عنوان :

مقاله بررسی زمین شناسی و پتانسیل مواد معدنی خراسان شمالی

تعداد صفحات : ۱۷۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

ژئومورفولوژی علم بررسی و شناسایی اشکال ناهمواریهای پوسته زمین ( لند فرمها ) تحلیل عوامل درونی و بیرونی بوجود آورنده این اشکال و نیز نحوه تحول و تکامل آنها در طول زمان و ارزیابی نقش آنها در زندگی و فعالیت انسان است. ژئومورفولوژی ضمن بررسی منشأ ایجاد ناهمواریها سعی دارد در مطالعه تحول ناهمواریهای زمین، علیرغم پیچیده بودن مسائل دینامیک طبیعت، سهم فرایندهای مختلف ناشی از اقلیم و پوشش گیاهی و ماهیت سنگها و ساخت زمین و تغییر شکلهای تکتونیکی و میراث مراحل اولیه تکامل را از نظر دور نداشته باشد.

هدف از این مطالعه بررسی اشکال ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه خراسان شمالی و ارتباط این واحدها با واحدهای زمین شناسی را نشان می دهد.

این تحقیق مقدماتی مروری است بر زمین شناسی منطقه کپه داغ در شمالشرق ایران که با جمع آوری اطلاعات مربوط به هواشناسی و وضعیت اقلیمی همچنین مسائل سنگ شناسی و زمین شناسی منطقه و خصوصیات تکتوفیکی آن، پدیده های ژئومورفولوژیکی این ناحیه را که یکی از ایالات ساختاری ایران محسوب می شود و مورد مطالعه قرار داده و ارتباط بین واحدهای ژئومورفولوژی و زمین شناسی را بصورتی مدون ارائه خواهد کرد که این هدف نهایی ما بوده است.

در تقسیم بندیهای ایران به زونهای ساختاری مختلف، ناحیه بجنورد در دو زون بینالود و کپه داغ جای می گیرد. بخش شمالی ناحیه در محدوده کپه داغ و نیمه جنوبی آن در منطقه بینالود واقع شده است. منطقه بینالود از نظر روند ساختاری دنباله البرز خاوری است. واحدهای رسوبی وابسته به پالئوزوئیک در بخش بینالود گاهی با ایران مرکزی و گاهی با البرز همانند است. آن سان که سازند باروت به البرز، رسوبهای اردویسین به ایران مرکزی، ماسه سنگ های دونین زیرین ومیانی با سازند پادما در ایران مرکزی، دونین بالایی با سازند بهرام درایران مرکزی و همچنین با سازند خوش ییلاق و واحدهای A, B, C سازند جیرود در البرز قابل مقایسه است.

دراین ناحیه رسوبات وابسته به کربونیفر تا ترباسدیده نمی شود. رسوبهای ژوراسیک تمام منطقه یکنواخت میپوشاند، از این رو تفاوت مشخصی میان رسوبهای این دوره در کپه داغ وبینالود به چشم نمی خورد. رسوبهای دونین در همه جا توسط سازند شمشک پوشیده میشود. در نئوکومین منطقه کپه داغ با آغاز سازند شوریچه بدرستی استقلال خود را بدست آورده است.

کهنترین سازندی که در ناحیه برونزدگی دارد سازند باروت است. از سازندهای زایگون و لالون برونزدگی دیده نمی شود. به نظر می رسد که در سیلورین نیز نبود رسوبگذاری بوده است . در نیمه شمالی ناحیه (حوضه کپه داغ) با آغاز سازند شمشک رسوبگذاری از ژوراسیک زیرین تا پایان کرتاسه ادامه داشته است.

برای آسان شدن واحدهای سنگی نخست سازندهای منطقه بینالود (پالئوزوئیک) سپس رسوبهای ژوراسیک که هر دو حوضه را می پوشانند و در پایان سازندهای منطقه کپه داغ آورده شده است.

واژه های کلیدی: زمین شناسی، کامبرین، اردویسین ، نهشته های کواترنر ،  رسوبهای ترشیری ، ژوراسیک ،گسل های منطقه، پدیده های ژئومورفولوژیکی ، حوضه کپه داغ ،چینه شناسی زون بینالود

فهرست مطالب

چکیده     ۱
مقدمه     ۲
فصل اول
۱-۱-    کلیات     ۵
۲-۱- تاریخچه بررسی     ۱۱
۳-۱- زمین شناسی و چینه شناسی منطقه    ۱۱
۴-۱- کامبرین     ۱۲
۱-۴-۱- سازند باروت  E bt    ۱۲
۲-۴-۱- سازند میلت E m    ۱۲
۵-۱- اردویسین  – سیلورین     ۱۳
۶-۱- اردویسین    ۱۴
۱-۶-۱-    Os,sh واحد زیرین     ۱۴
۲-۶-۱- (Ov)     ۱۴
۷-۱- دونین     ۱۵
۱-۷-۱- واحد زیرین (Ds)      ۱۵
۲-۷-۱- واحد بالایی (D I,sh)    ۱۵
۳-۷-۱- Osh,s     ۱۵
۴-۷-۱- O1, sh,s    ۱۵
۸-۱- نهشته های کواترنر     ۱۶
۱-۸-۱- آتشفشان جوان (QLO)     ۱۷
۹-۱- رسوبهای ترشیری     ۱۷
۱-۹-۱- ائوسن     ۱۷
۲-۹-۱- نئوژن     ۱۸
۳-۹-۱-Ng1(1)     ۱۸
۴-۹-۱-Ng2 (11)    ۱۸
۱۰-۱- ژوراسیک     ۱۹
۱-۱۰-۱ سازند شمشک Jss    ۱۹
۲-۱۰-۱- سازند چمن بید jch     ۲۰
۳-۱۰-۱- سازند مزدوران j-Kmz     ۲۰
۴-۱۰-۱- سازند شوریجه Ksh     ۲۲
۵-۱۰-۱- سازند سرچشمه (Ksr)     ۲۳
۶-۱۰-۱- سازند تیرگان (Ktr)     ۲۳
۷-۱۰-۱- سازند سنگانه (Ksn)     ۲۴
۸-۱۰-۱- سازند آبدراز (Kab)     ۲۵
۱۱-۱- زمین ساختمانی و تکتونیک منطقه     ۲۵
۱-۱۱-۱- ویژگی سنگهای رسوبی     ۲۸
۲-۱۱-۱- ویژگی سنگهای آذرین     ۳۰
۱۲-۱- بررسی های ساختمانی     ۳۱
۱۳-۱- گسل های منطقه     ۳۳
۱-۱۳-۱- گسل های تراشی و واژگونه     ۳۳
۲-۱۳-۱- گسله کوه سلوک     ۳۴
۳-۱۳-۱- گسله قرچه رباط     ۳۴
۴-۱۳-۱- گسله شیرویه     ۳۴
۵-۱۳-۱-گسله گردنه حصار     ۳۴
۶-۱۳-۱- گسله شمال سارران    ۳۴
۷-۱۳-۱- گسله چهار خروار    ۳۴
۱۴-۱- محیط تکتونیکی     ۳۶
۱۵-۱- زمین شناسی اقتصادی     ۴۲
۱۶-۱- ژئوشیمی و پترولوژی     ۴۳
۱-۱۶-۱- بررسی عناصر اصلی     ۴۷
۲-۱۶-۱- بررسی عناصر کمیاب و ناسازگار     ۴۹
۱۷-۱- رده بندی شیمیایی و کانی شناسی     ۴۹
۱۸-۱- کانی شناسی و سنگ شناسی     ۵۰
۱-۱۸-۱- سنگهای رسوبی     ۵۳
۲-۱۸-۱- رده بندی در محیط تشکیل سنگهای رسوبی     ۵۵
۳-۱۸-۱- سنگهای آتشفشانی     ۵۷
۴-۱۸-۱- فاز اول     ۵۸
۵-۱۸-۱- فاز دوم     ۵۹
۶-۱۸-۱- فاز سوم     ۵۹
فصل دوم
۱-۲- تاریخچه مطالعات ژئومورفولوژی در ایران و حوضه کپه داغ     ۶۴
۲-۲- مختصری از ژئومورفولوژی ایران     ۶۵
۳-۲- رشته کوهها     ۶۸
۴-۲- دشتها     ۶۹
۵-۲- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه     ۶۹
۶-۲- موقعیت اقلیمی و آب و هوایی منطقه     ۷۲
۷-۲- بررسی درجه حرارت در منطقه     ۷۷
۸-۲- زمین شناسی عمومی حوضه کپه داغ     ۸۰
۹-۲- چینه شناسی حوضه کپه داغ     ۸۱
۱۰-۲- تکتونیک حوضه کپه داغ     ۸۹
۱۱-۲- مورفوتکتونیک     ۹۲
۱۲-۲- بررسی ژئوموفورفولوژیکی سازندهای حوضه کپه داغ     ۹۶
۱۳-۲- برخی از پدیده های ژئومورفولوژیکی در حوضه کپه داغ    ۱۱۱
فصل سوم
۱-۳- موقعیت جغرافیایی زون بینالود     ۱۲۱
۲-۳- وضعیت آب و هوا     ۱۲۱
۳-۳- گسترش جغرافیایی تشکیلات ژوراسیک در زون مورد مطالعه     ۱۲۴
۴-۳- موقعیت زون بینالود در ارتباط با حوضه های رسوبی – ساختاری ایران     ۱۲۶
۵-۳- اشاره ای به وضعیت تکتونیکی ناحیه     ۱۲۹
۶-۳- چینه شناسی زون بینالود    ۱۳۰
۷-۳- رسوبات ژوراسیک در برش مورد مطالعه     ۱۳۱
۸-۳- مشخصات لیتولوژیکی سکانس رسوبی مورد مطالعه     ۱۳۱
۹-۳- زمین ساخت راندگی ناحیه بینالود، شمال شرق ایران     ۱۳۳
نتیجه گیری     ۱۵۴
منابع     ۱۵۵

منابع و مآخذ

خسرو تهرانی، خ (۱۳۵۳):چینه شناسی. انتشارات دانشگاه تهران. شماره ۱۴۵۲

خسرو تهرانی، خ. (۱۳۶۴):چینه شناسی پرکامبرین و پالتوزوئیک. انتشارات دانشکاه تهران. شماره ۱۸۶۸

خسرو تهرانی، خ. (۱۳۶۸):دوران‌های زمین شناسی. انتشارات دانشکاه تهران. تشماره صفحه ۲۰۱۷

داورری، مهوش. – (۱۳۶۶):بررسیهای زمین‌شناسی و پترولوژی سنگهای نفوذی قصل فیروزه ( شرق تهران) . رساله فوق لیسانس زمین‌شناسی – دانشکده علوم دانشگاه تهران. ۲۱۲ ص.

درویش زاده، ع. – (۱۳۵۴):بررسی‌های ژئوشیمیایی آتشفشان‌های جوان ایران از دیدگاه پلیت تکتونیکی. مجموعه مقالات دومینت سمپوزیوم انجمن نفت.

درویش زاده، ع ( ۱۳۵۸):بررسی‌های ژئو شیمیایی آتشفشان‌های جوان ایران از دیدگاه پلیت تکتونیک. مجموعه مقالات دومین سمپوزیوم انجمن نفت.

درویش زاده، ع (۱۳۵۸):انکلاوهای سنگهای آتشفشانی دماوند. مجله دانشکده علوم –شماره ۱۰، جلد ۱، ص ۳۳-۳۸

درویش زاده، ع (۱۳۵۸) :انکارهای سنگهای آتشفشانی دماوند. مجله دانشکده علوم – شماره ۱۰، جلد ۱، ۳۳ – ۳۸

درویش زاده، ع. – (۱۳۶۲):بررسی فسفات بافق (اسفوردی): مجله دانشکده علوم، جلد۱۳، شماره ۱ و ۲ – ص ۲ – ۲۸

درویش زاده، ع. – (۱۳۶۵):سنگها و کانیها، انتشارات جهاد دانشگاهی تألیف ژان لامر، ترجمه ۶۶۹ صفحه.

درویش زاده ، ع.- (۱۳۶۷)ناآرامیها زمین (زلزله و آتشفشان). تألیف کلودآلگر (۱۹۸۷) ترجمه، انتشارات دانشگاه تهران – شماره ۱۹۹۵۹، ۱۷۶ صفحه .

درویش زاده، ع. – (۱۳۶۹):ویژگیهای زمین‌شناسی نمکهای اینفراکامبرین خلیج فارس. مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم با نگرشی ویژه به ایران. جلد اول – ناشر سازمان زمین‌شناسی کشور ص ۸۱-۱۰۶

مقدمه

لندفرمها یا ناهمواریهای زمین عمومی ترین و رایج ترین چهره هایی هستند که افراد دست اندرکار در عملیات زمین شناسی صحرایی با آن مواجه هستند. اگر ناهمواریها خوب و درست تحلیل شوند خواهند توانست تاریخ زمین شناسی ساختمان ولیتولوژی یک ناحیه را روشن سازند.

دانشمندان علوم زمین هر یک برداشتی متفاوت اما نزدیک بهم در مورد تعریف و محتوای علمی ژئومورفولوژی دارند. لئوپولد (Leopold) ولمن (Wolman) و میلر (Miller) معتقدند که قسمت اعظم ژئومورفولوژی همان زمین شناسی چینه شناسی است، زیرا که در طی یک دوره زمانی طولانی در نتیجه عمل تدریجی فرآیند های مورفولوژیک جلوه ژئومورفورلوژیک برخی لندفرمها از بین می رود لیکن آثار فرسایش و خواص رسوبگذاری که در ارتباط با خواص فیزیکی و شیمیایی محیط رسوبگذاری کنترل می شود، در روی رسوبات آن دوره محفوظ می ماند و جلوه خاصی به لندفرمها می بخشد. بدین ترتیب تفسیر مورفولوژی لندفرمها و نیز ویژگی های رسوباتی را که خطوط اصلی شکل لندفرمها را مشخص می کند بعنوان پارامترهای تشخیص داده های کمی در مورد فرآیندها و لندفرمهای وابسته فراهم می سازد که قابلیت تفسیری لازم برای مشخص کردن محیط های زمین شناسی و اقلیمی اشکال زمین را دارا بوده و از طریق آن وقایع ژئومورفولوژیک بازسازی گردیده و تاریخ چشم انداز مشخص می شود.

بریان (Bryan) نیز بگونه ای دیگر تاید می کند چشم انداز ژئومورفولوژیک نمی تواند بطور مناسبی تفسیر گردد مگر اینکه تاریخ ژئومورفولوژیک تحول و تکامل آن مورد مطالعه قرار گیرد و بدین ترتیب با مطرح کردن بعد زمان در تحول و تکامل اشکال به یک تمایل تاریخی در ژئومورفولوژی ایجاد می کند.

بریان معتقد است که هدف اولیه ژئومورفولوژی تشخیص و تمایز لندفرمهای گذشته از لندفرمهای ناشی از فرآیندهای امروزی است وی  از اینگونه بررسی ها برای روشن کردن تاریخ ژئومورفیک مناطق بر حسب کنترل کننده های زمین شناسی و اقلیمی استفاده می کند.

باید گفت ژئومورفولوژی و تحقیقات ژئومورفولوژیکی امروزه در جهان از اهمیت خاصی برخوردار است بطوریکه اکثر کشورها طی برنامه ریزی های عمرانی اقدام به تهیه نقشه های ژئومورفولوژی و مطالعات ژئومورفولوژیکی از نواحی در حال توسعه می نمایند. این مطالعات از عناصر مهم در مراحل اولیه عمران هر ناحیه محسوب می شود و همراه سایر علوم نقش عمده ای در توسعه مناطق دارد.

مطالعات مزبور هنگامی موثرتر واقع می شود که ارتباط بین زمین شناسی و واحدهای مختلف زمین شناسی را با مورفولوژی منطقه پیدا کرده و اثرات مسائل جوی و طبیعی را بر روی واحدهی مختلف زمین شناسی ارزیابی کنیم.

این تحیق مقدماتی مروری است بر زمین شناسی منطقه کپه داغ در شمالشرق ایران که با جمع آوری اطلاعات مربوط به هواشناسی و وضعیت اقلیمی همچنین مسائل سنگ شناسی و زمین شناسی منطقه و خصوصیات تکتوفیکی آن، پدیده های ژئومورفولوژیکی این ناحیه را که یکی از ایالات ساختاری ایران محسوب می شود و مورد مطالعه قرار داده و ارتباط بین واحدهای ژئومورفولوژی و زمین شناسی را بصورتی مدون ارائه خواهد کرد که این هدف نهایی ما بوده است.

آنها که به ماهیت تحقیقات ژئومورفولوژی آشنایی دارند بخوبی می دانند که برای تشخیص یک منطقه ژئومورفولوژیک و تفسیر پدیده های مختلف ژئومورفولوژیکی آن لازم است که مسائل مربوط به زمین شناسی ناهمواری، اقلیم شناسی، آب شناسی، خاکشناسی و امثال آن تلفیقاً مورد توجه قرار گیرد و در بررسی تاثیرات است متقابل این مسائل در همدیگر نظر کلی در مورد کم و کیف چشم اندازهای ژئومورفولوژیکی ابراز می گردد این تحقیقات نیز طی مراحلی که ذیلاً بدان اشاره می شود انجام گردیده است.

الف : جمع آوری اطلاعات موجود شامل کتب، مقالات، نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی ، مجلات.

ب : انجام کارهای صحرایی از قبیل بازدید کلی از منطقه، کنترل بعضی از عوارض مشخص شده در روی نقشه ها تهیه عکس و اسلاید از عوارض و پدیده های ژئومورفولوژیکی و سازندهای چینه سازی موجود.

ج : تهیه گزارش نهایی

البته باید متذکر شوم که این گزارش با توجه به اطلاعات موجود در دسترس و فرصت اندک پایان نامه به رشته تحریر آمده است و انشا ا… مراحل بعدی کار در آینده ادامه خواهد یافت.

فصل اول

۱-۱- کلیات :

ناحیه بجنورد درموقعیت جغرافیایی َ۰۰، ۵۷ تا َ۳۰، ۵۷ درجه طول خاوری و َ۰۰، ۳۷ تا َ۳۰، ۳۷ درجه عرض شمالی جای دارد. این ناحیه بخش جنوب باختری چهارگوش بجنورد را دربرمی گیرد. شهر بجنورد در بخش شمالی بجنورد و اسفراین در جنوب خاوری آن جای دارد. روستاهای زیادی در این محدوده وجود دارند که از روستاهای پرجمعیت و بزرگ آن می توان توی و چهار برج در جنوب و بیدک در شمال را نام برد.

بخش جنوبی ناحیه که برگیرنده دشت اسفراین و روستاهای توی و چهار برج است، دارای زمستانهای نسبتاً معتدل و تابستانهای گرم است. دمای محیط در روزهای تابستان غالباً به ۴۰ تا ۴۵ درجه سانتی گراد می رسد، ولی دیگر جاهای این ورقه زمستانهای سرد و طولانی و تابستانهای معتدل دارد، که گرمای هوای آنها در تابستان از ۴۰ درجه سانتی گراد بیشتر
نمی شود کشاورزی منطقه عموماً کشت دیم است و از درختان میوه زردآلوی ان اهمیت دارد. بلندیهای جنوب بجنورد بطور پراکنده ای دارای درختان جنگلی است.

جاده مازندران به مشهد از شهر بجنورد (در شمال ناحیه می گذرد) جاده بجنورد به اسفراین نیز از شمال به جنوب تقریباً از همه ناحیه می گذرد. با استفاده از جاده های شوسه اسفراین به چهار برج و توی، و نیز بجنورد به فیروزه و حصارشاه وردیخان می تنوان به آسانی با اتومبیل به بیشتر نقاط و این ناحیه دسترسی پیدا کرد، مگر بلندیهای جنوبی بجنورد یعنی کوه های سلوک، که راه قابل دسترسی ندارد.

نیمه شمالی ناحیه بخشی از حوضه آبگیر رودخانه اترک می باشدکه به دریای خزر می ریزد و نیمه جنوبی آن حوضه آبگیر کال شور جاجرم است، که سرانجام به کویر نمک می ریزد. دشتهای اسفراین، توی و چهار برج دارای شیب ملایمی در حدود ۵/۱ درصد به سمت جنوب باختری است.

از نگاه توپوگرافی بخش جنوبی ناحیه را دشت توی وچهار برج تشکیل میدهد که پست ترین نقطه آن حدوداً ۱۰۰۰ متر از سطح دریا بلندی دارد. بخش شمالی ورقه و نواحی پیرامون شهر بجنورد با بلندی کم و تپه ماهور است. بنحوی که بلندی شهر بجنورد از سطح دریا ۱۰۵۰ متر است.

کوههای جنوب بجنورد از جمله کوه سلوک با بلندی ۲۶۸۰ متر از سطح دریا از نواحی بلند این ناحیه می باشند. روند عمومی کوه ها تقریباً خاوری- باختری است.

از دیدگاه زمین ریخت شناسی (Geomorphology):

بخش شمالی منطقه دارای تاقدیس ها و ناودیس هایی با دامنه هایی با شیب ملایم است ولی بخش جنوبی بسیار چین خورده و بیشتر گسلیده و بهم ریخته است. بلندترین نقطه ها را آهکهای سازند مزدوران پدیدار ساخته است سازندهای میلاد و تیرگان نیز از نظر بلندی پس از آن بشمار می رود.

نهشته های پالئوزوئیک در مجموع بلندیهای متوسطی را ساخته اند. سازندهای شمشک و چمن بید بلندی کم و شیب توپوگرافی ملایمی دارند و سازندهای شوریچه، سرچشمه، سنگانه نیز دره ساز و زود فرسای میباشند، آن سان که بیشتر روستاها بر روی این سازندها ساخته شده اند.

۲-۱- تاریخچه بررسی ها:

از کارهای پیش انجام شده دراین ناحیه می توان نقشه زمین شناسی چهارگوش بجنورد در مقیاس ۱:۲۵۰۰۰۰ را نام برد، که نیمه شمالی آن را افشار حرب (۱۳۵۵) وبخش جنوبی آن را بلورچی و مهرپرتو (۱۳۵۹) بررسی نموده اند. مهرپرتو بخش باختری ناحیه بجنورد را نیز بعنوان پایان نامه کارشناسی ارشد خود در مقیاس ۱:۵۰۰۰۰ ارائه شده است (۱۳۵۹).

در برداشتهای صحرایی، از نقشه های توپوگرافی سازمان جغرافیایی با مقیاس ۱:۵۰۰۰۰ وعکس های هوایی تقریباً با همین مقیاس ونیز در کارهای دفتری از دستاورد بررسیهای گروه فسیل شناسی و سنگ شناسی سازمان زمین شناسی بهره گیری شده است.

۳-۱- زمین شناسی و چینه شناسی ناحیه:

در تقسیم بندیهای ایران به زونهای ساختاری مختلف، ناحیه بجنورد در دو زون بینالود و کپه داغ جای می گیرد. بخش شمالی ناحیه در محدوده کپه داغ و نیمه جنوبی آن در منطقه بینالود واقع شده است. منطقه بینالود از نظر روند ساختاری دنباله البرز خاوری است. واحدهای رسوبی وابسته به پالئوزوئیک در بخش بینالود گاهی با ایران مرکزی و گاهی با البرز همانند است. آن سان که سازند باروت به البرز، رسوبهای اردویسین به ایران مرکزی، ماسه سنگ های دونین زیرین ومیانی با سازند پادما در ایران مرکزی، دونین بالایی با سازند بهرام درایران مرکزی و همچنین با سازند خوش ییلاق و واحدهای A, B, C سازند جیرود در البرز قابل مقایسه است.

دراین ناحیه رسوبات وابسته به کربونیفر تا ترباسدیده نمی شود. رسوبهای ژوراسیک تمام منطقه یکنواخت میپوشاند، از این رو تفاوت مشخصی میان رسوبهای این دوره در کپه داغ وبینالود به چشم نمی خورد. رسوبهای دونین در همه جا توسط سازند شمشک پوشیده میشود. در نئوکومین منطقه کپه داغ با آغاز سازند شوریچه بدرستی استقلال خود را بدست آورده است.

کهنترین سازندی که در ناحیه برونزدگی دارد سازند باروت است. از سازندهای زایگون و لالون برونزدگی دیده نمی شود. به نظر می رسد که در سیلورین نیز نبود رسوبگذاری بوده است . در نیمه شمالی ناحیه (حوضه کپه داغ) با آغاز سازند شمشک رسوبگذاری از ژوراسیک زیرین تا پایان کرتاسه ادامه داشته است.

برای آسان شدن واحدهای سنگی نخست سازندهای منطقه بینالود (پالئوزوئیک) سپس رسوبهای ژوراسیک که هر دو حوضه را می پوشانند و در پایان سازندهای منطقه کپه داغ آورده شده است.

