عنوان :

مقاله زرشک

تعداد صفحات : ۲۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

زرشک از جمله درختچه های مقاومی است که قابلیت رشد و تولید در زمینهای کم بهره با آب شور را داراست و توجه بیشتر به آن، ضمن بالا بردن ظرفیت تولید محصولات کشاورزی، در حفاظت از خاک منطقه نیز می تواند موثر باشد.

زرشک به دلیل رنگ و طعم دلپذیرش سالهاست که زینت بخش سفره های ایرانیان است. این نوع زرشک به عنوان مکمل برنج و زعفران در بسیاری از سفره های ایرانی حضور داشته و از آن در تهیه زرشک پلو بامرغ، ته چین و انواع خوراکها استفاده می شود.میوه نارس آن در تهیه مربا، لواشک، آب میوه و شربت کاربرد دارد.

واژه های کلیدی: زرشک، کاشت، گونه های زرشک، نیازهای اکولوژیکی، آفات

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
تیره زرشک Berberidaceae    ۲
جنس زرشک    ۳
گونه های زرشک    ۴
زرشک زالزالکیBerberis crataegina DC.1810    ۵
زرشک زرافشانیBerberis integerrima bunge,(1843)    ۶
زرشک خراسانیBerberis khorasanica    ۸
زرشک راست خوشهBerberis orthobotrys    ۱۰
زرشک معمولیL.  Berberis vulgaris    ۱۱
زرشک ژاپنیvar.atropurpurea Berberis thunbergii    ۱۳
زرشکهای زینتی و کاربرد آنها در فضای سبز    ۱۴
گونه های زینتی زرشک در باغ های گیاه شناسی ایران    ۱۵
باغ گیاه شناسی ملی ایران    ۱۵
باغ گیاه شناسی نوشهر    ۱۶
ترکیبات شیمیایی :    ۱۶
اشکال زرشک    ۱۷
مصارف غذایی زرشک    ۱۷
مصارف دارویی زرشک    ۱۷
کاربرد زرشک در درمان سایر بیماری ها در ایران    ۲۰
سایر مصارف و کاربردها    ۲۱
نیازهای اکولوژیکی زرشک    ۲۱
روش های تکثیر    ۲۲
آفات زرشک    ۲۳
بیماری های زرشک    ۲۳
روش های برداشت    ۲۳
منابع    ۲۵

منابع

۱٫ آسوده،ر.۱۳۷۸٫فرمولاسیون و بررسی اثرات بالینی ژل دندانی زرشک بروی پلاک دندان، پایان نامه دانشکده داروسازی مشهد

۲٫پیشنهاد، الف.ع.۱۳۸۱٫ آفات مهم زرشک. گزارش پروژه آفات مهم درختان میوه. دانشکده کشاورزی مشهد

۳٫ ترمه، ف و ف، متین.۱۳۶۱٫زرشکهای ایران،نشریه شماره ۱۶ بخش گیاهشناسی موسسه بررسی آفات و بیماری های گیاهی

۴٫ ثابتی، ح. جنگل ها، درختان و درختچه های ایران. انتشارات دانشگاه تهران

۵٫ خاتمساز،م ۱۳۶۳٫ فنولوژی درختان و درختچههای آربورتوم نوشهر، سازمان تحقیقات جنگل ها و مراتع

۶٫ زرگری،ع. ۱۳۶۰٫ گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات دانشگاه تهران

۷٫ صمصام شریعت، ه و ف، معطر.گیاهان و داروهای طبیعی (مفردات پزشکی جلد۲). انتشارات مشعل اصفهان

 ۸٫ صمصام شریعت،ه و ف، معطر.۱۳۷۱٫ ۱۳۷۱٫ گیاهان دارویی سمی (علائم مسمومیت و درمان). چاپخانه استقلال

۹٫ فاوست،م. ۱۳۷۷٫ فیزیولوژی درختان میوه مناطق معتدله (ترجمه ع. طلایی). موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران

۱۰٫ کافی،م و بالندری،الف. ۱۳۸۱٫ زرشک فناوری تولید و فرآوری. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

۱۱٫ کمالی نژاد، م و کمیلی زاده، ح. اثرات زیان آور میوه زرشک در دوره جنینی.فصلنامه اطلاع رسانی آموزشی پژوهشی (درمانگر) سال اول، شماره دوم

۱۲٫ مظفریان، و.۱۳۷۷٫ فرهنگ نام های گیاهان، چاپ دوم. انتشارات فرهنگ معاصر

۱۳٫ موذن فردوسی، ب. ۱۳۷۲٫ زرشک. انتشارات سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی

۱۴٫ میرحیدر،ح. ۱۳۷۲٫ معارف گیاهی: کابرد گیاهان در پیشگیری درمان بیماری ها (جلد۲). دفتر نشر فرهنگ اسلامی

مقدمه

زرشک از جمله درختچه های مقاومی است که قابلیت رشد و تولید در زمینهای کم بهره با آب شور را داراست و توجه بیشتر به آن، ضمن بالا بردن ظرفیت تولید محصولات کشاورزی، در حفاظت از خاک منطقه نیز می تواند موثر باشد. مصرف زرشک به صورت تازه خوری به دلیل مزه ترش آن معمول نیست، با تهیه فراورده های متنوع نظیر مربا، مارمالاد، آبمیوه، نوشابه، سس، ژله و… از زرشک ضمن جذب تولید مازاد بر مصرف و ایجاد ارزش افزوده، می توان آنها را هم به نام ایران به بازارهای بین المللی معرفی نمود.

زرشک گیاهی بومی ایران است و نوع بی دانه آن برای نواحی جنوب خراسان به خصوص قاین و بیرجند شهرتی ایجاد کرده است.

در بعضی منابع در مورد پیشینه تاریخی زرشک و مبدا آن این طور آمده است که اولین بار شخصی به نام جعفر، کشت و تولید زرشک بی دانه را در روستای افین از بخش زیرکوه شهرستان قاین بنیان گذاشته است. گفته می شود وی در زمان ترکمن تازی به اسارت ترکمنها درآمده، ولی ضمن فرار از اسارت، در مسیر بازگشت درختچه های زرشک بی دانه را مشاهده نموده و پاجوش آن را به روستای خود منتقل کرده و کشت نموده است. بدین ترتیب به نظر می رسد، نخستین محل پرورش زرشک بی دانه روستای افین باشد که دارای قدمت تاریخی است. احتمالا وی این نوع زرشک را در منطقه شیروان در شمال خراسان مشاهده نموده است.(۱۰)

تیره زرشک Berberidaceae

به صورت گیاهان علفی، چندساله با برگهای همیشه سبز و زود افت، اغلب خاردار و گاهی به صورت درختچه یا حتی درختهای کوچک دیده می شوند. معمولا انواع مختلفی از بنزیل ایزوکینولین در این تیره موجود بوده و بافتهای آن به علت داشتن بربرین (یک نوع ایزوکینولین) زرد رنگ است. عناصر چوبی دارای صفحات ساده سوراخداری هستند و گاهی اوقات این بخش های سوراخدار به صورت آوندهای نردبانی در یک صفحه مشخص بوده و تعداد محدودی تیغه های افقی بین آنهاست. عناصر تراکئید بدون مجرا همراه با منافذ ساده می باشد. اشعه های مغزی پهن دارای سلولهای مشابه یا به طور نسبی مشابه می باشند.

برگها متناوب، ساده یا مرکب (برگهای زرشک ساده و دارای مفصلی در قاعده پهنک است) و به ندرت قاعده ای است. گاهی اوقات برگها به خار کاهش یافته است. دمبرگ دارای ۳، تا تعداد زیادی دستجات آوندی است که تشکیل یک قوس و یا دو حلقه را می دهند، استیپول وجود نداشته و یا تحلیل رفته است.گلها منظم، کامل، منفرد یا مجتمع به صورت خوشه، سنبله و یا شکل هایی از پانیکول یا گرزن است. دمگل ها اغلب به طرف قاعده تا شده است. نوع گلها پایینی بوده و گرده افشانی در آنها توسط حشرات انجام می شود. قطعات گل معمولا دوتایی یا سه تایی بوده و در دو ردیف قرار دارند. هر گل دارای ۴ تا ۶ کاسبرگ براکته مانند در دو ردیف می باشد. گلبرگهای داخلی بیشتر پرچمهای تحلیل رفته گلبرگ مانند هستند که تولید نوش می کنند. تعداد پرچمها ۴ عدد یا بیشتر است ولی اغلب ۶ عدد می باشد و معمولا مقابل گلبرگهای دارای نوش هستند. کیسه های گرده بساک معمولا ۴ عدد است. مادگی یک برچه ای است ولی گاهی دو تا سه برچه ای به نظر می رسد. تخمدان از نوع بالایی است و تخمک از نوع واژگون یا نیمه واژگون است و تعداد زیادی از آنها ممکن است در حاشیه تخمدان روی جفت ضخیمی قرار گیرند. خامه برجسته بوده و دارای ۳ لوب می باشد. میوه بیشتر سته حبه ای است.

این تیره شامل ۱۵ جنس و ۶۵۰ گونه بوده و بیشتر در مناطق معتدله نیمکره شمالی پراکنده است. مهمترین جنس های تیره زرشک عبارتند از زرشک (۵۰۰ گونه)، ماهونیا(۱۰۰ گونه) و پودوفیلوم. این هر سه جنس دارای مبنای کروموزومی ۷ می باشند.(۶و۱۲)

جنس زرشک

زرشک بزرگترین جنس در این تیره می باشد . فسیل این جنس از دوره پلئیستوسن شناخته شده است. رنگ و شکل پوست شاخه ها با افزایش سن درخت تغییر می کند. رنگ پوست شاخه ها از زرد تا قهوه ای و خاکستری و ارغوانی متغیر است. شاخه های یکساله معمولا زرد رنگند و شاخه های بلند تیغهای فراوان دارند. برگها متناوب، ساده، خزان کننده و گاهی همیشه سبز است و دارای دمبرگهایی است که بخشی از پهنک معمولا در طرفین آن قرار داشته و باریک می شود. ساقه آن خاردار بوده و خارها ممکن است منفرد، سه شاخه و یا گاهی ۵ شاخه باشد. این خارها از تغییر شکل برگها حاصل شده اند.

گلها منظم، دوجنسی، اغلب مجتمع از نوع خوشه کاذب یا گرزن یا گاهی پانیکول و به ندرت منفرد است. گلهای مجتمع کم و بیش حالت آویخته دارد. گلها معمولا در اردیبهشت یا خرداد شکفته می شوند، گلپوشها سه تایی و در دو ردیف قرار دارند، یعنی دارای ۶ کاسبرگ و۶ گلبرگ می باشند. گلها از نوع پائینی و زودریز می باشند، آرایش گلپوشها از نوع هم پوش Imbricate)) است. معمولا ۱ تا ۲ ردیف غده های شهدزا روی گلبرگها بین جام گل و پرچمها قراردارد. پرچمها معمولا ۶ عدد و در دو ردیف هستند ولی بسته به گونه، ممکن است به تعداد ۴ تا ۱۸ عدد تغییر کنند. پرچمها دارای میله ای کوتاه بوده و مفصلی در قاعده دارند. پرچمهای بیرون اپی پتال بوده و مقابل گلبرگها قرار دارند. بساکها دو حجره ای و بازی فیکس می باشند یعنی از قاعده به میله پرچم چسبیده اند. بساکها توسط دو دریچه از طرفین شکفته می شوند.

مادگی یک عدد بوده و تخمدان بالایی و یک خانه است که دارای ۲ تا ۳ برچه و به عقیده بعضی ۱ برچه با تخمکهای قاعده ای می باشد. کلاله آن ۱ عدد و میوه آن سته حبه ای مانند و قرمز رنگ می باشد که اغلب دارای ۲ تا ۳ دانه است. میوه معمولا بیضوی بوده و طول آن گاهی ممکن است تا ۱۳ میلی متر هم برسد. روی میوه برجستگی کوچکی مربوط به بقایای کلاله و خامه دیده می شود. جنین دانه، دولپه ای و کوچک است و آندوسپرم آن فراوان است.

به نظر می رسد زرشکهای موجود در ایران اغلب بر اثر تلاقی های بین    گونه ای ماهیت اولیه خود را تا حد زیادی از دست داده اند، به طوری که با شناسه های موجود مطابقت کامل ندارند.(۳)

گونه های زرشک

تعدادی از گونه های زرشک در ایران به صورت زیر می باشد

زرشک زالزالکیBerberis crataegina

زرشک زرافشانی Berberis integerrima

زرشک خراسانی Berberis khorasanica

زرشک راست خوشهBerberis orthobotrys

زرشک معمولی Berberis vulgaris

زرشک ژاپنیvar.atropurpurea  Berberis thunbergii

در اینجا به شرح این گونه ها می پردازیم

 زرشک زالزالکیBerberis crataegina DC.1810

ساقه چوبی، ارتفاع ۱ متر گاهی تا ۳ متر، رنگ شاخه ها قرمز تا قرمز مایل به قهوه ای، ساقه های مسن قهوه ای یا قهوه ای مایل به خاکستری ودارای عدسک است. شاخه ها نسبتا روشن، شیاردار و خاردار است. خارها ۵/۱ تا ۳ سانتی متر، سخت ودرقاعده حجیم تر، رنگ آن زرد و روشن تر از ساقه، ساده و یا گاهی سه انشعابی است.

برگها کمی چرمی تا چرمی، کشیده، بیضوی تا واژ تخم مرغی یا                واژسرنیزه ای به ابعاد ۲-۱*۵-۵/۳ سانتی متر، قاعده برگ به تدریج به دمبرگ منتهی می شود. نوک برگها تیز، به ندرت گرد، حاشیه برگها صاف یا دارای دندانه های سخت و اره ای منظم و دور ازهم است. طول برگ تقریبا سه برابر عرض آن است. پشت و روی برگها سبز روشن بوده و در سطح بالای برگ روزنه دیده نمی شود.

گل آذین به طول ۲ تا ۵ سانتی متر،خوشه ساده یا پانیکول، پایک گل آذین حدود ۶ تا ۱۰ میلی متر، تعداد گلها بین ۵ تا ۲۰ عدد و گاهی ممکن است تا ۴۰ عدد برسد. میوه آن سته کشیده، بدون خامه، طول ۱۱ میلی متر و عرض ۵ تا ۹ میلی متر، بیضوی، ابتدا قرمز ولی بعد سیاه رنگ می شود.بذرها سیاه تا قهوه ای روشن و طول آنها حدود ۱۰ میلی متر است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .