اهمیت ورزش

امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه زیادی به اشکال گونگون با آن سروکار دارند. برخی از مردم، ورزشکار حرفه‌ای اند و گروهی ورزشکار آماتور. گروهی طرفدار و علاقمند به ورزش و دیدن برنامه‌ها، مسابفات و نمایش های ورزشی بوده، و عده‌ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می‌گذرانند.

وزارتخانه‌ها و ادارات ورزشی فراوانی تاسیس شده و مخارج زیادی صرف ورزش، ساختن استادیوم ها، مجتمع ها و باشگاه‌های ورزشی و نیزتهیه وسایل و لباسهای ورزشی و یا تماشای مسابقات ورزشی می‌شود. بخش های قابل توجهی  از برنامه‌های تلویزیون، رادیو، مجلات و سایر رسانه‌های گروهی، به ورزشی و اخبار ورزشی اختصاص دارد و خلاصه ورزش یکی از اموری است که در جهان به صورت جدی مطرح بوده و از جهات مختلف دارای اهمیت می‌باشد، از جمله:

امروزه یکی از مشکلات جامعه بشری، مساله بی کاری و عوارض ناشی از آن است. بی کاری، به وی‍ژه برای نوجوانان و جوانان و به خصوص در ایام تعطیلات تابستانی مدارس و مراکز آموزشی، بسیار خطرناک و مضر است و باید با آن مبارزه شده، یا به نحوی اوقات بی کاری را پر نمود که مفید که بوده و با لااقل مضر نباشد. بسیاری از انحرافات، از قبیل: اعتیاد به مواد مخدر، دزدی و ایجاد مزاحمت، دعواها و درگیری‌های خیابانی، انحرافات جنسی و … زاییده بی کاری و ولگردی است.

مرحوم شهید مطهری در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام، مطلبی تخت عنوان “زن و غیبت” دارد و می‌فرماید:

” زن ها در قدیم مشهور بودند که زیاد غیبت می‌کنند. شاید این به عنوان یک خصلت زنانه معروف شده بود که زن طبیعتش این است و جنساً غیبت کن است؛ در صورتی که چنین چیزی نیست، زن و مرد فرق نمی‌کنند. علتش این بود که زن- مخصوصاً زن های متعینات، زن هایی که کلفت داشته اند و در خانه، همه کارهایشان را کلفت و نوکر انجام می‌دادند- هیچ شغلی و هیچ کاری، نه داخلی و نه خارجی نداشت، صبح تا شب باید بنشیند و هیچ کاری نکند. کتاب هم که مطالعه نمی‌کرده و اهل علم هم که نبوده، باید یک زن هم شان  خود پیدا کند، با آن زن چه کند؟ راهی غیر از غیبت کردن به رویشان باز نبوده، و این برایشان یک امر ضروری بوده؛ یعنی اگر غیبت نمی‌کردند، واقعاً بدبخت و بی چاره بودند”.

شاید به واسطه جلوگیری از همین عوارض سوء بی کاری باشد که می‌بینیم در اسلام از “کار و انسان شاغل” بسیار تجلیل شده است. احادیث فراوانی در این زمینه وارد شده که توجه شما را به برخی از آن احادیث جلب می‌نمایم:

v    امام علی (علیه السلام) فرمود:

اِنََََّْ الله یُحِبُ المُحتَرفَ الاَمینَ؛

خداوندا، انسان امینی را که دارای حرفه است (و به آن اشتغال دارد) دوست می‌دارد.

رسول اکرم صلی علیه واله فرمود:

اَلکادُّ لِعِیالِهِ کَالمُجاهِدِ فی سبیل اللهِ ؛

کسی که خود را برای اداره امور زندگی اش به مشقت می‌اندازد، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند.

رسول اکرم صلی علیه واله فرمود:

مَلعُونَ القی کَلَّهُ عَلَی النّاسِ ؛

هر کس که سنگینی اقتصادی خود را بر دوش مردم بیندازد، ملعون است.

بدون شک، مردم و کشور باید در پی ایجاد کار و اشتغال سالم برای همه باشند، ولی آیا همیشه امکان اشتغال برای همه و به ویژه جوانان و نوجوانان فراهم است؟ اگر این امکان فراهم نشد، تکلیف چیست؟ آیا ایجاد سرگرمی‌های سالم و مفید نمی‌تواند از بسیاری انحرافات جلوگیری کند؟

ورزش یکی از مفید ترین و سالم ترین سرگرمی‌هایی است که می‌تواند اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را پر کند.
ورزش، کسالت و تنبلی را از انسان زدوده و به وی نشاط و شادابی بخشیده، او را برای انجام کارها و وظایف فردی و اجتماعی آماده نموده و اخلاقش را بهبود می‌بخشد.
ورزش، روحیه شجاعت، از خود گذشتگی، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم را در انسان تقویت نموده، اراده وی را قوی می‌سازد.
ورزش، توان رزمی‌انسان را افزایش می‌دهد. بالا بودن توان جسمانی نیروهای نظامی‌و رزمی، تنها در زمان های گذشته که جنگ ها با سلاح های سرد صورت می‌گرفت، مورد توجه نبوده، بلکه امروزه نیز حائز اهمیت فراوان است و تمرینات بدنی قسمت عمده‌ای از آموزش های نظامیان و به ویژه کماندوها و نیروهای ویژه را تشکیل می‌دهد. همچنین افرادی که از نقطه نظر بدنی و جسمانی، ضعیف و یا ناقص باشند، در ارتش پذیرفته نشده و گاه از خدمت سربازی نیز معاف می‌گردند.
اهمیت سلامتی و توانمندی جسمانی بر کسی پوشیده نیست.

پیامبر گرامی‌اسلام ضلی علیه واله درباره حق بدن بر انسان می‌فرماید:

اِنَّ لِرَبُکَ حَقّاً، و اِنَّ لِجَسَدِکَ عَلَیکَ حَقّاً وَ لاَ هلِکَ عَلَیکَ حَقّاً

پروردگارت بر تو حقی دارد، و بدنت بر تو حقی دارد، و خانواده ات نیز بر تو حقی دارد.

آن چه در این حدیث ارزنده قابل توجه است، این است که پیامبر بزرگوار اسلام، تا بدان پایه برای جسم و بدن ارزش و اهمیت قابل است و حق بدن  را در ردیف حق پروردگار (آن هم بلافاصله بعد از آن) و در کنار حق خانواده (و حتی قبل از آن) ذکر می‌فرماید. زمانی انسان می‌تواند حق پروردگار و خانواده خویش را به بهترین نحوی ادا کند، که از بدنی سالم و نیرومند برخوردار باشد.

ورزش، کمک شایانی به‌ایجاد و تقویت سلامتی جسمانی و روانی می‌کند، و به افرادی که با روش صحیح ورزش می‌کنند و یا دارای کارهای با تحرک می‌باشند، سالم تر بوده و عمرشان از افرادی که کارهای بدون تحرک دارند بیشتر است.

شهید دکتر سید رضا پاک نژاد در کتاب اولین دانشگاه و آخرین پیامبر می‌نویسد:

عضلات در حال ورزش ۱۰ تا ۱۸ برابر در حال استراحت احتیاج به خون دارند، ۲۰ دقیقه بیشتر قند و اکسیژن مصرف می‌نمایند. ۵۰ بار زیادتر گاز کربنیک دفع می‌نمایند، و با توجه به همین ارقام، اهمیت کار قلب هنگام ورزش روشن می‌گردد. …

در واکنش قلب در برابر کار عضلانی، مشاهده می‌شود ضربان های دبی، حجم خون، فشار خون و حتی ترکیبات فیزیکو شیمیایی خون را دگرگون می‌سازد. ضربان قلب هنگام کار بدنی، یهنی زمانی  که عضلات را به فعالیت می‌داریم، ۲-۳ و حتی ۴ برابر، و امکان دارد به ۲۰۰ ضربه در دقیقه برسد. حجم  خون ۲-۳ برابر و دبی قلب ۶-۷ و حتی ۸ برابر و گاه زادتر شود و دبی قلب از ۴ لیتر در دقیقه ممکن است به ۳۰ تا ۳۵ لیتر در دقیقه برسد، در صورتی که دبی قلب شخص سالم و ورزیده در حال معمولی ۲۵ لیتر است. …

حجم قلب ورزشکاران و کارگرانی که کار بدنی سنگینی دارند، بدن شک افزایش می‌یابد، اما این افزایش به عقیده بسیاری، فیزیولوژیک و کاملاً طبیعی است. در اثر فعالیت بدن، حجم قلب افزایش می‌یابد، زیرا جدار بطن ها به ویژه بطن چپ ضخیم می‌شوند؛ یعنی همان طور که که عضلات بازو در اثر ورزش یا ابتلا به برخی بیماری‌ها قوی می‌شود، عضلات قلب هم در اثر کار، قوی می‌گردد و در نتیجه قدرت انقباض قلب زیاد می‌شود. …

“وی در بخش دیگری از کتابش، درباره فواید ورزش چنین می‌نگارد:

قدرت انقباض و نظم ضربان قلب پس از مدتی ورزش کردن بهتر می‌شود. …
گنجایش ریه‌ها بیشتر می‌گردد و در نتیجه، اکسیژن بهتری و بیش تری به بدن می‌رسد… ورزش صحیح و معتدل و متناسب با مزاج، سبب نظم و ثبات حرکات تنفس می‌گردد و تنفس عمیق تر، ولی شمارش آن کم تر می‌شود.
هر چه شخص ورزیده تر باشد، مقدار سوخت بدنش نقصان می‌یابد؛ یهنی در حقیقت در اثر مدتی ورزش کردن، بدن بهتر از مواد غذایی خود استفاده می‌کند.
رشد و نو بهتر انجام می‌گیرد، زیرا اکسیژن بهتر و بیشتر به تمام نسوج می‌رسد و در نتیجه، فعالیت غدد داخلی افزوده شده و بنا بر عقیده‌ای در عضلانی که فعالیت می‌کنند، موادی ایجاد می‌شوند که به رشد و نمو کمک می‌نماید.
قوه جذب و دفع بهتر می‌شود.
بدن عادت می‌کند در برابر مختصر فعالیت، ناگهان نفس تنگی پیش نیاید و ضربان قلب زیاد نشود و دیرتر خسته گردد و عرق نماید.
هماهنگی بین اعصاب و مراکز عصبی و تقویت اعصاب، ایجاد شده و کارهای فکری، آسان تر می‌شود”.

در کتاب زن و رزش نیز درباره فواید ورزش چنین آمده است:

“بدن انسان بر خلاف ماشین یا هر وسیله دیگر که بر اثر کار و فعالیت مستهلک می‌گردد، با کار جان گرفته و توانایی بیش تری کسب می‌نماید. در زمان های گذشته، حرکت و تمرین های بدنی، بخشی از کار روزانه فرد به شمار می‌رفت، اما امروزه بر اثر پیشرفت تکنولوژی و ماشین، باید بیش تر از گذشته در جستجوی حرکت بود، و هر فرد بایستی آن را در برنامه روزانه خود گنجاند. …

تنفس و یا نفس کشیدن وسیله‌ای است که با آن، اکسیژن به همه بدن می‌رسد و مواد زاید و اکسیده به بیرون ریخته می‌شود. در خلال تمرین، میزان نفس کشیدن افزایش می‌یابد. شخصی که بدنش تربیت شده با تمرین های ورزشی است، آهسته تر و عمیق تر از افراد دیگر نفس می‌کشد، فشارهای وارد بر سیستم تنفسی خویش را با تلاش کم تر و کارایی بیشتر پاسخ گوست.

تمرین ها به دستگاه‌هاضمه به دو طریق کمک می‌کنند:

به علت پی آمد نیاز بدن به غذا، اشتها را افزایش می‌دهند.
حرکت اندام های‌هاضمه تسریع می‌شود و حرکات دودی شکل معده- که موجب هضم غذا می‌گردد- سریع تر و راحت تر صورت می‌گیرد.
تمرین های ورزشی، عمل تخلیه را بهبود و از یبوست پیش گیری می‌کند. حرکات دودی شکا افزایش می‌سابد و در نتیجه، روند ترشحات بدن کار آمدتر تنظیم می‌شوند. به طور کلی افرادی که فعالیت های جسمانی بیشتری دارند، کم تر از افراد کم حرکت، به بیماری سنگ کلیه و اختلالات مشابه به آن مبتلا می‌شوند.
بسیاری از مواد زاید، از طریق غدد عرق در پوست بدن بیرون ریخته می‌شود. این فرایند با تمرین های شدید ورزشی تسریع می‌شود؛ علاوه بر این، عرق کردن باعث تمیز شدن پوست می‌گردد.
ارزش دیگر تمرین های ورزشی، در افزایش تولید سلول های قرمز خون در بافت های لنفاوی استخوان است. شمارش هموگلوبین خون بر اثر فعالیت بالا می‌رود. تمرین ها از بالا رفت فشار خون جلوگیری می‌کند”.
به طور کلی نقش ورزش در سلامتی انسان آن قدر زیاد است که امروزه بسیاری از بیماری‌ها را با ورزش مداوا می‌کنند، که به‌این شیوه مداوا “ورزش درمانی” گفته می‌شود.
امروزه ورزش در سطح بین المللی، بعد سیاسی نیز به خود گرفته است. گاه اتفاق می‌افتد کشوری که بیش تر مردم حتی نام آن را نشنیده اند، یک باره در جهان مطرح شده و به واسطه پیروزی‌های ورزشی، نامش در صفحه اول روزنامه‌های جهان و صدر اخبار قرار می‌گیرد. شرکت و یا عدم شرکت تیم های ورزشی یک کشور دیگر نیز، گاه جنبه سیاسی داشته و به معنای دوستی، دشمنی، اعتراض و … تلقی می‌شود.
در انسان غریزه قدرت طلبی، برتری جویی و مبارزه وجود دارد. ورزش و مسابقات ورزشی اگر در محیط و جو سالم برگزار شوند، زمینه اشباع این غریزه از طریق راه صحیح را فراهم می‌سازد. اگر این غریزه و سایر غرایز، کنترل نشده و به مسیر صحیح هدایت نشوند، برای جامعه بشری مشکل ساز و مساله آفرین خواهند بود.
ورزش، توان انسان را برای انجام کارهای روزمره شخصی و اجتماعی بالا می‌برد، حتی عباداتی از قبیل نماز، روزه، حج و جهاد نیز با بدنی سالم و نیرومندتر، بهتر، بیش تر و راخت تر جامه عمل به خود می‌پوشند.
انسان مایل است با دیگران باشد و با آنان بیامرزد.این غریزه و یا تمایل شدید را می‌توان از طریق ورزش برآورده ساخت. در ورزش، در زمینه نیل به ارزش های اجتماعی دیگری نیز، چون کا گروهی، وفاداری، روحیه ورزشکاری می‌توان توفیق یافت. محیط صمیمانه و مطلوب ورزشی، اغلب فرصتی مناسب برای ایجاد روابط انسانی و شکل گیری دوستی‌هاست.
ورزش به انسان تحرک می‌بخشد و حرکت و تحرک به ویژه در کودکان لازمه رشد است. اگر عضو نیرومندی از اعضای بدن یک ورزش کار چندین ماه در گچ فرار دهند و تحرک را از آن سلب نمایند، ضعیف و لاغر خواهد شد. اگر جنبش بدن کم شود، دفاع بدن کم و ضعیف می‌گردد، و همچنان که داشتن تحرک و ورزش موجب سلامتی بدن و طول عمر می‌گردد، نداشتن تحرک نیز موجب مرگ زود رس می‌شود.

ورزش بانوان

کلیات

آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی است؟

آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟

در چه مواردی بانوان نباید ورزش کنند؟

اثرات ورزش روی قاعدگی

فقدان قاعدگی در چیست؟

بهترین راه جلوگیری از حاملگی در یک زن ورزشکار در سنین باروری چیست؟

فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار

چه ورزشهایی دریک حاملگی سالم و بی خطر توصیه می‌شوند؟ از انجام چه ورزشهایی باید خودداری کرد؟ آیا ورزش برای تمام زنان باردار یکسان است؟

کلیات

از آنجا که بر روی ورزشکاران زن تحقیقات دقیق و گسترده‌ای صورت نگرفته است، یک اتفاق نظر کلی در مورد سطح عملکرد آنها وجود ندارد. وجود اختلافات فیزیولوژیک و نیز ساختاری بین جنس زن و مرد هم مزید بر علت شده است. اما با توجه به آنچه که تا به امروز میدانیم، به تعدادی از خصوصیات و ویژگی‌های جنس مونث در ارتباط با ورزش و فعالیت بدنی اشاره می کینم.

اگر چه بر اساس نظر سنجی‌ها، اکثر ورزشکاران زن معتقد به افت عملکرد بدنی در جریان دوران قاعدگی هستند، اما از لحاظ  فیزیکی زنان بوده اند که در طی زمان قاعدگی قادر به شکستن رکوردهای جهانی شده اند.

فعالیت ورزشی شدید باعث کاستن سطح استروژن خون میشود، اما لزوماً روی سطح عملکرد بدنی اثری نمی‌گذارد. در تمرینات با شدت برابر،  اختلافی در میزان بروز آسیبهای ناشی از ورزش در زن و مرد دیده نمی‌شود.

قرص های ضد بارداری احتمالاً سبب تغییرات چشمگیر فیزیولوژیک در بدن زن می‌شوند، اما تاثیر عمده‌ای روی عملکرد فرد نخواهند گذاشت.

حاملگی در ۲ تا ۳ ماه اول، اثر منفی روی عملکرد نمی‌گذارد. لابد میدانید در لمپیک سال ۱۹۵۶ ملبورن، ۳ تن از برندگان مدال طلا حامله بودند. حتی بعد از طی حاملگی اگر وضعیت جسمی‌و شکل پیش از حاملگی زن بازگردد. مشکلی در رقابتهای ورزشی نخواهد داشت.

ورزش سبب بهبود دانسیته (تراکم) استخوانی رنان نمی‌شود بلکه فقط سبب خفظ آن می‌گردد. در صورت مصرف مقادیر کافی کلسیم، ورزش احتمالاً در شکل گیری استخوانهای قویتر کمک خواهد کرد. هیچ محدودیت سنی برای شرکت در ورزشهای استقامتی وجود ندارد. حتی زنان ۸۰ ساله هم توانایی شرکت منظم در دوهای ماراتن را دارند، گرچه که مدت زمان طی شده بیشتر خواهد بود. دقیقاً معلوم نیست که‌ایا زنان سریعتر می‌دوند یا مردان، فقط میدانیم در ازای هر دهه عمرف زنان توانایی سرعت بخشی در دویدن به میزان ۱۴ متر در دقیقه دارند. در حالیکه‌این رقم برای مردان ۷ متر در دقیقه است البته با توجه به اختلافات فیزیکی به نظر نمی‌رسد که زنان توانایی غلبه بر مردان در مسافتهای کوتاه را داشته باشند. اما عکس این موضوع در دوهای در مسافتهای طولانی صدق می‌کند که به نظر میرسد به علت چربی بالاتر موجود در بدن زنان است که به عنوان منبع انرژی عمل میکند. به علاوه تعریق ران در دماهای بالاتر بدنی، سبب حفظ و نگهداری بیشتر آب بدن خواهد شد.

آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی است؟

بله‌این اختلافات در زمینه سیستم اسکلتی و عوامل بیومکانیکی نمود دارند. ورزشکاران زن بطور معمول (ولی نه همیشه) کوچکتر و کوتاهتر بوده، لگنی پهن تر دارند، زانوها به داخل به داخل متمایل شده و ساق پاها انحنای کمتری دارند. این خصوصیات از جمله مواردی است که احتمال ایجاد بعضی از آسیبها مانند دردهای کشککی – رانی را بال میبرد. ورزشکاران زن درصد بالاتری از چربی بدن داشته و حدود ۳۰ درصد قدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که خصوصاً مربوط به اندام فوقانی است. اما در هر صورت به رشته ورزشی خاصی است تا اینکه جنسی خاص عاملشان باشد.

آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟

تمرینات منظم ورزشی دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است. یعنی کاهش فشار خون، پایین آوردن تعداد ضربان قلب و افزایش ظرفیت هوازی همراه با کاهش درصد چربی بدن، تمام موارد فوق به پیشگیری از آترواسکلروز و بیماریهای قلبی کمک میکنند. به علاوه ورزشهای توام با اعمال وزن روی بدن، سبب تقویت استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان می‌شوند.

در چه مواردی بانوان نباید ورزش کنند؟

زمانی تصور میشد که ورزش شدید به سیستم تولید مثل زنان آسیب وارد می‌کند. در ضمن عقیده داشتند که زنان خصوصاً در جریان عادت ماهیانه نباید ورزش کنند. امروزه خلاف هر دوی این موارد ثابت شده است.

اثرات ورزش روی قاعدگی

ورزشکاران زن مستعد اختلالات قاعدگی از جمله تاخیر در شروع آن، قدان اولیه و ثانویه، افزایش فاصله بین دو سیکل قاعدگی و فقدان تخمک گذاری می‌باشند. مثلاً فقدان قاعدگی در ۳-۵ دصد کل جمعیت رخ میدهد اما در ۱۵ تا ۶۰ درصد زنان ورزشکار مشاهده میشود. از جمله علل آن وزن پایین بدن، از دست دادن سریع وزن، شروع ورزشهای سنگین، تغذیه ناکافی در مقایسه با احتیاج به انرژی و وجود استرس های فیزیکی و روانی است.

خطر فقدان قاعدگی در چیست؟

در صورت فقدان قاعدگی به مدت طولانی، خطر کاهش دانسیته استخوانی و ایجاد پوکی استخوان زودرس وجود دارد. به نظر میرسد سایر اختلالات قاعدگی ناشی از ورزش هم در کاهش دانسیته استخوان در دراز مدت موثر باشند. فقدان هورمون استروژن، لااقل به ثورت تئوریک سبب بالا رفتن چربیهای خون و ایجاد آتروسکلروز زودرس می‌شود. پس درمان مناسب اختلالات قاعدگی اهمیت بسزایی دارد.

بهترین راه جلوگیری از حاملگی در یک زن ورزشکار در سنین باروری چیست؟

در کل روشهای متعددی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد. یکی از قابل پذیرش ترین این روشها، استفاده از قرصهای ضدبارداری است که با توجه به نسل جدید آنها که دارای تعادل مناسبی از هورمونهای استروژن و پروژسترون است، دارای عوارض کمتری میباشند. از جمله فواید دیگر آنان می‌توان به رفع علائم دردناک پیش از شروع قاعدگی ، کاهش آنمی‌فقر آهن، ضایعات خوش خیم پستانی، بیماریهای التهابی لگن، کیستهای تخمدانی و رمانتیسم مفصلی اشاره کرد. به هر حال در صورت نیاز، از طریق مشاوره با پزشک نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد.

فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار

انجام تمرینات منظم بدنی در طی حاملگی سبب بهبود خواب، بالا رفتن حس اعتماد به نفس، کاهش شدت و یا بروز درد کمر و وریدهای واریسی، جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن و حفظ سطح آمادگی بدنی مادر می‌شود. اگر چه از لحاظ تئوریک، ورزش شدید در جریان خاملگی می‌تواند سبب ایجاد آسیب هایی به نوزاد و یا مادر شود. با توجه به تحقیقات انجام شده لزومی‌به کاهش شدت ورزش در زن باردار حس نمی‌شود.

چه ورزشهایی دریک حاملگی سالم و بی خطر توصیه می‌شوند؟ از انجام چه ورزشهایی باید خودداری کرد؟ آیا ورزش برای تمام زنان باردار یکسان است؟

در جریان حاملگی، ورزشهای با شدت کم تا متوسط انجام می‌شود. ورزش منظم (حداقل ۳ بار در هفته) به شکلهای مقطع ترجیح داده می‌شود.