۴-۱- کامبرین:

۱-۴-۱- سازند باروت E_bt کهنترین رسوبهایی که در ورقه بجنورد برونزاد دارد مجموعه ای است از:

دولومیت های بستر لایه، آهکهای خاکستری تیره چیرت دار، ماسه سنگهای قرمز و سبز میکائی، ماسه سنگ کوارتزیتی سفید رنگ، شیل های توفی رنگارنگ و همچنین سنگهای آتش فشانی در حد بازالت نیز در چند افق دیده می شود. ستبرای این مجموعه بیش از ۱۵۰۰ متر برآورد می گردد. در بخشهای اهکی جلبکهایی از نوع استروماتولیت و ریز زیای پوسته دار مشاهده می گردد بانگرشی به همانندی لیتولوژی این رسوبها با سازند باروت در البرز و جلبکهای موجود، می توان آن را به کامبرین زیرین نسبت داد، مرز پائینی و بالای این سازند با واحدهای مجاور خود، گسلیده شده است. در سازند باروت زیر واحدهایی در نقشه هستند که می توان از بخشهای ماسه سنگی قرمز کوارتزین (s) ، بخش سنگ های کربناته آهکی و دولومیتی (L + do) افقهایی از سنگهای آتش فشانی با ترکیب بازالتی (V) نام برد.

۲-۴-۱- سازند میلا E_m :

این سازند در ناحیه بجنورد از گسترش و ستبرای نسبتاً زیادی برخوردار است و لایه های بستر آهکی تا آهک دولومیتی (معادل عضو کی میلا در البرز) و ستبرای زیادی از آهکهای ضخیم لایه تیره رنگ تا دولومیتی با میان لایه های شیلی و لایه های ماسه سنگی تا ماسه سنگ آهکی (احتمالاً معادل عضوهای ۲ و ۳ میلاد در البرز) پدیدار شده است. هر چند برآورد ستبرای این سازند بعلت گسله بودن منطقه دشوار است ولی آنچه به چشم می خورد دارای ستبرایی بیشتر از ۱۰۰۰ متر می باشد. در این رسوبها فسیل های فراوانی از تریلوبت ها، براکیوپودها و … دیده می شود. براکیوپودهای زیر بوسیله (ف – گلشنی) بررسی گردیده است که سن کامبرین میانی – بالایی را برای این نهشته ها پیشنهاد نموده است.:

CT . chuangia sp., Redichia sp., Billingsella sp.,

مرز پائینی این سازند در ناحیه گسله بوده ولی مرز بالای آن در شمال روستای محمودی بصورت پیوسته و هم شیب با رسوبهای اردوسین زیرین پوشیده می شود.

۵-۱- اردوویسین – سیلورین

این فسیل ها به همراه کنودونتهایی که سهیلی و همکاران گزارش کرده اند، سن اردویسن بالایی را نشان میدهند. اما سه نمونه آخر احتمالاً تا سیلورین نیز ادامه دارند. مقطع دیگر نیز در جنوب غربی بجنبورد در روستای قلی توسط افشار حرب (۱۳۷۳) و جولاپور (۱۳۷۵) مورد مطالعه قرار گرفته است این مقطع دارای مختصات جغرافیایی َ۵۵، ۵۶ و َ۱۲،۳۷ بوده و در ۵۰ کیلومتری جنوب غرب شهرستان بجنورد واقع است:

مقطع مزبور شامل ۳ بخش آذرین، شیلی و ماسه سنگی است. بخش آذرین در زیر قرار گرفته و شامل ۲۶۲ متر و از آلگومرا، بازالت، سنگ آهک و ماسه سنگ تشکیل شده است. بخش دوم شامل۴۱۲ متر لایه های شیل و ماسه سنگ و بخش سوم شامل ۲۲۴ متر شیل و ماسه سنگ است. این توالی اولین بار توسط افشار حرب (۱۹۷۹، ۱۳۷۳) «سازند قلی» معرفی شده است و شامل مجموعه ای از شیل و ماسه سنگ با ضخامت ۱۴۰ متر، سنگ آهک و شیل با ضخامت ۱۴۵ متر، ماسه سنگ کوارتزیتی با ضخامت ۳۹۰متر بوده و دارای سن اردویسین، سیلورین است. در واقع سن سازند قلی اردویسین بالایی بوده و مجموعه بالای آن بنام سازند نیور (ماسه سنگهای کوارتزیتی) وسن آن سیلورین تعیین شده است.

مقطع قلی فاقد فسیلهای شاخص بوده ولی در مقعط بجنورد فسیلهای شاخص مربوط به همین لایه ها شناسایی و معرفی شده است. بنابراین به دلیل کم بودن فسیل در مقطع قلی و با توجه به اینکه مقطع مورد مطالعه دراین رساله به لحاظ فاصله چندان قابل توجه نیست (به خط مستقیم حدود ۳۰ کیلومتر) می توان سنی را که این زمین شناسی به آن اشاره کرده با یافته های جدیدتر تعدیل کرد و سن آن را اردویسین زیرین – سیلورین در نظر گرفت.

۶-۱- اردویسین

رسوبهای وابسته به اردویسین را میتوان به ۴ واحد سنگی تقسیم نمود که از پایین به بالا عبارتند از :

۱-۶-۱- Sh و S واحد زیرین : این واحد بیش از ۸۰۰ متر بستر دارد و دارای ماسه سنگ، شیل های سبز زیتوفی، ردیفهایی از آهک و شیل و آهکهای خاکستری تیره است و چند لایه نازک از سنگهای آتش نشانی در حد بازالت و آنرزی بازالت نیز در آن دیده می شود، در این واحد ماکروفسیل های فراوانی مانند تریلوبیت ها و براکیوپودها یافت می شود.

براکیوپودهای بررسی شده عبارتند از:

CT . onniella sp . sowerbyellasp. Strophomenu sp.

Dalmanella sp.

اگر چه ( ف – گلشنی ) از بررسی براکیوپودهای بالا سن اردیوسین را بطور کلی برای این واحد پیشنهاد می نماید ولی سن بخشهای زیرین این واحد بواسطه داشتن کنودونت های زیر: جنس Cordylodvj با گونه های مختلف این جنس مانند.

preavvj C.retvndatvj c . angvfatvs c.

Intemedivj c. oklahonen sis

به اردویسین زیرین، اشکوب Termadocian  وابسته است و بخش میانی آن بعلت داشتن کنودونت هایی مانند  Drepanodvj Subarcvatvs و براکپیودهایی از جنس Terynelasma sp.  به اردویسن میانی نسبت داده میشود.

این واحد در شمال روستاهای محمودی بصورت هم شیب سازند میلا را می پوشاند و خود نیز در مقطع شیرویه توسط واحد آتش نشانی اردویسین پوشیده می شود.

۱-۶- ۱ (ov)  : این واحد با بسترایی برابر با ۱۹۸ متر تماماً همه از سنگهای آتش نشانی در حد آنرزیت و آنرزی بازالت پدیدار شده است. در بخش باختری ورقه در شمال روستای قرچه رباط افزون بر سنگهای آتش نشانی، میان لایه هایی از شلیهای خاکستری رنگ و ماسه سنگهای آهکی نیز یافت می گردد. این سنگهای آتش نشانی با بافت پورفیریتی.

۷-۱- دونین:نهشته های این مقطع زمانی از دو رخساره گوناگون تشکیل شده است، و در نیمه جنوبی برونزدگی دارد.

۱-۷-۱- واحد زیرین (D^s)  : این واحد در مقطع شیرویه ۲۴۷ متر بستر دارد و لیتولوژی آن از پایین به بالا دارای:

لایه های بستر ماسه سنگی قرمز رنگ میکادار، ماسه سنگ کوارتزی سفید رنگ با میانلایه های آهک ماسه ای و در بخش های بالایی ردیفهای از ماسه سنگ، شیل و شیل های مارنی می باشد. بر روی بیشتر ماسه سنگها اثرات موج نقش (Ripel Marks )  بجای مانده است. در این رسوبها در مقطع بازدید شده سه افق از سنگهای آتش نشانی در حد بازالت و آنزری بازالت نیز دیده می شود. این نهشته ها از دیدگاه سنگ شناختی و موقعیت چینه ای تقریبا با سازند پادهاهم ارز می باشند. مرز زیرین این سازند با نهشته های اردویسین ناگهانی و مشخص، ولی مرز بالایی آن با نهشته های بالایی برابر سازند خوش ییلاق تدریجی است. هرچند از این واحد فسیلی بدست نیامده است، ولی با نگرشی به لیتولوژی، جایگاه چینه ای و پیوستگی آن با واحد بالایی دونین، میتوان آنرا به دونین زیرین- میانی نسبت داد.

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .