عنوان :

مقاله راحه الصدور و آیه السرور راوندی

تعداد صفحات : ۴۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مقاله شامل ۵ فصل وضعیت منطقه کردستان در اواخر جنگ جهانی دوم، کومله ژ . ک (ژیانده نه وی کوردستان)، حزب دموکرات، یکسال حکومت جمهوری کردستان و فروپاشی جمهوری کردستان می باشد. در این تحقیق بیشتر به بررسی جنبه‌های از شخصیت و فعالیت قاضی محمد توجه شده است اما در طی آن سعی شده که از کلیه جریاناتی که قاضی محمد در آنها نقشی داشته مطالبی بیان شود.

ظلم و ستم رژیم شاهنشاهی پهلوی در برهه ای از زمان باعث فشار بر مردم کردستان و مقاومت و ایستادگی آنها در مقابل حکومت مرکزی شده است و این مساله مردم منطقه بنا به خواسته خویش و برای رسیدن به آرمانهای خود به پا خواسته اند که در این میان از موقعیت استفاده نموده و چون شوروی دولت قدرتمندی بوده که در منطقه حضور داشته است، خواسته اند از پشتیبانی این دولت برخوردار شوند، شخص قاضی محمدفردی بود که دارای آگاهی سیاسی و فرهنگی و … بوده و در این راستا توانسته است که رهبری مردم را به دست بگیرد.

اما این رهبر نقش بسیار موثری داشته و مردم کرد اهمیت بسیاری زیادی برای وی قائل بوده اند چنانکه بعدها هم همواره یاد و خاطره وی را حفظ نموده اند، چنانکه قاضی محمد بارهبران فرقه دموکرات آذربایجان تفاوت اساسی دارد و وجهی که وی در میان کردها دارد به هیچ عنوان رهبرانی مثل پیشه وری در میان آذری ها ندارند.

حسین فردوست ضمن خاطرات خویش اشاره می کند که وقتی با شاه سفری به مهاباد داشته مدتی پس از اعدام قاضی محمد هیچ فردی حتی فرماندار به استقبال آنها نرفته و مردم وفاداری خویش   را و احترام خویش را به قاضی محمد نشان داده اند منتهی فشار سیاسی و اقتصادی باعث شده که در مقابل رژیم شاه سکوت کنند.

 واژه های کلیدی: وضعیت منطقه کردستان ، جنگ جهانی دوم، روسها ، کومله ژ . ک (ژیانده نه وی کوردستان)، قاضی محمد، حزب دموکرات، حکومت جمهوری کردستان و فروپاشی

فهرست مطالب

مقدمه :    ۱
فصل اول : وضعیت منطقه کردستان در اواخر جنگ جهانی دوم :    ۳
الف – ورود روسها به منطقه    ۳
ب – تکاپوی کردها    ۴
فصل دوم : کومله ژ . ک (ژیانده نه وی کوردستان)    ۵
الف – شکل گیری کومله ژ . ک    ۵
ب : ورود قاضی محمد به کومله ژ . ک    ۸
ج : واقعه شهربانی مهاباد :    ۱۰
د – معرفی قاضی محمد    ۱۱
د- فعالیتهای شوروی در منطقه و ارتباط آن با کومله ژ ک    ۱۶
فصل سوم: حزب دموکرات    ۲۱
الف- فرایند شکل گیری حزب    ۲۱
ج- ورود نیروهای بارزانی به ایران و اعلام جمهوری    ۲۷
فصل چهارم : یکسال حکومت جمهوری کردستان    ۲۷
الف- اقدامات و فعالیتهای جمهوری کردستان در منطقه    ۲۷
ب- مناسبات و روابط فرقه دمکرات آذربایجان و کردستان    ۲۸
فصل پنجم: فروپاشی جمهوری کردستان    ۳۲
الف – علل و عوامل فروپاشی جمهوری    ۳۲
ب- ورود نیروهای مرکزی به منطقه و تسلیم قاضی محمد    ۳۴
ج- محاکمه قاضی محمد    ۳۵
د- اتهامات قاضی محمد    ۳۶
نتیجه گیری    ۳۸
منابع و ماخذ    ۴۰

منابع فارسی:

۱- آبراهامیان یرواند، ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه: کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه چی، تهران، مرکز، ۱۳۷۷

۲- آوری پیتر، هامبلی، گاوین، ملویل چارلز، سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه: عباس مخبر، تهران، طرح نو،۱۳۷۵

۳- اوبالاس ادگار، جنبش کردها، ترجمه اسماعیل فتاح قاضی، تهران، نشر نگاه، ۱۳۷۸

۴- احمدی حمید- قومیت و قوم گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، تهران، نشرنی، ۱۳۷۸

۵- ابریشمی عبدا…، هویت تاریخی و مشکلات کنونی مردم کرد، تهران، آنا،۱۳۸۵

۶- جلایی پور حمیدرضا، قاضی محمد، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹

۷- ذوقی ایرج، ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران،پاژنگ،۱۳۷۲

۸- سیف قاضی رحیم، اسرار محاکمه قاضی محمد و یارانش … ، گردآوری و ترجمه: محمدرضا سیف قاضی، تهران، آنا،۱۳۷۹

۹- امینی علیرضا، تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره پهلوی، تهران، صدای معاصر، ۱۳۸۱

۱۰- صمدی، سیدمحمد، نگاهی به تاریخ مهاباد، مهاباد، رهرو، ۱۳۷۳

۱۱- صمدی، سیدمحمد، نگاهی به جمعیت احیای کرد، بی جا، بی نا، بی تا

۱۲- عظیمی، فخرالدین، بحران دموکراسی در ایران ( ۳۲-۱۳۲۰)، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران، البرز، بی تا

۱۳- فردوست حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران،اطلاعات،۱۳۸۵

۱۴- فاوست لوئیس، ایران و جنگ سرد بحران آذربایجان، ترجمه : کاوه بیات، تهران، نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وابسته به وزارت امور خارجه، ۱۳۷۷

۱۵-  کاتم ریچارد، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه: فرشته سرلک، تهران، گفتار،۱۳۷۱

۱۶- مک داول، دیوید، تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، پائیز۱۳۸۰

۱۷- کاتم ریچارد، یگوروا، ناتالیا، رابرستون، دیوید، نفت ایران، جنگ سرد و بحران آذربایجان، ترجمه، کاوه بیات، تهران، نشرنی، ۱۳۷۹

مقدمه :

منطقه کردستان به دلیل وجود اقلیت قومی مذهبی در آن همواره در دوره‌های مختلف تاریخی تحولات آن مهم بوده است منتهی کمتر به آن توجه شده است هدف از انجام این تحقیق شناخت بیشتر حوادث این منطقه بوده البته فقط در یک مدت کوتاه، در تاریخ معاصر منتهی در این برهه زمانی هم، این کار بسیار ناقص بوده و شامل کلیه جوانب نمی‌باشد چون در این تحقیق بیشتر به بررسی جنبه‌های از شخصیت و فعالیت قاضی محمد توجه شده است اما در طی آن سعی شده که از کلیه جریاناتی که قاضی محمد در آنها نقشی داشته مطالبی بیان شود. ابتدا سعی شده پیشینه پژوهش حاضر به دست آید، نتایجی که کسب شد بدین شکل بود که دو پایان نامه در مورد جمهوری کردستان نوشته شده که یکی از پایان‌نامه‌ها در دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد و به کوشش آقای مولودی درباره تحلیل جامعه شناختی جمهوری کردستان نوشته شده است و پایان نامه‌ای دیگر که آقای سجادی با عنوان جمهوری کردستان نوشته در دانشگاه شهید بهشتی که طی این پایان نامه به بررسی پدیده ناسیوناسیم کرد پرداخته‌اند. و در این پژوهش سعی شده است با یک رویکرد جدید و آن هم، نقش رهبری قاضی محمد در موضوع بررسی شود اکثر کتابهای که به زبان فارسی در مورد این موضوع در دسترس است بسیار مختصر در مورد موضوع بحث نموده‌اند ولی در عین حال تعدادی از این کتابها با تزئینی و بیطرفانه حوادث را نقل نموده‌اند از جمله کتابی که جدیداً (یک سال پیش) منتشر شده است به نام هویت تاریخی و مشکلات مردم کرد چون خود نویسنده کتاب درزمان جمهوری کردستان در مهاباد و دانش آموز سال دوم دبیرستان بوده است اگر چه اطلاعات بسیار مختصر ولی اطلاعات موثقی را ارائه می‌دهد و بیشتر کتابهای نوشته شده دیگر هم به زبان انگلیسی است که تعدادی به فارسی ترجمه شده است.

بعضی از کتابهای مورد استفاده مثل چیشتی مجبور که خاطرات سرافکندی است وی خودش عضو حزب بوده و از نزدیک جریانات را دیده و بسیار سودمند است و همچنین کتاب درک کینان که از سرهنگهای ارتش بریتانیا در عراق بوده در فاصلهای سالهای جنگ دوم جوانی و از نزدیک با کردها آشنایی داشته است، مطالعه این کتابها کمک بزرگی برای ارائه این تحقیق نموده است. و از منابع اصلی این موضوع می‌باشند.

فصل اول : وضعیت منطقه کردستان در اواخر جنگ جهانی دوم :

الف – ورود روسها به منطقه

در جریان جنگ جهانی دوم، سپتامبر ۱۹۴۱، نیروهای شوروی و انگلیس به سمت ایران حمله آوردند با اشغال ایران به وسیله این نیروها حکومت استبدادی رضاخان برافتاد و سربازان ارتش او پراکنده شدند در این شرایط سراسر مناطق ایران به اشغال متفقین درآمد و از جمله منطقه غربی کشور و به ویژه دو استان آذربایجان و کردستان به دلیل همسایه بودن با شوروی تحت سلطه نیروهای شوروی درآمد.

در چنین شرایطی که از اقتدار حکومت مرکزی در منطقه کاسته شده بود مردمان منطقه به فکر دادخواهی در برابر ستم‌های چندین ساله رژیم پهلوی افتادند و روحیه ناسیونالیستی مردم منطقه به منصه ظهور رسید و قبایل کردی که در کوهستانهای مرز عراق و ترکیه یعنی در شمال از ماکو، در سایه آرارات، تا قصر شیرین واقع بر شاهراه کرمانشاه بغداد می‌زیستند. در صدد برآمدند از این فرصت استفاده نمایند.

روسها به رؤسای این عشایر اجازه دادند امور خود را با استقلال اداره کنند و از آنها جز این نمی‌خواستند که امنیت منطقه را حفظ کنند و غلهمورد نیاز ارتش سرخ را تأمین کنند.

ب – تکاپوی کردها

در حاشیه جنوبی کردستان، نزدیک شاهراه کرمانشاه – بغداد، که یکی از پیوندگاههای تدارکاتی بین متفقین غربی و اتحاد شوروی قبایل کرد توانستند از نو استقلال عمل خود را بازیابند. زیرا نیروهای دولت ایران از این منطقه گریخته بودند و آن را خالی گذاشته بودند. در آغاز این حرکتها از مریوان و کوههای اورامان شروع شد که محمود خان کانی سانانی حکومتی ناپایدار در آنجا تشکیل داده بود و پس از آن بانه بود که در آنجا حسمه رشید خان که مدت زیادی به عراق تبعید شده بود در بازگشت مجدد حکومتی تشکیل داده بود که سردشت و سقز را هم شامل می‌شد. که این دو دولت هر دو به وسیله نیروهای مرکزی هر دو را شکست دادند و به عراق راندند و در پاییز ۱۹۴۵ منطقه سقز و با نه و سردشت در اختیار نیروهای دولتی قرار گرفت.

بدین ترتیب تنها منطقه رضائیه که بزرگترین شهر این منطقه ساوجیلاغ (مهاباد کنونی) است خالی از اقتدای دولت مرکزی بود. [۱]

فصل دوم : کومله ژ . ک (ژیانده نه وی کوردستان)

الف – شکل گیری کومله ژ . ک

در شرایطی که جنگ‌ جهانی رو به اتمام بود عده‌ای از اهالی شهر مهاباد که به گفته مک داول از افراد متوسط الحال از نظر مادی بوده و از اعیان و اشراف مهاباد نبودند در باغی پیرامون مهاباد بنام باغ‌ حاجی داوود بنیان جمعیتی را نهادند که به کومله ژ . ک معروف شد.

فردی به نام عبدالرحمن ذبیحی که فرزند یک خانواده بازاری بود بعنوان رئیس کومله انتخاب شد. [۲]

در این جلسه شرکت کنندگان بر لزوم ایجاد یک تشکیلات منسجم، آشنا نمودن مردم کرد به تاریخ و گذشته خود؛ لزوم همکاری با سازمانهای عراقی و در رأس آنها حزب هیوا که در آن جلسه نماینده‌ای از حزب هیوا هم حضور داشت تأکید نمودند.[۳]

در این جلسه یک افسر عراقی بنام میرحاج، نماینده حزب هیوا، یکی از گروههای کرد ملی گرای عراق نیز حضور داشت که پایگاه اصلی این حزب در شهرهای سلیمانیه و کرکوک بود.

و دو حزب کومله و هیوا همواره با همدیگر در ارتباط بودند. حزب هیوا در تماسهای باملیون مهاباد خواستار همیاری آنها و تشکیل شعبه‌ای از این حزب در مهاباد شده بود منتهی ملیون‌ مهاباد چون حاضر به پذیرش تابعیت هیچ حزبی نبودند این همکاری را قبول نکردند.[۴] و حزب کومله و هیوا ساختار و ایدئولوژی متفاوتی داشتند ولی این مسأله مانع همکاری آنها نمی‌شد.

کومله در سال ۱۹۴۴ با جنبش کرد ترکیه هم ارتباط پیدا کرد در اوت ۱۹۴۴ هیأت نمایندگی کردهای سه کشور (ترکیه، ایران، عراق) در کوه دالامپر، آنجا که سه کشور با هم تلاقی می‌کنند، با هم ملاقاتی داشتند و پیمان بستند که از منافع یکدیگر حمایت کنند به این ترتیب کومله در ۲۵ شهریور سال ۱۳۲۱ با برگزاری اولین نشست خویش جنبه رسمی پیدا کرد منتهی این حزب شیوه فعالیت محقی و پنهانی را انتخاب نمود به طوری که درک کینان می‌گوید: اعضای این حزب تازه تأسیس به صد تن محدود می‌شد و در حوزه‌های محقی سازمان یافت، این حوزه‌ها هر هفته دوبار تشکیل می‌شدند و هرگز دوبار پیای در خانه‌ای واحد جلسه نمی‌کردند.