عنوان :

مقاله بررسی سطوح کود نیتروژن با پوشش گوگردی و اوره بر میزان خصوصیات رشدی، جذب عناصر، خصوصیات اکوفیزیولوژیک و درصد اسانس نعناع

تعداد صفحات : ۱۳۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

نعناع گیاهی گرم کننده ، مقوی و رقیق کننده خون است . جویدن برگ آن موجب تسکین درد دندان می شود و آشامیدن عصاره آن خونریزی را قطع می کند . خوردن جوشانده آن مخلوط با پر سیاوشان برای دردهای قلب تقویت معده و افزایش نیروی هاضمه بسیار نافع است . امروزه در صنایع داروسازی از مواد موثره نعناع ، داروهایی برای مداوای دل درد و نفخ شکم تهیه می شود. به منظور مقایسه اثرات کود اوره و اوره با پوشش گوگردی بر روی عملکرد، جدب عناصر ، خصوصیات اکوفیزیولوژیک و درصد اسانس نعناع آزمایشی انجام گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد . کود اوره و اوره با پوشش گوگردی به عنوان فاکتور اول و سه سطح ۵۷،۴۶،۲۳ گرم در متر مربع نیتروژن خالص بعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. اوره با پوشش گوگردی سبب افزایش وزن خشک و تر ریشه در مقایسه با اوره معمولی گردید.

طول  و تعداد برگ تحت تاثیر  میزان ازت بکاربرده شده قرار گرفت و افزایش یافت. در رابطه با میزان ازت در برگ مشخص گردید که با بکار بردن کودهای ازته میزان ازت برگ افزایش نشان داد. تعداد برگ و طول ساقه تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت .در این تحقیق مشخص شد که اثرات نوع کود بر درصد اسانس موثر بوده و بیشترین میزان اسانس در تیمار کود اوره با پوشش گوگردی مشاهد شد. نتایج نشان داد که در بین غلظتهای بکاربری ، غلظت ۴۶ گرم در متر مربع ازت بیشترین درصد اسانس و ۲۳ گرم در متر مربع کمترین میزان اسانس را داشت. بنابراین مشخص شد که با میزان افزایش ازت بعنوان کود میزان اسانس گیاه افزایش می یابد ولیکن این میزان افزایش تا ۴۶ گرم در متر مربع ازت بکابری تاثیر گذار بود و با افزایش غلظت کود بکاربری از ۴۶ به ۵۷ گرم در متر مربع میزان اسانس کاهش نشان داد.

در بین پارامترهای اکوفیزیولوژیک تنها فتوسنتز تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش میزان غلظت کود ازت بکاربرده شده میزان فتوسنتز نه تنها افزایش نشان نداد بلکه کاهش نیز یافت.

