عنوان :

مقاله افتراء و نشر اکاذیب و تفاوت آنها

تعداد صفحات :۴۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

طبع زندگی اجتماعی مستلزم برخورد اندیشه‌ها ، گفتار ، کردار و منافع افراد جامعه است و این پدیده‌ها منشاء بروز و وقوع جرائمی می‌باشد که دسته‌ای از‌آن جرائمی هستند که بی‌جبر و عنف مادی به وسیله‌ی زبان یا قلم واقع می‌شوند و حیثیت و شرافت افراد را مصدوم می‌نمایند و باعث ورود ضرر معنوی بر اشخاصی می‌شوند این جرائم در قانون ذیل عنوان بحث : افتراء و توهین و هتک حرمت اشخاص بیان شده‌اند .

یکی از مصادیق این جرائم اشاعه‌ی اکاذیب است که یکی از شاخه‌های هتک حرمت اشخاص با عناصر مادی خاص خود است. از نظر حقوقی ، نشر اکاذیب انتشار و اشاعه‌ی با سوء نیت اخبار دروغ و وقایع خلاف واقع است این‌‌ها جرم را بعضی از حقوق‌دانان‌ از جمله‌ی جرائم علیه امنیت و آسایش ملی می‌دانند و این گونه بیان می‌کند که اشاعه‌ی اکاذیب و وقایع خلاف واقع چون دارای سوء نیت عام است و همین هم برای رکن معنوی این جرم کافی است و موجب تشویش اذهان عموم مردم می‌شود پس جرم جنبه‌ی نظم عمومی دارد . البته در جای دیگر این گونه بیان می‌کنند که اگر به کسی ضرور زیانی برسد می‌توان جنبه‌ی شخصی و خصوصی پیدا کند البته در م ۷۲۷ از جمله‌ی جرائم قابل گذشت معرفی شده است و این نشانه‌ی این است که جنبه‌ی خصوصی آن قوی‌تر است .

مقاله در باره افتراء و اشاعه‌ی اکاذیب و فرق افتراء و نشر اکاذیب بحث می کند.

واژه های کلیدی: افترا، اشاعه اکاذیب، رکن ، سیستم جزائی

 فهرست مطالب

مقدمه    ۵ و۶
سابقه‌ی تاریخی افتراء    ۷ و۸
فصل اول : تعریف اصطلاحی و لغوی افتراء    ۸ و۹
بخش اول : عناصر تشکیل دهنده‌ی جرم افتراء    ۱۰
بخش دوم : رکن قانونی    ۱۱ و ۱۲
بخش سوم : رکن مادی    ۱۳ تا ۲۴
بخش چهارم : رکن معنوی    ۲۵ و۲۶
بخش پنجم : سیستم جزائی افتراء    ۲۷ و ۲۸
فصل دوم : اشاعه‌ی اکاذیب (‌مقدمه )    ۲۹
بخش اول : ارکان جرم نشر اکاذیب    ۳۰
مبحث اول : رکن قانونی    ۳۱و۳۲
مبحث دوم : رکن مادی    ۳۳ و۳۴
مبحث سوم : رکن معنوی    ۳۵
مبحث چهارم : رژیم کیفری بزه نشر اکاذیب    ۳۶
فصل سوم : فرق افتراء و نشر اکاذیب   ۳۷ تا ۴۱
فهرست منابع و مآخذ    ۴۱

منابع و مآخذ :

حقوق ج . اختصاصی . جرائم مربوط به حیثیت و شرافت اشخاص رامین راد ، علی .

حقوق ،جزای اختصاصی ، گلدوزیان ، ایرج ، انتشارات دانشگاه تهران .

 حقوق کیفری اختصاصی ،‌جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی ، میر محمدصادقی ، حسین ،‌نشر میزان .

حقوق کیفری اختصاصی ( جلد اول ) ، شامبیاتی ، هوشنگ ،‌انتشارات مجد .

قانون مجازات اسلامی ( تعزیرات)

حقوق کیفری اختصاصی ، پاد ، ابراهیم .

۱-   مقدمه

طبع زندگی اجتماعی مستلزم برخورد اندیشه‌ها ، گفتار ، کردار و منافع افراد جامعه است و این پدیده‌ها منشاء بروز و وقوع جرائمی می‌باشد که دسته‌ای از‌آن جرائمی هستند که بی‌جبر و عنف مادی به وسیله‌ی زبان یا قلم واقع می‌شوند و حیثیت و شرافت افراد را مصدوم می‌نمایند و باعث ورود ضرر معنوی بر اشخاصی می‌شوند این جرائم در قانون ذیل عنوان بحث : افتراء و توهین و هتک حرمت اشخاص بیان شده‌اند .[۱]

در قانون مجازات اسلامی – تعزیرات از مواد ۶۹۷ تا ۷۰۰ تحت عنوان افترائ و توهین و هتک حرمت ذکر شده است . ولی همه‌ی مواردی را که بنابر معنای عرفی ، و ضابطه‌ی حقوقی و علمی در حقوق جزای اسلامی ، بتوان به عنوان « افتراء و توهین و هتک حرمت) شناخت ،‌ در بر نمی ‌گیرد در نتیجه این قسمت از قانون فاقد جامعیتی است که عنوان آن اقتضاء می‌کند زیرا در پاره‌ای دیگر از قانون مجازات اسلامی مواردی دیگر بیان شده است که می تواند تحت این عنوان قرار گیرد . از جمله مواد ۱۳۹ تا ۱۶۴ ق . م اسلامی ، قذف که نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری است ، نوعی افتراء تلقی می‌شود .

 آنچه می‌توان از موارد اشاره شده استنباط کرد این است که هتک حرمت مفهوم عام و کلی دارد و اعم از توهین و افتراء می‌باشد به این معنی که در همه‌ی موارد توهین و افتراء هتک حرمت تحقق می‌یابد .[۲]

با توجه به تعاریفی که بعداً بیان می‌شود و سعی در توضیح بیشتر آن داریم یکی از مصادیق این جرائم اشاعه‌ی اکاذیب است که یکی از شاخه‌های هتک حرمت اشخاص با عناصر مادی خاص خود است که سعی در توضیح بیشتر آن خواهیم داشت .

لذا با توجه به این مقدمه به تعریف و توضیح افتراء و نشر اکاذیب و وجوه افتراق آنها خواهیم پرداخت .

افتراء :

سابقه‌ی تاریخی :

در قانون حمورابی که ازقدیمی‌ترین قوانین بشری است چهار مورد برای افتراء بیان شده است افترا به عمل مستوجب اعلام ، افتراء به جادوگری ، افتراء به سرقت ، افتراء به عمل خلاف عفاف اسناد دهنده‌ی اعمال فوق بعد از عجز از اثبات نسبتی که داده‌ به عنوان مفتری مجازات می‌شود .

 مجازات او اصولاً همان مجازاتی بود که برای ارتکاب اعمال نسبت داده شده ، منظور گردیده بود .

 بنابراین افتراء به هر عمل مستوجب اعدام و یا افتراء به جادوگری موجب اعدام  می‌‌گردید .

 در مورد افتراء به سرقت چنین بود که  مفتری طرف را به طور صریح و مستقیم به سرقت متهم نمی‌کرد بلکه مالی که در اختیار اوست مال گمشده‌ی خود می شناسد ولی شهودی بر صحت مدعای خود ندارد .

 و در نتیجه مفتری به سرقت است و اعدام می‌شود .

 در قوانین و قواعد اخلاق زرتشتی و یونان و رم تهمت و افتراء ذم و قبح شناخته شده است . و از قبایح اعمال به شمار رفته و در دیانت یهود و مسیح تهمت و بدگویی و بداندیشی نسبت به دیگران به فرمان خداوند مذموم و ممنوع است .[۳]

در تعالیم مقدس اسلامی بد اندیشی و سوء ظن در حق دیگران و بهتان و سخن‌چینی و غیبت وفحاشی به دیگران از جمله‌ی گناهان کبیره و مخالف اخلاق دینی معرفی گردیده است که منابع آن در آیات مختلفی از قرآن کریم بیان شده است که به بیان یکی از این آیات به عنوان نمونه می‌پردازیم .

یا ایها الذین امنوا اجتنبوا کثیراً من الظن ان بعض الظن اثم و لاتحسبوا و لایغتب بعضکم بعضاً ایحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتاً نکرهتمره و اتقوالله ان الله تواب رحیم [۴]

ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از ظن و پندارهای بد در حق دیگران بپرهیزید که برخی از آنها معصیت است همچنین از حال درونی همدیگر تجسس نکنید و غیبت از یکدیگر روا ندارید . آیا شما دوست می‌دارید که گوشت برادر مرده‌ی خود را بخورید . البته کراهت دارید از خداوند متعال بترسید که خداوند بسیار مهربان و توبه‌پذیر است .

تعریف اصطلاحی و لغوی افتراء

 افتراء در لغت به معنای تهمت زدن و به دروغ نسبت خیانت به کسی دادن است .

افتراء در اصطلاح حقوقی :

 نسبت دادن نادرست ارتکاب جرمی است به شخصی به یکی از طرق مذکور در قانون است مشروط بر اینکه صحت امور نسبت داده شده در مرجع صلاحیتدار قضائی ثابت نشود. [۵]

عناصر تشکیل دهنده‌ی جرم ( شرایط تحقق بزه )

الف : رکن قانونی

ب: رکن مادی

ج : رکن معنوی

الف : رکن قانونی :

 رکن قانونی این جرم به معنی احض در م ۶۹۷ ق.م اسلامی پیش‌بینی شده است و به این صورت آمده است « هر کس به وسیله‌ی اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله‌ی درج در روزنامه‌ و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله‌ی دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جزء در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد .»

 با توجه به متن ماده آنچه که مورد نظر قانونگذار بوده است برای ثبوت این جرم اولاً باید فعل مثبت انجام گیرد . ثانیاً وسیله‌ی ارتکاب مورد نظر است و بالاخره اسناد داده شده بایستی صراحت داشته باشد .

و اما افتراء بالفعل در م ۶۹۹ ق.م اسلامی پیش‌بینی شده است و در ماده این گونه بیان شده است « هر کس عالماً عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم و یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد و بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مذبور تعقیب گردد ، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص مرتکب، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌گردد . »

و نهایتاً افتراء از طریق هجو اشخاص که در م ۷۰۰ ق .م اسلامی مقرر شده است .

 ماده‌ی ۷۰۰ ق .م الحاقی :« هر کس با نظم نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند و یا هجویه را منتشر نماید به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود. »

رکن مادی :

با توجه به تعریف جرم افتراء و قواعد عملی می‌توان عناصر زیر را در تشکیل رکن مادی این جرم بازشناخت

رکن مادی : الف اسناد بایستی انتساب جرمی به دیگری باشد