عنوان :

مقاله ارزشیابی آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی برای کودکان ۳ و ۴ ساله دچار آسیب شنوایی شدید و عمیق فارسی زبان

تعداد صفحات :۸۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

آسیب شنوایی در کودکان منجر به عوارض سوء متعددی می‌گردد که از جمله این عوارض مشکلاتی در کسب مهارت‌های شنوایی (یعنی کشف صدا، تمایز اصوات، شناسایی اصوات، درک گفتار و …)، مشکلاتی در رشد طبیعی زبان، مشکلات عدیده گفتاری و غیره می باشند. برای غلبه بر این عوارض سوء، پس از آن که کودک مناسب‌ترین وسیله کمک شنوایی را دریافت نمود، باید آموزش‌های ویژه در حیطه‌های گوناگون توانبخشی شنوایی مثل، تربیت شنوایی، زبان‌آموزی، تولید و اصلاح گفتار، مشاوره و غیره به فراخور نیاز کودک ارائه شود. ترتیب شنوایی، نوعی آموزش ویژه برای ایجاد و یا بهبود مهارت‌های شنوایی است. اما چگونه می‌توان فهمید که سطح مهارت‌های شنوایی کودک چقدر است و او به کدامیک از آموزش‌ها در حیطه تربیت شنوایی نیاز دارد؟بنابراین در این پژوهش به بررسی ارزشیابی آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی برای کودکان ۳ و ۴ ساله دچار آسیب شنوایی شدید و عمیق فارسی زبان شهر تهران پرداختا شده است. این مطالعه از نوع تحلیلی و غیرمداخله‌ای است زیرا تأثیر میزان کم‌شنوایی (شدید و عمیق) و سن کودک (۳ یا ۴ ساله) را بر امتیازهای آزمون ساخته شده به منظور تعیین اعتبار ساختاری بررسی می‌کند و همچنین مقایسه‌ای را بین امتیازهای آزمون اولیه و مجدد در کودکان مورد بررسی برای تعیین پایایی آزمون ارائه می‌دهد. این مطالعه به روش بررسی مقطعی انجام شده چرا که جمع‌آوری اطلاعات و اجرای آزمون بر هر یک از کودکان، در یک دوره زمانی کوتاه (حداکثر ۱ ماه) انجام شده است. همه کودکان ۳ و ۴ ساله دچار افت شنوایی شدید و عمیق فارسی زبان کلاس‌های پیش‌دبستانی مدارس باغچه‌بان شماره‌های ۵ و ۷ تهران و مرکز توانبخشی شهید جلایی‌پور و کودکانی با مشخصات مذکور که در کلاس‌های تربیت شنوایی کلینیک شنوایی‌شناسی دانشکده علوم توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران شرکت می‌کرده‌اند و یا توسط اساتید تربیت شنوایی دانشکده معرفی شده بودند، مدنظر قرار گرفتند.

تعداد کل کودکان ۳ و ۴ ساله دچار کم‌شنوایی شدید و عمیق موجود در مراکز فوق ۴۱ نفر بود که با توجه به معیارهای انتخاب نمونه، در نهایت ۲۵ کودک ۳ و ۴ ساله دچار کم‌شنوایی شدید و عمیق مورد بررسی قرار گرفتند که از این میان ۱۴ نفر دختر، ۱۱ نفر پسر، ۱۰ کودک ۳ ساله و ۱۵ کودک ۴ ساله بودند و به ترتیب ۸ و ۱۷ کودک، دچار کم‌شنوایی شدید و عمیق بودند.

برای تعیین تأثیر میزان آسیب شنوایی (کم‌شنوایی شدید و عمیق) بر امتیاز هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون به منظور تعیین اعتبار ساختاری، از آزمون استفاده شد که میزان کاهش امتیازها در هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون در گروه کودکان دچار کم‌شنوایی عمیق نسبت به گروه کودکان دچار کم‌شنوایی شدید نشان داده شد، همچنین برای تعیین تأثیر سن بر امتیاز هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون نیز از آزمون T-Test استفاده شد. برای پاسخ به این سؤال که آیا امتیاز هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون در گروه‌های مختلف کودکان دچار آسیب شنوایی در آزمون مجدد با آزمون اولیه تفاوت معنی‌داری دارد یا خیر؟ ضریب همبستگی در تمام زیرآزمون‌ها و کل آزمون بین آزمون اولیه و مجدد تعیین شد و پایایی آزمون به دست آمد.

واژه های کلیدی: مهارت‌های شنوایی، کشف صدا (آگاهی از صدا)، درک گفتار، آزمون‌های ملاک مرجع، آسیب شنوایی

 فهرست مطالب

طرح پژوهش   ۷
۱-۱- عنوان پژوهش   ۷
۱-۲- بیان مسئله   ۷
۱-۳- اهداف پژوهش   ۱۱
۱-۳-۱- هدف کلی   ۱۱
۱-۳-۲- اهداف ویژه   ۱۱
۱-۴- سؤالات پژوهش   ۱۲
۱-۵- تعریف مفاهیم و متغیرها   ۱۲
۱-۵-۱- مهارت‌های شنوایی   ۱۲
۱-۵-۲- کشف صدا (آگاهی از صدا)   ۱۳
۱-۵-۳- تمایزگذاری بین اصوات   ۱۳
۱-۵-۴- شناسایی اصوات   ۱۳
۱-۵-۵- درک گفتار   ۱۴
۱-۵-۶- آزمون‌های ملاک مرجع   ۱۴
۱-۵-۷- آزمون‌های هنجار مرجع   ۱۴
۱-۵-۸- روایی محتوایی    ۱۵
۱-۵-۱۰- پایایی   ۱۵
۱-۵-۱۱- آسیب شنوایی   ۱۵
۱-۵-۱۲- سن تقویمی   ۱۶
۱-۵-۱۳- سن تشخیص آسیب شنوایی   ۱۶
۱-۵-۱۴- سن وقوع آسیب شنوایی   ۱۷
۱-۵-۱۵- نوع آموزشهای مخصوص ناشنوایان   ۱۸
۱-۵-۱۶- میزان آموزشهای دریافتی کودک   ۱۹
۱-۵-۱۷- نوع و آرایش سمعک   ۲۰
۱-۵-۱۸- نوع سمعک   ۲۰
۱-۵-۱۹- سن کودک هنگام دریافت سمعک   ۲۱
۱-۵-۲۰- معلولیت‌های اضافی   ۲۱
۱-۵-۲۱- صدای آزمونگر   ۲۲
۲-۱- ویژگی‌های گفتار کودکان دچار آسیب شنوایی:   ۲۴
۲-۱-۱- اشتباهات در بعد زنجیره‌ای گفتار   ۲۴
۲-۱-۲- اشتباهات در بعد زبرزنجیره‌ای گفتار   ۲۴
۲-۲- خاصیت‌های صوتی گفتار   ۲۵
۲-۲-۱- خاصیت‌های شدتی گفتار   ۲۵
۲-۲-۲- خاصیت‌های بسامدی گفتار   ۲۶
۲-۲-۳– خاصیت‌های دیرشی گفتار   ۲۸
۲-۳- درک شنیداری گفتار   ۲۹
۲-۴- آموزش مهارت‌های شنوایی برای کودکان دچار آسیب شنوایی   ۳۰
۲-۵- انواع روش‌های ارزیابی مهارت‌های شنوایی برای کودکان دچار آسیب شنوایی   ۳۴
۲-۵-۱– درآمد   ۳۴
۲-۵-۲- آزمون‌های غیرفارسی ارزیابی‌ مهارت‌های شنوایی کودکان دچار آسیب شنوایی   ۳۵
۲-۵-۲-۱ پنج صدای لینگ   ۳۵
۲-۵-۲-۲- آزمون گسپ   ۳۵
۲-۵-۲-۳- آزمون اسکیپس   ۳۷
۲-۵-۲-۴- آزمون ترفت   ۳۸
۲-۵-۲-۵- آزمون یکسان – غیریکسان   ۳۹
۲-۵-۲-۶- مجموعه آزمون درک اولیه گفتار   ۳۹
۲-۵-۲-۷- آزمون فست   ۴۱
۲-۵-۲-۸- آزمون جفتهای کمینه   ۴۱
۹-۲-۵-۲- آزمون دیپ / تیپ   ۴۱
۲-۵-۲-۱۰- آزمون تک هجایی – دو هجایی با تکیه غیر یکسان – دو هجایی با تکیه یکسان   ۴۲
۲-۵-۲-۱۱- آزمون هو   ۴۳
۲-۵-۲-۱۲- آزمون عبارات آشنا   ۴۳
۲-۵-۲-۱۳- آزمون درک شنیداری از حروف الفبا:   ۴۴
۲-۵-۲-۱۴- آزمون ANT   ۴۵
۲-۵-۲-۱۵- آزمون سِرت   ۴۶
۲-۵-۲-۱۶- آزمون اسکای – های    ۴۶
۲-۵-۲-۱۷- آزمون DASL   ۴۸
۲-۵-۲-۱۸- آزمون تک   ۴۸
۲-۵-۲-۱۹- آزمون تمایز پس از تربیت   ۴۹
۲-۵-۲-۲۰- آزمون پلات   ۴۹
۲-۵-۲-۲۱- آزمون غربالگری پلات   ۵۰
۲-۵-۲-۲۲- پرسشنامه سیفتر برای کودکان پیش دبستانی   ۵۱
۲-۵-۲-۲۳- پرسشنامه مایز   ۵۲
۲-۵-۲-۲۴- پرسشنامه آی‌-تی‌مایز   ۵۳
۲-۵-۲-۲۵- آزمون اَپت / های   ۵۳
۲-۵-۳- آزمون‌های فارسی ارزیابی مهارت‌های شنوایی برای کودکان دچار آسیب شنوایی   ۵۵
۲-۵-۳-۲- آزمون ترتیب شنوایی مدرس   ۵۵
۲-۵-۳-۲- آزمون سطح‌بندی نیوشا   ۵۷
۲-۵-۳-۳- آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی افراد مبتلا به کم‌شنوایی ملایم تا عمیق رده سنی ۵ تا ۲۰ سال   ۶۱
۲-۵-۳-۴- آزمون تربیت شنوایی خرداد   ۶۲
۲-۶- مروری بر اطلاعات و آمار موجود   ۶۶
جدول (۲-۲) : نتایج اجرای آزمون DASL برروی ۱۰ کودک ۳ تا ۵ ساله   ۷۱
۱-۳- نوع پژوهش   ۷۳
۳-۲- محیط پژوهش   ۷۳
۳-۳- جامعه و نمونه پژوهش   ۷۳
۳-۴- روش گردآوری اطلاعات و مشخصات ابزار گردآوری   ۷۴
۳-۵- نحوه انجام کار   ۷۵
۳-۵-۱- پیش‌آزمون   ۷۵
۳-۵-۲- نحوه ارزشیابی آزمون   ۷۶
۳-۵-۲-۱- روش اجرای آزمون اولیه   ۷۶
۳-۵-۲-۱-۱- زیر آزمون آگاهی از وجود صدا   ۷۸
۳-۵-۲-۲- زیرآزمون تمایزگذاری بین اصوات   ۷۹
۳-۵-۲-۱-۳- زیرآزمون شناسایی اصوات   ۸۱
۳-۵-۲-۴- زیرآزمون درک جمله   ۸۲
۳-۶- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات   ۸۳
۳-۷- نحوه رعایت نکات اخلاقی   ۸۴
۳-۸- مشکلات اجرایی در انجام طرح   ۸۴

۱-۲- بیان مسئله

آسیب شنوایی در کودکان منجر به عوارض سوء متعددی می‌گردد که از جمله این عوارض مشکلاتی در کسب مهارت‌های شنوایی (یعنی کشف صدا، تمایز اصوات، شناسایی اصوات، درک گفتار و …)، مشکلاتی در رشد طبیعی زبان، مشکلات عدیده گفتاری و غیره می باشند. برای غلبه بر این عوارض سوء، پس از آن که کودک مناسب‌ترین وسیله کمک شنوایی را دریافت نمود، باید آموزش‌های ویژه در حیطه‌های گوناگون توانبخشی شنوایی مثل، تربیت شنوایی، زبان‌آموزی، تولید و اصلاح گفتار، مشاوره و غیره به فراخور نیاز کودک ارائه شود. ترتیب شنوایی، نوعی آموزش ویژه برای ایجاد و یا بهبود مهارت‌های شنوایی است. اما چگونه می‌توان فهمید که سطح مهارت‌های شنوایی کودک چقدر است و او به کدامیک از آموزش‌ها در حیطه تربیت شنوایی نیاز دارد؟ این اولین سؤا لی است که شنوایی‌شناسان در حیطه توانبخشی شنوایی با آن روبرو هستند. روش درست این است که ابتدا آزمون‌های شنوایی مختلف روی کودک انجام شود، سپس پاسخ‌های وی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بدین‌گونه که باید آنچه را که به کودک گفته شده (محرک) و از وی انتظار می‌رود را با نوع پاسخی که می‌دهد، مقایسه نمود (اربر[۱]، ۱۹۸۲). مربیان کودکان ناشنوا، مایلند هر یک از شاگردان خود را با روش و وسیله یکسان ارزیابی نموده و با توجه به نتیجه ارزیابی توانایی‌های شنوایی شاگردان، آن‌ها را برای قرارگیری در برنامه‌های آموزشی تربیت شنوایی، طبقه‌بندی نمایند.

نربون وشو در سال ۱۹۸۹ چند دلیل برای اهمیت انجام ارزیابی‌های توانایی بازشناسی شنیداری ذکر نمودند:

الف) ضمانت اجرایی برای آغاز تربیت شنوایی است.

ب) پس از یک دوره درمان، صرف‌نظر از نوع روشی که در درک گفتار فراهم شده باشد، با اندازه گیریهای مجدد، مقدار پیشرفت درک گفتار در مقایسه با نتایج آزمون قبلی تعیین می گردد.

ج ) ناتواناییهای خاصی که منجر به مشکل درک گفتار شده، شناسایی می گردد تا متعاقباً در برنامه ترتیب شنوایی لحاظ شوند.

از دیگر دلایل ارزیابی مهارتهای شنیداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 ۱- استفاده از این آزمون‌ها به عنوان راهنمایی برای طراحی برنامه درمانی.

۲- اطلاعاتی در زمینه انتخاب یا تغییر روش‌های آموزشی مختلف فراهم می‌نماید.

۳- تمرینات مناسب گفتاری و شنیداری توسط درمانگران انتخاب می‌شود.

باید اذعان داشت که آزمون‌های شنوایی و گفتاری استاندارد شده موجود قادر به تخمین دقیق سطح مهارت‌های شنوایی کودکان دچار آسیب شنوایی نیستند. زیرا اولاً برای کودکان شنوا استاندارد شده‌اند و از آنجا که مشکل درک گفتار، بیشتر در آسیب شنوایی است. بنابراین میزان درک گفتار دو کودک شنوا و ناشنوای هم‌سن بسیار از هم فاصله دارد. ثانیاً در آن دسته از آزمون‌هایی که پاسخ کودک شفاهی است، به دلیل وجود مشکلات گفتاری، برای کودکان دچار آسیب شنوایی قابلیت اجرا ندارد. بنابراین برای تعیین سطح مهارت‌های شنوایی کودکان دچار آسیب شنوایی به آزمونی معتبر و پایا نیاز داریم.

در سال ۱۳۷۵، یک نوع آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی به نام آزمون مدرس برای کودکان کم‌شنوای ۶ تا ۷ ساله فارسی‌زبان استاندارد شد (احمدی، ۱۳۷۵) و در سال ۱۳۸۲ آزمون سطح‌بندی دیگری بر مبنای آزمون اپت/های[۲] (آلن[۳] و سرواتکا[۴]، ۱۹۹۴) برای افراد مبتلا به کم‌شنوایی ملایم تا عمیق رده سنی ۵ تا ۲۰ سال ساخته و ارزشیابی شد (مظاهر یزدی، ۱۳۸۲). بعلاوه در چند سال اخیر بر اهمیت تشخیص سریع آسیب‌شنوایی برای ارائه هر چه سریعتر خدمات توانبخشی تأکید می شود. یاشیناگا – ایتانو[۵] و همکارانش (۱۹۹۸) مطالعه ای را در دو گروه از کودکان دچار آسیب شنوائی انجام دادند که در یک گروه تشخیص کم شنوایی قبل از ۶ ماهگی بوده و در گروه دیگر بعد از ۶ ماهگی . هر یک از کودکان ظرف دوماه مداخلات توانبخشی و درمانی را دریافت کردند. این مطالعه نشان داد، کودکانی که بین سنین تولد تا ۶ ماهگی تشخیص داده شدند، دارای مهارت‌های بسیار بالاتر در عملکردهای درکی – دریافتی، شخصی -اجتماعی، رشدی، رفتارهای ارتباطی و زبان بیانی بودند. کودکان دچار آسیب‌ شنوایی ملایم تا شدیدی که دارای مهارت‌های شناختی طبیعی، در سنین ۳۱ تا ۳۶ ماهگی بودند،  میانگین مهارت‌های واژگان بیانی آن‌ها نزدیک به میانگین سطح واژگان بیانی کودکان همتای شنوایی خودشان بود. حتی کودکان دچار آسیب شنوایی عمیقی که در بدو تولد تشخیص داده شده بودند، در ۴۰ ماهگی عملکردشان از هم‌سن و سالان خودشان، خیلی پایین‌تر نبود (یاشیناگا – ایتانو و همکارانش، ۱۹۹۸) و این اطلاعات اهمیت مداخله توانبخشی شنوایی به موقع را برای این گروه کودکان نشان می‌دهد. همچنین ASHA[6] توصیه می‌کند، سن تشخیص و ارائه خدمات برای کودکان دچار ناشنوایی مادرزادی را به زیر یک سال برسانیم. با این حال هیچگونه آزمون معتبری برای سنین کمتر از ۵ سال، برای تعیین میزان مهارت‌های شنیداری این کودکان برای شروع و یا بررسی میزان پیشرفت کودک در تربیت شنوایی نداریم. به همین دلیل نیاز به آزمون‌هایی که محتوا و شیوه اجرای آن متناسب با کودکان کمتر از ۵ سال باشد، وجود دارد.

از آنجا که آغاز آموزش مهارت‌های شنوایی در سنین نوزادی و خردسالی از ارزش بسیار بالاتری برخوردار است (جاواللهی، ۱۳۸۰)، در این پژوهش آزمون ساخته شده تعیین سطح مهارت‌های شنوایی کودکان ۳ و ۴ ساله کم‌شنوا، ارزشیابی می‌شود. تا در مرحله بعدی بتوانیم از آن برای تشخیص میزان تأثیر تربیت شنوایی بر پیشرفت مهارت‌های شنوایی کودکان دچار آسیب شنوایی این سنین استفاده نماییم. بعلاوه به دلیل کمبود واژگان کودکان ناشنوایی خردسال ساخت آزمونی معتبر در سنین کمتر از ۳ سال امکان‌پذیر نبود و این پژوهش، سنین کمتر از ۳ سال را شامل نمی‌شود.

۱-۳- اهداف پژوهش

۱-۳-۱- هدف کلی

ارزشیابی آزمون تعیین سطح مهارت‌های شنوایی کودکان ۳ و ۴ ساله دچار آسیب شنوایی.

۱-۳-۲- اهداف ویژه:

۱- تعیین اعتبار ساختاری[۷] برای هر یک از چهار زیر آزمون و کل آزمون

۲- تعیین پایانی[۸] برای هر یک از چهار زیر آزمون و کل آزمون

توضیح: اعتبار محتوایی آزمون فوق پس از ساخته شدن، توسط سازنده آن، تعیین گردیده است.

۱-۴- سؤالات پژوهش

۱- آیا میزان آسیب شنوایی بر امتیاز هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

۲- آیا سن بر امتیاز هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

۳- آیا امتیاز گروه‌های مختلف کودکان دچار آسیب شنوایی در آزمون مجدد، در هر یک از زیرآزمون‌ها و کل آزمون تفاوت معنی‌داری با آزمون اولیه دارد.

۴- آیا نوع آموزش‌های دریافتی کودک بر امتیاز کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

۵- آیا میزان آموزش‌های دریافتی کودک بر امتیاز کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

۶- آیا نوع سمعک بر امتیاز کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

۷- آیا سن کودک هنگام دریافت سمعک بر امتیاز کل آزمون تأثیر می‌گذارد؟

پاسخ به سؤالات ۱ و ۲ اعتبار ساختاری[۹] را معلوم می‌کند
پاسخ به سؤال ۳ پایانی[۱۰] را معلوم می‌کند.

۱-۵- تعریف مفاهیم و متغیرها

۱-۵-۱- مهارت‌های شنوایی

توانایی‌های مربوط به سیستم شنوایی است که شامل: کشف و آگاهی از صدا، تمایزگذاری بین اصوات، شناسایی اصوات و درک گفتار می‌باشد (تای – موری[۱۱]، ۱۹۹۸)

۱-۵-۲- کشف صدا (آگاهی از صدا)[۱۲]

پایه‌ای‌ترین مهارت شنوایی می‌باشد و عبارت است از آگاهی از صدا زمانی که ارائه می‌شود و زمانی که ارائه نمی‌شود (تای – موری، ۱۹۹۸). در این پژوهش این مهارت متغیر وابسته از نوع کمی پیوسته است.

۱-۵-۳- تمایزگذاری بین اصوات[۱۳]

یکی از مهارت‌های پایه شنوایی است که شنونده باید نشان دهد، آیا دو صدا متفاوت یا مشابه  است (تای – موری، ۱۹۹۸). در این پژوهش این مهارت متغیر وابسته از نوع کمی پیوسته است.

۱-۵-۴- شناسایی اصوات[۱۴]

یکی از مهارت‌های پایه شنوایی است که شنونده باید بتواند به محرکات شنیداری برچسب بزند[۱۵] (تای – موری، ۱۹۹۸). در این پژوهش این مهارت متغیر وابسته از نوع کمی پیوسته است.

۱-۵-۵- درک گفتار[۱۶]

یکی از مهارت‌های پیچیده شنوایی است که شنونده قادر به درک معنی پیام گفتاری می‌باشد (تای – موری، ۱۹۹۸). در این پژوهش این مهارت متغیر وابسته از نوع کمی پیوسته است.

۱-۵-۶- آزمون‌های ملاک مرجع[۱۷]

به آزمون‌هایی گفته می‌شود که برای تفسیر عملکرد آزمایش‌شونده (یعنی امتیاز به دست آمده)، عملکرد فرد را با یک استاندارد از قبل مشخص‌شده یا مندرجات و یا مهارت‌هایی معین، مقایسه می‌کند (گیج[۱۸] و برلین[۱۹]، ۱۹۹۸؛ پوفم[۲۰]، ۱۹۹۹؛ شنکر[۲۱] و ردیفیلد[۲۲]، ۲۰۰۱).

۱-۵-۷- آزمون‌های هنجار مرجع[۲۳]

به آزمون‌هایی استانداردشده گفته می‌شود که برای تفسیر عملکرد آزمایش‌شونده، عملکرد فرد با عملکرد گروهی از همتایان که قبلاً همان آزمون از آن‌ها گرفته شده، مقایسه می‌شود. گروه همتایان، «گروه هنجار» نامیده می شوند (گیج و برلین، ۱۹۹۸؛ پوفم،‌۱۹۹۹؛ سنکرو ردیفلیلد ، ۲۰۰۱)

۱-۵-۸- روایی محتوایی [۲۴]

عبارت است از میزان انطباق اندازه گیری انجام شده با آنچه مورد اندازه گیری بوده است (جانقره بانی و صادقی حسن آبادی، ۱۳۷۲).

۱-۵-۹- روایی ساختار[۲۵]

مشخص نمودن آن دسته از عواملی است که بر عملکرد آزمون تأثیر دارد (ویرسما[۲۶]، ۱۹۹۱).

۱-۵-۱۰- پایایی[۲۷]

عبارت است از میزان تکرارپذیری نتایج به دست آمده از یک روش اندازه‌گیری (جانقربانی و صادقی حسن‌آبادی، ۱۳۷۲) چنانچه آزمونی پایایی نداشته باشد با تکرار آن، نتایج مختلفی به دست خواهد آمد پس نمی‌توان این آزمون را طی مراحل مختلف تربیت شنوایی دوباره به کار برد چون نتیجه بعدی با آزمون اولیه، قابل مقایسه نبوده و روند افزایش یا کاهش مهارت‌های شنوایی فرد را نشان نخواهد داد.

۱-۵-۱۱- آسیب شنوایی

تعریف شرحی: عبارت است از عملکرد غیرطبیعی یا کاهش یافته شنوایی که در اثر ضایعات شنوایی ایجاد می‌شود (استچ[۲۸]، ۱۹۹۷). هر چه کم‌شنوایی بیشتر باشد، فهم گفتار کمتر خواهد شد (اسمیت[۲۹]، ۱۹۷۵؛ بوتروید[۳۰]، ۱۹۶۹).

تعریف عملی: در این پژوهش آسیب شنوایی متغیر مستقل، از نوع کیفی طبقه‌ای است و دو گروه کودکان کم شنوایی شدید و عمیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند. میانگین آستانه‌های شنوایی انتقال هوایی در بسامدهای ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ هرتز در کم‌شنوایی شدید بین ۷۱ تا ۹۰ دسیبل HL و در کم‌شنوایی عمیق از ۹۱ دسیبل HL به بالا، بوده است. آستانه‌های شنوایی هر کودک با مراجعه به پرونده پزشکی وی به دست آمد.

۱-۵-۱۲- سن تقویمی

تعریف شرحی: طول زمانی است که یک موجود زنده از هنگام تولد تا زمان اجرای این تحقیق گذرانیده است و معمولاً «سن زمانی» نامیده می‌شود (شعاری‌نژاد، ۱۳۷۵).

تعریف عملی: سن تقویمی متغیر مداخله‌گر، از نوع کمی پیوسته است و در این پژوهش کودکان ۳ و ۴ ساله مدنظر هستند و سن هر کودک از طریق پرسشنامه والدین و برحسب سال و ماه به دست آمد.

۱-۵-۱۳- سن تشخیص آسیب شنوایی

تعریف شرحی: سن تشخیص آسیب شنوایی به معنی سن تقویمی فرد در هنگام انجام اولین آزمون شنوایی است که به تشخیص کم‌شنوایی وی منجر شده است. این سن تا حد زیادی به مقدار کم‌شنوایی مربوط می‌گردد. هر چه کم شنوایی شدیدتر باشد، رشد گفتار تأخیر بیشتری داشته و پاسخ شنیداری به طور آشکارتری کاهش می‌یابد و والدین زودتر متوجه می‌شوند که کودک مشکلی دارد (آزبرگز[۳۱]، ۱۹۸۶).

تعریف عملی: سن تشخیص آسیب شنوایی در این پژوهش متغیر زمینه‌ای، از نوع کمی پیوسته است و برحسب ماه و از طریق پرسشنامه والدین به دست آمد.

۱-۵-۱۴- سن وقوع آسیب شنوایی

تعریف شرحی: به معنی سن تقویمی فرد در هنگام ابتلا به آسیب شنوایی است. از این دیدگاه، می‌توان آسیب شنوایی را به سه دسته مادرزادی، اکتسابی در دوران زبان‌آموزی و اکتسابی پس از دوران زبان‌آموزی تقسیم نمود (تای – موری، ۱۹۹۸). کودکی که کم‌شنوایی مادرزادی داشته باشد نسبت به کودکی که پس از طی دوره‌ای از زبان‌آموزی به کم‌شنوایی اکتسابی مبتلا گشته، به طور آشکارتری بیشتر در معرض خطر تأخیر رشد گفتار و زبان است. گرچه تصحیح آوایی و توسعه درک گفتار در سنین کودکی رخ می‌دهد اما تصحیح و کنترل حرکتی گفتار و پالایش مهارت‌های مربوط به گفتار و زبان تا دوره بزرگسالی ادامه دارد (کنت[۳۲]، ۱۹۷۶ و ۱۹۸۱؛ گلیسون[۳۳]، ۱۹۸۵). کودکانی که کم‌شنوایی اکتسابی داشته‌اند سیستم تولید گفتارشان ناقص بوده و زوال نسبتاً سریعی را نشان می‌دهد حتی اگر وقوع کم‌شنوایی در حدود ۵ سالگی رخ داده باشد (بینی[۳۴] و همکاران، ۱۹۸۲؛ بلنت، (b) 1984).

اگر کم‌شنوایی طی ۳ یا ۴ سالگی رخ دهد، نه‌تنها مسیر رشد را گسیخته می‌کند موجب بازگشت به مرحله قبلی رشد می‌شود (استول – گامون[۳۵] و اتومو[۳۶]، ۱۹۸۶). کم‌شنوایی که قبل از رشد گفتار و زبان رخ داده کم‌شنوایی پیش‌زبانی[۳۷] و کم‌شنوایی که قبل از رشد بخشی از گفتار و زبان یا تمامی آن رخ داده باشد کم‌شنوایی پس‌زبانی[۳۸] نامیده می‌شود (آزبرگر[۳۹] و هسکت[۴۰]، ۱۹۸۸).

تعریف عملی: در این پژوهش سن وقوع آسیب شنوایی متغیر مداخله‌گر، از نوع کیفی اسمی است و برحسب ماه از طریق پرسشنامه والدین به دست آمد.

۱-۵-۱۵- نوع آموزشهای مخصوص ناشنوایان

تعریف شرحی : اقدامات و آموزشهای مخصوص ناشنوایان در حیطه توانبخشی شنوایی شامل تشخیص، تجویز مستقیم تقویت کننده‌صوتی مناسب، آموزش درک گفتار و راهبردهای ارتباطی است. ضمن آنکه مداخله های مربوط به رشد گفتاری، زبانی و علمی نیز مدنظر است. همچنین اعضای خانواده کودک اغلب در پرتو این برنامه ها،‌خدماتی دریافت می کنند (جاراللهی، ۱۳۷۹ به نقل از تای موری، ۱۹۸۸). در کودکان دچار افت شنوایی شدید و عمیق مهارتهای شنیداری، گفتار و زبان ، خودی خود رشد نمی کند می باشد (جاراللهی، ۱۳۷۹ به نقل از تای موری، ۱۹۹۸).

تعریف علمی : در این پژوهش نوع آموزشهای مخصوص ناشنوایان متغیر زمینه ای و از نوع کیفی اسمی است و در انواع ۱- ترتیب شنوایی ۲- زبان آموزی ۳- تربیت شنوایی و زبان آموزی ۴- گفتار درمانی و تربیت شنوایی ۵- گفتار درمانی،‌تربیت شنوایی و زبان آموزی و ۶- عدم آموزشهای خاص بود. منظور از تربیت شنوایی و گفتار درمانی شرکت کودک در کلاسهای خصوصی و غیر خصوصی تربیت شنوایی و گفتار درمانی بوده و منظور از زبان آموزی آموزشهایی است که کودک در حیطه زبانی در کلاسهای پیش دبستانی مراکز باغچه بان دیده است . ؟؟ ۳، ۴ و ۵ در زمان شرکت همزمان کودکان در کلاسهای مذکور منظور شده است.

۱-۵-۱۶- میزان آموزشهای دریافتی کودک

تعریف شرحی: مهارتهای شنیداری ، گفتار و زبان در کودکان دچار کم شنوایی شدید و عمیق به خودی خود رشد نمی کنند و نیاز به آموزشهای ویژه تمام وقت می باشد( جاراللهی ۱۳۷۹،‌به نقل از تای موری ،‌۱۹۹۸).

تعریف علمی: منظور از میزان آموزشهای دریافتی کودک مدت زمانی است که کودک برحسب ماه در کلاسهای تربیت شنوایی، گفتار درمانی و زبان آموزی (؟؟ ) تا زمان ،‌اجرای این پژوهش گذرانیده است. این متغیر از نوع زمینه ای و کمی پیوسته است.

۱-۵-۱۷- نوع و آرایش سمعک

تعریف شرحی: سمعکها براساس جایگاه قرارگیرشان بر روی گوش در انواع داخلی گوشی[۴۱] ، درون مجرایی[۴۲] ، پشت گوشی[۴۳] ، جیبی[۴۴]  و عینکی[۴۵]  قابل کشت [۴۶]یافت می شوند (جعفری، ۱۳۸۰) . آرایش سمعکهای پشت گوشی به صورت تک گوشی یا دوگوشی و آرایش سمعکهای جیبی به صورت یکطرفه یا دو طرفه (Y-cord) می باشد.

تعریف علمی: نوع و آرایش سمعک متغیر مداخله گر از نوع کیفی طبقه ای است . در این پژوهش نوع و آرایش سمعک در انواع، پشت گوشی تک گوشی،‌پشت گوشی دوگوشی،‌جیبی یک طرفه و جیبی Y-cord طبقه بندی شده است.

۱-۵-۱۸- نوع سمعک

تعریف شرحی: نوع سمعک در بهره و پاسخ بسامدی آن مؤثر است. مدل سمعک و کارخانه سازنده آن نیز در  خصوصیات صوتی و بهره آن اثر دارد (احمدی، ۱۳۷۵).

تعریف عملی: نوع سمعک متغیر مداخله‌گر، از نوع کیفی اسمی است و تناسب یا عدم تناسب سمعک با میزان و نوع کم‌شنوایی کودک مدنظر است که از طریق مشاهده نوع سمعک و مقایسه آستانه‌های شنوایی با سمعک و بدون سمعک به دست آمد.

۱-۵-۱۹- سن کودک هنگام دریافت سمعک