عنوان :

مقاله عوامل روانی تجدد گرایی

تعداد صفحات :۵۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

تمایل آدمی به زیبایی و جمال یکی از خواهشهای فطری بشری است، و احساس لذت از مناظر زیبا، با سرشت انسان آمیخته شده. به گواهی روان شناسان حس زیبایی یکی از چهار بعد روح انسانی است که به ضمیمه حس نیکی، و حس دانایی و حس مذهبی ابعاد اصلی روان آدمی را تشکیل می دهند و معتقدند تمام زیبایی های ادبی، شعری، صنایع ظریفه و هنر به معنی واقعی همه مولد این حس است.و به همین جهت تمام طبقات مردم حتی ملل و اقوام وحشی دارای این احساس طبیعی هستند، و پاره ای از صفات در نظرشان زیبا و جمیل است و آن را میزان جمال و دلبری می دانند.

چشم و هم چشمی، فیلم و سریال‌های تلویزیونی، مدگرایی، جذابیت لوازم و کالاهای جدید، برنامه‌های ماهواره‌ای، نمایش رفتار مصرفی اقشار ثروتمند، فیلم‌های سینمایی، ورود و گسترش کالاهای لوکس و خارجی، تبلیغات صدا و سینما و … به ترتیب از نظر اکثر پاسخگویان عامل گسترش تجمل‌گرایی در جامعه می‌باشند. افزایش چشم و هم چشمی، افزایش و تعمیق شکاف طبقاتی، افزایش احساس محدودیت در سطح جامعه، افزایش مصرف‌گرایی، افزایش تنش و اختلافات خانوادگی و … از عوامل تجمل‌گرایی تلقی شده است.

همچنین این عوامل، گاه نشأت گرفته از درون انسان بوده و ارتباطش با خارج به صورت غیرمستقیم است; از قبیل ضعف ایمان و ضعف شخصیت و غفلت و ‏حُبّ دنیا، و… و گاهی نشأت گرفته از خارج انسان است; مانند کثرت ثروت، تهاجم فرهنگی، تبلیغات تجاری، فرهنگ جامعه و محیط و… .‏

واژه های کلیدی: تجمل، اعتدال، اسراف، مصرف

فهرست مطالب

مقدمه    ۵
بیان مسئله    ۶
ضرورت تحقیق    ۶
اهداف تحقیق    ۸
اهداف جزیی    ۸
فرضیه های تحقیق    ۹
فرضیه های جزیی   ۹
تعریف عملیاتی    ۹
مبانی نظری وپژوهشی تحقیق   ۱۲
مقدمه    ۱۳
اسراف، تجمل‌گرایی؛ بیماری اجتماعی   ۱۶
معنای اسراف   ۱۶
معیار و میزان اسراف   ۱۷
نقش زمان در مصادیق اسراف   ۱۹
طرح یک سؤال   ۲۰
قناعت؛ راه حل   ۲۱
تحلیل   ۲۲
افسردگی زنان، معلول تجمل گرایی و دوری از ارزش های اخلاقی   ۲۳
مصرف گرایی و تبلیغات تجاری تلویزیون   ۲۷
نقد تجمل گرایی در اسلام   ۳۴
پی‌آمدهای تجمل گرایی   ۳۵
۱ـ تباهی سرمایه‌های مادی   ۳۵
۲ـ زمینه‌سازی برای گناهان   ۳۷
۳ـ گسترش فقر در جامعه   ۳۸
۴ـ تبدیل ارزش به ضد ارزش   ۳۹
۵ـ کاهش معنویت در جامعه   ۴۰
۶ـ از بین رفتن آرامش واقعی   ۴۲
۷ـ ناتوانی در انجام وظیفه   ۴۳
۸ـ فراموشی یاد خدا و قیامت   ۴۴
۹ـ ورشکستگی و بدهکاری   ۴۵
۱۰ـ رویارویی با حق و حقیقت   ۴۶
۱۱ـ عذاب الهی   ۴۷
پیشینه تحقیق   ۴۹
پیشینه داخلی   ۴۹
تاثیر آگهی های تجاری صدا و سیما در افزایش تجمل گرایی   ۵۲

مقدمه :

دنیا زدگی سرآغاز همه زشتی‌هاست. وقتی مال دوستی به اوج ‌رسید و به مال‌پرستی گرایید، عامل بسیاری از لغزش‌ها می‌شود و انسان‌ها را از راه کمال باز می‌دارد. نگاهی به مخالفان انبیاء ما را به این باور می‌رساند که آنان با به رخ کشیدن ثروت، خود و هوادارانشان را برتر می‌شمردند غافل از این‌که تنها ملاک برتری در اسلام، تقوا، ساده‌زیستی و همانا روش و منش پارسایان است؛ همان راهی که امامان معصوم(علیهم‌السلام) در صحیفه تاریخ اسلام ترسیم کردند. آنان در برابر وسوسه‌های دنیوی، مردانه ایستادند و هیچ‌گاه تسلیم زر، زور و تزویر نشدند. آنان با این که می‌توانستند هم‌چون دیگران از مواهب دنیا بهره‌مند شوند، ولی چون در جایگاه رهبری و امامت بودند، حتی از ضروریات زندگی نیز گذشتند تا سرمشقی باشند برای آیندگان. متاسفانه در طول تاریخ کسانی که باید چشم بیدار اسلام و پاسدار ارزش‌های اخلاقی باشند و سیره معصومین(علیهم‌السلام) را در پیش گیرند، بی‌صبرانه به ثروت اندوزی و تجمل‌گرایی روی آوردند و راه را از بیراهه باز نشناختند تا بدان جا که به تدریج، مال‌دوستی به دنیا گرایی و دنیا گرایی به شهوت رانی و سودجویی و در نهایت، سست شدن ارزش‌ها انجامیده است

بیان مسئله :

همه می‌دانیم که هر پدیده اجتماعی، آثار و نتایجی را به دنبال خود می‌آورد و در بعضی موارد، بر کنش‌ها و واکنش‌های نسل آینده جامعه نیز تأثیر می‌گذارد و آن را دگرگون می‌سازد. در این بخش می‌کوشیم به پی‌آمدهای منفی تجمل‌گرایی بپردازیم.

گفتنی است زیان‌های تجمل‌گرایی بسیار است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در کوتاه مدت یا دراز مدت در جامعه بر جای خواهد ماند. اینک با در نظر گرفتن آیات قرآن کریم و سخنان امامان معصوم(علیهم‌السلام) و اشاره به برخی رخدادهای تاریخی در این زمینه، مهم‌ترین آفت‌ها و پی‌آمدهای منفی این پدیده را بر خواهیم شمرد.

ضرورت تحقیق :

تجمل‌گرایی بعنوان پدیده اجتماعی که مخصوصاً در سالهای اخیر در جامعه ما گسترش یافته است، تأثیرات منفی در عرصه‌های مختلف جامعه بر جای می‌گذارد اما هر گونه تغییر و تعدیل آن نیاز به انجام مطالعاتی ساختاری و عمیق دارد که در طی آن با شناسایی متغیرهای وابسته و واسطه‌ای و نحوه انجام تأثیرات و تعامل فاکتورهای گوناگون روشهای علمی را جهت کاهش پیامد آن به اجرا گذاشت. از این رو پژوهش حاضر در خرداد ۱۳۸۱ بمنظور سنجش نظرات شهروندان تهرانی درخصوص تجمل‌گرایی انجام گرفته است. در این پژوهش میزان رواج تجمل‌گرایی در جامعه و طی ۱۰ سال گذشته و اهمیت ثروت در تعیین جایگاه و منزلت در جامعه، عوامل مؤثر بر رواج تجمل‌گرایی و پیامدهای اجتماعی تجمل‌گرایی مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش نیز بصورت پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه بوده است و جمعیت نمونه مورد بررسی نیز ۹۸۰ نفر از شهروندان مناطق بیست و دو گانه تهران بوده است که بر اساس شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شده‌اند.

فرامرز رفیع‌پور هنجاری شدن ارزش‌های مادی در سالهای بعد از پایان جنگ تحمیلی (۱۳۶۸) در سطح جامعه و چشم و هم چشمی نمایش ثروت را عامل گسترش تجمل‌گرایی می‌داند. پیربوردیو با اشاره به تنوع‌های ذائقه و سبک‌های زندگی بیان می‌کند که هر کدام از طبقات بدلیل عوامل ثابت ساختاری به تدریج سبک ویژه‌ای از زندگی را برای خود تشکیل می‌دهد و بوسیله همین سبک ویژه خود را از دیگر گروه‌های اجتماعی متمایز می‌سازد و افراد با تکیه بر این سبکها ماهیت و جایگاهشان را تعریف می‌کنند. طبقات بالا به راحتی می‌توانند ذائقه‌شان را مقبول طبع دیگران سازند که دیگران با الگوگیری از سبک زندگی آنها زندگی‌شان را سر و سامان دهند در حالیکه خود آنها با تغییر شکل سبکها این فاصله را همچنان حفظ می‌کنند و این امر فشار بسیار سختی بر طبقات پایین وارد می‌کند.

بر اساس یافته‌های پژوهشی ۲/۷۷ درصد شهروندان میزان رواج تجمل‌گرایی در جامعه را زیاد ارزیابی نموده‌اند و اکثر آنها بر این باورند که این پدیده در طی ۱۰ سال گذشته گسترش یافته است. اکثر شهروندان میزان رواج تجمل در بین مسئولین را زیاد و در ۱۰ سال گذشته نیز رو به گسترش می‌دانند. از نظر اکثر پاسخگویان، مدیران ارشد، نمایندگان مجلس، وزرا و اعضای هیأت دولت، مدیران شرکت‌های وابسته به دولت، فرماندهان نظامی و انتظامی و ائمه جمعه به ترتیب بیشترین تجمل‌گرایی را دارند. بر اساس نتایج تحقیق کسب ثروت اقتصادی و سپس کسب شهرت و مقام به ترتیب هدف اول و دوم مردم در زندگی است و بر این مبنا ثروت معیار منزلت شده است. بطوریکه ثروتمندان بالاترین منزلت اجتماعی را دارند. سپس اقشار تحصیلکرده دانشگاهی، مسئولین و مدیران، کارمندان دولت، نظامیان و افراد دیندار و مذهبی قرار می‌گیرند. چشم و هم چشمی، فیلم و سریال‌های تلویزیونی، مدگرایی، جذابیت لوازم و کالاهای جدید، برنامه‌های ماهواره‌ای، نمایش رفتار مصرفی اقشار ثروتمند، فیلم‌های سینمایی، ورود و گسترش کالاهای لوکس و خارجی، تبلیغات صدا و سینما و … به ترتیب از نظر اکثر پاسخگویان عامل گسترش تجمل‌گرایی در جامعه می‌باشند. افزایش چشم و هم چشمی، افزایش و تعمیق شکاف طبقاتی، افزایش احساس محدودیت در سطح جامعه، افزایش مصرف‌گرایی، افزایش تنش و اختلافات خانوادگی و … به ترتیب از نظر اکثر پاسخگویان بعنوان پیامد تجمل‌گرایی تلقی شده است.

اهداف تحقیق :

بررسی عوامل روانی و اجتماعی موتر بر گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی  در خانواده های  شهرستان ارومیه

اهداف جزیی :

بررسی عوامل روانی موثر بر گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی

بررسی عوامل اجتماعی  موثر بر گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی

بررسی عوامل اقتصادی  موثر بر گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی

بررسی عوامل فرهنگی  و اعتقادی موثر بر گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی

 فرضیه های تحقیق :

عوامل روانی و اجتماعی  یکی از عوامل تاثیرگذار در گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی  محسوب می شود

فرضیه های جزیی:

مابین عوامل روانی وگرایش خانواده ها بر تجمل گرایی رابطه  وجود دارد.

مابین عوامل اجتماعی و گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی رابطه  وجود دارد.

مابین عوامل اقتصادی  و گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی رابطه  وجود دارد.

مابین عوامل فرهنگی- اعتقادی و گرایش خانواده ها بر تجمل گرایی رابطه  وجود دارد.

تعریف عملیاتی :

تجمل :

نکوحالی نمودن . (تاج المصادر بیهقی ) (دهار). آراسته شدن و جمال و نیکویی روی را بر خود بستن

۱ ـ زینت یافتن . ۲ ـ اسباب و اثاثه گرانبها داشتن . [۱]

اعتدال :

میانه حال شدن در کمیت و کیفیت . میانه حال شدن در گرمی و سردی و خشکی و تری یا در طول و عرض . میانه حال گردیدن در کمیت و کیفیت .

اسراف :

«اسراف» به معنای تجاوز از حد و زیاده‌روی‌کردن است و آن یا از جهت کیفیت است که صرف کردن مال است در موردی که سزاوار نیست … و یا از جهت کمیّت است و آن صرف کردن مال است در موردی که سزاوار است لیکن بیشتر از آنچه شایسته است و بعضی صرف مال را در موردی که سزاوار نیست، «تبذیر» گفته‌اند و صرف مال را در زیادتر از آنچه سزاوار است، اسراف دانسته‌اند…

به بیانی دیگر :

اسراف عبارت از خارج شدن از حد اعتدال است. مثلاً لباسى بپوشیم که چندین برابر قیمت لباس مناسب ما ارزش داشته باشد یا غذاى گران قیمتى تهیه کنیم که با یک وعده آن مى توان دهها نفر را از غذاى مناسب و معمول سیر کرد. اسراف همراه با تفاخر و فخرفروشى است. مثلاً به جاى آن که در منزل قالى مثلاً دستباف یا ماشینى خوب داشته باشیم؛ اقدام به خرید فرش هاى ابریشمى گران قیمت کنیم که با قیمت هر یک از آن ها مى توان چندین فرش معمول و مناسب تهیه کرد و … اما تبذیر عبارت از ریخت و پاش است: مثلاً براى یک مهمانى ۵ نفره به اندازه ۱۰ نفر غذا درست کنیم و بقیه غذاها خراب و دور ریخته شود: یا بماند و در اثر ماندن وقتى خورده مى شود، به معده انسان ضرر مى رساند و

مصرف:

مصرف نیز به معنی استفاده کردن و در لغت نامه دهخدا تحت عناوین محل بازگشت، جای بازگشت، محل صرف و خرج، جای خرج کردن و به کار بردن و محل هزینه کردن آورده شده است .

در فرآیند اصلاح الگوی مصرف ما باید ضمن بازتعریف رابطه خود با منابعی که در اختیار داریم،بهره برداری صحیح،علمی و مناسب از منابع و ظرفیت های موجود را بیاموزیم، الگوی مصرف مان را اصلاح کنیم وبهتر آن است که  منحرفش کنیم به آن چیزی که اسلام به ما دستورش را داده، نه آن چیزی که عرف مردم ما می پسندد.

مقدمه :

امپریالیسم فرهنگی، به استفاده از قدرت سیاسی و اقتصادی، برای قبولاندن ارزشهای فرهنگی متعلق به قدرت استعمارگر در میان مردم جامعه هدف گفته می شود که بطور مستقیم فرهنگ آن جامعه را مورد یورش قرار می دهد.

اهمیت مضاعف امپریالیسم فرهنگی از این جهت است که استعمارگران به وسیله ی آن پایه های تسلط سیاسی-اقتصادی را محکم کرده و حتی زمینه های اساسی آن را ایجاد می کنند. بدین وسیله که با ترویج فرهنگ خود، به تدریج جامعه هدف را با خودبیگانگی روبرو می کنند.

ترویج کردن الگوها و راه و رسم زندگی مصرفی و تجمل گرا و عقایدی که توجیه کننده ارزشهای فرهنگ تحمیلی باشند و نیز پرورش تحصیلکردگان وابسته، از شیوه های تحقق این امر است

تمایل آدمی به زیبایی و جمال یکی از خواهشهای فطری بشری است، و احساس لذت از مناظر زیبا، با سرشت انسان آمیخته شده. به گواهی روان شناسان حس زیبایی یکی از چهار بعد روح انسانی است که به ضمیمه حس نیکی، و حس دانایی و حس مذهبی ابعاد اصلی روان آدمی را تشکیل می دهند و معتقدند تمام زیبایی های ادبی، شعری، صنایع ظریفه و هنر به معنی واقعی همه مولد این حس است[۲].و به همین جهت تمام طبقات مردم حتی ملل و اقوام وحشی دارای این احساس طبیعی هستند، و پاره ای از صفات در نظرشان زیبا و جمیل است و آن را میزان جمال و دلبری می دانند. «یک بومی استرالیایی درست مانند مهرویان پارسی همیشه همراه خود مقداری رنگهای زرد و سرخ و سفید دارد تا گاه گاه در زیبایی خود دستکاری کند، هروقت سرخاب و سفیداب وی در شرف تمام شدن باشد، به مسافرتهای خطرناک و دور و دراز می پردازد تا زاد و توشه جدیدی به چنگ آورد، در روزهای عادی این مرد بومی به آن قناعت می کند که لکه های رنگی بر دو گونه و دو شانه و سینه خود بگذارد، ولی در جشنها اگر از سر تا قدم خود را رنگین نکند، احساسی به او دست می دهد که شبیه است به احساس مردمان برهنه در نزد ما»[۳].دوست عزیز همان گونه که ملاحظه می فرمایید میل به زیبایی و جمال یک گرایش فطری است و اختصاصی به زنان ندارد البته باید به این نکته توجه داشت که حسن جمال خود به خود پرورش نمی یابد و در ما بالقوه موجود است در بعضی اعصار و در برخی شرایط به حال خمود و کمون باقی می ماند، حتی گاهی از میان مللی که در گذشته آن را به وجه اکمل دارا بوده اند از میان می رود.[۴] و در پاسخ به قسمت دوم سؤالتان عرض می شود تجمل گرایی به معنای گرایش به تجمل و زیباییهای مصنوعی است.در دنیای کنونی و بین الملل و اقوام پیشرفته مسئله زیبایی مورد کمال توجه قرار گرفته و تمام طبقات مردم به زیبایی، ابراز علاقه شدید می کنند، این حس جمال دوستی و زیبایی پسندی پیوسته رو به فزونی استو روز به روز تشدید می شود.زیبایی های مصنوعی و تجمل و خود آرایی نیز مانند جمال طبیعی مورد عنایت مخصوص قرآن شریف و روایات مذهبی است، و اولیاء گرامی اسلام، استفاده از آن را به پیروان خود اکیدا توصیه نموده اند. جامه زیبا پوشیدن، مسواک کردن، به سو شانه و روغن زدن، معطر بودن و خلاصه خود را آراستن در حال عبادت و در مواقع معاشرت با مردم، در مسجد یا در محیط خانواده، از مستحبات مؤکد و جزء برنامه روزانه مسلمین است.[۵]  امام صادق می فرماید: مردی به خانه رسول اکرم(ص) آمد و درخواست ملاقات داشت. موقعی که حضرت خواست از خانه خارج شود بجای آینه، جلوی ظرف آب بزرگی که در داخل اتاق بود ایستاد و سر و صورت خود را مرتب کرد، عایشه از مشاهده این کار به عجب آمد، در مراجعت عرض کرد چرا در موقع رفتن موی خود را منظم کردید؟ فرمودند: خداوند دوست دارد که وقتی مسلمانی برای دیدار برادرش می رود خود را بسازد و خویشتن را برای ملاقات او بیاراید.ولی باید توجه داشت که در این راه باید از زیاده روی و افراط دوری جست. توجه به خودآرایی(یا زندگی تجملی) بیش از اندازه می تواند منشأ بیماری وسواس شود و رفته رفته مایه اختلالات روحی گردد. توجه بیش از اندازه به این امر برای جلب توجه دیگران، ممکن است باعث پیدایش خوی ناپسند ریاکاری و خودپسندی شود و آدمی را منفور و مردود جامعه نماید، و بالاخره توجه بیش از اندازه به خودآرایی(یا زندگی تجملی) می تواند شخص را از فعالیت های ثمربخش زندگی باز دارد و عمر عزیز که سرمایه سعادت بشر است در راههای غیر مفید و احیاناً مضر، مصرف گردد.گرچه جمال و تجمل ظاهری آدمی را محبوب و دلخواه مردم می کند ولی بهترین جمال که شایسته مقام بشر است و به انسان کمال حقیقی و عزت واقعی می بخشد، جمال علم و اخلاق و زیبایی صفات حمیده و سجایای انسانی است.علی (ع) می فرماید:« زیور دانش برای انسان، جمالی است که پوشانده نمی شود و نسبی است که مورد جفا قرار نمی گیرد»[۶]

اسراف، تجمل‌گرایی؛ بیماری اجتماعی