کلمات کلیدی : نعناع، نیتروژن، اوره با پوشش گوگردی، تعداد برگ، اسانس، عملکرد

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه:    ۳
فصل اول    ۷
کلیات    ۷
۱-۲ – پراکنش    ۹
۱-۳- گونه های مختلف گیاه نعناع :    ۹
۱-۳-۱-گونه های خودروی نعناع در ایران :    ۹
۱-۴ -گیاهشناسی :    ۱۰
۱-۵ – موارد مصرف:    ۱۱
۱-۶ ـ مواد موثره:    ۱۲
۱-۷- نیازهای اکولوژیکی:    ۱۴
۱-۸ – کاشت:    ۱۵
۱-۹- نیازهای غذایی :    ۱۵
۱-۱۰- مراقبت ونگهداری:    ۱۶
۱-۱۱- برداشت:    ۱۷
۱-۱۲ – ترکیبات شیمیایی نعناع:    ۱۸
۱-۱۲-۱- اسانس    ۱۸
۱-۱۲-۲ ـ ترکیبات اسانس    ۱۸
۱-۱۲-۳- استخراج اسانس:    ۲۰
فصل دوم: بررسی منابع    ۲۳
۲-۱- تاثیر کود نیتروژن بر صفات مختلف گیاه    ۲۳
۲-۲- اثر نیتروژن برعملکرد:    ۲۵
۲-۳- اثر نیتروژن بر اجزاء عملکرد :    ۲۹
۲-۴- اثر نیتروژن بر روی اسانس :    ۳۰
۲-۵- اوره با پوشش گوگردی:    ۳۴
فصل سوم: مواد و روش ها    ۴۲
۳-۲- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش :    ۴۲
۳-۳-  مشخصات طرح آزمایشی:    ۴۳
۳-۴- مراحل اجرای آزمایش:    ۴۳
۳-۵- اندازه‌گیری پارامترها    ۴۴
۳-۵-۱- اندازه‌گیری پارامترهای مرفولوژیکی و رشدی    ۴۴
۳-۵-۲- اندازه‌گیری پارامترهای فیزیولوژیک    ۴۵
۳-۵-۳- استخراج و تعیین میزان کلروفیل    ۴۵
۳-۵-۴- استخراج و اندازه‏گیری مواد معدنی برگ    ۴۶
۳-۵-۴-۱- تهیه عصاره گیاهی    ۴۶
۳-۵-۴-۲-  اندازه گیری ازت    ۴۶
۳-۵-۴-۳-  اندازه گیری فسفر    ۴۷
۳-۵-۴-۴-  اندازه گیری پتاسیم    ۴۷
۳-۵-۴-۵- اندازه گیری کلسیم    ۴۸
۳-۵-۴-۶- منیزیم    ۴۹
۳-۵-۴-۷-  سدیم    ۴۹
۳-۵-۴-۸-  آهن، روی، منگنز، مس و بور    ۴۹
۳-۵-۵-  اندازه گیری میزان اسنس در پیکره رویشی    ۴۹
فصل چهارم: نتایج و بحث    ۵۱
۴-۱- وزن خشک ریشه:    ۵۸
۴-۲-  وزن تر ریشه:    ۵۹
۴-۳- وزن خشک ساقه:    ۶۱
۴-۴- وزن تر ساقه:    ۶۲
۴-۵- سطح برگ:    ۶۳
۴-۶- طول برگ:    ۶۴
۴-۷- عرض برگ:    ۶۵
۴-۸- میزان ازت:    ۶۷
۴-۹- میزان فسفر:    ۶۹
۴-۱۰- میزان پتاس:    ۷۰
۴-۱۱- میزان کلسیم:    ۷۱
۴-۱۲- میزان منیزیم:    ۷۲
۴-۱۳- میزان روی:    ۷۴
۴-۱۴- میزان منگنز:    ۷۵
۴-۱۵- میزان مس:    ۷۶
۴-۱۶- میزان آهن:    ۷۸
۴-۱۷- تعداد برگ یک ماه پس از نشاء:    ۷۹
۴-۱۸- طول ساقه یک ماه بعد از نشاء:    ۸۰
۴-۱۹-تعداد برگ ۳ ماه بعد از نشاء:    ۸۲
۴-۲۰- طول ساقه ۳ ماه بعد از نشا:    ۸۴
۴-۲۱- تعداد برگ ۵ ماه بعد از نشا:    ۸۶
۴-۲۲- طول ساقه ۵ ماه پس از نشاء:    ۸۸
۴-۲۳- درصد اسانس:    ۹۱
۴-۲۴- کلروفیل a:    ۹۲
۴-۲۵-کلروفیل b :    ۹۴
۴-۲۶-کلروفیل کل:    ۹۵
۴-۲۷- فتوسنتز:    ۹۶
۴-۲۸- هدایت روزنه ای:    ۹۸
۴-۲۹- دمای برگ    ۹۹
۴-۳۰- مقاومت روزنه ای:    ۱۰۰
۴-۳۱- تعرق    ۱۰۱
۴-۳۲- فلورسانس کلروفیل متغیر:    ۱۰۲
۴-۳۳- فلورسانس کلروفیل حداکثر:    ۱۰۴
۴-۳۴- نسبت فلورسانس کلروفیل متغیر به حداکثر:    ۱۰۵
نتیجه گیری    ۱۰۶
پیشنهادات    ۱۰۸
منابع    ۱۰۹

منابع

۱- ابراهیمی ،م.۱۳۷۴٫ بررسی اثرات استفاده از نیتروژن ومراحل مختلف برداشت علوفه درکشت دو منظوره گندم هیرمند . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت . ۱۵۷ صفحه .

۲- ابوعلی سینا . ۱۳۶۶ (۴۲۸ ه-ق) . قانون در طب جلد ۲٫ ترجمه : ش.ع. انتشارات شوش.

۳- اکبری ،غ،ع.ح، ایران نژاد .ن، شهبازیان .ز،جوانمردی (۱۳۸۵). بررسی تاثیر مقادیر مختلف ازت وفسفر بر عملکرد و میزان اسانس دانه انیسون.مجموعه مقالات اولین همایش گیاهان دارویی ،ادویه ای ومعطر .شهرکرد .صفحه ۲٫

۴- امید بیگی، ر . ۱۳۸۴٫ تولید و فراوری گیاهان دارویی .. دانشگاه تربیت مدرس.  انتشارات آستان قدس رضوی  . ۳۴۷ صفحه.

۵- امید بیگی، ر.۱۳۷۶٫ .رهیافتهای  تولید و فراوری گیاهان دارویی . انتشارات طراحان نشر .جلد دوم.

۶- امیدبیگی،ر.۱۳۷۹٫ رهیافتهای تولید وفراوری گیاهان دارویی . انتشارات آستان قدس رضوی . جلد سوم . چاپ چهارم .

۷- امیدبیگی،ر .۱۳۷۴٫ رهیافت های تولید و فراوری گیاهان دارویی .جلد اول.انتشارات فکر روز .۲۸۳ صفحه.

۸- امیدی ،ا.م.ا،توکلی ،مظاهری .۱۳۸۲ .بررسی اثرات قطع آبیاری برروی صفات مهم زراعی سه رقم گلرنگ بهاره ،چکیده مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران . دانشکده علوم کشاورزی . دانشگاه گیلان .۳۴۳ صفحه.

۹- امین پور، ر.وموسوی ، م. ۱۳۷۴٫اثرات تعداد دفعات آبیاری برمراحل نمونه عملکرد واجزای عملکرد دانه زیره سبز .مجله علوم کشاورزی ومنابع طبیعی .دانشگاه صنعتی اصفهان ،شماره ۱: ۶-۱٫

۱۰- آقارحیمی ، ج،۱۳۷۸٫ بررسی اثر تراکم وکود نیتروژن بر عملکردواجزای عملکرد گیاه دارویی مارتیغال ؛ گزارش نهایی طرح پژوهشی دانشگاه آزاد واحد جیرفت .

۱۱- آرویی ،ح. ۱۳۷۹٫بررسی سطوح مختلف نیتروژن برروی برخی صفات گیاه دارویی کدوی تخم کاغذی ، مجله پژوهش وسازندگی .شماره ۴۸٫ پائیز ۱۳۷۹٫صفحات ۴-۹٫

۱۲- بابایی ،آ.،۱۳۷۵٫ بررسی اثر تنش آبی در مراحل رشد ونمو ،ریال کمیت وکیفیت اسانس و مقدار روغن سیاه دانه .پایان نامه فوق لیسانس علوم گیاهی . دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال تهران. ۱۶۱ صفحه.

۱۳- باقری ، م.۱۳۷۶٫ بررسی اثر مقادیر تقسیط  کود نیتروژن برعملکرد کلزای پائیزه . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.

۱۴- بخشنده، عبدالمهدی و  قبادی، محمد اقبال. (۱۳۷۸). بررسی اثر تقسیط کود نیتروژنه از نوع اوره و اوره با پوشش گوگردی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم.  دانشور. ، سال ۷ ، شماره ۲۶ مکرر، صفحات ۳۴-۲۷٫ (۱۳۷۸)

۱۵- بیتافر، پروانه. (۱۳۷۹). کود اوره با پوشش گوگردی. پایان نامه (کارشناسی ارشد) – دانشگاه شیراز، دانشکده تحصیلات تکمیلی،.

۱۶- جایمند ،ک.م،ب ، رضایی. (۱۳۸۵).اسانس ،تقطیر ،روشهای آزمون وشاخص های بازداری درتجزیه اسانس .چاپ اول .ناشر : انجمن گیاهان دارویی ، تهران .۳۵۴ صفحه.

۱۷- جعفر زاده کنار سری ،م.ک،پوستین.۱۳۷۶٫ بررسی اثر تنش درمراحل مختلف رشد بربرخی از ویژگی های مورفولوژیکی (رقم رکورد ). مجله علوم کشاورزی ایران .جلد ۲۹٫شماره (۲) .صفحات ۳۵۳-۳۶۱٫

۱۸- جهان آرا ،ف.ب،م.حائری زاده. (۱۳۸۰) . اطلاعات وکاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران .چاپ اول .ناشر ،شرکت داروگستر رازی .تهران .صفحات :۲۶:۱۷۰-۲۷٫

۱۹- حسینی ، سید محسن . ۱۳۷۲٫اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن ، دور آبیاری و تراکم بوته روی برخی خصوصیات کمی وکیفی منحنی رشد کلزا .پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد تربیت مدرس.

۲۰- حق نیا ،خ.۱۳۷۰٫خاک شناخت . انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد .۶۳۰ صفحه.

مقدمه:

خداوند متعال هیچ چیز را بدون فایده نیافریده ودر هر مخلوقی حکمتی نهفته است از جمله نعمات خدا دادی،  گیاهان دارویی می باشند که از قدیم الایام بشر با آنها آشنا گشته و جهت معالجات بیماران خود مورد استفاده قرار داده است (۵،۲). پیشرفت های علمی طی دو دهه اخیر، اهمیت و نقش گیاهان دارویی را در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه درمان دو چندان ساخته است. امروزه با بهره گیری از روشها و فنون تخصصی، مهمترین مواد و ترکیبهای شفا بخش بکار گرفته می شود. اثرات جانبی داروهای شیمیایی و الزامات زیست محیطی و روند تدریجی گرایش به سوی فرآورده های طبیعی سبب شده اند تا به گیاهان دارویی توجه بیشتری شود. بررسی ها نشان داده که جایگزینی داروها با منشاء طبیعی به جای داروهای شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است.

کشورهای مختلف با بهره گیری از توانهای بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گیاهی ،تنوع اقلیمی و ارزان بودن انرژی و نیروی کارگری و وجود تکنولوژی های برتر و… سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی می گیرند به طوری که کشوری مانند کانادا خود را غول خفته گیاهان دارویی می داند.

همچنین به دلیل اثبات عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل بشر به استفاده هر چه بیشتر محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش ، مشکلات سیستم دارویی مدرن مانند هزینه های بالا ، استفاده از منابع غیر تجدید شونده مانند منابع فسیلی و آلودگی محیط توسط صنایع دارویی و ناتوانی بشر برای ساخت برخی از مواد داروئی که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارد باعث توجه بیشتر به گیاهان داروئی گردیده است .

افزایش جمعیت ایران  و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان داروئی به عنوان مواد اولیه تولید دارو ، ناتوانی در تولید مصنوعی پاره ای از داروهای حیاتی توسط صنایع داروسازی و همچنین اهمیت مواد موثره گیاهان داروئی در صنایع غذایی ، آرایشی و بهداشتی باعث شده که توجه و تحقیق پیرامون این دسته گیاهان از نقطه نظر کشت ، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشد .

از دو هزار سال قبل تا کنون از گونه‌های مختلف نعناع به عنوان ادویه و دارو استفاده می‌شود. اما استفاده انسان از نعناع به ۲۵۰ سال قبل باز می‌گردد. از برگ‌ها، پیکر رویشی و اسانس این گیاه در اکثر فارماکوپه‌های معتبر به عنوان دارو یاد شده است. از مواد مؤثر نعناع برای خوش طعم شدن داروهای بدمزه استفاده می‌شود. اسانس نعناع «منتول»  خاصیت ضد باکتریایی دارد و در تهیه محلول‌هایی برای شستشوی دهان و گلو استفاده می‌شود. «منتول» همچنین خاصیت ضد خارش دارد. اسانس نعناع در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی، شیرینی‌سازی، نوشابه‌سازی و صنایع ادویه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقدار مصرف سالانه اسانس نعناع در جهان به هفت هزار تن می‌رسد. در این مورد آمریکا در سال ۱۹۹۲ حدود ۳۲۰۰ تن اسانس از ۴۳۰۰۰ هکتار زمین زیرکشت استحصال نمود (۸۲).

مهمترین کشور تولید کننده این گیاه آمریکاست. از کشورهای دیگر تولید کننده نعناع می‌توان از روسیه، بلغارستان، برزیل، ژاپن، فرانسه، آرژانتین و مجارستان نام برد.

درکشور ما تحقیقات قابل ملاحظه ای درخصوص کاشت ، داشت و برداشت آن انجام نگرفته است . گیاه نعناع دارای ویژگی های متعددی جهت کشت در مناطق وسیعی از کشور است. مهمترین این ویژگی ها عبارتند از :

۱- نعناع دارای دوره رویشی کوتاه است . از بدو رویش تا زمان گلدهی مدت زمانی برابر ۸۰ تا ۱۰۰ روز به طول می انجامد (۵).

۲- امکان تناوب کشت آن با غلات وجود دارد . زیرا این گیاهان معمولا” از دوره رویشی کوتاهی برخوردارند وپس از برداشت آنها زمان کافی برای آماده کردن زمین وجود دارد همچنین  طول ساقه ، با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش ، بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر متغیر است (۵).

۳-فصل کشت نعناع درمناطق موردکشت گیاهان زراعی دیگر تلاقی زیادی نداشته وتعادلی درتوزیع زمانی کار کشاورزان وماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند.

۴-  گیاه نعناع با شرایط آب وهوایی بیشتر نقاط ایران سازگار است. درنواحی مختلف ایران بخصوص استانهای تهران،کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان غربی وشرقی، کرمان و فارس یافت می شود.

این گیاه ،سریعا” تحت تاثیر شرایط متفاوت محیط زندگی قرار می گیرد، مانند آنکه انواعی از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب میرویند اگر درمحیط های خشک قرار گیرند ،به سرعت تغییراتی ازنظر سازش و تطابق با محیط حاصل می کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زیاد شود بطوری که برگهای آنها پوشیده از کرک می شود ،یا کناره پهنک برگهای آنها به سمت پائین خمیدگی حاصل می کند ویا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقی می ماند ویا ممکن است هیپودرم در آنها به صورت کاملا” کلانشیمی درآید ویا برگ حالت نسبتا” ضخیم وچرمی پیدا می کند وحتی سطح آنها ممکن است کاهش حاصل نماید به حدی که بکلی از بین برود(۴).

۵-مصرف روز افزون نعناع دردنیا ضرورت توسعه کشت آن را درکشور به منظور امکان صادرات این محصول توجیه می نماید . مصرف نعناع امروزه در سراسر امریکا وهندوستان واروپا شایع می باشد (۳۹).

نعناع در طول رویش و تولید مواد مؤثر به مقدار زیادی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقادیر مناسب ازت به میزان قابل توجهی سبب افزایش اسانس نعناع می‌شود(۵۵).

کود اوره با پوشش گوگردی ( SCU ) به عنوان یک نوع کود آهسته رهش که دارای راندمان بالا و مزایای بسیار زیادی برای خاک و گیاهان است ، در صنایع کشاورزی  کاربرد زیادی دارد. اخیراً در کشور ما نیز با توجه به راندمان پایین کود شیمیایی اوره و اتلاف آن، آلودگی شدید خاکها و منابع زیرزمینی آب به نیترات و نیتریت ، کاهش جذب عناصر ریزمغذی بدلیل بالابودن pH خاکها و … استفاده از این نوع کود نه تنها برای مزارع شالیزار که بطور کامل در آب غوطه ورند بلکه برای تمام اراضی کشاورزی توصیه شده است .   صرف نظر از مزایای فوق گوگرد نیز به عنوان یک ماده حیاتی در ساختمان پروتئین ها ، به عنوان کاهنده pH  خاکها و در نتیجه ایجاد شرایط جذب عنصر ریز مغذی خصوصا آهن و روی که مردم کشور ما در فقدان میزان آهن و روی رکورد دار می باشند،  دارد .با توجه به اهمیت ازت در عملکرد و میزان تولید اسانس در این گیاه و نیاز بالای این محصول به ازت و از طرفی اهمیت کود های پوشش دار که ازت را به آرمی آزاد می نمایند این تحقیق به بررسی و مقایسه دو منبع کود ازتی یعنی اوره و اوره با پوشش گوگردی در تولید اسانس و عملکرد گیاه نعناع خواهد پرداخت.

فصل اول:کلیات

۱-۱- تاریخچه :

در تیره نعناع (Labiatae) طبق بررسی های جدیدی که بعمل آمده ،۴۰۰۰ گونه گیاه وجود دارد که در۲۰۰ جنس جای داده شده اند . این گیاهان به وضعی در کره زمین پراکندگی دارند که در غالب نواحی یافت می گردند ولی پیشینه انتشار آنها درمدیترانه است . گیاهانی عموما” علفی یکساله یا پایا ودارای ساقه های راست یا خزنده اند(۵۵).

بعضی  از   آنها مانند.  ، Thymus و Lavandula ظاهربوته مانند  وساقه های متعدد وچوبی شده دارند. یا به صورت درختچه مانند ممکن است یافت گردد. از مشخصات این گیاهان آن است که ساقه های چهار گوش دارند . از قاعده ساقه آنها نیز غالبا” ساقه های فرعی منشاء می گیرد که حالت خزنده درسطح زمین پیدا می کنند ویا درون خاک وارد گردیده به صورت ساقه زیرزمینی درمی آیند . درانواع چند ساله این گیاهان ، ساقه های مسن ظاهر مدور دارد واین نیز بر اثر پیدایش لایه زاینده ای در ناحیه پوست ساقه های جوان است که با ایجاد بافت های جدید ، موجب ریزش وازبین رفتن لایه های بیرونی ، از خارج میگردد وبا این عمل ،ظاهر چهارگوش ساقه را ازبین میبرد . عده زیادی ازگیاهان تیره نعناع ،سریعا” تحت تاثیر شرایط متفاوت محیط زندگی قرار می گیرند مانند آنکه انواعی از آنها که در دشت ها واماکن مرطوب میرویند اگر درمحیط های خشک قرار گیرند ،به سرعت تغییراتی ازنظر سازش و تطابق با محیط حاصل می کنند تا مقاومت آنها درمقابل تعرق ،زیاد شود بطوری که برگهای آنها پوشیده از کرک می شود ،یا کناره پهنک برگهای آنها به سمت پائین خمیدگی حاصل می کند ویا روزنه ها ، به حالت فرورفته دربشره باقی می ماند ویا ممکن است هیپودرم در آنها به صورت کاملا” کلانشیمی درآید ویا برگ حالت نسبتا” ضخیم وچرمی پیدا  می کند وحتی سطح آن ممکن است کاهش حاصل نماید به حدی که بکلی از بین برود(۵ و ۳۱).

۱-۲ – پراکنش

برخی محققان منشا نعناع را قاره آسیا و بعضی دیگر منشا آنرا کشور انگلیس می دانند . نعناع  در نواحی معتدله اروپا ،آسیا ، شمال آمریکا و استرالیا در سطوح وسیعی می روید . مهمترین کشور تولید کننده این گیاه امریکاست . از کشورهای دیگر تولید کننده نعناع می توان روسیه ، بلغارستان ، برزیل ، ژاپن ، فرانسه ، آرژانتین ، مجارستان ، مراکش ورومانی را نام برد (۵ و ۵۵). این گیاه در اکثر نقاط کشور به صورت خودرو رشد میکند و طبق گزارش دفتر گل و گیاهان زینتی ، دارویی و قارچ های خوراکی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی ، سطح زیر کشت نعناع در سال ۱۳۷۸ بالغ بر ۲۵۸ هکتار در استانهای تهران ،کهکیلویه و بویراحمد ، آذربایجان غربی وشرقی ، کرمان و فارس بوده است. مصرف این گیاه بیشتر به منظور تولید ادویه می باشد (۵).

۱-۳- گونه های مختلف گیاه نعناع :

نعناع بیابانی –نعناع صحرائی – نعناع وحشی – نعناع آبی – ضمیران – نعناع  – نعناع کوهی (۵۵):

۱-۳-۱-گونه های خودروی نعناع در ایران :

نعناع بومی ایران – که در شمال و مرکز ایران می روید و دارای طعم و عطر و اسانس ملایم تری است . نعناع اهوازی ، نعناع بلوچی – ( خودرو ) با عطر زیاد و مزه تند  (۵) .

روی هم رفته گونه نعناع دارای واریته ها و دور گها و فرمهای بسیار زیاد است که از نظر خواص ظاهری ،شکل و ابعاد برگها و گلها ، رنگ برگها و ساقه ،کرک دار بودن و صاف بودن اندامها و بویژه برگها ،مقدار و ترکیبات اسانس ، زود رشدی و کند رشدی و غیره با هم بسیار متفاوت هستند ، ولی اکثر آنها دارای خواص مشابه داروئی می باشد . لازم به ذکر است که دورگهای زیادی هم بین نعناع و پونه ها که گیاهان بسیار نزدیک به نعناع هستند ،در سر تاسر جهان وجود دارد و اکثر مردم عادی آنها را با هم اشتباه می کنند و نمی توانند بخوبی تمیز بدهند . نعناع پونه و گل پونه عبارت است از پونه های تازه و نورس وبا طراوت که در نیمه اول فروردین ماه در کنار جوی ها روئیده و قبل از بلند شدن ساقه آنرا بنام نعناع پونه و گل پونه چیده و به مصرف خوردن می رسانند (۴۷ و۴۰) .

۱-۴ -گیاهشناسی :

نعناع (Mentha piperita L  . ) گیاهی علفی ، پایا و چند ساله ، دارای ساقه های خزنده و زیرزمینی است ریشه ، استولون ها و ریزوم ها دارای گره های متعددی هستند که محل رویش ریشه های باریک و درنتیجه تشکیل گیاهان کوچک در اطراف پایه مادری است (۵ و ۵۵). اندام های زیرزمینی نعناع به رنگ سفید ، نازک و به طول ۵ تا ۲۰ سانتیمترند . ریشه نعناع چندان عمیق نیست و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار دارد. برگ های آن متقابل ، بیضوی ، نوک تیز و دندانه دار و کمی پوشیده از کرک وبه طول ۴ تا ۸ سانتی متر و به عرض ۲ تا ۳ سانتی متر هستند(۵) .

ساقه گیاه چهار گوش و به رنگ قرمز مایل به بنفش است ودر محل هر یک از گره های آن دو برگ متقابل دیده می شود . طول ساقه ، با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش ، بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر متغیر است . قسمت های بالایی ساقه نسبت به قسمت های پایین از انشعابات بیشتری برخوردارند. گل های نعناع که در ماههای مرداد وشهریور ظاهر میگردند ، به رنگ بنفش روشن و به صورت خوشه‌های مجتمع هستند . برخی از شاخه های این گیاه عقیم وعاری ازگل باقی می ماند (۴ و۳۱). عمر گل ها بسیار کوتاه است و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شوند . میوه کپسولی ، کوچک و به رنگ قرمز تیره است . بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است و بواسطه وجود اسانس در پیکر رویشی ، گیاهان از بویی مطبوع و مزه ای خنک و کمی تند برخوردارند. دوره رویش نعناع از آغاز رویش تا مرحله گلدهی ، ۸۰ تا ۱۰۰ روز به طول می انجامد . ابتدا رویش گیاهان به کندی صورت می گیرد ، ولی پس از ۲ تا۳ هفته ، رشد آنهاسرعت می یابد . پس از اولین برداشت چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد ، گیاهان مجددا” به گل خواهند نشست (۸۲ و ۱۱۲ ).

۱-۵ – موارد مصرف:

در اکثر فارماکوپه ها خواص دارویی پیکره رویشی ، برگ و اسانس نعناع   را مورد تاکید قرار گرفته است.(۴) در طب سنتی از گیاه دارویی نعناع  به عنوان ضد نفخ ، مقوی معده ، ضد سرفه ، ضد تشنج ، قابض، محرک ، مسکن ، آرام بخش ، خنک کننده استفاده می شود (۱۸).

همچنین از آن برای درمان درد شکم ، سوء هاضمه ، سرماخوردگی ، آنفولانزا ، ناراحتی های اعصاب در بچه ها ، خون ریزی بینی ، بیماری گلو وسردرد استفاده می شود . عصاره نعناع نیز به عنوان ضد سم در موارد مارگزیدگی و نیش حشرات به کار میرود  (۳۱) .

به طور کلی نعناع گیاهی گرم کننده ، مقوی و رقیق کننده خون است . جویدن برگ آن موجب تسکین درد دندان می شود و آشامیدن عصاره آن خونریزی را قطع می کند . خوردن جوشانده آن مخلوط با پر سیاوشان برای دردهای قلب تقویت معده و افزایش نیروی هاضمه بسیار نافع است . امروزه در صنایع داروسازی از مواد موثره نعناع ، داروهایی برای مداوای دل درد و نفخ شکم تهیه می شود (۱۸) .

نام تجارتی داروی ساخته شده از گیاه :

GER: Chinaminze.UK.Switz: Colpermin(82 و ۱۱۲)

۱-۶ ـ مواد موثره:

برگ تازه گیاه نعناع دارای تانن ،یک ماده تلخ و۲٫۵ درصد اسانس است . اسانس در ابتدای رشد ،در پیکر رویشی ساخته وذخیره می شود . بارشد گیاه سرعت سنتز اسانس افزایش می یابد و اسانس در حفره های زیر کوتیکول ساخته وذخیره  می شود(۸۲ و ۱۱۲) . ساقه ها معمولا” فاقد اسانس هستند . به طور متوسط مقدار اسانس در اندام های هوایی گیاه ۱ تا ۱٫۵ درصد گزارش شده است . اسانس نعناع  از تقطیر برگ و سرشاخه های گلدار گیاهان مذکور ،تحت اثر بخار آب تهیه می گردد وبرای این کار نیز معمولا” گیاه دوساله راکه واجد مقدار بیشتری از اسانس است،انتخاب می کنند. معمولا”برگ تازه تا ۲٫۵ درصد اسانس داشته ،درحالیکه درصد اسانس دربرگ خشک به ۲ درصد ویا حتی یک درصد تقلیل می یابد . گیاه پرورش یافته درکشورهای به نسبت سردومرطوب ،مقدار زیادتری اسانس تولید می کند . در ضمن اگر گیاه در زمین زراعتی در سایه قرار گرفته باشد ،مقداردرصد استرهای مانتول در آن کم میگردد درحالیکه یخبندان عمل عکس را دارد (۳۱، ۸۲ و ۱۱۲). روغن نعناع  همچنین دارای خاصیت ضد باکتری ، ضد خورندگی بسیاری از ویروس هایی که سبب مشکلات گوارشی می شوند را دارد. حمام روغن نعناع  برای کوفتگی عضلات و گرفتگی در جدول شماره۱-۱ فهرست داروهای تهیه شده از ماده موثره نعناع وموجود در داروخانه های کشور ارائه شده است (۱۸) .

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .