عنوان :

مقاله طراحی گنبد کامپوزیتی برای مساجد با توجه به معماری

ایرانی – اسلامی

تعداد صفحات : ۸۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در فرهنگ اسلامی گنبد دارای تجلی زنده‌ای از جهان شناسی اسلامی است. از آنجا که مسجد پایگاهی برای آرامش یافتن روح و تزکیه و محلی برای دوری از جاروجنل دنیای امروز به شمار می‌رود که بشر امروز نیازمند چنین اماکنی می‌باشد و موضوع طراحی و بهینه سازی گنبد مسجد که به عنوان نشانه و عامل شناساندن این مراکز مورد تأکید و تأیید بوده است، انتخاب گردید.

در هر حال تمرکز اصلی این پروژه بر شناسایی گنبد مسجد متوجه خواهد بود که می‌تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی هویتی شهر مسلمانان ایفای نقش نماید.

گنبد مسجد یکی از مهمترین و مناسب ترین موارد بهره گیری از نمادها و هنرهایی است که به گونه‌ای خاص بر معنا تأکید دارند و می‌تواند تمام شهر و فضای آن را تحت تأثیر خویش قرار دهد و این نیاز نمازگزار مسلمان را پاسخ گوید که همانا نیاز به داشتن هویت بارز شاخص اسلامی است.

غالباً بناو گنبد هاپس از مدتی نه چندان طولانی دستخوش آسیبهای ناشی از عوامل طبیعی می گردد که غالباً به دلایل گوناگونی همچون هزینه بالای مرمت و البته ناآگاهی مسئولین ذی ربط بنای تخریب شده مدت زمانی طولانی بدون تعمیر باقی ماندکه البته بسیاری از این بناها هرگز مجدداً مرمت نخواهند شد. پس قاعدتاً باید تمهیدی اندیشید که بر گونه ای بتوان در صورت بروز تخریب در بنا مرمت را به آسانی و بدون تحمیل هزینه ای سنگین بر دوش متولیان به انجام رسانید. به همین دلیل از روشی استفاده شد که در صورت بروز تخریب در قسمتی از گنبد بتوان تنها قسمت تخریب شده را تعویض و یا بازسازی نمود بدون آنکه بخواهیم صدمه ای به کل بنا وارد کنیم.

روشی می تواند علاوه بر کم هزینه بودن به متولیان مسجدکه آگاهی کافی از علم مرمت ندارند کمک کند تا با ابزاری ساده و بدون نیاز به تخصصی ویژه اقدام به تعمیر و نگهداری از گنبد نمایند و جلوه و شکوه خاص مسجد را همواره حفظ نمایند . این روش را میتوان با استفاده از مواد کامپوزیتی در ساختار گنبد اجرا نمود .

باید گفت کامپوزیت ها مزایای بسیاری دارند: دارای مقاومت بسیار بالا و وزن بسیار اندک هستند – کاربری آنها بسیار ساده است و نیاز به تخریب تعمیراتی سازه یا متوقف کردن عملکرد سازه ندارند و در مقابل خوردگی ها نیز بسیار مقاومند.

واژه های کلیدی: مسجد، گنبد، طاق بندی ، کاربندی، روشهای ساخت ،مرمت ، کامپوزیت

فهرست مطالب

مقدمه :    ۱
فرآیند برنامه‌ریزی و سیاستهای طرح    ۴
تعیین استراتژی و اهداف کلان پروژه :    ۵
بررسی نیازهای قشر    ۷
استفاده گر    ۷
تعیین هویت و موقعیت استفاده گر    ۸
تعیین قدرت اقتصادی    ۹
بررسی نیازها در تولید و محصول    ۱۱
تاریخچه محصول    ۱۲
روش ساخت و امکانات تکنولوژی    ۲۱
پیشینه ساخت    ۲۱
فیلپوش    ۲۶
ترمیم پتگین = پتکین Patking    ۲۹
ترمبه پتکانه    ۳۰
شکنج = چین و چروک    ۳۲
طاق بندی یا طاق بست    ۳۳
کاربندی یا کاربست    ۳۴
دو پوسته کاملاً به هم پیوسته    ۳۷
گنبدهای دو پوسته میان تهی    ۳۸
گنبدهای دو پوسته کاملاً از هم گسسته یا گسیخته    ۳۹
آهیانه    ۴۱
انواع پوسته های آهیانه    ۴۵
۱- پوسته خاکی    ۴۵
۲- پوشش چیله- چیلو – سیلو    ۴۵
۳- پوشش بستو (بستو – کوزه)    ۴۶
۴- پوشش سبوئی    ۴۶
طرز چیدن مصالح گنبد    ۴۷
طرز ساختن گنبد    ۴۹
طرز ساختن گنبدهای ترکین    ۵۰
روشهای ساخت    ۵۴
تعریف کامپوزیت و مختصری در مورد آن    ۵۴
تعریف کامپوزیت    ۵۵
تقسیم بندی مواد کامپوزیت:    ۵۶
نقاط قوت کامپوزیتها:    ۵۶
مهمترین موارد کاربرد کامپوزیت    ۵۶
مصرف سرانه مواد کامپوزیتی در کشور    ۵۸
روشهای تولید کامپوزیت:    ۵۹
روش لایه گذاری دستی    ۵۹
روش قالب گیری فشاری    ۵۹
روش دستگاه خلاء (وکیوم)    ۵۹
مواد مصرفی    ۶۰
آشنایی با برخی از مهمترین الیاف و کامپوزیت ها:    ۶۰
الیاف کربن    ۶۱
الیاف آرامید    ۶۲
کامپوزیت FRP    ۶۳
تعمیر و نگهداری    ۶۳
۱- تعمیر و تقویت خارجی سازه ها:    ۶۵
۲- ساخت سازه های تمام کامپوزیت:    ۶۶
۳- تعمیر و تقویت داخلی سازه ها:    ۶۷
بررسی عوامل و نیازهای محیط زیست    ۶۹
بررسی شرایط اقلیمی محیط    ۷۰
بررسی شرایط فرهنگی    ۷۲
فضا:    ۷۲
شکل:    ۷۳
نور    ۷۴
رنگ:    ۷۵
فهرست منابع و مأخذ:    ۷۷

فهرست منابع و مأخذ:

۱-    محمدحجازی، مهرداد – سمبولیسم درمعماری مسجد – مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری مسجد – افق آینده – دانشگاه هنر – مهر ۱۳۷۹٫

۲-   فروتن منوچهر ، روش ساخت گنبد،

۳-    مداح، محمدمهدی، کامپوزیتهای و برخی کاربردهای آن ۱asphost.com/sarmad1383/composite.pps ، ۱۳۸۵٫

۴- خادم، حسن، کامپوزیتها

۵-    حاج سقطی، اصغر – ویژگیهای تأسیسات مکانیکی مساجد در اقلیمهای مختلف ایران از پروژه تحقیقاتی تدوین ضوابط طراحی مساجد – مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی ، معماری مساجد – افق آینده ، دانشگاه هنر مهر ۱۳۷۹٫

۶-  رسولی، هوشنگ – تاریخچه و شیوه های معماری در ایران – نشر پشوتن ، ۱۳۸۶٫

۷-   آیت ا… زاده شیرازی، باقر – معماری اسلامی – نشر روزنه – ۱۳۸۳٫

۸- جمشید کاشانی – غیاث الدین – رساله طاق و ازج – نشر پرورش ؛ ۱۳۶۶٫

۹-   تقی زاده- محمد – نقش مسجد در احراز هویت اسلامی شهر – مجموعه مقالات دومین…

۱۰- پیرنیا ، محمد کریم- آشنایی با معماری اسلامی ایران – دانشگاه علم و صنعت ایران ، ۱۳۷۴٫

مقدمه :

در طول تاریخ – تمدنهای سنتی به چادر، مقبره و محراب به عنوان سمبومی از عالم کائنات می‌نگریستند ایده «خانه کیهانی» از ارتباط دادن ساختمانها با آسمانها توسعه یافت. از آنجا که شکل کرومی معنایی ژرف برای انسان سنتی داشت. طبیعی بود که این معنارا ازشکل مشابه دیگری منتقل کند. اصطلاحات «چادر کیهانی» «چتر الهی» «بیضعه کیهانی» و «جام آسمانی» نشانگر عقاید سنتی و معانی باطنی درباره گنبد هستند.

در فرهنگ اسلامی گنبد دارای تجلی زنده‌ای از جهان شناسی اسلامی است. به وسیله معانی سمبرلیکی مفاهیم مرکز، دایره و کره نهفته در گنبد به تمامیت به واقعیت می‌پیوندند. یک ارتباط اساسی در این مورد که تأکید زیادی روی آن است. ایده‌ روح می‌باشد که همزمان همه موجودات را فرا می‌گیرد، همان گونه که گنبد فضای محدود به خود را در بردارد و طاق آسمان که همه آفرینش را احاطه می‌کند. عبور این «روح» از نوک گنبد سمبول و حرکت است. این عبور را می‌توان به طرف پایین و دارای انبساط به سمت کثرت یا به طرف بالا و دارای انقباض به سمت وحدت دانست.

گنبد یک شکل از صورت زنده است. ایده‌ای است که در امکانات مادی تجلی می‌کند. در پیشینه صحرانشینی، گنبد شبیه به ساختمانهای گنبدی است که از اسکلتها گرد چوبی ساخته می‌شدند و روی آنها با پارچه یا پوست پوشیده می‌شد. پس از گسترش گنبدهای چربی به توسط انسانهای شهرنشین – معماری آجر و سنگ به عنوان ادامه آن آغاز شد و شکلهای قابل احترامی با مواد و مصالح دائمی و سنگین ساخته شد. مهارت و استادی معماران باعث سبکتر شدن وزن گنبد شد. زیرا معیار بارز زیبایی در گنبد همان سبکی آشکار آنها بود، چه از نظر مواد سازنده آن و چه از نظر دیدگاه چشم. زیرا تقلید «سنگین» تنها هنگامی کامل می‌شود که با سبکی از لی «چادر کیهانی» که از آن منشأ می‌گیرد، همساز شود.

الگوها و رنگها، هم داخلی و هم خارجی می‌تواند در این سبکی نقشی داشته باشند. چرخهای کیهانی یا مندلها، مانند شکوفه‌های ایجاد شده به توسط هندسه دایره روی سطوح گنبدی نمایان می‌شود. رنگها، ملایم و آرام – تصور عقل را ایجاد کرده و به شور و هیجان نفس اشارت دارند. این رنگهای سفید، سبز، آبی – فیروزه‌ای. طلایی یا حاصل آجر کاری و گچبری یا ترکیبی از آنها هستند. گنبد در همه تجلیاتش محل «عرش الهی» پذیرای عقل و آزاد از زمان در شکل است.

پیامبر اکرم (ص) در معراج خود، گنبد بسیار بزرگی از مروارید مفید را تشریع می‌کنند که روی چهار ستون کناری قرار داشت و روی آنها چهار قسمت «بسم الله الرحمن الرحیم » نوشته شده بود و از آن چهار چشمه آب، شیر، عسل و شراب جاری بود. این تمثیل مدل روحانی هر بنای گنبدی را توضیح می‌دهد. مروارید سفید سمبل «الروح» است که گنبد آن همه خلقت را احاطه می‌کند. روح کلی که قبل از دیگر مخلوقات خلق شده است. عرش الهی نیز که همه چیز در برمی‌گیرد (العرش المحیط) سمبول عرش، فضای نامرئی فراسوی آسمان پرستاره است. از دیدگاه جسمانی، که برای انسان طبیعی است ستارگان در کره‌های متحدالمرکز حول زمین حرکت می‌کنند و به وسیله فضای بی انتها احاطه شده‌اند و خود این فضا به توسط روح کلی که به عنوان «محل» متافیزیکی ادراک و معرفت در نظر گرفته می‌شود، در بر گرفته می‌شود.

مقطع یک گنبد شبیه به تیر (نیزه) و کمان «محمد» (ص) (کلمه) تیر «حقیقت محمدی» (روح) و نشانه و هدف آن «روح کلی» (الروح) است. پرواز این تیر روحانی پرواز و خروج از تاریکی به سوی «نور مطلق» می‌باشد. گنبد نشانه خدا شدن «کلمه» انسان است.

(مهرداد محمد حجازی – ۱۳۷۹)

فرآیند برنامه‌ریزی و سیاستهای طرح

تعیین استراتژی و اهداف کلان پروژه :

امروزه به دلیل غفلت از گذشته و تجربه‌هایی که می‌توانستیم از آنها درس بگیریم، با یک شهرسازی بحران زده روبرو هستیم. در حال حاضر و عده تکامل و تعالی انسان از طریق پیشرفتهای مادی به صورت افسانه‌ای درآمده است. انسان در جهان بی انتهای ارتباطات غرق شده طرز تفکری که به عنوان تنها راه قابل قبول برای همه انسانهای این قرن تجویز شده و فضاها و عناصر زندگی و به طور کلی شهرهای ما را شکل داده است.

ساختمانهای بلند و حجیم، شبکه‌های شطرنجی وسیع و تراکم بیش از حد جمعیت، ابعاد انسانی و فرهنگی شهر را زیر سوال برده است. شهرسازی جدید علیه انسان و جامعه عمل کرده، از عملکرد طبیعی واحدهای اجتماعی مهمی مانند، خانواده، واحد همسایگی، محله و غیره جلوگیری می‌کند.

ساختمانهای بلند همه ارزشها و نسبتهای قدیمی کالبد و سیمای شهرها را زیر پا گذاشته، مناظر طبیعی شهرها را نیز از بین می‌برند. نمادهای انسانی با ارزشی نظیر مسجد – کلیسا – مدرسه و غیره که روزی از لا به لای ساختمانها از بافت متراکم و به هم فشرده شهرها سر بیرون کشیده و هویت و معنی محل را به بیننده منتقل می‌کردند، امروز در لابلای آسمان خراشهای سر به فلک کشیده به طور تحقیر آمیزی گم گشته‌اند.

از آنجا که مسجد پایگاهی برای آرامش یافتن روح و تزکیه و محلی برای دوری از جاروجنل دنیای امروز به شمار می‌رود که بشر امروز نیازمند چنین اماکنی می‌باشد و موضوع طراحی و بهینه سازی گنبد مسجد که به عنوان نشانه و عامل شناساندن این مراکز مورد تأکید و تأیید بوده است، انتخاب گردید.

با بررسی‌هایی که انجام گردید، مشخص شد که مسجد از ارکان مشخصی همچون، گنبد، مناره و برخوردار می‌باشد. که فضایی روحانی را ایجاد می‌کنند. لذا در این پروژه با توجه به مشکلات کمکهای مردمی ساخته می‌شوند) ناتمام باقی می‌مامند سعی شده است از روشی جدید برای ساخت گنبد این المان مهم مسجد پیشنهاد گردد.

شاید که بتواند با استفاده از روشهای جدید به کمک معماری امروزه آید و گامی ناچیز در جهت بهتر انجام گرفتن ساخت و ساز مساجد بردارد.

بررسی نیازهای قشر استفاده گر

تعیین هویت و موقعیت استفاده گر

یکی از مهمترین عوامل مورد توجه انسان شناسایی خویش به عنوان موجودی مستقل و متمایز از دیگر پدیده‌هاست. این تمایل به تمایز نه تنها در مورد فردیته فرد که در مورد آنچه که به او متعلق است مصداق دارد، بلکه برای جامعه انسانی به عنوان یک واحد مورد توجه و طلب می‌باشد. به عبارت دیگر انسان تمایل دارد که متعلقات به او و همچنین جامعه و محیط و فضایی که او به آنها تعلق دارد، نسبت به دیگر عناصر و مجموعه‌های مشابه واجد هویتی خاص باشند. به طور مثال هر فرد تمایل دارد که کشور، شهر و محله‌ای که در آن زندگی می‌کند، یا گروه و دسته اجتماعی یا صنفی که به آن تعلق دارد، یا هر دین و مرامی که از آن پیروی می‌کند، واجد مؤلفه‌های هویتی باشد که آن را از دیگران متمایز گرداند و او بتواند به نوعی خویشتن را واجد هویتی بارز ببیند. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که مسلمانان نیز به هویت داشتن شهر و محیط زندگی و متعلقات خویش تمایل داشته باشند. این هویت محیط زندگی را در بسیاری عناصر می‌توان جست و جو کرد که یکی از وجوه بارز شهر و طبیعتاً و اجزاء و عناصر آن می‌باشد. یکی از عناصر اصلی شهر مسلمانان مسجد است که در بردارنده بیشتر عناصر مورد نظر نیز می‌باشد. در واقع با معرفی مسجد به عنوان یکی از مؤلفه‌های بارز هویت شهر و محل زندگی مسلمانان می‌توان به جزئیات و عناصری نیز پرداخت که از ابعاد روانی، معنوی، مادی ، کالبدی و شکلی می‌توانند به عنوان عنصر متذکر به هویت شهر و محیط زندگی و در نتیجه هویت جامعه ایفای نقش نمایند. (محمد تقی زاده ۱۳۷۹)

در هر حال تمرکز اصلی این پروژه بر شناسایی گنبد مسجد متوجه خواهد بود که می‌تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی هویتی شهر مسلمانان ایفای نقش نماید.

گنبد مسجد یکی از مهمترین و مناسب ترین موارد بهره گیری از نمادها و هنرهایی است که به گونه‌ای خاص بر معنا تأکید دارند و می‌تواند تمام شهر و فضای آن را تحت تأثیر خویش قرار دهد و این نیاز نمازگزار مسلمان را پاسخ گوید که همانا نیاز به داشتن هویت بارز شاخص اسلامی است.

تعیین قدرت اقتصادی

با توجه به رواج ساخت مساجد توسط کمکهای مردمی و عادت پسندیده وقف در بین ایرانیان مسلمان ناگفته پیداست که روند ساخت و ساز و تجهیز مساجد و تأمین مایحتاج اولیه آن با مشکلات عدیده‌ای روبرو است. از این رو می‌بایست طراحان و سازندگان مساجد روند برنامه ریزی ساخت مساجد را همسو با توان اقتصادی صندوق مالی آن پیش بینی نمایند. یکی از مهم ترین دلایل ناتمام ماندن بناهای مساجد عدم برنامه ریزی ساخت می‌باشد که این موضوع غالباً به دلیل استفاده از شیوه‌های سنتی و گران قیمت می‌باشد.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .