عنوان :

مقاله عوامل و موانع تحصیلی

تعداد صفحات :۲۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

آموختن دانستن و معرفت در یک کلمه آگاهی گمشده فطری انسان است. انسان مومن که بر سبیل فطرت الهی مشی می‌کند عطش بیشتری نسبت به دانستن دارد و در نوردیدن گستره زمین و سفر به اعماق دریاها و سیر در اوج آسمان‌ها و مطالعه کهکشان‌ها برای خویش نیازی عقلی و وظیفه‌ای الهی می‌داند باوجود چنین زمینه‌ای و با داشتن قدرت تفکر در آیات افاق و انفس و فراگیری علوم و دانش‌های مختلف اگر مانعی بر سر راه نباشد اقدام به تحصیل و حرکت در جاده‌ی علم و اندیشه امری طبیعی به نظر می‌رسد و داشتن نشاط و حوصله همراه با چنین انگیزه‌ای در سایه هدف‌مندی صحیح بستر مساعدی خواهد بود برای تلاش و مجاهدت علمی.

دین‌شناسی آداب و شرائطی دارد که در این مقاله به گوشه‌ای از این آداب و عوامل و موانع تحصیلی اشاره می‌شود و در آغاز به فضیلت و فضائل دانشمند نیز اشاره‌ای می‌شود.

واژه های کلیدی: آداب دین شناسی، موانع تحصیلی، تقوا، فضیلت دانش

 فهرست مطالب

مقدمه  ۱
چکیده  ۲
فضیلت دانش  ۳
فضائل دانشمند  ۴
عوامل و موانع تحصیل  ۵
شرط اول  ۵
شرط دوم  ۱۰
حقیقت تقوا  ۱۱
ضرورت تقوا  ۱۱
جایگاه تقوا  ۱۲
مراتب تقوا  ۱۳
تقوای منفی و مثبت  ۱۳
اهمیت تقوا  ۱۴
شرط سوم: اخلاق نیکو  ۱۶
شرط چهارم  ۱۸
شرط پنجم: اراده قوی و صبر و استقامت  ۱۹
اقسام صبر  ۱۹
شرط ششم: چشم‌پوشی از آنچه خداوند حرام کرده  ۲۰
شرط هفتم: احترام به پدرومادر  ۲۱
شرط هشتم: احترام به استاد  ۲۳

مقدمه

الحمدالله‌رب‌العالمین و الصلاه والسلام علی سیدنا محمد و آله الطاهرین الحمد لله الذی هدانا و ما کنا لنهتدی لولا أن هدانا الله. الرحمن‌ علّم القرآن خلق الانسان علّمه البیان.

 خداوند رحمان قرآن را تعلیم فرمود انسان را آفرید و بر او بیان آموخت.[۱] قرآن مجید در بسیاری از موارد انسان را تحریص و تشویق به آموختن علم و دانش نموده است، به‌طور کلی هفتصد چهل و هفت مرتبه ماده علم در قرآن به کار رفته است و این خود یکی از دلایل محکم و ارزشمند می‌باشد که اسلام تا چه اندازه به علم اهمیت داده است به‌طوری که خود خداوند به پیامبر دستور داده: قل رب زدنی علماً.[۲]

آموختن دانستن و معرفت در یک کلمه آگاهی گمشده فطری انسان است. انسان مومن که بر سبیل فطرت الهی مشی می‌کند عطش بیشتری نسبت به دانستن دارد و در نوردیدن گستره زمین و سفر به اعماق دریاها و سیر در اوج آسمان‌ها و مطالعه کهکشان‌ها برای خویش نیازی عقلی و وظیفه‌ای الهی می‌داند باوجود چنین زمینه‌ای و با داشتن قدرت تفکر در آیات افاق و انفس و فراگیری علوم و دانش‌های مختلف اگر مانعی بر سر راه نباشد اقدام به تحصیل و حرکت در جاده‌ی علم و اندیشه امری طبیعی به نظر می‌رسد و داشتن نشاط و حوصله همراه با چنین انگیزه‌ای در سایه هدف‌مندی صحیح بستر مساعدی خواهد بود برای تلاش و مجاهدت علمی.

چکیده

تحصیل علم آداب و شرائطی دارد که در صورت نداشتن آنها یا عمل نکردن به آنها تلاش و کوشش طلبه ثمری نخواهد داشت و بیهوده خواهد بود. و فقط عمر خود را هدر می‌دهد و به جایی نمی‌رسد و ممکن است به اسلامی که می‌خواست از او حمایت کند ضربه نیز بزند که جهت رسیدن به اهداف بلند طلبگی باید چندین شرط است که مورد توجه قرار بگیرد و باید به آنها عمل شود پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: من یردالله به خیراً یُفَقّههُ فی الدین: چون خدا خوبی کسی را بخواهد او را دین‌شناس می‌کند.[۳] اما این دین‌شناسی آداب و شرائطی دارد که در این مقاله به گوشه‌ای از این آداب اشاره می‌شود و در آغاز به فضیلت و فضائل دانشمند نیز اشاره‌ای می‌شود.

فضیلت دانش

خدواند سبحان علم را غرض آفرینش جهان دانسته است و برترین شرافت و نیز نخستین منت بر فرزند آدم پس از نعمت آفریده شدن قرار داده آن هم در نخستین سوره‌ای که بر پیامبر حضرت محمد(ص) نازل کرد: (اِقرَا بِاسمِ رَبِّکَ الذی خَلَقَ۱ خَلَقَ الانسان مِن عَلَق۲ اِقرَا وَ رَبَکَ الاکرَمُ ۳ الذی عَلَّم َ بالقَلَمِ۴ عَلَّمَ الانسان ما لم یَعلَم۵ [۴]: بخوان به نام پروردگارت که آفرید، انسان را از خون لخته آفرید، بخوان و پروردگار تو کریم‌ترین است، کسی که بوسیله‌ی قلم آموخت، آنچه را که نمی‌دانست آموخت. در بیان وجه مناسب میان آیه‌های آغاز این سوره گفته‌اند که خداوند متعال در این آیات از آغازین حالت آنان یعنی علقه بودن که پست‌ترین چیز است و از واپسین حالت او یعنی دانا بودن که والاتین مرتبه است سخن گفته است.

وجه دیگر آن است که این فرموده خداوند متعال : ( و رَبُّکَ الاکرَم الذی عَلَّمَ بِالقَلَمِ عَلَّمُ الانسان ما لم یَعلَم)[۵] گواه آن است که اگر چیزی برتر و گرانبهاتر از علم وجود داشت حتماً نام بردن از آن در کنار اکرمیت: کریم‌تر بودن) که با صیغه أفعَل: مفید تفضیل و برتری رسانده شده است سزاوارتر بود.

خدواند سبحان پذیرش حق و پایبندی به آن را بر پندپذیری و پندپذیری را بر خداترسی مبتنی ساخت و خداترسی را در اهل علم منحصر دانست و فرمود: سَیَذَکَرُ مَن یخشی: به زوی آن که می‌ترسد پند می‌پذیرد[۶]  اِنَّما یخشی اللهَ مِن عباده العُلماءُ: از میان بندگان خدا تنها عالمان پروای او را دارند.[۷]

فضائل دانشمند

خدواند سبحان در سوره مبارکه زمر آیه ۹ می‌فرماید:  هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ : ایا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند برابرند؟ تنها صاحبان خرد پندپذیرند.

و در سوره آل‌عمران آیه ۱۸ می‌فرماید: شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَهُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ: خداوند گواهی داد و فرشتگان و صاحبان دانش نیز شهادت دادند که معبودی جز او نیست و خداوند متعال در آیه‌ی اول دانایان را بر دیگران برتری می‌دهد و در آیه‌ی بعد از نام دانشمندان در کنار نام خود و فرشتگان یاد می‌کند و در آیاتی دیگر آنان را دو چندان گرامی می‌دارد. مثلاً و ما یَعلَمُ تأویلُهُ اِلا لله و راسخون فی العِلم: و تأویل آن را جز خدا و کسانی که در علم استوارند نمی‌دانند[۸] و در جای دیگر می‌فرماید: خداوند کسانی از شما را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که به ایشان دانایی داده شده چندین درجه بالا برد.[۹]

نتیجه: خداوند سبحان در کتابش چند فضیلت را ویژه دانشمندان شمرده است:

۱-ایمان: کسانی که در علم استوارند می‌گویند به خدا ایمان آوردیم. [۱۰]

۲-توحید: خداوند، فرشتگان و صاحبان علم گواه آنند که جز او معبودی نیست.[۱۱]

۳- گریه و اندوه: کسانی که پیش از نزول قرآن به آنان دانایی داده شده… و گریه‌کنان با پیشانی بر زمین می‌افتند.[۱۲]

۴- خشوع و افتاده حالی: و با صورت بر زمین می‌افتند در حالی که گریانند و بر افتادگی آنان می‌افزاید.

۵- خداترسی: در میان بندگان خدا تتها عالمان پروای او را دارند.[۱۳]

عوامل و موانع تحصیل

در اینجا به برخی از شروط و عوامل و موانع تحصیلی اشاره داشته امید است مقبول درگاه حضرت احدیت امام عصر ارواحنا فداه واقع شود:

شرط اول

مبنای سنجش رفتار و کردار آدمی نیت اوست و همین امر گاه عمل را بی‌ارزش و گاه آن را چونان گوهری می‌کند که به خاطر منزلت والایش بهایی دست نیافتنی می‌یابد و گاه آن را با اینکه در قالب واجبات شرعی است به وزرو، وبالی برای فرد تبدیل می‌کند که در دفتر گناهان ثبت می‌شود. طلاب باید در رفتارهای خود: کسب خشنودی خدا، انجام فرمان او. اصلاح خویشتن و رهنمون شدن بنده‌های خدا به نشانه‌های دین را در نظر داشته باشند و هرگز انگیزه‌شان خواسته‌های دنیایی نباشد خواسته‌های چون ثروت یا مقام یا شهرت یا برتری بر رقیبان یا فخرفروشی یا برتری‌جویی نسبت به دوستان و انگیزه‌های نادرست دیگری که خواری و خشم الهی را بار آورده و ثواب همیشگی را از دست آدمی بیرون می‌سازد و او را از کسانی قرار می‌دهد که این چنین هستند: زیانکارترینند- کسانی که کوشش آنها در زندگی دنیا راه به جایی نبرده است در عین حال در این پندارند که کار نیک انجام می‌دهند[۱۴]  پیامبراکرم(ص) فرموده: ارزش کارهای آدمی تنها در گرو نیست او است نصیب هر کسی از کارهایش تنها نیت اوست هرکس به سوی خدا و پیامبرش روان شود به خشنودی آنها دست می‌یابد و هرکس راهی دنیا شود تا بدان نائل آید یا در پی زنی باشد تا او را به همسری درآورد دستاوردی جز اینها نخواهد داشت.[۱۵]

یا درجایی دیگر فرموده انگیزه مومن از کار او برتر است.[۱۶]

اینکه طلبه باید در هر مرتبه نیتش را برای خدا خالص کند یعنی از آموختن این علم مقام و منسبی را در نظر نگیرد که مخل و مضر بر آن باشد.

به همین جهت است قول خدواند آنجا که می‌فرماید: و ما اُمروا اِلا لِیَعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء[۱۷]  و امر نشدند مگر بر اینکه خدا را به اخلاص کامل در دین پرستش کنند و بر همین معنا قول پیامبر(ص) که فرمود: مَن تَعَلَّمَ عِلمَاً لِغَیرِاللهِ و ارادَ به غیرَ اللهِ فَلیَتَبَوّأ مَقعَدُهُ مِن النارِ هر کسی دانشی را برای غیرخدا بیاموزد و بر آن جز خدا را بخواهد باید در آتش جهنم جای گیرد.[۱۸]

بزرگترین چیزی که برای طالبان علم واجب است خالص گردانیدن نیت برای خداوند متعال است زیرا فقط اوست که بنده را توفیق می‌دهد و وسایل طاعت خویش را فراهم می‌کند و راه راست را در قلوب بندگان الهام می‌نماید.