عنوان :

مقاله علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج کشور

تعداد صفحات :۴۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مهاجرت یا IMMigratiopn  بطور کلی در مفهوم جابه‌جایی و انتقال جمعیت در مکان یا تحرک جغرافیایی جمعیت استفاده می‌شود.

ولی در معنای خاص آن عبارتست از نقل مکان انفرادی یاجمعی انسانها با تصمیم به تغییر محل اقامت و کار بطوردائم یا برای مدتی طولانی و بیش از یک سال.

در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از تحرکات جغرافیایی یا مکانی است که بین دو منطقه جغرافیایی انجام می‌شود. این حرکت شامل ترک یک منطقه و اقامت پیوسته در منطقه‌ای دیگر می‌باشد که آنرا مهاجرت دائمی می‌گویند. مقاله حاضر به بررسی علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج کشور می پردازد و شامل ۳ فصل می باشد. فصل اول نظریات مهاجرت را بیان می کند. نظریه دید گاه اجتماعی بیان می کند که مهاجرتها همیشه ارادی نیستند بلکه دانشها و کنشهای متنوع در مبداء و مقصد مهارتی وجود دارد که فرد را به ماندن در محل یا مهاجرت از آن برمی انگیزند عواملی که می‌توانند تحمل ناپذیر شدن شرایط زیست در مبداء تمایل به زندگی در پایتخت و یا در هر جای دیگر و یا انگیزه‌های سیاسی و تاریخی باشد که بخش عمده‌ای از آنها به دیدگاههای فرهنگی و اجتماعی افراد مربوط و چه بسا هنگام آغاز مهاجرت  و بعد از آنهم،  بار اقتصادی  نداشته باشد.

 در فصل دوم به وضعیت مهاجرت نخبگان در جهان و ایران پرداخته می شود. فصل سوم به بررسی علل مهاجرت نخبگان از ایران پرداخته می شود. مهاجرت نخبگان بر اساس تحقیقات انجام شده ،‌ عوامل متعدد می‌باشد مانند نبود رفاه و عدالت، کمبود امکانات پژوهشی وجود فاصله طبقاتی، ضعف شایسته سالاری، ضعف بهره‌گیری از متخصصان و کم توجهی به شان اصحاب علم و معرفت در کشور،‌ عدم تعادل هزینه ودرآمد متخصصان، تبعیض در استخدام و برخورد جناحی در به کارگیری افراد فرصت‌های شغلی کم و بیکاری متخصصان و دانش آموختگان دانشگاه از موارد معدود مهاجرت نخبگان ایران می‌باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد مهاجرت زمانی رخ می‌دهد که نخبگان به منظور تحصیل در دانشگاههای خارج کشور را ترک می‌کنند ودیگر باز نمی‌گردند. میزان خسارت مهاجرت نخبگان ارقام متفاوت ذکر می‌شود. بطوریکه سقف خسارت ناشی از مهاجرت نخبگان را  تا ۳۰ تریلیون و۴۰۰ میلیارد تومان درسال برآورد کرده‌اند .

واژه های کلیدی: مهاجرت، دیدگاه سیاسی، مهاجرت نخبگان، نظریه ها

فهرست مطالب

پیشگفتار   ۴
نظریات مهاجرت   ۷
الف: مهاجرت بین المللی   ۸
۱- دیدگاه اقتصادی   ۸
ب: نظریه نئوکلاسیک‌ها   ۹
ج: نظریه اقتصاد جدید مهاجرت   ۱۰
د: نظریه بازار دوگانه:   ۱۲
۲- دیدگاه اجتماعی   ۱۳
۳ـ دیدگاه سیاسی    ۱۴
۵-دیدگاه سیستمی   ۱۴
وضعیت مهاجرت نخبگان در جهان و ایران   ۱۷
صنعت   ۲۰
آموزش   ۲۰
مجموع   ۲۰
الف:  مهاجرت نخبگان ایران به ایالت متحده آمریکا   ۲۲
الف: ۱۹۵۰ تا پیروزی انقلاب اسلامی   ۲۲
پیش درآمد:‌جهانی شدن علت العلل مهاجرت نخبگان   ۳۰
الف: کاهش دستمزدها   ۳۲
رسیدن به استانداردهای بالای زندگی   ۳۳
ب: سیاست زدگی   ۳۶
ج: تبارگرایی   ۳۸
د:منزلت اجتماعی نخبگان   ۳۹
و. کاهش وطن دوستی   ۴۰
ه: فقدان نهادهای خصوصی جذب نخبگان ایران در کشور بحران عمیق بخش خصوصی   ۴۱
ز: عدم وجود سیستم کاریابی وبانک اطلاعاتی پیرامون متخصصان ایران این عامل  نیز یکی از عوامل متغیر مهاجرت   ۴۱
ع:‌ دلبستتگی فکری وفرهنگی به خارج   ۴۲
نتیجه گیری   ۴۳
فهرست منابع   ۴۵

فهرست منابع

۱-  پژوهش و تحقیق سازمان ملی جوانان، بررسی وضعیت مهاجرت جوانان، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی اهل قلم سال ۱۳۸۱

۲-  می‌یربروسی براون جین بستیت مساله مهاجرت علمی جامعه جهانی ترجمه فتح الله موسوی س چهارم  زمستان ۱۳۸۰

۳-  خلیلی رضا. مهاجرت نخبگان در عصر اطلاعات بازاندیش در فرصتها، تهدیدها، فصلنامه مطالعات راهبردی سال چهارم زمستان ۱۳۸۰

۴-   ساکسنین انالی و فرار مغزها یا چرخش مغزها تهیه و تنظیم آن ماری دیویس شماره ۴ زمستان ۱۳۸۰

۵-  گفتگو با دکتر محمود سریع القلم ریشه‌ها و پیامدهای مهاجرت نخبگان قطعنامه مطالعات راهبردی . شماره ۱۴ زمستان ۱۳۴۰

۶-  گفتگو با محمود سریع القلم پارادوکس  ایران،‌ قدرت در برابر جهان گرایی ویژه نامه روزنامه اعتدال وتوسعه،‌ اسفندماه ۱۳۸۰

۷-  بلوکی مرتضی مهاجرت از وطن چرا؟ ماهنامه بین المللی معیار- اقتصادی،  اجتماعی، سیاسی . شماره ۵۲و۵۳ اسفند وفروردین ۱۳۸۰و ۱۳۸۱

۸-   بصیرت بسیجی چگونه از مهاجرت مغزها استفاده کنیم شماره ۹۶ خرداد ۸۲

۹-   منبع فوق بصیرت بسیجی تعلل در اسلامی کردن دانشگاهها

۱۰-     محسنی رضا، پدیده مهاجرت و فرار مغزها. علل وجنبه ‌های آسیب شناختی اطلاعات سیاسی- اقتصادی شماره ۱۷۵ و۱۷۶ اردیبهشت ۸۱

۱۱- نش کیت، جامعه شناس معاصر مترجم محمد گلی دلفروز ویراستار عبدالرحیم مرودشتی تهران. انتشارات کویری ۱۳۸۲

۱۲- سخنران محمود سریع القلم تامل آسیب شناسنامه در مسئله فرار مغزها فصلنامه مطالعات راهبران شماره۴ زمستان سال ۱۳۸۰

۱۳- شرفی محمد رضا جوان و نیروی چهارم زندگی ج۲ انتشارات سروش ۱۳۸۰

۱۴- جزوه درس الوین بی سو نقش نظریات توسعه انتشارات مرکز مطالعات توسعه راهبردی ۱۳۸۰

۱۵- برنامه تلویزیونی مهاجران ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۴

پیشگفتار

هنگامی که به برنامه مستند مهاجرت از صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران در ذهن خود مرور می‌کنم، نخبگان ایران را در آنسوی مرزها، تجسم می کنم؛ مغزهایی که برای هر کدام از آنان میلیونها بلکه صدها میلیارد دلار هزینه مادی صرف گردیده است که اگر آنرا هم، کنار بگذاریم هزینه معنوی که صرف تربیت و پرورش آنان گردیده است نمی‌توان از آن صرفنظر کرد. این هزینه معنوی از خانواده تا اجتماع ومعلم واستاد صرف پرورش این مغزها گردیده است و اینک با اندک تلنگری از این کشور خارج و در خدمت بیگانگان قرار گرفته‌اند. مغزهای نظیر پروفسور مجید سمیعی معروف به امپراتور جراحی جهان و پروفسور موسی رحمان زاده معروف پرزیدنت جراحی ترمیم جراحات سوانح و تصادفات که در آلمان زندگی می‌کنند و این نوابغ چه زیبا از هویت اسلامی وایرانی خود دفاع می‌کردند در ذهن خود مرور می نمایم،‌ اضطراب و پریشان سلولهای مغزم را تحت فشار قرار می‌دهد. و میلیونها انسان که هموطنی که؛ می‌توانستند با دست‌های معجزه‌گر آنان از بیماری و رنج رهایی یابند دلم را لرزان می‌کند و سوالات زیاد اما جوابهای ناقص در ذهنم صف می‌کشند یاد سخن یاکوفلوف مشاور گورباجوف به ذهنم خطور می‌کند. «ما شوریها بالقوه قوی بوده‌ایم ولی نتوانستیم آنرا بالفعل تبدیل نماییم»

شاید این جمله داستان رفع مجهولات ذهنی من گردد. چرا ما با وجود اینکه منابع مختلف مادی و معنوی برخورداریم نتوانسته‌ایم آنرا بالفعل نماییم وبه این دردهای بی درمان مبتلا شده‌ایم

سوال اصلی: علل مهاجرت نخبگان ایران به کشور

فرضیه:‌علل مهاجرت نخبگان ایران به خارج کشور می‌تواند بر حسب نظریه سیستمی متعدد، مانند کاش دستمزدها، سیاست زدگی دانشگاهها،‌ عدم منزلت علمی نخبگان در کشور و …باشد.

نظریات مهاجرت

مهاجرت یا IMMigratiopn  بطور کلی در مفهوم جابه‌جایی و انتقال جمعیت در مکان یا تحرک جغرافیایی جمعیت استفاده می‌شود.

ولی در معنای خاص آن عبارتست از نقل مکان انفرادی یا[۱]جمعی انسانها با تصمیم به تغییر محل اقامت و کار بطوردائم یا برای مدتی طولانی و بیش از یک سال.

در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از تحرکات جغرافیایی یا مکانی است که بین دو منطقه جغرافیایی انجام می‌شود. این حرکت شامل ترک یک منطقه و اقامت پیوسته در منطقه‌ای دیگر می‌باشد که آنرا مهاجرت دائمی می‌گویند. در تعریف دیگر مهاجرت عبارتست از: ‌کوچ و جابه‌جایی جمعیت از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌باشد. مهاجرت برحسب عوامل مختلف موثر نظیر مرز ساسی کشورها، مدت مهاجرت، خواست واراده جمعی بودن به ۴ گروه تقسیم می‌شود هر گاه ۲ یا ۳ شاخه در دسته بندیها و خیلی هستند.

۱-   مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی

۲- مهاجرت با توجه به عامل زمان

۲-   مهاجرت باتوجه به عامل خواست واراده

۴-مهاجرت از نظر شکل تذکر چون مهاجرت باتوجه به مرزهای سیاسی مورد بحث ما در این مقاله است به تعریف اشاره نموده واز بقیه خودداری می‌کنیم.

مهاجرت با توجه به مرزهای سیاسی به دو شاخه تقسیم می‌شوند. الف :‌مهاجرت داخلی: تغییر محل اقامت از یک مکان به مکان دیگر در یک کشور باسرزمین معین در چارچوب مقررات و تقسیمات آن کشور. مانند مهاجرت روستائیان ایران به کلان شهرها

الف: مهاجرت بین المللی:‌

مهاجرت بین المللی برخلاف مهاجرت خارجی که در عرف بین الملل؛ حداقل یکی از آن دو کشور مستقل به حساب نمی‌آید؛ بین دو کشور مستقل انجام می‌گیرد مانند مهاجرت نخبگان ایران به آمریکا

در تعریف مهاجرت نخبگان با فراز مغزها یا مهاجرت صلاحیتها که در زبان لاتین (Drainbrain) نامیده می‌شود گونه‌ای از مهاجرت می‌باشد که در آن عنصر آموزش وبه کارگیری علم در محیطی مساعد نهفته است بعبارت دیگر؛ فرار مغزها به معنی مهاجرت افراد متخصص و تحصیلکرده ای است که کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان را مکان مناسب جهت رشد و ارتقا اندوخته های علمی خودش دانسته و به لحاظ فرهنگی بهترین زمینه را برای انتشار آموخته‌های خود می‌دانند آمریکاو کانادا مهمترین مراکز جذب نخبگان ایران  می‌باشد. در یک نظر باید گفت نظریات مهاجرت دررشته‌های علوم انسانی از جمله علوم سیاسی عام و از منظر مختلف تعریف می‌شوند. که به اختصار با ذکر نام توضیح این نظریات در زیر می‌آید:

۱- دیدگاه اقتصادی:

 این دیدگاه در داخل ومجموعه خود به ۴ شاخه تقسیم می‌شود که به ترتیب با ذکر نام آنها؛ تغریف مختصر نیزمی‌گردند: الف: نظریه کلاسیک:‌این نگرش با آراء و عقاید آدام اسمیت (۱۷۸۸) اقتصاد دانان کلاسیک وپیروان او گره می‌خورد طبق این نظریه مهاجرت‌ها اعم از داخلی و بین المللی مکانیزمی برای باز توزیع نیروی کار وی؛ کارگران مهاجر را نیز تابع قانون عرضه و تقاضا می‌دانست وآنرا نه تنها باعث رشد اقتصادی دو منطقه مهاجر پذیر و مهاجر فرست، بلکه وسیله‌ای برای بهبود وضع کار و اشتغال به شمار می‌آورد.

ب: نظریه نئوکلاسیک‌ها:

اقتصاد دانی چون ساستاد (۱۹۶۲) هاریس و تودارو؛ این نظریه را کمی تغییر دادند:

بر پایه‌ این نظریه؛ از لحاظ دید کلان اقتصادی هر جا نیروی عرضه کار پیش از سرمایه می‌باشد دستمزدها رو به کاهش می‌گذارد و بعکس هر جا نیروی کارکمتر از سرمایه باشد دستمزدها افزایش می‌یابد و در نتیجه روند مهاجرت  نیروی انسانی از منطقه با نیروی کار بیشتر و سرمایه و دستمزد کمتر به طرف منطقه نیروی کار کمتر و سرمایه و دستمزد بیشتر می‌روند و در نتیجه هنگامیکه تعادل بین نیروهای کار[۲]   و دستمزدها برقرار شود مهاجرت متوقف می‌شود. تئوری مهاجرتی نئوکلاسیک‌ها بر تفاوت دستمزدها واحتمال کاریابی استقرار می‌یابد و عواملی که در جذب یا دفع مهاجرت مؤثر است؛ عنایت نکرده است از جمله: ۱-تغییر سیاست‌های بین المللی و غیر کارآمد و محاسبات اولیه مربوط به آن، اوضاع و احوال اقتصادی و تصمیم گیری‌های سیاسی از عوامل مهم و اثرگذار بر جریانات مهاجرتی است.

۱-  تغییر سیاست‌های بین الملل و غیر کارآمد محاسبات اولیه مربوط به آن، اوضاع و احوال اقتصادی و تصمیم گیریهای سیاسی از عوامل اثر گذار بر جریانات مهاجرتی است.

۲-  احتمال تحقق فرض مشابهت بین بین مبدا ومقصد که به مهاجرت و تامین آن در مقصد وکاهش مازاد آن در مبدا می انجامد و به تامین هر چه مطلوبتر اشتغال تام در آن منطقه تاثیر می‌گذارد و در نتیجه نظریه نئوکلاسیک‌ها را با تردید موجه می کند. چه مهاجران درمقصد؛ مهارت‌های لازم را به دست می‌آورند و در بازار کار کشور مهاجر پذیر جذب می شوند. به همین دلیل مهاجرت به صورت‌های گوناگون در شرایط جدید ادامه می‌یابد و با نوسانات گذرایی نیز مواجه می‌شود.

۳-  نظریه نئوکلاسیک ها در مقیاس خود جای بحث دارد تجربیات اخیر نشان می‌دهد وجود تفاوت‌های زیاد دستمزد بین سرزمینهای مهاجرفرست و مهاجرپذیر که به مراتب بیش ازهزینه‌های مهاجرت است،‌موجب استمرار مهاجرت‌ها و در مواردی تشدید آنها شده است

ج: نظریه اقتصاد جدید مهاجرت: