عنوان :

مقاله فرهنگ ایثار و شهادت و دفاع مقدس

تعداد صفحات :۲۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

آیین مقدس اسلام، آیین توحید، عقل، فطرت، رشد، کمال، صلح، صفا، مهر و محبت و آیین تعلیم و تربیت است.

اسلام می‌خواهد قلوب انسان‌ها را از راه ارتباط با شرک و کفر، بت و بت پرستی و بندگی نسبت به بندگان پاک کند.

اسلام دعوتش را با دلیل و برهان و موعظه حسنه و جدا احسن شروع می‌کند و از این راه سعی می‌کند انسان منحرف از فطرت توحیدی را به صراط مستقیم برگرداند. اسلام موضع‌گیری علیه فطرت توحیدی را که به ضرر خود موضع گیران و مزاحم مؤمنان پاک دل است، نمی‌پسندد و چنانچه ببیند دشمن عالم با معاند جاهل در زمینه‌ی رشد انسان و انسانیت مانع ایجاد می‌کند، خود را به خاطر اقامه‌ی حق، مجبور به جهاد می‌بیند و برای او جهاد ابتدایی یا دفاعی فرقی نمی‌کند.

آنچه برای او اهمیت دارد، پاک سازی حیات انسان از آلودگی شرک، کفر، فسق و فجور و بت پرستی است .

اکنون که روشن شد برای چه هدف والایی در اسلام سخن از جهاد و مبارزه به میان آمده است، ضروری است به بررسی ارزش‌های ایثار و شهادت در آیین جهاد و مبارزه پرداخته شود.

ایثار و از خود گذشتگی امری است دینی، اخلاقی و انسانی و بسیار نیکو و پسندیده که در هر آیین و مذهبی ستوده شده و درباره‌ی آن سفارشات زیادی شده است. ایثار در فرهنگ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اسلام به عنوان اوج وارستگی مؤمن و نشانه‌ی بارز پیوستگی به خدا و مکتب تلقی شده و در قرآن از آن برای آزمودن صلاحیت رهبری امامت نام برده شده است.

حضرت ابراهیم (ع) پیش از رسیدن به امامت، با ایثار آزمایش شد و امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) به خاطر ایثار مورد ستایش قرآن قرار گرفتند. علی (ع) در ایثار جان، آن چنان پیش رفت که حتی بر جبرییل و میکاییل پیشی گرفت و ملائک و عالم آسمان‌ها را به حیرت واداشت و عامل مباهات پروردگار عالم شد.

همچنین واقعه‌ی عاشورای حسینی، نقطه‌ی اوج و قله‌ای از ایثار و شهادت در طول تاریخ تشیع به شمار می‌رود که سرشار از نکات عبرت آموز برای تمام شیعیان و مسلمین جهان اسلام به شمار می‌آید.

واژه های کلیدی: فرهنگ ایثار، شهادت، از نظر اسلام، دیدگاه امام خمینی،

فهرست مطالب

ایثار و شهادت و جامعه   ۲
مفاهیم فرهنگ   ۳
معنا و مفهوم فرهنگ ایثار و شهادت   ۴
فلسفه وجودی فرهنگ ایثار و شهادت از نظر اسلام   ۶
فرهنگ ایثار و شهادت از دیدگاه امام خمینی (ره)   ۸
فرهنگ ایثار و شهادت از دیدگاه شهدا   ۹
درونی کردن ارزش های فرهنگ ایثارگری و شهادت   ۱۱
نتیجه گیری :   ۱۳
منابع و ماخذ   ۱۸

منابع و ماخذ

۱)    انصاریان، حسین؛ یار عاشقان (تفسیر صحیفه سجادیه) ج۷ ، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳٫

۲)    جوانان از دیدگاه امام خمینی (ره)، دفتر شانزدهم، آثار موضوعی تبیان، تنظیم و نشر آثار امام، ۱۳۷۸٫

۳)    دکتر محمد حسین پناهی، نامه‌ی پژوهش، شماره ۲۳، آسیب شناسی فرهنگ ایثار و شهادت.

۴)    دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷٫

۵)    صحیفه نور، امام خمینی (ره).

۶)    ماهنامه تربیت، شماره۶ ، سال بیست و یکم، محمد علی شادمانی، سید امیر رون.

۷)    وصیت الهی – سیاسی امام (ره).

۸)    یک جرعه آفتاب، سید محمد رضا رضوی، نشر شاهد، ۱۳۷۹٫

آغاز سخن

بی‌مقدمه بگویم، همه جنگ‌ها روزی به پایان می رسند و همه سرزمین‌های سوخته دیگر بار به وسعت‌های سبز می‌پیوندند و همه چیز، در تکرار همیشگی خویش، تداوم می‌یابد.

امروز از کنار سرزمین‌های جنگ زده که می‌گذری، هرگز این اندیشه در تو راه نمی‌یابد که روزگاری دشمنان این خطه عزیز، بدانجا تاخته‌اند و همه چیز را به خاکستر نشانده‌اند.

آری، آنگاه هیچ پنجره‌ای نبود که به سمت ویرانی بازنمانده باشد و هیچ حنجره‌ای نبود که در آن نشانی از عبور دشنه نباشد. آنچه بر جای مانده تنها ویرانه‌هایی بود سوخته که به دیوارهای نیمه فرو ریخته تکیه کرده بود.

امروز، وقتی از میان آن سرزمین‌ها می‌گذریم هرگز نمی‌توانیم بفهمیم که بر آن دیار چه گذشته است. شاید هر قدمی که بر زمین می‌گذاریم، درست در جای پای مردانی باشد که در عبوری بدون بازگشت بوده‌اند؛ عبوری که در راه دفاع از حریم عشق، به سمت یک وسعت آبی امتداد یافته است. عبوری که چون امتداد رود به دریا پیوسته است و در همین جاست که می‌توان به رسالت واژه‌ها پی برد و دانست که خداوند پس از آن که «کلمه» را آفرید، به همه چیز حضوری دیگر داد و به همین اعتبار است که در این روزگار می‌توان از میان واژه‌ها، چکاوک شمشیرها را دید، سرزمین‌های سرا پا نشسته در آتش را فهمید و دانست که چه ستمی بر این غریبستان همیشه مظلوم و هماره سرافراز رفته است.

امروز جنگ پایان یافته است. این حرف را تاریخ هزاران بار گفته بود، ما نیز آن را تجربه کردیم. اما پایان جنگ، آغاز فراموشی نیست. پایان جنگ، پایان فرود گلوله‌ها و خمپاره‌هاست؛ اما پایان رویش شقایق‌ها نیست که آغاز رویشی بالنده‌تر است.

ایثار و شهادت و جامعه

امروز ما در جامعه‌ای در حال گذار زندگی می‌کنیم. در نتیجه، بسیاری از ساختارهای موجود در حال تغییرات نسبتاً محسوس است. ساختارهایی از قبیل معیشت، اهداف روابط کاری و نوع مشاغل، ارزش‌ها و فرهنگ، محتویات آموزش در اشکال رسمی و غیر رسمی و … در حال تحول است.

تحولات مذکور در بالا، ناشی از عوامل متعددی است که بخشی از آن‌ها درونی و بخشی از نیز بیرونی است. یکی از عمده‌ترین عوامل تحولات فرهنگی، گسترش ارتباطات و تبادل اطلاعات و هم چنین وسایل ارتباط جمعی است و از محصولات آن فاصله‌ی نسل‌ها است که طبق آن نوجوانان و جوانان با ارزش‌ها و هنجارهای سنتی بیگانه شده و از آن فاصله می‌گیرند (بحران هویت).

به هر حال، در شرایط فعلی شاید بتوان گفت که ما بیش از هر زمان دیگر به دور از شعار و با توجه به واقعیت‌های جامعه نیاز به ارزشیابی و بازشناسی و نیز برنامه‌ریزی عملی فرهنگی داریم. بنابراین، در ضرورت پرداختن هر چه جدی‌تر و واقع بینانه‌تر به بخش فرهنگ که طبعاً دارای ارتباطات عمیقی با سایر حوزه‌ها مانند اقتصاد، سیاست و امور اجتماعی و … است که نمی‌توان تردیدی اعمال داشت.

فرهنگ دارای ویژگی‌ها و کارکردهای بسیاری است که وقوف به آن‌ها می‌تواند ما را در انتخاب راه کارهای فرهنگی یاری رساند. فرهنگ از طریق اجتماعی شدن است که منتقل می‌شود.

در نتیجه، بایستی برای اشاعه‌ی فرهنگ ایثار و شهادت، مکانیزم‌های جامعه پذیری را مطالعه نمود و دانست که انسان از طریق نهادها است که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌سازند و این معنا یعنی «ایثار و شهادت»، نمادی است که حاصل ارزش‌های فرهنگی است و نماد علامتی است که می‌تواند مظهر یک چیز عادی و ارزشی شود.

مفاهیم فرهنگ

فرهنگ مقوله‌ای است که بسیاری از اندیشمندان، متفکران و صاحب نظران علوم اجتماعی درباره‌ی آن سخن گفته‌اند. جا دارد ابتدا اهمیت فرهنگ را از زبان امام خمینی (ره) بشنویم:

«بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساساً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را نشان می‌دهد» .

از «فرهنگ» تعاریف بسیار زیادی ارائه شده است؛ به طوری که تأکید خاصی از کاربرد آن‌ها نشأت گرفته است و می‌توان آن را به چند دسته تقسیم کرد:

۱-    تعریف‌های تاریخی: که بر میراث اجتماعی در طول تاریخ جامعه تکیه دارد.

۲-    تعریف روان شناختی: که بر الگو و روش تسهیل سازگاری با محیط و جامعه تکیه دارد.

۳-    تعریف ساختاری: که در آن تأکید بر ایجاد شده‌ها توسط اجتماع بشری دارد.

۴-    تعریف تشریحی: که بر عناصر تشکیل دهنده‌ی فرهنگ تأکید دارد و …

اما منظور از این تقسیمات یک نتیجه‌گیری مهم است و آن این است که وسعت قلمرو فرهنگ به وسعت حیات اجتماعی است و مهم‌ترین خصوصیت این است که این امر عرضی نیست، بلکه انسان را در ضمن زندگی در بین مردم به خصوص فرا می‌گیرد.

انسان با فرهنگ به دنیا نمی‌آید، بلکه ضمن رشد در داخل یک فرهنگ خاص، ذخایر اندیشه و میراث‌های معنوی شکل گرفته و در طول سال‌های پیشین می‌آموزد.

اگر از تعاریف فرهنگ عبور کنیم، باید به سه ویژگی مهم فرهنگ اشاره کنیم که عبارتند از:

۱-    مشترک بودن

۲-    اکتسابی بودن

۳-    قابلیت انتقال

با توجه به توانایی خارق العاده انسان در یادگیری، انسان شناسان و جامعه شناسان در مورد دو ویژگی اخیر فرهنگ و نیز این موضوع که یادگیری و انتقال فرهنگ، از طریق اجتماعی شدن و به وسیله نهادها انجام می‌پذیرد، اتفاق نظر دارند.

در یک تقسیم بندی محتوایی، فرهنگ ایثار و شهادت را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد .

۱-    فعالیت‌های آموخته شده و مشترک نظیر ایثار و از جان گذشتن.

۲-    افکار و اندیشه‌ها، نظیر از جان گذشتن در راه خدا و مقابله با کفر، جهاد و … .

۳-    محصولات اجتماعی و مشترک نظیر لباس‌ها، مقبره‌ها، گنبدهای مقبره شهداء.

۴-    فناوری، ابزارهایی که محصولات مادی مربوط به شهادت و ایثارگری را می‌سازد.

۵-    سازمان اجتماعی، نهادهایی نظیر بنیاد شهید و… که در این زمینه فعالیت می‌کنند.

۶-    ایدئولوژی، نظیر ارزش‌ها و باورهایی که پشتوانه فرهنگ ایثارگری و شهادت است.

معنا و مفهوم فرهنگ ایثار و شهادت

ایثار در لغت به معنی «برگزیدن، عطا کردن، غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن»  می‌باشد و شهادت یعنی «مجموعه باورها، آگاهی‌ها، آداب و اعتقادات و اعمالی که موجب وصول انسان به عالی‌ترین درجه‌ی کمال، یعنی مرگ آگاهانه در راه خدا می‌شود» .

