عنوان :

مقاله جایگاه احزاب در تاثیرگذاری بر عوامل قدرت دولتی در ایران

تعداد صفحات :۱۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله سعی گردیده بررسی شود نقش احزاب و گروه های سیاسی تا چه حد در تعیین و جابجایی عوامل با نفوذ تاثیر گذار بوده و آیا این گروهها در ایران وظایف خود را بخوبی انجام می دهند یا اینکه خود آنها آلت دست کانون ها و عوامل قدرتمند نظام دولتی ایران هستند و همچنین علل و موانع این گروه ها در راه کسب اهداف و خواسته هایشان چیست ؟

در ادامه مقاله با تاریخچه احزاب سیاسی در ایران، حزب سیاسی چیست و دارای چه وظایف و مسوولیت هایی در قلمرو سیاست و جامعه می باشد؟، ویژگی های حزب، کارویژه‏هاى احزاب سیاسى آشنا می شویم.

با بررسی مسائل در می یابیم که احزاب در ایران نتوانسته اند آنطور که باید و ادعا داشته اند در امر اداره کشور و نفوذ بر عوامل دارنده قدرت دولتی تاثیرگذار باشند و درصدد تحقق خواسته های مردمی برآیند.

عملکرد احزاب سیاسى در ایران، به‏طور کلى و دو حزب مطرح، به‏طور خاص، نشان مى‏دهد که بسیارى از آنها داراى کمترین میزان آگاهى از کارویژه‏هاى احزاب بودند و به دلیل انحراف از اهداف و کارویژه‏هاى راستین خود، نه تنها به‏عنوان سازوکارهاى مشارکت و جامعه مدنى نقش رابط میان دولت و جامعه را ایفا نکردند، بلکه موجب تشدید خشونت و سرکوب عناصر دموکراسى از طرف حکومت شدند. بسیارى از جمعیت‏ها، گروه‏ها و جریانات و احزاب سیاسى در ایران ریشه در مسائل و وقایع خاص زمانى و مقطعى داشته‏اند. برخى از آنها صرفاً جهت مقابله با گروه‏ها و جریانات فکرى و سیاسى مخالف یا نیروهاى متعارض داخلى و خارجى به‏وجود آمده و تمامى تلاششان در مبارزه با رقیب، نابودى یا خارج کردن آنها از صحنه سیاسى از راه‏هاى قانونى و غیرقانونى، خشونت‏آمیز یا غیرخشونت‏آمیز بوده است.

در واقع احزاب سیاسى ایران نتوانسته از فرصت‏هاى به دست آمده در جهت نهادینه کردن دموکراسى و تثبیت نهادهاى مدنى سود ببرد. در برهه‏هایى که براى فعالیت‏هاى سیاسى پیش مى‏آمد، این فعالیت‏ها آن‏چنان صرف مبارزات بیهوده و کشمکش‏هاى فرعى و انحرافى مى‏شد که همه بازیگران سیاسى، دشمن اصلى آزادى و عدالت اجتماعى و ملت را فراموش کرده و به جاى پایه‏ریزى یک بناى مستحکم براى حاکمیت مردمى و حل معضلات اصلى جامعه، به درگیرى و خشونت بین حزبى سرگرم مى‏شدند.

اگر فعالیت احزاب در فرصت‏هاى به دست آمده در خدمت مبارزات اصیل سیاسى قرار مى‏گرفت، این امکان وجود داشت که فرهنگ تحزب در ایران نهادینه شده و بسیارى از ناخالصى‏ها و آلودگى را از خود دور کند، ولى در تاریخ سیاسى معاصر در فرصت‏هایى که مبارزات پارلمانى تا حدودى رونق مى‏یافت این فرصت‏ها آن‏چنان از جنجال‏ها، درگیرى‏ها، پرخاشگرى‏ها، حذف‏ها، اتهامات، التهابات و هیجانات سیاسى و اجتماعى پر مى‏شد که هرگز جایى براى عادى شدن رفتارهاى سیاسى و گروهى باقى نمى‏ماند تا در آن شرایط احزاب بتوانند نقش‏هاى اصیل و کارکردهاى اجتماعى خود را ایفا کنند، «زیرا اغلب سیاست‏مداران رقیب بر سر موضوعات خصوصى با یکدیگر نزاع و مبارزه مى‏کردند و کمتر اتفاق مى‏افتاد که دو نفر سیاست‏مدار و یا دو جمعیت سیاسى روى بعضى مسائل عمومى و نواقص برنامه‏ها و هدف‏هاى اصلاحى با یکدیگر وارد جر و بحث شوند».

بنابراین مى‏توان گفت یکى از علل اثر بخشی احزاب، اتخاذ استراتژى نادرست از سوى احزاب براى ابراز مخالفت خود علیه همدیگر و حکومت بود.

واژه های کلیدی: احزاب سیاسی، ویژگی های حزب، نظام دولتی ایران،

فهرست مطالب

مقدمه :   ۱
تاریخچه احزاب سیاسی در ایران :   ۱
هدف ارائه مطالب :   ۴
تعریف مساله :   ۴
پیامد های  وجود مساله :   ۵
دلایل وجود  مساله :   ۵
مبانی تئوریک تحقیق :   ۷
حزب سیاسی چیست و دارای چه وظایف و مسوولیت هایی در قلمرو سیاست و جامعه می باشد؟   ۷
حزب سیاسی چیست؟   ۷
ویژگی های حزب :   ۸
کارویژه‏هاى احزاب سیاسى   ۹
راه حلها ی ارائه شده :   ۱۰
منابع :   ۱۲

منابع :

۱٫                  گفتگو با دکتر صادق زیبا کلام  *  تاریخ انتشار :سه شنبه، ۱۸ تیرماه ۱۳۸۷  *  نشریه الکترونیکی رونا.htm
۲٫                  بهزاد عبدی *  تاریخ انتشار :سه شنبه، ۱۸ تیرماه ۱۳۸۷ *  نشریه الکترونیکی رونا.htm
۳٫                  گفتگو با دکتر رجایی  *  تاریخ انتشار :سه شنبه، ۱۸ تیرماه ۱۳۸۷  *  نشریه الکترونیکی رونا.htm
۴٫                  علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران  *  برگرفته از سایت :  fardanews.com
۵٫                    غلامرضا ضابط پور  *  ناکارآمدى احزاب سیاسى در ایران معاصر)   مطالعه موردى حزب توده و حزب اراده ملى *  ( تاریخ دریافت: ۱۰/ ۹/ ۸۰
۶٫                  دکتر مهرداد پاینده *   نقش احزاب در دمکراسی ـ بخش اول احزاب در کشورهای پیشرفته   *  برگرفته از سایت : talashonline
دکتر رنگین دادفر سپنتا *  ( مورخ اکتبر ۲۰۰۳)  *   برگرفته از شمارهء ۲۶ مجلهء آسمایی
سید مصطفی تقوی   *   واکاوی نقش گروه ها و حزب ها در مبارزه ایرانیان
عبدالعزیز مولودی   *  احزاب، توسعه سیاسی، موانع و مشکلات   )بررسی موردی جامعه و حکومت در ایران(
علی طایفی   *   آسیب‌شناسی اجتماعی احزاب در ایران   *    برگرفته از سایت : foroneiran.com
سیدمرتضی مبلغ    *   ائتلاف های سیاسی و انتخاباتی  *  نقل از روزنامه اعتماد
محمد افخمی اردکانی (دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان)   *  عملکرد احزاب سیا سی در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی
مهرداد بهار   *  تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران    *  تاریخ انتشار :   ۱۳۶۳٫

مقدمه :

مفاهیم بنیادی مشارکت سیاسی، احزاب و انتخابات در علم سیاست ارتباطی منطقی با یکدیگر دارند، به گونه‌ای که بدون یکدیگر به تنهایی بی‌معنی به نظر می‌رسند. مشارکت سیاسی بدون وجود احزاب و نهادهای مدنی ناقص و عملاً بی‌تأثیر است. در حالی که با حضور احزاب، مشارکت نهادینه و قانونمند می‌گردد و این از طریق انتخابات با حق رأی عمومی مردم میسّر است. در این زمینه اگرچه در ایران سابقه وجود و حضور احزاب سیاسی را در گذشته تجربه کرده‌ایم و دوره‌های مختلف زندگی حزبی در ایران شکل گرفته است، اما واضح است که تا حال فاقد آن نهادینگی بوده است که مقولات سه گانه مطرح شده در کشورهای توسعه یافته نهادینه شده‌اند.
بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و خاتمه جنگ هشت ساله عراق با ایران وفعالشدن نیروهای سیاسی در عرصه سیاسی و اجتماعی، جناح‌بندی درون نظام سیاسی نیز وضوح بیشتری پیدا کرد و آشکار گردید. و در چهارچوب آن احزاب و گروههایی به فعالیت سیاسی با هدف کسب قدرت پرداختند. در حالی که در خارج از این چهارچوب نیز برخی از گروهها و سازمانها که از قبل وجود و حضور داشتند، به فعالیت خود ادامه دادند و به نقد وضع موجود مشغول شده‌اند.
اوج فعالیتهای حزبی، یعنی انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ۷۶ و ۱۳۸۰ و انتخابات مجلس ششم در بهمن‌ماه ۱۳۷۸ در کنار اولین دور انتخابات شوراهای شهر و روستا؛ کانون توجه را به نقش احزاب در افزایش مشارکت سیاسی مردم، معطوف داشت. اکنون نیز با توجه به تجارب کنونی و برخی دیدگاههای تحلیلی مربوط به حافظه تاریخی ایران به نظر می‌رسد که هنوز در زمینه فعالیت احزاب و نقش آنها در جامعه و دولت ایران ابهاماتی وجود دارد. در این مقاله  در صدد تحلیل این ابهامات و مشکلات بوده و سعی دارد تا به بررسی نقش احزاب در توسعه سیاسی ایران و تاثیر گذاری بر عوامل قدرت در ایران بپردازد.
قبل از وارد شدن به مبحث اصلی و برای آشنایی با نکات مطرح شده تاریخچه مختصری از روند شکل گیری احزاب و گروه های سیاسی در ایران  ارائه گردیده و ضمن  معرفی تعدادی از آنان زمینه ورود به تعریف مساله را مهیا خواهیم نمود .

تاریخچه احزاب سیاسی در ایران :

پس از پیروزی جنبش مشروطه نخستین احزاب و گروههای سیاسی علنی رسما وارد صحنه ی سیاسی کشور شدند و به فعالیت پرداختند این تحرکات حزبی تا زمان به قدرت رسیدن رضا خان ادامه پیدا کرد در دوران رضا خان فعالیتهای حزبی با سرکوبی روبرو شد و یک دوره رکود فعالیت های حزبی را شاهد هستیم.اما پس از سقوط رضا خان  در شهریور ۱۳۲۰و جانشینی محمد رضا شاه کشور به سمت یک فضای باز سیاسی به پیش رفت . در این فضا که دیگر سرکوبی رضا خانی نبود زمینه ی مساعدی برای رشد احزاب و گرو هها ی سیاسی فراهم شد البته در دوران محمد رضا فعالیت جریانات سیاسی و احزاب وابسته به آن همراه با شدت و ضعف بوده است  در سال ۱۳۲۷در پی ترور ناموفق شاه موجی از دستگیریها و سرکوب احزاب آغاز شد اما فضای باز و آزادیهای سیاسی به کلی از بین نرفت . اوج فعالیت احزاب در دوران محمد رضا شاه را باید سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ در زمان نخست وزیری مصدق جستجو کرد . که اقتدار شاه در این دوسال به شدت ضعیف شده بود و جریانهای لیبرالی ،مذهبی ،چپ در این دوران نقش پررنگی را ایفا نمودند .اما با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲مجددا سیاست حذف جریانات و احزاب وابسته ی به آنها دنبال شد.واین وضعیت تا سال ۱۳۳۹ دنبال شد که دوران تثبیت اقتدار محمد رضا شاه بود.اما به دنبال روی کار آمدن جان .اف.کندی که دموکرات بود و نخست وزیری علی امینی  در سالهای ۱۳۳۹تا ۱۳۴۲مجددا  یک فضای سیاسی باز موقت ایجاد می شود و شاهد تحرک جریانات و احزاب سیاسی در این دوران هستیم. اما این تحرک با سرکوب قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲پایان می پذبرد و دیکتاتوری محمد رضا شاه تقویت می گردد به دنبال این سرکوبی گروهها وجریانات سیاسی فعالیتشان را زیرزمینی می کنند و زمینه برای شکل گیری گروههای مسلح و سازمانهای چریکی فراهم می شود . البته در این دوران شاهد شکل گیری احزاب نمایشی و صوری  وابسته ی به سلطنت می باشیم . سر انجام وقایع سال ۱۳۵۶ و انقلاب ۱۳۵۷ موجب فروپاشی نظام شاهنشاهی و شکل گیری فصل جدیدی از احزاب در ایران می شود.

پس از انقلاب نیز شاهد شکل گیری احزاب جدیدی هستیم دوران بعد از انقلاب چهار مقطع از هم متمایز است :۱-از ۱۳۵۷ تا۱۳۶۰   ۲- از خرداد ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶    ۳-از سال ۷۶ تا ۱۳۸۴    ۴- از سال ۱۳۸۴ تاکنون.

  ۱-۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ :در این سالها سه جریان از هم قابل تفکیک است :

جریان چپ:که نماد آن در حزب توده بود:با پیروزی انقلاب اسلامی سران حزب، اعضای کمیته ی مرکزی و اجرایی وارد ایران شدند و برای آنکه چهره ای انقلابی از خود نشان دهند ضمن مخالفت با دولت موقت، به حمایت از خط امام(ره) و اشغال لانه جاسوسی پرداختند.اما این تظاهری بیش نبود .نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی ارتباطات جاسوسی حزب با سازمان جاسوسی شوروی و اسرار توسعه ی شبکه مخفی نظامی آن را کشف کردند و دادستانی کل انقلاب رسما انحلال حزب توده را اعلام می کند.چریکهای فدایی خلق نیز که از سال ۱۳۵۰ اعلام موجودیت کرده بود؛ از سر عناد با انقلاب بر آمد و بسیاری ار آنها اعدام شدند یا با دادن تعهد نسبت به وفاداری به انقلاب از زندان آزاد شدند .ولی این گروه عملیاتهای خرابکاری و مسلحانه علیه انقلاب اسلامی را در پیش گرفتند.

  از جمله احزاب چپ دیگر این دوران عبارت بودند ازحزب دموکرات کردستان ،حزب کومله ، حزب خلق مسلمان .

  جریان لیبرال و ملی گرا: جبهه ی ملی چهارم که اندکی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی درسایه دولت آشتی ملی( شریف امامی) به رهبری کریم ارسنجانی به تاریخ ۸ شهریور۵۶ اعلام موجودیت کرد. اما پس از آغاز به کار بختیار در پست نخست وزیری کار را پایان یافته تلقی کرد که با مخالفت حضرت امام روبرو شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی جبهه ی ملی در حالیکه چند تن از اعضای آن به همراه «نهضت آزادی» وارد کابینه شده بودند بنای مخالفت با مشی امام (ره)را در پیش گرفتند که اوج آن در لایحه قصاص بروز کرد از آنجا که مخالفت با این لایحه به معنای مخالفت با آیات و روایات صریح اسلامی تلقی شد؛حضرت امام با صدور اطلاعیه ای ارتداد این گروه را اعلام کردند پس از این تاریخ رهبران جبهه ی ملی به خارج از کشور رفتند و به فعالیت علیه نظام پرداختند.

   جریان مذهبی : که نمود آن را می توانیم در هیئت های موتلفه اسلامی ،سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ،جامعه روحانیت مبارز و حزب جمهوری اسلامی ببینیم که اینها از امام و مواضع امام حمایت می کردند.

   ۲-از سال ۶۰ تا ۱۳۷۶ :در این دوران جریانات چپ و لیبرال از صحنه خارج می شوند و نیروهای مذهبی در این دوران فعالند اما علیرغم وجود اشتراک زیادی که در نیروهاو گروهای جریان مذهبی وجود داشت اختلاف بر سر نحوه اداره کشور موجب انشعاب در آنها شد از جمله انحلال سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انحلال حزب جمهوری اسلامی، انشعاب جامعه ی روحانیت  مبارز و به وجود آمدن مجمع روحانیون مبارز. در این دوران حزب کارگزاران  و مجمع روحانیون مبارز به وجود می آید در این دوران نیرهای مذهبی به طیف سنتی و مدرن و میانه رو تقسیم بندی می شوند و نمود آن به وجود آمدن سازمانها و گروههایی در حول این طیفها است.

   ۳- خرداد ۷۶ تا ۱۳۸۴ : در این دوره که همزمان با آغاز ریاست جمهوری سید محمد خاتمی می باشد احزاب گسترش پیدا می کنند و شعار دولت، توسعه ی سیاسی و جامعه مدنی و مردم سالاری بود که به دنبال آن شاهد شکل گیری گروههاو احزاب زیادی می باشیم و گروهها و احزاب سیاسی قبلی هم در این دوران مشارکت فعالی دارند. از جمله احزاب این دوره عبارتند از حزب مشارکت ایران اسلامی ، حزب همبستگی ایران اسلامی ، مجمع روحانیون مبارز تهران ،سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران ،حزب کارگزاران سازندگی ایران ، دفتر تحکیم وحدت ، انجمن اسلامی معلمان، خانه کارگر ، مجمع نیروهای خط امام ، جمعت زنان جمهوری اسلامی ایران ،مجمع اسلامی بانوان ، انجمن اسلامی جامعه ی پزشکی ایران ، حزب اسلامی کار ، مجمع نمایندگان ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی و مجمع نیروهای خط امام.

  ۴- ۱۳۸۴ تا کنون :  به دنبال برخی افراط گیریهای احزاب در دوران خاتمی ما شاهد ناکامی این احزاب در انتخابات شورای شهر سوم و ریاست جمهوری  نهم هستیم که در آن نیروهای جدیدی پا به عرصه ی سیاسی کشور می گذارند بیشتر افراد این جریان که ازعملکرد دوران هاشمی رفسنجانی و دوران خاتمی انتقاد داشتند شکل می گیرند.

از سال ۱۳۸۴ تاکنون هم که دولت دکتر محمود احمدی نژاد قدرت را در دست دارد ما شاهد هستیم که شعار استقلال در بین متجددین همچنان کم رنگ است  ولی در متعادلین که قدرت را در دست دارند  شعار استقلال کشور پررنگ شده و به ویژه در خصوص موضوع هسته ای مواضع صریح و اشکار این طیف را شاهد هستیم . در خصوص شعار آزادی همچنان در میان متجددین پررنگ است و برایشان اهمیت دارد . ولی در میان متعادلین کم رنگ تر جلوه می کند . در خصوص شعار عدالت که همچنان در میان متجددین کم رنگ است ولی در میان متعادلین اهمیت زیادی دارد به ویژه که شعار دولت اقای احمدی نژاد عدالت بوده است. در خصوص معنویت نیز باید گفت که در میان متجددین کم رنگ تر می باشد ولی در میان طیف متعادلین شعار جامعه ی اسلامی و معنویت از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

هم اینک درساختار رسمی داخل کشور، ۳۹ حزب، ۲۳ جمعیت، ۳۴ انجمن اسلامی، ۲۱ جامعه اسلامی، ۱۸ کانون اسلامی، ۲۳ مجمع اسلامی و درکل ۱۵۸ سازمان یا حزب وجود دارد! که البته اگر مجموع اعضا و هواداران این احزاب و گروه های سیاسی را بتوان احصا کرد به ده برابر رقم کل آن نیز نمی رسد ! درتحلیل وضعیت این ساختار باید اذعان داشت “ما حزب‌هایی هم داریم که من نام آن‌ها را احزاب فرصت‌طلب، موج‌سوار و مفت‌سوار می‌گذارم. این احزاب، آن‌هایی هستند که در آستانه‌ی انتخابات مانند قارچ ظهور می‌کنند و در آسمانی بی‌ابر غرش کرده، رعد و برق می‌زنند و سعی می‌کنند رأی جمع‌کنند. پس از انتخابات نیز دیگر اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. اگر به تاریخ بعد از انقلاب نگاه‌کنیم، بسیاری از این احزاب را می‌بینیم که با شناسنامه و مجوز یا بدون آن، حضور پیدا کردند، اما امروز دیگر حتی در زمان انتخابات‌ هم نامی از آن‌ها نمی‌بینیم. آن‌ها می‌خواهند در زمان محدود، سهمی بگیرند و به‌نفع دیگری کنار روند و حتی نه با اهدافی در حد گرفتن پست که تنها یارانه‌ی احزاب و پول کاغذ بگیرند. من به این‌ دسته، حزب نمی‌گویم. این‌ها درواقع پارازیت نظام حزبی در ایران هستند و به‌عنوان طفیلی این نظام رشد می‌کنند” سایر احزاب و سازمان های سیاسی غیر رسمی و خارج از کشور نیز عبارتند از ۲۶ حزب و سازمان :احزاب کنونی در ایران، یا احزاب دولت ساخته‌اند یا گرد هم‌آیی گروه‌های مختلف‌المنافع که نمی‌توانند معیارهای حزبی را رعایت‌کنند. حزب نامیدن این دو گروه‌ خطا است. تا اوضاع سیاسی آفتابی و بر وفق مراد آن‌ها است درکنار هم باقی می‌مانند و زمانی‌که هوای سیاست ابری شد و اوضاع رو به وخامت گذاشت، گروهی پراکنده شده و گروهی دیگر علیه هم جبهه‌سازی می‌کنند و دسته‌دسته می‌شوند. برای تشکیل و ماندگاری حزب، گذشته از شرایط عینی و ذهنی آن، درک اصول حزبی نیز ضروری است”

هدف ارائه مطالب :

در این چکیده سعی گردید ه بررسی شود نقش احزاب و گروه های سیاسی تا چه حد در تعیین و جابجایی عوامل با نفوذ تاثیر گذار بوده و آیا همانطور که در بالا اشاره شد آیا این گروهها در ایران وظایف خود را بخوبی انجام می دهند یا اینکه خود آنها آلت دست کانون ها و عوامل قدرتمند نظام دولتی ایران هستند و همچنین علل و موانع این گروه ها در راه کسب اهداف و خواسته هایشان چیست ؟لذا ذیلا ضمن تعریف مساله به واکاوی نقش احزاب درشرائط حال حاضر ایران می پردازیم .

تعریف مساله :

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .