‌شود. که ریشه در فطرت آدمیان دارد.[۲]

       فطرت، نوعی خاص از آفرینش است که مخصوص انسان بوده و هیچ گاه تغییر نمی‌کند[۳]، هر چند ممکن است گاهی در تلاطم حوادث و غفلت‌ها دچار ضعف و فتور گردد، اما هرگاه که این پرده‌ها از برابر دیدگان حقیقت جوی آدمی به کناری روند فطرت انسانی مجال بروز و ظهور می‌یابد. ناهمواری‌ها و مشکلاتی که آدمی در برون رفتن از آنها هیچ دست آویزی نمی یابد، مهمترین عرصه تجلی این خصوصیت ذاتی انسان است. این نکته در قرآن کریم، در آیات ۸ سوره زمر، ۶۵ عنکبوت و ۳۲ لقمان، مورد اشاره و بلکه تصریح قرار گرفته است.[۴]خداوند متعال در این آیات کار کرد فطرت انسانی را در مواقع خطر به تصویر می‌کشد، مسافرت دریایی و گرفتاری در میان امواج سهمگین یکی از مواردی است که امید انسان را از دست یابی به ساحل نجات از بین می‌برد، و دقیقا در همین حالت است که انسان در درون خود راه نجاتی را می‌یابد و دست به دعا بر میدارد. همین حقیقت در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نیز مورد تاکید قرار گرفته است.[۵] بنابر این دعا تجلی فطرت خدا خواه و خدا شناس آدمی است. دکتر آلکسیس کارل نویسنده و انسان شناس فرانسوی، در نگاشته کوتاهی که درباره نیایش دارد، این احساس را احساس عرفانی نامیده و دعا را کشش روح به سوی کانون غیر مادی جهان، پرواز روح به سوی خدا، پرستش عاشقانه نسبت به مبدا حیات می‌خواند.[۶]

    در قرآن کریم دعا سبب توجه و اعتنای خداوند به انسان معرفی شده است، به گونه ای که می‌فرماید اگر دعای شما نبود خداوند به شما اعتنا نمی کرد.[۷]در روایاتی که در باب دعا وارد شده است، نکاتی وجود دارد که در یافتن علت این توجه خاص و نیز در شناخت حکمت نهفته در دعا، ما را یاری می‌کند. همانند این که: حتی اگر بند کفشتان هم پاره شد آن را از خدا بخواهید[۸] و یا این که از طرف خداوند خطاب به حضرت موسی شده است که نمک غذایت را هم از من طلب کن.[۹] در حالی که می‌دانیم خداوند متعال تمام عالم را در اختیار انسان قرار داده است.[۱۰]امام باقر ـ علیه السلام ـ نیز در روایتی در ذیل آیه«ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین.»(۶۰ غافر) مراد از این عبادت را دعا ذکر کرده‌اند.[۱۱]و لذا به تفسیر ابن فهد حلی، عالم بزرگ شیعی کسانی که در مقابل دعا استکبار نمایند کافر خوانده شده‌اند.[۱۲] و می‌دانیم که هدف از خلقت انسان عبودیت دانسته شده است.[۱۳]

    نتیجه آن که، دعا مظهر بندگی انسان است، بندگی آن است که انسان در مقابل پرودگار عالم از خود اراده ای نداشته باشد و تمام عالم را در ید قدرت او ببیند. اگر کسی این جهان بینی را نداشته باشد و برای غیر خدا قدرتی در عرض او به رسمیت بشناسد از دایره توحید خارج شده و داخل عرصه شرک و کفر می‌گردد. و دعا به محضر خداوند به معنی نفی قدرتهای غیر الهی است. و هر چه انسان در توحید به مراتب بالاتری برسد.

    دعای او نیز بیشتر و خالص تر می‌شود و به همین دلیل در روایت آمده است که هر که خدا را بیشتر بشناسد دعایش هم بیشتر خواهد شد.[۱۴] و چنین فردی حتی برای تهیه نمک غذا هم در خود استقلال نمی بیند و این نهایت توحید افعالی است. و برای بیان همین نکته است که در روایات تاکید شده است که هنگام دعا از دیگران نا امید باشید و همه امیدتان به خدا باشد.[۱۵] پس مهم ترین حکمت و فلسفه دعا این است که دعا اعلام بندگی است و اظهار فقر و وابستگی به منبع لایزال الهی و غنای مطلق« اوست. نکته دیگری که در دعا وجود دارد و از جهت دیگر بندگی انسان را به ثبوت می‌رساند، این است که خداوند خود به این عمل امر فرموده است و دعا کردن انجام یکی از فرامین الهی است. «ادعونی استجب لکم»[۱۶]، «ادعوا ربکم تضرعا و خفیه»[۱۷]حکمت دیگر دعا رسیدن به اهداف، از طریقی غیر از طریق مرسوم است، توضیح آنکه: می دانیم که انسان با تمامی دانایی و توانایی در مقابل بسیاری از نیروهای شناخته و ناشناخته عالم کاری از پیش نمی برد در حالی که در موارد فراونی نیازمند غلبه بر این نیروهاست، و نیز می‌دانیم همه عالم به اراده الهی اداره می‌شود و او بر هر کاری تواناست، با توجه به این دو نکته آشکار می‌شود که دعا و طلب از خدا در واقع، به معنی به خدمت گرفتن نیروها و قوای موجود در جهان می‌باشد. یعنی دعا نیز یکی از ابزار و وسایلی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است تا او را به اهدافش برساند، و شاید به همین دلیل باشد که در روایت آمده است که دعا قضای حتمی را نیز بر می‌گرداند.[۱۸] و یا اینکه پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) دعا را سلاح مومن برای غلبه بر دشمنان و نیز فراوانی رزق او دانسته‌اند.[۱۹] و به تعبیر امیر المؤمنین(علیه السلام) کلید خزائن الهی در اختیار انسان نهاده شده است.[۲۰]

عالی ترین حکمت موجود در دعا این است که موجب تقرب به خداست، دعا فرصت مناجات و نجوای بی‌واسطه و انس با پروردگار عالم است که در حقیقت برترین امتیاز و ویژگی را دعا داراست.

امام صادق(علیه السلام) در حدیثی می‌فرمایند: شما با هیچ وسیله ای همانند دعا نمی توانید به خدا نزدیک شوید[۲۱]. ایشان در روایت دیگری فرموده اند نزد خدای عزو جل منزلتی است که فقط با مسألت و دعا می‌توان به آن مقام رسید.[۲۲]

گویند تمنایی از دوست بکن سعدی

                                                                   جز دوست نخواهم کرد از دوست تمنایی

 ۱-۱۴-عشق از پایه های اسلام

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه  پایه های اسلام را از محبت می داند از انجا که می فرماید:ثُمَ اِنَّ هذا الاسلامَ دینُ الله الذی اصطفاهُ لِنَفسه و اصطَنَعهَ علی عینهِ وَ اصطَفاهُ خیرَه خَلقِه وَ أقامَ دَعائمهُ علی مَحَبَتِه

سپس آگاه باشید که اسلام آیینی است که خداوند برای خویش برگزیده و پایه ای آن را بر محبت قرار داده است .[۲۳]

 ۱-۱۵-تنها  معشوق

فَأَسألَکَ یا مولایَ سُؤال َمَن … لا وَلِیَّ لَهُ دُونَکَ

پس ای مولای من ، از تو درخواست می کنم، درخواست کسی که دوستی برایش غیر تو نیست.[۲۴]

 ۱-۱۶- عشق نمود خداخواهی و خداجویی

   این ویژگی در فطرت همه انسان‏ها نهفته است. انسان‏ها حتی کسانی که در پیدا کردن مصداق حقیقی خداوند به اشتباه و انحراف رفته‏اند همیشه به سراغ خدا و پرستش اویند.

حضرت امام سجاد علیه‏السلام در صحیفه سجادیه در نخستین دعا بیانی دارد که به فطرت خداجوی انسان اشاره می‏کند:

   به قدرت و توانایی خود آفریدگان را آفرید، و آنان را به اراده و خواست خویش به وجود آورد بی این که از روی مثال و نمونه‏ای باشد، سپس آنان را در راه اراده و خواست خویشتن روان گردانید، و در راه محبت و دوستی به خود بر انگیخت.[۲۵]

   امام علیه‏السلام در دعاهای بیست، بیست و یک، بیست و هشت، پنجاه و دعاهای بسیار دیگر،[۲۶] بیاناتی دارند که اشاره به خدا خواهی و خدا جویی انسان به هنگام اضطرار و تنگناها دارد. ایشان در یکی از این دعاها به خداوند عرضه می‏دارد:

    بار خدایا مرا چنان قرار ده که هنگام اضطرار به (کمک و یاری) تو (بر دشمن) حمله آورم، و هنگام نیازمندی از تو بخواهم، و هنگام درویشی (یا ذلت و خواری) به‏درگاه تو زاری کنم، و مرا چون بیچاره شوم به یاری خواستن از غیر خود و چون فقیر گردم به فروتنی برای درخواست از غیر خویش و چون بترسم به زاری کردن پیش غیر خود آزمایش مفرما.[۲۷]

   هدف امام علیه‏السلام از طرح مفهوم خدا خواهی، که از مبانی تربیتی در اسلام به حساب می‏آید، توجه دادن انسان‏ها به فطرت خداجویشان است، این گرایش، از طریق توجه دادن انسان به خدا، در اصلاح رفتارهای وی تأثیرگذار است. انسان خداجو به‏خاطر فطرت خدا خواهی‏اش همیشه خدا را در نظر دارد و در اثر همین توجه، آلوده به گناه و معصیت خدا نمی‏شود و رفتارهایش با نیت خالص و در جهت تقرب به خدا انجام می‏پذیرد.

 ۱-۱۷-آثار عشق

   از جمله آثار عشق، به دست آوردن ارزش و کسب منزلت، نزد پروردگار عالم خواهد بود در سوره فرقان می خوانیم:«قل ما یعبوا بکم ربی لولا دعاوکم»؛ «بگو پروردگارم ارجی برای شما قائل نیست اگر دعای شما نبود» مفهوم آیه این است که اگر جایگاه و منزلتی نزد خداوند دارید به خاطر دعا و نیایش است.

امام صادق (ع) نیز می فرماید:«نزد خدای متعال، مقام و منزلتی است که کسی به آن مقام نمی رسد مگر به درخواست و دعا.»

  امام صادق (ع) در جمله دیگری می فرماید:«نزد خداوند مقامی است که جز با دعا و تقاضا، نمی توان به آن رسید و اگر بنده ای، دهان خود را از دعا فرو بندد و چیزی تقاضا نکند، چیزی به او داده نخواهد شد، پس از خدا بخواه تا به تو عطا شود؛ چرا که هر دری را بکوبید و اصرار کنید، سرانجام گشوده خواهد شد.»

  اعمال عبادی هر کدام به نوبه خود، رابطه انسان با پروردگار جهان را برقرار نموده عبد را به خدای سبحان، نزدیک تر می نماید و باعث محبوبیت انسان، نزد خداوند می شود، دعا و نیایش که بهترین عمل عبادی است باعث می شود انسان دعا کننده را، خداوند دوست داشته باشد.

   امام باقر (ع) می فرماید:«به راستی خدای عزوجل از میان بندگان مومن خود، آن بنده را دوست دارد که بسیار اهل دعا و نیایش باشد بر شما باد که هنگام سحر تا طلوع خورشید را برای دعا انتخاب کنید زیرا در این ساعات، درهای آسمان، گشوده می شود و روزی بندگان تقسیم می گردد و خواسته های بزرگ به اجابت می رسد.» [۲۸]

     خدای سبحان نیز به خاطر دعا و نیایش حضرت ابراهیم (ع) از او تجلیل و تمجید می نماید آن جا که می فرماید:«ان ابراهیم لحلیم اواه منیب» (هود ۷۵) امام باقر (ع) در بیان آیه می فرماید:«اواه کسی است که بسیار دعا می کند.»[۲۹] امام علی (ع) نیز می فرماید:«محبوب ترین عمل نزد خداوند دعا و نیایش است.» [۳۰]دوست داشتن عملی، باعث محبوبیت عامل آن، خواهد شد.

 ۱-۱۸-توبه کنندگان و وجوب محبت خداوند