ایثار که یک واژه‌ی عام است، در همه‌ی مکتب‌ها و فرهنگ‌ها وجود دارد، ولی در اسلام مفهوم آن از یک برتری خاصی برخوردار است و هر تلاش، فداکاری، بخشش و جایگزینی را ایثار نمی‌گویند، بلکه ایثار در اسلام دارای پیش زمینه‌ای چون اخلاص در راه خدا بودن دارد.

ایثار بیانگر رشد و معرفت انسانی است و این موقعی است که انسان به یک تکامل روحی دسترسی پیدا کند. ایثارگری از آن جایی که حامل پیام‌هایی همچون: خداخواهی، دین باوری، خدا یابی، انسان دوستی و دگر خواهی، شهادت، رشادت، از خود گذشتگی، عزت و عظمت و … است، در بین ما تقدس پیدا کرده و ما از این که افرادی ایثارگر را در بین خودمان داریم، احساس امنیت می‌کنیم.

لازم به تذکر است که صف ایثارگری در سطح زندگی اجتماعی نیز تبلور پیدا می‌کند و کارکردهای مثبتی داشته و باعث ایجاد همبستگی‌های اجتماعی و انسجام جامعه است و مناسب نیست که این وجه آن نادیده گرفته شود. ایثار یک هیجان زودگذر و بروز یک احساس آنی نیست، بلکه استکمال شعوری است که در یک انتخاب تجلی می‌یابد.

ایثار از خود گذشتن است برای یافتن مفهومی برتر و والاتر در عرصه‌ی عملیاتی؛ ایثار در زمین است، اما نگاه ایثارگر به آسمان‌ها است.

بر اساس ویژگی‌های فرهنگ، یعنی «عمومی بودن» و «ناآگاهانه بودن آن» این تعریف قابل نقد و بررسی است.

زمانی رفتار، ویژگی یا عقیده‌ای جزو فرهنگ مردم محسوب می‌شود که از حالت عمدی و آگاهانه درآید.

اگر چه همه عوامل فرهنگی، ابتدا عمدی و آگاهانه بوده‌اند، اما زمانی فرهنگ محسوب شده‌اند که درونی و ملکه‌ی ذهن مردم شده باشند.

بعضی از خصلت‌های یاد شده‌ی ایثارگری و شهادت در واقع خصلت فرهنگی ندارند و گرچه بسیار ارزشمند هستند، ولی در مقوله‌ی فرهنگ قابل طرح نیستند. در ضمن، باید بین «ایثارگری و شهادت» و«فرهنگ ایثارگری و شهادت» تفاوت قایل شد.

اگر بخواهیم ایثارگری و شهادت را گسترش دهیم، به صورت فرهنگی و جامعه شناختی نمی‌شود؛ زیرا یکی از عناصر مهم شهادت و ایثارگری، آگاهی، عقلانیت و خدا محوری است و نمی‌توان آن را به صورت رفتارهای خود جوش ترویج کرد، اما قصد داریم ارزش‌ها، هنجارها، عرف و قوانین و آداب و رسوم مربوط به فرهنگ ایثارگری و شهادت را گسترش دهیم، به نحوی که در مردم اقدام به آنها نهادینه شود. و این از طریق فرهنگی و جامعه شناختی امکان پذیر است.

این تعریف فاقد ویژگی عمومیت است. زمانی ما چیزی را فرهنگ می‌دانیم که در بیشتر مردم یک کشور، شهر یا قوم وجود داشته باشد.

باز عقلانی بودن و آگاهانه بودن ایثارگری و شهادت، از قدرت عمومیت آن می‌کاهد. علاوه بر این، برخی از ویژگی‌های ذکر شده در این تعریف قابل سنجش نیست و تازه اگر به سنجش درآیند، از ارزش آنها کاسته می‌شود؛ زیرا افراد اجتناب دارند که در این زمینه منویات خود را بروز دهند و کسانی که بروز می‌دهند، ممکن است برای منافع مختلف دیگری باشد، ویژگی‌هایی مانند خدا محور بودن در مسیر کمال حرکت و رضای خدا را به رأی خلق ترجیح دادن و … مفاهیمی دیگر که بیان شد، خود نیاز به توضیح و تعریف دارند.

فلسفه وجودی فرهنگ ایثار و شهادت از نظر اسلام

20,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .