عنوان :

مقاله سیلاب

تعداد صفحات : ۴۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

سیلاب بعنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است ولی در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارات مالی مهیب ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می شود.

روشهای مختلفی برای مدیریت سیلاب به کار گرفته می شوند. این روش ها را می توان در چهار دسته زیر طبقه بندی نمود:

۱٫ تلاش در جهت کاهش سیلاب

۲٫ تلاش در جهت کاهش آسیب پذیری در مقابل سیلاب

۳٫ تلاش در جهت کاهش خسارات

۴٫ ایجاد آمادگی برای تحمل خسارات

اولین دسته بر مبنای حفاظت فیزیکی بوسیله سازه ها می باشد و روش های سازه ای نامیده می شود. سه دسته دیگر در گروه روش های غیرسازه ای طبقه بندی می شوند. به عبارت دیگر روش های سازه ای: قبل از وقوع سیلاب اعمال می شوند.، ماهیت عمدتا سازه ای دارند.، به منظور دور کردن سیلاب از مردم به کار گرفته می شوند.

کلیه روش های کاهش مشکلات سیلاب که در برگیرنده تواما سه مشخصه فوق نباشند، روش های غیرسازه ای مدیریت سیلاب می باشند. برای مثال مقابله به هنگام با سیلاب، دارای ماهیت سازه ای است و به منظور دور کردن سیلاب از مردم صورت می گیرد ولی در هنگام سیلاب انجام می شود یا مدیریت حوضه آبریز قبل از وقوع سیل و به منظور دور کردن سیلاب از مردم صورت می گیرد ولی ماهیت آن عمدتا  غیر سازه ای است.

روشهای سازه ای مدیریت سیلاب زیر مجموعه ای از مدیریت سیل است که شامل نقش سازه و بهره بردار ی از آن میباشد. بسیاری از این روشها سابقه چند هزار ساله دارند. برای مثال سد کفرا در مصر در ۴۶۰۰ سال پیش به منظور کنترل سیلاب در حال احداث بود که در اثر سیلاب تخریب گردید. به روشهای سازه ای, مهار سیلاب نیز اطلاق میشود. مهار سیلاب شامل فرایندهای خاصی است که با فراهم آوردن و بهره برداری از سازه های طراحی شده, اثرات تخریبی سیل را رفع یا کاهش دهد که این امر با ذخیره, محدود سازی و انحراف جریان سیلاب تا حدی که از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد, انجام میشود. هم اکنون در بسیاری از کشورها، ایمنی صدها میلیون نفر در مقابل سیلاب وابسته به سدها، سیل بندها و کانالهای انحراف سیل میباشد.

مقابله با سیلاب یکی از عناصر مهم تمهیدات غیر سازه ای کاهش خطرات سیل است و باید به عنوان جزء لاینفک طرح ها و پروژه های حفاظتی مورد توجه قرار گیرد. انجام این مهم مستلزم برنامه ریزی و دانش حرفه ای و حمایت کامل مناطق در معرض خطر و بالاترین مقام های اداری و قانونی مربوطه می باشد. در تمهیدات مقابله با سیل مهم ترین وجه، آمادگی همه جانبه در نیروی انسانی، در دست بودن ابزارهای فنی و منابع پشتیبانی مقامات مسئول مربوطه و مشارکت های مردمی است.

وظایف و روش های مربوط به مقابله با سیلاب بستگی به مشخصه های سیلاب، ماهیت اراضی حفاظت شده، ساکنین و دارایی ها، نوع سازه های حفاظتی و بسیاری از عوامل طبیعی و دست ساز بشر دارد.

واژه های کلیدی: سیلاب، سیلابدشت ، مهار سیلاب، سیل بند ها، روش های سازه ای، روش های غیر سازه ای، انحراف سیلاب، سد های دریایی، مقابله با سیلاب، مقاوم سازی، حوضه آبخیز،

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
مهار سیلابها    ۲
قوانین مهار سیلاب    ۳
سیلابدشت:    ۴
مدیریت توسعه سیلابدشت    ۴
داده های مورد نیاز    ۵
مقررات توسعه سیلابدشت    ۵
آئین نامه های پهنه بندی و کاربری اراضی    ۶
آیین نامه های اجرایی ساختمانی    ۶
خط مشی های توسعه    ۶
تعدیل مالیات    ۶
حفاظت در مقابل سیلاب    ۶
شرایط اولیه حوزه آبریز    ۹
فراوانی سیلاب    ۹
چه میزان ریسک قابل قبول است؟    ۹
سیل بندها و گوره ها (Levees and flood walls)    ۱۰
نگهداری سیل بندها    ۱۱
اصلاح و بهسازی مسیر    ۱۲
روشهای سازه ای مدیریت سیلاب    ۱۳
روشهای غیر سازه ای مدیریت سیلاب    ۱۴
مقدمه ای بر روش های غیر سازه ای    ۱۴
هشدار سیلاب    ۱۶
بیمـه سیـلاب    ۱۷
تجارب بیمه سیل در ایالات متحده آمریکا    ۱۸
مدیریت بهنگام سیلاب در مخازن سدها    ۱۸
مدیریت مخزن    ۲۰
مقایسه مخازن و دیگر روشهای کنترل سیلاب    ۲۱
مخازن تاخیری    ۲۲
انحراف سیلاب    ۲۳
پیش بینی های هواشناسی    ۲۴
روشهای دیگر مدیریت سازه ای سیلاب    ۲۴
سدهای دریایی    ۲۵
مقطع بسته شده (Close Conduit)    ۲۵
ایستگاه پمپاژ    ۲۵
دیواره آبی    ۲۵
سدهای مخزنی    ۲۵
مقابله با سیلاب    ۲۶
گوناگونی وظایف و روش های مقابله با سیلاب    ۲۷
جنبه های قانونی، تشکیلاتی و سازمانی    ۲۹
مقاوم سازی در برابر سیلاب    ۳۰
انواع مقاوم سازی ها در برابر سیل    ۳۱
اصول مرتبط با اجرای مقاوم سازی در برابر سیل    ۳۱
مقاوم سازی اراضی کشاورزی در برابر سیل    ۳۲
مسئولیت ها    ۳۳
تخلیه (منطقه سیل زده)    ۳۳
مسئولیت پذیری    ۳۴
برنامه ریزی تخلیه    ۳۴
آماده سازی برای تخلیه    ۳۴
اعلام خطر و دستور تخلیه    ۳۵
جنبه های مالی    ۳۵
تجارب کشورهای مختلف در زمینه مدیریت سیلاب    ۳۵
مقدمه    ۳۵
پیش بینی سیلاب های دریایی    ۳۶
خیزاب های طوفانی و فجایع    ۳۸
عوامل موثر بر بروز و تشدید سیلاب در رودخانه    ۳۹
عوامل ‌موثر در بروز و یا تشدید سیلاب ‌در حوضه‌ آبخیز:    ۴۰
منابع و مآخذ    ۴۱

مقدمه

بدون شک سیلاب بعنوان یک بلای طبیعی شناخته شده است ولی در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارات مالی مهیب ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می شود. از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۷ حدود ۳۹۰۰۰۰ نفر در اثر بلایای طبیعی در جهان کشته شدند که ۵۸ درصد مربوط به سیلاب، ۲۶ درصد در اثر زلزله ۱۶ درصد در اثر طوفان و بلایای دیگر بوده است.  خسارات کل در این ۱۰ سال حدود ۷۰۰ میلیارد دلار بوده است که به ترتیب ۳۳، ۲۹، ۲۸ درصد مربوط به سیلاب، طوفان و زلزله بوده است. در این رابطه نکته نگران کننده، روند افزایشی تلفات و خسارات سیلاب در جهان در دهه های اخیر بوده است. افزایش جمعیت و دارایی ها در سیلابدشتها تغییرات هیدرو سیستمها و اثرات مخرب فعالیتهای انسانی از دلایل عمده این روند افزایش بوده است. در هنگام بارش باران و برف, مقداری از آب جذب خاک و گیاهان می شود, درصدی تبخیر میشود و باقیمانده جاری شده و رواناب نامیده می شود. سیلاب زمانی روی می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد. بطور متوسط تقریبا  ۳۰ درصد بارش به رواناب تبدیل می شود که این میزان با ذوب برف افزایش می یابد. سیلابهایی که بصورت متفاوت روی می دهد منطقه ای به نام سیلابدشت را در اطراف رودخانه بوجود می آورند. سیلابهای رودخانه اغلب ناشی از بارش های شدید می باشد که در برخی موارد همراه با ذوب برف می باشد. سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده می شود. تلفات جانی این تند سیلابها که  در حوزه های کوچک  بوقوع می پیوندند عموما  بیشتر از تلفات جانی سیلابهای رودخانه های بزرگ می‌باشند. نواحی ساحلی نیز در معرض آبگرفتگی ناشی از موجهای بوجود آمده از طوفانهای شدید بر سطح اقیانوسها یا موجهای ناشی از زلزله های زیرزمینی می باشند. سیلابها نه تنها موجب خسارت به دارایی ها میشوند و جان انسانها و حیوانها را به خطر می اندازند بلکه اثرات دیگری نیز از خود بر جا می گذارند. رواناب ناشی از بارشهای شدید موجب فرسایش خاک در بالادست و مشکلات رسوب گذاری در پایین دست می گردد. زیستگاههای ماهی و دیگر جانوران اغلب در اثر سیلاب نابود می شوند. سرعت زیاد جریان موجب افزایش خسارتها می شود. سیلابهای طویل المدت موجب توقف ترافیک شده ومانع از زهکشی و کاربری اقتصادی از اراضی میشوند. تکیه گاههای پلها, سواحل رودخانه ها, خروجی های فاضلاب و دیگر سازه ها دچار آسیب می شوند و در کشتی رانی و تولید انرژی برق  آبی خلل وارد می شود. خسارات اقتصادی سیلابها در جهان سالیانه دهها میلیارد دلار برآورد می شود.

 مهار سیلابها

روشهای اصلی مهار سیلاب از زمانهای دور بکار گرفته می شوند. اینها شامل احیا ﺀ جنگلها, احداث سیل بندها , سدها, مخازن و کانالهای سیلاب بر می باشند.  در زمانهای دور در کشور چین در کناره های رودخانه زرد سیل بندهای طویلی احداث گردید. تصور سازندگان این سیل بندها این بود که با محدود کردن رودخانه, احداث سیل بندها موجب افزایش سرعت و فرسایش و عمیق تر شدن بستر می شوند و در نتیجه گذردهی رودخانه افزایش می یابد. بر خلاف تصور اولیه, احداث سیل بندها موجب بالا آمدن بستر رودخانه گردید و بجای آن در گستره وسیعی رسوب گذاری شود این امر در محدوده سیل بندها صورت می گرفت. با بالا آمدن بستر رودخانه اجبارا  ارتفاع سیل بندها نیز افزایش یافت و پس از ۴۰۰۰ سال بستر رودخانه در برخی نقاط به حداکثر ۲۱ متر بالاتر از دشتهای اطراف رسید. در سال ۱۸۸۷, یکی از بدترین سیلابهای تاریخ در این رودخانه بوقوع پیوست و یک میلیون نفر در اثر این سیلاب کشته شدند. سیل بندهایی که در قرون وسطی در رودخانه های پو, دانوب, راین, رون و ولگا احداث شده اند در قرن بیستم با برنامه احیاﺀ جنگلها واحداث مخازن تقویت شده اند.

 دررودخانه می سی سی پی لایروبی های منظم برای حفظ عمق رودخانه هزینه های هنگفتی به همراه داشته است. سیلابهای این رودخانه بخصوص در سال ۱۹۹۳ نشان داد که سیل بندها به تنهایی حفاظت کافی را فراهم نمی کنند و روشهای دیگر مدیریت سیلاب مورد نیاز می باشند. سازه های کنترل سیلاب در جریان سیلاب ۱۹۹۳ نتوانسته سیلاب را مهار کنند و ۱ میلیون هکتار زمین دچار آبگرفتگی گردید و خسارات وارده بیش از ۱۰ میلیارد دلار برآورد می شود. بیشترین تراز سیلاب در سال ۱۹۹۳ در رودخانه میسوری به ۱۵ متر بلندتر از کناره های رودخانه رسید.

یکی از روشهای موثر مدیریت سیلاب, احداث سیستم سدهای زنجیره ای بالادست حوزه میباشند سیلابها در این سدها ذخیره شده و بتدریج در فصل های خشک رها می شوند. تجارب جهانی استفاده از این سدها, عملی بودن مدیریت کارآی سیلاب را بوسیله مخازن سدها مورد تایید قرار می دهند.

در شرایط عادی, بهره برداری از این سدها با هدف تولید انرژی و ذخیره آب صورت می گیرد. در جریان سیلابها سدهایی که به سرشاخه ها نزدیک می باشند, سیلابها را ذخیره می کنند. در همین حال سدهای پایین دست به آرامی تخلیه می شوند. سپس سیلابها به سدهای پایین تر انتقال می یابند و در نهایت به رودخانه اصلی که گذردهی آن با اصلاح مسیر بهبود یافته است تخلیه می شوند.

یکی از پروژه های بزرگ مهار سیلاب پروژه دلتا در هلند می باشد. این پروژه از سال ۱۹۵۸ تا سال ۱۹۸۵ احداث گردید. این پروژه شامل سدهای عظیمی است که جزیره های  دلتاهای روخانه راین, ماس و شیله را بهم متصل می کنند. دریچه های سد طوفان ۹ کیلومتری تنها زمانیکه سیلاب پیش بینی شود بسته می شوند. در غیر اینصورت مد دریا آزادانه از سد طوفان عبور می کند. یک پروژه مشابه در مقیاس کوچکتر بر روی رودخانه تایمز در فاصله کوتاهی از لندن در سال ۱۹۸۳ احداث گردید.

در طی قرون متمادی، انسان با قطع درختان و نابود کردن پوشش گیاهی خاک, موجب افزایش پتانسیل سیلاب و فرسایش خاک گردیده است. کشت اراضی, قابلیت خاک را در جذب آب کاهش می دهد و موجب افزایش رواناب می گردد. اراضی وسیعی در بالادست رودخانه ها در اثر کشاورزی وفرسایش خاک حاصله دچار تخریب گردیده است. مدیریت سیلاب در این مناطق در جهت احیاء پوشش گیاهی و حفظ خاک مانند تغییر الگوی کشاورزی و شخم زدن در جهت خطوط تراز متمرکز گردیده است.

روش دیگر مدیریت سیلاب, احداث کانالهای سیل بر در پایین دست رودخانه به منظور انحراف سیلاب می باشد. رودخانه در برخی نقاط عریض تر می نمایند و سیلاب می تواند در سیلابدشت جاری شود. انحراف سیلاب به مناطق محدود شده نیز می تواند خسارات را در دیگر نقاط کاهش دهد. مصریها هزاران سال است از سیلابها برای افزایش حاصلخیزی اراضی کشاورزی استفاده کرده اند. زیرا رسوباتی که بر روی اراضی ته نشین می شود موجب غنی شدن خاک می شود.

 قوانین مهار سیلاب

در آمریکا در اواخر قرن نوزدهم میلادی, دولت به منظور مهار سیلاب, سیل بندهای زیادی را بر روی رودخانه می سی سی پی احداث نمود.

زمانیکه تحقیقات علمی در مورد عوامل وقوع و تشدید سیلاب نشان داد که احداث سیلاب بندها بعنوان یک روش مهار سیلاب کافی نیست, اولین گامها به منظور احیاﺀ جنگلها و حفظ خاک برداشته شد. در سال ۱۹۳۵, اداره حفظ خاک توسط کنگره تاسیس گردید. در دهه ۱۹۳۰, جنگلهای ملی زیادی در راستای برنامه حفظ خاک ایجاد گردید.

 سیلابدشت:

سیلابدشتها زمینهای کم اطراف در کناره های رودخانه ها, دریاچه ها و اقیانوسها می باشند. سیلابدشتها با دروه برگشت سیلابی که آنها را زیر آب ببرد, از یکدیگر متمایز می شوند. برای مثال سیلابدشت ۱۰ ساله در سیلاب با دوره بازگشت ۱۰ سال زیر آب می رود. سازه های کنترل جریان مانند سدها, سیل بندها, کانالهای سیل بنحوی طراحی می شوند تا سیلاب با دوره بازگشت معین, حفاظت از مناطق را به انجام برسانند. این سطح ایمنی بر اساس ملاحظات اقتصادی، تمایلات جوامع مربوطه، اثرات زیست محیطی و عوامل دیگر تعیین می شود. مهندسین می توانند سازه ها را بنحوی طراحی کنند که سطح ایمنی بالا را تضمین کند. جوامع معمولا سطوح ایمنی پایین تری را انتخاب می کنند. این امر به علت هزینه اولیه قابل ملاحظه میباشد. در آمریکا برنامه ملی بیمه سیلاب حداقل دوره بازگشت را ۱۰۰ ساله انتخاب کرده است. با این دوره بازگشت در یک دوره ۳۰ ساله, ۲۶ درصد شانس وقوع سیلاب طراحی سازه ها یا بزرگتر وجود دارد.

 سیل بندها ممکن است طراحی شوند یا بدون طراحی احداث شوند. در سیل بندهای طراحی شده, ملاحظات تخصصی بر شرایط خاک پی, نوع خاک مورد استفاده در خاکریز, تراکم مناسب خاکریز, حفاظت بالا دست سیل بند در مقابل آبشستگی و دیگر عوامل مورد توجه قرار می گیرد. سیل بندهای غیر مهندسی در عمل خاکریز طویل در مسیر رودخانه می باشند. سیل بندهای طراحی شده در صد تخریب بسیار کمتری از سیل بندهای غیر مهندسی دارند. تخریب سیل بندها معمولا  ناشی از سیلاب بزرگتر از سیلاب طراحی, نگهداری نامناسب و شسته شدن سیل بند از زیر می باشد.

 مدیریت توسعه سیلابدشت

مدیریت توسعه سیلابدشت از آنجا نشأت گرفت که مؤسسات دولتی و عمومی علاقمند به کنترل تغییرات مناطق در حال توسعه (نظیر تغییر کاربری اراضی، ساخت و سازه ها، تاسیسات زیربنایی و غیره) در سیلابدشت ها شدند. فنون به کار گرفته شده در این جهت در مقیاس مالی سرمایه گذاری کمتری می طلبد ولی در مقیاس تعهدات فردی (هزینه های اجتماعی) هزینه بالایی در بردارد. مدیریت توسعه سیلابدشت، برای موفقیت نیاز به تعهد جمعی برای انجام اقدامات لازم دارد.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .