عنوان :

مقاله عوامل بروز جرایم جنسی به عنف و راههای پیشگیری از آن

تعداد صفحات :۳۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در سیاست جنایی ایران، بزه‌دیده جایگاه واقعی خود را نداشته و لذا حمایت از بزه‌دیده نیز چندان مورد توجه دادگاه‌ها نیست. اما در جرایم جنسی به عنف، با توجه به اثرات نامطلوب و بلند مدت آن بر عواطف و روان بزه‌دیده که حتی ممکن است روند زندگی عادی او را برای همیشه مختل کند، این نقص بیشتر جلوه می‌کند و باید در خصوص آن چاره‌اندیشی شود. در این راستا اصلاح قوانین موجود در گسترش دامنه و ابعاد حمایت‌ها ضروری است.

در این مقاله ابتدا عوامل بروز جرایم جنسی و در ادامه راههای پیشگیری از آن مورد بحث قرار خواهد گرفت.

جرایم جنسی و خصوصاً تجاوز به عنف، عفت و اخلاق و وجدان عمومی را جریحه‌دار می‌کند و به حق این دسته از جرایم را، جرایم علیه اخلاق و عفت عمومی یا منافی عفت نامیده‌اند و اغراق نیست اگر بگوییم تجاوز به عنف و خشونت جنسی علیه زنان و کودکان به یک بحران اجتماعی برای کشوهای مختلف و خصوصاً غرب تبدیل شده است. این بحران اجتماعی ریشه در یک بحران اخلاقی دارد. پای‌بندی به تقیدات مذهبی و هنجارهای اخلاقی نقش مهمی در جلوگیری از آلودگی‌های اخلاقی و بروز جرایم و انحرافات جنسی دارد، که البته ترویج این ارزشها و هنجارها باید قدرت مقابله با سیل فزاینده و تصاعدی ترویج بی‌بند‌وباری جنسی از طریق تلویزیون و اینترنت و در نهایت بی‌تفاوت کردن جامعه به صورت تدریجی نسبت به این ناهنجاری‌ها باشد.

در راستای مبارزه با این ناهنجاریهای فرهنگی لازم است تا با برنامه‌ای جامع، ضمن گسترش فرهنگ دینی و نهادینه کردن اخلاق اسلامی در جوانان خصوصاً از طریق خانواده، به نحو مطلوبی مانعی برای سیل ویرانگر تصاویر و فیلمها و سایت‌های ضد اخلاقی ایجاد تا عفت عمومی حفظ شود و زمینه برای انحراف عملی دلهای بیمار ایجاد نگردد. با عنایت به اینکه در کشور ما حمل و نگهداری و مصرف این مواد نیز جرم است و متأسفانه هر روز اخبار کشف مقادیر قابل توجهی از این مواد را می‌شنویم لازم است تدابیر جدی برای جلوگیری از تولید و ورود این مواد به کشور جهت مصون ماندن جامعه از آثار مخرب آن اندیشیده شود.

بدیهی است گسترش ارزشهای اخلاقی ودینی در جامعه باید با یک برنامه‌ریزی جامع و با در نظر گرفتن نیازهای افراد صورت گیرد؛ والا در مقابل سیل ویرانگر نا هنجاریهای اخلاقی که به طور ویژه از راه مسائل جنسی و با استفاده از ابزارهای قابل دسترسی چون اینترنت و ماهواره صورت می‌گیرد، اکتفا کردن به توصیه‌های اخلاقی، جرم‌انگاری و ایجاد محدودیت صرف و سرپوش گذاشتن بر واقعیات، نتیجه بخش نبوده و منجر به ایجاد جامعه‌ای با ظاهری آراسته و باطنی ویران خواهد شد.

واژه های کلیدی: بزه دیده،اختلالات جنسی، ناهنجاری اخلاقی، رسانه‌ها ، خانواده، پیشگیری،

فهرست مطالب

چکیده:. ۴
عوامل بروز جرایم جنسی به عنف و راههای پیشگیری از آن   ۵
بخش اول: عوامل بروز جرایم جنسی به عنف   ۶
گفتار اول: عوامل شخصی (مستقیم)   ۶
۱- اختلالات روانی و شخصیتی   ۷
۲- اختلالات جنسی   ۸
۲-۱- اختلال عملکرد جنسی   ۹
۲-۲- اختلالات رفتاری جنسی (پارافیلیا)   ۱۰
گفتار دوم : عوامل اجتماعی و فرهنگی (غیر مستقیم)   ۱۱
۱- ناهنجاری های اخلاقی و ضعف تقلیدات دینی در جامعه   ۱۲
۱-۱- الکل   ۱۲
۱-۲- نقش رسانه‌ها   ۱۳
۲- مشکلات اقتصادی و فقر   ۱۵
۳- خانواده   ۱۷
بخش دوم: راههای پیشگیری ازبزهکاری و بزه‌دیدگی جرایم جنسی   ۲۰
گفتار اول: پیشگیری اصلاحی   ۲۰
۱- رفع نابسامانیهای اقتصادی و اجتماعی   ۲۱
۲- نقش تربیتی خانواده و ازدواج   ۲۲
۳- گسترش ارزشهای اخلاقی و دینی و مبارزه با ناهنجاریهای فرهنگی   ۲۴
گفتار دوم: پیشگیری وضعی   ۲۶
۱- محافظت از آماجهای جرم   ۲۶
۲- آموزش و آگاهی بزده دیدگان در جهت اجتناب از وضعیت های جرم زا   ۲۷
۳- پرهیز از تحریک بزهکار توسط بزهدیده   ۲۹
فهرست منابع   ۳۰

منابع:

۱-       رمضان نرگسی، رضا، تجاوز و بزه‌دیدگی زنان، فصلنلمه کتاب زنان، شماره ۲۳

۲-       صفار، مهدی، بدحجابی از نگرش جامعه شناختی، فصلنامه کتاب زنان، شماره ۲۲

۳-       صفاری، علی، مبانی نظری پیشگیری از وقوع جرم، مجله تحقیقات حقوقی شماره ۳۳ و ۳۴

۴-       معظمی، شهلا، بررسی جرم شناختی جرایم زنان، علوم جنایی، (سمت) ۱۳۸۴

۵-       میرخلیلی، سید محمود، بزه‌دیده شناسی پیشگیرانه با نگاه به سیاست جنایی اسلام، مجله فقه و حقوق، شماره یازدهم

۶-       بختیاری، آمنه، زن و خشونت در رسانه‌های غربی، مجله پژوهش، شماره ۱۶

۷-       احمدی، حبیب، جامعه‌شناسی انحرافات، تهران، نشر سمت، ۱۳۸۴، چاپ اول.

۸-       بیگی، جمال، بزه‌دیدگی اطفال در حقوق ایران، نشر میزان، ۱۳۸۰، چاپ دوم

۹-       حکمت، سعید، روانپزشکی کیفری، تهران، نشر گوتنبرگ، ۱۳۷۰، چاپ اول

۱۰-    ستوده، هدایت اله، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران، نشر آوای نور، ۱۳۷۴، چاپ سوم.

۱۱-    صارمی، نودرامین، انحرافات اجتماعی و خرده فرهنگهای معارض، تهران، نشر دانشگاه علوم انتطامی، ۱۳۸۰، چاپ اول.

۱۲-    عباچی، مریم، حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد، تهران، نشر مجد، ۱۳۸۰، چاپ اول.

۱۳-    کاپلان و سادوک، خلاصه روانپزشکی، ترجمه نصرت‌الله پورافکاری، جلد سوم، تبریز، نشر ذوقی، ۱۳۶۹٫

۱۴-    گسن، ریمون، جرم‌شناسی نظری، ترجمه دکتر مهدی کی‌نیا، تهران، نشر مجد، ۱۳۷۴، چاپ اول.

۱۵-    مساوانی آذر، مجید، آسیب‌شناسی اجتماعی ایران (جامعه‌‌شناسی انحرافات)، تبریز، نشر نوبل، ۱۳۷۴، چاپ اول.

۱۶-    مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، تهران، نشر صدرا، ۱۳۸۵، چاپ شصت و هشتم.

۱۷-    نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، هاشم‌بیگی، حمید، دانشنامه جرم‌شناسی، تهران، نشر دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۷، چاپ اول.

۱۸-    نیکسون، ریچارد، فراسوی صلح، ترجمه محمدرضا رضاپور، تهران، نشر چامه، ۱۳۷۷، چاپ اول.

۱۹-    رایجیان اصلی، مهرداد، بزه دیدگان و نظام عدالت جنایی، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۵۲ و ۵۳

عوامل بروز جرایم جنسی به عنف و راههای پیشگیری از آن

بدون ریشه‌یابی عامل وقوع جرم، نمی‌توان انتظار دست‌یابی به تدابیر صحیح و کارآمد پیشگیرانه را داشت. در مورد تعرضات جنسی نیز برای اتخاذ تدابیر مناسب در جهت کاهش این خشونت باید عوامل مؤثر بر آن را شناخت. بی‌شک انگیزه ارضاء میل جنسی در این جرم، عمده‌ترین محرک ارتکاب جرم است. هر چند شدت و ضعف آن و میزان تأثیر عوامل دیگر در انواع مختلف تعرضات جنسی، بسته به ویژگیهای مرتکب، بزه‌دیده و حتی نوع جامعه متفاوت است. برای مثال تأثیر میل جنسی در وقوع تجاوز در مواردی که مرتکب تحت عنوان مسافرکش دختران جوان را سوار می‌کند و دور از شهر به آنها تعرض می‌کند[۱]، با مواردی که مرتکب به جهت انتقام‌جویی از جامعه به کودکان تعرض می‌کند و بعد آنها را بی‌رحمانه می‌کشد متفاوت است. به هر حال تمایلات جنسی در کلیه تجاوزات جنسی دخالت دارند. اما در این که میزان این انگیزه و تأثیر محرک‌ها و عوامل دیگری چون خشونت و برتری جویی متجاوز و یا حتی نفرت او از بزه‌دیده، در چه حدی بوده می‌توان به نکاتی از جمله صحبت‌های متجاوز با قربانی در حین ارتکاب توجه کرد. متجاوزی که در حین تجاوز قربانی را تحقیر نموده و به او فحاشی می‌کند، از متجاوزی که سعی در جلب رضایت قربانی دارد و یا با بعضی اظهارات و حرکات سعی در نشان دادن ادب و علاقه به قربانی دارد، کاملاً متفاوت بوده و میزان لذت‌جویی هر کدام متفاوت است[۲].

در این فصل ابتدا عوامل بروز جرایم جنسی و در ادامه راههای پیشگیری از آن مورد بحث قرار خواهد گرفت.

بخش اول: عوامل بروز جرایم جنسی به عنف

شاید بتوان گفت میزان تأثیر انگیزه ارضاء جنسی در جوامعی مثل ایران، که روابط جنسی خارج از محدوده ازدواج ممنوع و جرم تلقی شده در بروز تجاوز، بیشتر از جوامعی است که حتی مراکز مخصوص و دارای مجوز برای روابط جنسی غیرزناشویی دارند. به همین دلیل است که تحقیقات انجام شده در غرب نشان می‌دهد که «در بیشتر موارد انگیزه تجاوز، ارضاء جنسی نبوده بلکه بیشتر تحقیر، مرعوب کردن و سرافکندگی قربانی بوده»[۳] و پس از آن نیز متجاوز قربانی را از طرق مختلف تحقیر و مجروح کرده و حتی به قتل او نیز منجر شده است.

به هر حال اظهار نظر قطعی در مورد میزان تأثیر غلیان شهوت و میل جنسی در وقوع تعرضات در کشور ما، با توجه به فقدان آمار جامع و رسمی، امری بعید است. اما ما در بررسی علل وقوع تعرضات جنسی با مفروض گرفتن تأثیر جدی تمایلات جنسی ابتدا به بررسی نقش عوامل فردی یا شخصی پرداخته و سپس عوامل بیرونی یا غیرمستقیم را تحت عنوان عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر در افزایش میزان وقوع این جرم مورد بحث قرار می‌دهیم. چرا که میل جنسی امری طبیعی و مبتلا به تمامی افراد جامعه است و باید به این پرداخته شود که به چه دلیل برخی افراد به چنین رفتارهای غیر‌متعارفی روی می‌آورند.

گفتار اول: عوامل شخصی (مستقیم)

منظور از عوامل شخصی عواملی است که مربوط به شخص بزهکار بوده و به عبارتی از خصوصیات فردی و شخصیتی وی محسوب شده و یا به طور مستقیم در گرایش او به سمت این بزه تأثیر داشته است. این عوامل را می‌توان شامل دو دسته عوامل روانی – شخصیتی واختلالات جنسی تقسیم‌بندی کرد.

۱- اختلالات روانی و شخصیتی

تلاش برای برقراری رابطه جنسی توأم با خشونت و بدون توجه به نیازها و مخالفت‌های طرف مقابل، متاثر از شخصیت نامتعادل متجاوز است. همه کسانی که بررسی مختصری روی مرتکبین تجاوز به عنف داشته باشند تأیید می‌کنند که بعضی رفتارهای غیر‌طبیعی و خصوصیات نادر شخصیتی در آنها دیده می‌شود. حتی نگاهی اجمالی به شیوه‌های اقدامات متجاوزین و رفتارهای موهن و بعضاً سخیف آنها و یا جراحات و قتل‌های متعاقب تجاوز که در رسانه‌ها نیز گاهی آن را می‌شنویم ما را به این نتیجه می‌رسد که این افراد دچار مشکلات شخصیتی و بیماری‌های روانی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که جرایم جنسی اغلب به وسیله کسانی انجام می‌گیرد که دچار انحرافات جنسی، عدم تعادل روانی و صرع می‌باشند[۴]. حتی در برخی کشورها مردانی که مرتکب تجاوز به عنف می‌شوند یک بیمار روانی شناخته می‌شوند تا مجرم[۵]. در برخی تقسیم‌بندی‌های متجاوزین جنسی، از جمله متجاوزین را آزارگران جنسی نامیده‌اند که از درد کشیدن قربانی لذت برده و دچار تحریک جنسی می‌شوند. این افراد عمدتاً دارای اختلالات عاطفی و جامعه ستیز می‌باشند. کهن (Cohen) ویژگیهای عمومی تجاوزگران جنسی را احساس بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی و تمایلات جنسی غالب شناخته است. او اعتقاد دارد متجاوزین جنسی در مقابل نیازهای دیگران حساس نبوده و احساس همدلی و صمیمیت نمی‌کنند و مقاومت آنها در ناکامی‌ها بسیار ضعیف است[۶]. متجاوزین بعضاً دارای عقده‌های روانی خود کم‌بینی بوده و میل به برتری جوئی، تحقیر زن و قدرت نمایی دارند. «در آمریکا ۴۴ درصد تجاوزات با انگیزه میل به پیروزی و برتری جویی بر مجنی علیه بوده است»[۷] و به همین جهت است که مقاومت‌ها و فریادهای قربانی بیشتر مجرم را تحریک می‌کند. مرتکب از نظر شخصیتی کسی است که در خود توان برقراری ارتباط صحیح با دیگران را احساس نمی‌کند و همین امر باعث می‌شود که درک صحیحی از احساسات و نیازهای قربانی نداشته باشد. هر چند برخی از آنها ممکن است نسبت به قربانی خود ترحم و دلسوزی بیشتری داشته و به او آسیب نرسانند، «اما به هرحال آنها در دنیای خودشان زندگی می‌کنند که در آن نیازهای قربانی بر ایشان مهم نیست» و لذا علیرغم فریادها و التماس‌های قربانی، به کار خود ادامه می‌دهند.

۲- اختلالات جنسی

تمایلات و رفتارهای جنسی انسان چنان پیچیده و آمیخته با شخصیت وی است که تأثیر بسزایی بر ویژگی‌های روحی و روانی و ارتباطات وی با دیگران دارد. این مسائل ذهن اندیشمندان بسیاری را به خود مشغول کرده و خصوصاً روانکاوان و روانشناسان به دنبال جنبه‌های پیدا و پنهان امیال و رفتارهای جنسی انسان بوده‌اند که پیشگام آنها فروید بوده است.

تعریف دقیقی از اختلالات جنسی به عمل نیامده و محققین مستقیماً به دسته‌بندی و شرح برخی اختلالات پرداخته‌اند. به عنوان نمونه آن را به سه دسته اختلال هویت جنسی، اختلال جنسی نامتمایز و اختلالات عملکرد جنسی تقسیم‌بندی کرده‌اند[۸].

به اعتقاد روانپزشکان،منظور از اختلال هویت جنسی[۹] این است که «شخص در رابطه با هویت جنسی تعیین شده خود دچار مشکل بوده و سعی دارد تا خصوصیات جنس مخالف را در خود بروز دهد»[۱۰]. در حال حاضر در کشور ما افراد دچار این اختلال می‌توانند با تایید پزشکی قانونی مبادرت به جراحی نموده و حتی نام خود را نیز به حکم دادگاه عوض کنند.

اما از انواع دیگر اختلالات که بیشتر می‌تواند در وقوع جرایم جنسی مؤثر باشد و موضوع این بحث است اختلال عملکرد جنسی و اختلال جنسی نامتمایز یا پارافیلیا[۱۱] می‌باشد. لازم به ذکر است، به تناسب موضوع و تأثیر آن در مطلوب ما صرفاً به بحث اختلالات جنسی مردان می‌پردازیم.

۲-۱- اختلال عملکرد جنسی

به این اختلال، اختلال کنش جنسی نیز می‌گویند. این اختلال در روند طبیعی ارضاء کامل میل جنسی در طول دوره‌های تحریک، اورگاسم و فرونشینی تأثیر می‌گذارد. علت این اختلال ممکن است بیولوژیک، روانی یا مجموع آن دو باشد و اثراتی چون فقدان نعوظ و انزال زودرس را در مردان به دنبال داشته باشد[۱۲].

این اختلال از آن جهت که مرد به صورت طبیعی و به نحو کامل ارضاء نمی‌گردد می‌تواند منجر به رفتارهای تهاجمی جنسی به دیگران شود. چرا که این افراد دچار ناتوانی جنسی بوده و میل جنسی آنها با تحقیر و توهین به دیگران ارضاء می‌شود[۱۳]. به علاوه برخی از مرتکبین تجاوز به عنف افرادی ضعیف و منفعل از لحاظ جنسی بوده و به جهت ترس همیشگی از بی‌کفایتی جنسی، به نوعی به دنبال کسب قدرت و دست یابی به حس خود ارزشی هستند و برای رفع این حس به تجاوز به عنف روی می‌آورند[۱۴]. لازم به ذکر است برخی از این اختلالها که منجر به کشمکش‌های روانی شخص نیز می‌گردد ناشی از تنش‌ها و تعارضات جنسی دوران بلوغ است. به طوری که حتی گفته شده است ۵۰ درصد تجاوزات به عنف ناشی از مشکلات جنسی دوران بلوغ شخص می‌باشد[۱۵].

لذا در پیشگیری از بروز این اختلالات نقش خانواده و تربیت و تعلیم صحیح جنسی بسیار مؤثر است. از طرف دیگر این اختلال آثار روانی خاصی را بر شخص گذاشته و ممکن است توأم با اختلالات روانی که در بحث قبلی به آن پرداخته شد مؤثر در وقوع جرایم جنسی باشد.

۲-۲- اختلالات رفتاری جنسی (پارافیلیا)

برخی از این اختلالات که تحت عنوان انحرافات جنسی نیز شناخته می‌شوند می‌توانند تأثیر جدی در وقوع تجاوز به عنف داشته باشند. یکی از این اختلالات سادیسم یا دگر آزاری جنسی است.در این اختلال لذت از راه پرخاشگری به دست می‌آید[۱۶]. بسیاری از متجاوزین به عنف که پس از تجاوز با قربانی درگیر شده و به او صدماتی وارد می‌کنند دچار سادیسم هستند[۱۷]. این افراد حتی ممکن است پس از تجاوز شخص را به قتل برسانند و اصطلاحاً مرتکب قتل‌های شهوانی[۱۸] شوند. سابقه رفتارهای سوء جنسی بر علیه شخص می‌تواند او را مبتلا به سادیسم نماید[۱۹].

از دیگر اختلالات رفتاری جنسی که می‌تواند منجر به وقوع تجاوز گردد، میل به همجنس و خصوصاً بچه‌ها می‌باشد که تحت عنوان دو انحراف همجنس‌بازی و بچه‌بازی (پدوفیلی) مورد بررسی قرار گرفته است. برخی فاعلین لواط دچار اختلالات جنسی بوه و در رابطه با زنان به ارضاء کامل نمی‌رسند و میل به همجنس‌بازی دارند و حتی ممکن است برای دستیابی به وی او را مجبور به این کار کنند[۲۰]. برخی از این افراد که با سنین بالا هستند، میل به رابطه جنسی با اطفال دارند که این گرایش آنها ناشی از نوعی حس بی‌کفایتی جنسی نیز می‌باشد. در نتیجه این بیماری، شخص علاقه‌مند به ارتباط با اطفال حدوداً زیر ۱۳ سال بوده و با سوء استفاده جنسی از کودک به ارضاء جنسی می‌رسد. گرچه در بیشتر موارد ارضاء شخص بدون مواقعه صورت می‌گیرد[۲۱] اما در برخی موارد منجر به مواقعه با کودک با اجبار و اکراه می‌شود.

همچنین در خصوص مردان همجنس‌باز گفته شده است که گروهی از این افراد که در کودکی مکرراً مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند در بزرگسالی خود به این کار روی آورده و به سوء استفاده جنسی از کودکان می‌پردازند[۲۲].

لازم به ذکر است در غالب موارد کودک رضایتی به رابطه جنسی ندارد هر چند که با توجه به سن کم آنها و بعضاً عدم تشخیص موضوع، مقاومتی نیز صورت گیرد. البته پیرامون رضایت کودک در رابطه جنسی در فصل اول مطالبی مطرح شد.

گفتار دوم: عوامل اجتماعی و فرهنگی (غیرمستقیم)

---