عنوان :
تعداد صفحات : ۳۷
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
در این تحقیق درباره هنر قلمدان و قلمدان در گذشته و بوم سازی قلمدان و اقسام قلمدان و … بحث می شود. قلمدان از سه قرن پیش که وسایل تحریر به صورت امروزی وجود نداشت، بهترین وسیله فراگیری خواندن و نوشتن و مهمترین عامل تشویق مردم در آموختن خطاطی و خوشنویسی بود. نکته ای که در اینجا قابل ذکر است، استفاده از قلمدان در روزگاران گذشته، برای حفظ قلمهای نیی تراشیده شده درون آن بود تا مانع شکستن آنها شود. دواتی فلزی از برنج، نقره یا طلا در داخل قلمدان قرار داشت. مضافاً اینکه علاوه بر چند قلم چاقوی قلم تراش، قاشق کوچک آب دوات، قط زن و قیچی باریک هم در قلمدان گذارده می شد.
انواعی از قلمدان ها:
قلمدان ساده: قلمدان ساده همان قلمدان خام است که شکل مقوایی بدون نقش و نگار میباشد ولی برای اینکه صورت ظاهر خوشایندی داشته باشد روی قلمدان خام را بوم به رنگ دلخواه کشیده، چند بار روغن کمان میزده و پس از خشک شدن مورد استفاده قرار میدادهاند. اینگونه قلمدان برای کسانیکه کار تحریری زیاد داشته و قلمدان ارزان قیمت میخواستهاند ساخته میشده است.
قلمدان گل و بته: نقش اینگونه قلمدانها، گل و بته بر روی بومهای مختلف بطرحهای گوناگون است. گلهای مورد استفاده در این طرحها بیشتر گل صد پر و زنبق و سنبل و لاله و مینا و نرگس و همچنین شکوفههای مختلف بوده است و بیشتر در مکتب شیراز و اصفهان ساخته شده، این نوع قلمدان دارای طرحهای دلپذیری از نقوش گل و مرغ نیز هست و حالت پرندگان بر روی شاخهها متفاوت میباشد گاه در حال پر افشان و گاه بیحرکت و آرام و گاهی نیز در حالت خواب دیده میشود. نقش گل و فندق در روی قلمدانهای گل و مرغ و گل و بته بسیار دلانگیز و هنرمندانه افتاده و با رنگهای گوناگون جلوههای خاصی پیدا کرده است که برای اهل ذوق فریبا و دلانگیز است.
قلمدان خاتم: هنر خاتم سازی که از هنرهای تزئینی ایران است در ساختن قلمدان نیز بکار رفته و استادان خاتمکار در این مورد از خود هنرمندی نشان داده اند. قلمدان خاتم بدینگونه بوده که بدنه آن را یکسره از خاتم می ساخته و در طرح بندی و کناره سازیها آن از صدف و عاج برای تزئین و تنوع استفاده می کرده اند. گاهی نیز نام کسی را که قلمدان برای او ساخته می شده با صدف یا عاج به خط نستعلیق بر روی قلمدان یا سطح جانبی آن می نشانده اند.
واژه های کلیدی: قلمدان، بوم سازی، قلمدان خام، قلمدان گل و بته، قلمدان رزم، قلمدان کیانی، قلمدان منظره،
۱- قلمدان در زمانهای گذشته ۱
۲- مقوای قلمدان و شیوه ساختن آن ۵
۳- قلمدان خام در دست نقاش ۷
۴- بوم سازی قلمدان ۹
۵-جعبه قلمدان ۱۳
۶- محتویات قلمدان- اندازه قلمدان ۱۳
۷- اقسام قلمدان ۱۵
۸- فهرست منابع و مأخذ ۳۴
۱- گلستان هنر- قاضی میراحمد بن شرف الدین حسین.
۲- نگاهی به نگارگری ایران در سده های دوازدهم و سیزدهم- (یحیی ذکاء- کریم امامی)
۳- مجلات فرهنگ و هنر.
۴- نقاشی ایران از کهن ترین روزگار تا دوران صفویان.
۵- هنر قلمدان- ادیب برومند- انتشارات وحید.
قلمدان از سه قرن پیش که وسایل تحریر به صورت امروزی وجود نداشت، بهترین وسیله فراگیری خواندن و نوشتن و مهمترین عامل تشویق مردم در آموختن خطاطی و خوشنویسی بود. هنرمندان سعی داشتند قلمدانها را طی سه قرن اخیر زیباتر و نفیس تر ساخته و به صاحبان ذوق و هنر و طالبان علم و ادب عرضه دارند.
نکته ای که در اینجا قابل ذکر است، استفاده از قلمدان در روزگاران گذشته، برای حفظ قلمهای نیی تراشیده شده درون آن بود تا مانع شکستن آنها شود. دواتی فلزی از برنج، نقره یا طلا در داخل قلمدان قرار داشت. مضافاً اینکه علاوه بر چند قلم چاقوی قلم تراش، قاشق کوچک آب دوات، قط زن و قیچی باریک هم در قلمدان گذارده می شد.
در ایران باستان از وجود پدیده ای به نام قلمدان اطلاعی در دست نیست ولی بعد از اسلام کاربرد قلمدان برای کارهای تحریری معمول بود و در مکتب ها و مدرسه ها و مراجع دیوانی از آن بهره گیری می شده است (البته قلمدان هایی در دوران ساسانیان به صورت مشبک و غیر مشبک از فولاد و مفرغ بود و نقره کوبی و طلاکاری شده است).
قلمدانهایی که پیش از سده نهم هجری ساخته می شده بر دو نوع بوده است؛ چوبی و فلزی که نوع چوبی آن بیشتر ساده و گاهی با منبت کاری همراه بوده و نوع فلزی آن اکثراً از فولاد ساخته می شده، به ساده و مرصع تقسیم می گردیده است.
قلمدانهای فولادی مرصع طلاکوب و گوهر نشان جنبه اشرافی داشته و بر روی بعضی از آنها آیات قرآنی یا اشعاری به صورت کنده کاری دیده شده است.
در دوره تیموری به موازات ترقی هنرهای تزئینی از قبیل مینیاتورسازی (نگارگری) و خطاطی و تذهیب و صحافی می توان حدس زد که قلمدان سازی نیز تحولی توأم با ترقی یافته و به علت توجه خاصی که شاهان و شاهزادگان و دولتمردان زمان نسبت به هنر خوشنویسی داشته اند این وسیله نگارش، جنبه هنری و تزئینی پیدا کرده باشد.
ترقی قلمدان مقوایی نقشدار از اواخر دوران صفوی آغاز و در اواخر عصر قاجار پایان پذیرفته است. آنچه از قلمدانهای دوران صفوی به نظر می رسد از تاریخ ۱۰۷۰ هجری به بعد بوده است.
از ویژگی های قلمدان دوره صفوی، استواری و مرغوبیت مقوا و تفاوت سبک وزنشان و گل بته و کم تصویر بودن آنها در مقایسه با دوره های بعد است و از حیث اندازه و شکل نیز، قلمدان معمولی صفوی قدری بزرگتر و مسطح تر از قلمدان متعارف عصر قاجار می باشد. در دیواره زبانه برخی از آنها نیز گاهی معرق کاری با چرم دیده می شود.
تک صورت سازی ایستاده از شاهان و شاهزادگان صفوی با جامه های معمول آن زمان و تصویر بانوان زیبا در حالت ایستاده و نشسته و و لمیده (با جاذبه نگارگری) و همچنین نقش کاخهای آن عصر و دورنما و پلها و خیابانهای مشجر و تصویرهای نیم تنه ای اشخاص در بدنه دو طرف قلمدان از جمله ویژگیهای دوران صفویست که مورد تقلید نقاشان دوره های بعد نیز قرار گرفته ولی به پایه کارهای ممتاز این زمان نرسیده است.
در دوره (زندیه) هر چند از نظر افزایش تاثیر سبک اروپایی در نقاشی قلمدان، رگه های تحولی به چشم می خورد اما تقلید از استادان نام آور پیشین به طور کلی رایج و معمول بوده و آثار این دوره را حقیقت باید دنباله مکتب صفوی دانست. از این روی است که قلمدانهای این دوران تا حدی از اصالت سبک صفوی بی بهره نیست و بیننده صاحب نظر را به یاد شیوه آن زمان می اندازد. سبک زندیه در قلمدان نگاری تا اوایل دوره قاجاریه (قرن سیزدهم) ادامه دارد و از میانه های این عصر مکتب، بر روی دلبستگان خود باب آشنایی می گشاید و هنرمندان و هنرآموزان خویش را به پژوهندگان با ذوق می شناساند در این مکتب تنوع و نوآوری بنابر مقتضیات عصر که از آن جمله رفت و آمد با دنیای غرب است به نحو چشمگیری پدیدار و سبکهای گوناگون با سلیقه های جوراجور، از سوی استادان نامی به تجلیگاه هنر عرضه می گردد. این تنوع و تجدد هم در شیوه کار و هم در طرح موضوع (سوژه) به ظهور می رسد و به حدی گسترش می یابد که پژوهنده را به ترقی خاصی که در هنر قلمدان به وجود آمده است متوجه می سازد.
در این دوره سبک معمول به سه گونه تقسیم می شود: ایرانی سازی، فرنگی سازی، سبک میانه در شیوه ایرانی سازی، روش نقاشان قلمدان این بوده است که در چهره پردازی و جامه سازی و تجسم بخشیدن منظره ها، بکار خود رنگ ملی و اصالت ایرانی و هندو باین جهت موضوع کار خود رنگ ملی و اصالت ایرانی دهند و به این جهت موضوع کار خود را از تجلیات و شئون زندگی مردم ایران و محتوای فرهنگ و ادبیات فارسی و داستانهای ملی و عرفانی و مذهبی و رویدادها و جنگهای تاریخی برمی گزیده اما همچنان که برخی از رهروان این طریق سعی داشته اند ابتکاری در شیوه انتخاب شده خود به ظهور رسانند بعضی دیگر به تقلید پرداخته، در دنباله روی یا اکمال طرز پیشگامان خود قدم زده اند.
در سبک فرنگی سازی، استادان دلبسته به این شیوه تصویر زنان و مردان را با آرایش و پوشاک اروپایی می ساخته و از باسمه های فرنگی و تابلوهای نقاشان بزرگ ایتالیا و غیره الهام می گرفته و گاه در گزینش موضوع نیز از آنان تقلید می نموده اند.
در شیوه میانه استادان این سبک کوشیده اند که بین دو روش نامبرده آمیزشی پدید آورند و از مزایای هر دو سبک برای جلوه بخشیدن به آثار خود بهره برداری نمایند و مسلم است که برخی از آنان در این کوشش و پویش موفق بوده اند.
در دوره قاجار گل و بوته و پرندهسازی و تقسیمبندیهای آن در سطح رویین و سطوح جانبی قلمدان تنوع یافته و در کار بعضی از استادان گل و بوتهساز متأخر گرایشی به سبک اروپایی دیده میشود. نقش فندق به برگهای پهن رگه دار توأم با گل و برگ، از جمله کارهای رایج در میان گل و بوتهسازان است. همچنین در پرندهسازی بویژه پروانه حالات مختلف مرغان و پروانگان بر روی شاخه گلها و اقسام آنها در اقلام ریز و درشت تازگیهای را بنظر بیننده میرساند.
در دوره قاجار هنر قلمدان از جهات مختلف پیشرفت نموده و مکتبهای گوناگون پیدا کرده و استادان بزرگی در چهرهسازی و تذهبی و زرنشان و گل بوته به ظهور رسیدهاند که هر یک در جای خود فردی شاخص و هنرمندی ممتاز بشمار میروند و در راه بالا بردن سطح این هنر ملی گامهای بلند برداشتهاند.
قلمدان خام یعنی ساده و بینقش از جنس مقوا ساخته میشده و قالبی چوبی به شکل خود داشته و به دو شیوه فراهم میشده است یا از خمیره مقوا یا از کاغذ.
کاغذهای (باطله) را در یک ظرف بزرگ (تغار) خیس کرده، پس از آنکه بصورت خمیره کاغذ در میآمده با مختصری کتیرا و کمی شیره و سریش میآمیختهاند، بعد برای آماده کردن زبانه قلمدان یا قسمت درونی، قالب چوبی ساخته شده به شکل قلمدان را (به هر ابعادی که مورد نظر بوده) برداشته به جدار جانبی آن صابون مالیده آنگاه با کاغذ خشک بدون چسب دور تا دور جدار را میپوشاندهاند به گونهای که قالب چوبی در میان کاغذهای پیچیده به دور خود آزاد باشد. سپس از خمیره تهیه شده با تدبیر خاص به نظر مساوی اطراف قالب را بر روی کاغذی که سریش مالیدهاند پر میکرد. و بعد از آنکه بصورت نیمه خشک درمیآمده با تختهای صاف به اطراف قالب ضربه میزدهاند تا خمیر فشرده گردد و پس از خشک شدن کامل، با سوهان چوبسازی زبر، بصاف کاری آن میپرداخته پس از آماده کردن قالب چوبی ۲۴ برگ کاغذ مغزدار و مرغوب با ضخامت معمولی را کنار میگذاشته، نخست دوازده برگ آنها را یکان یکان روی هم چسبانده بر قالب قلمدان میپیچیدهاند و بوسیله سوهان چوبسای، در وضعی که کاغذ نیمه خشک بوده به آن ضربههای متوالی میزدهاند سپس سریش با شیره آمیخته شده را روی کاغذ میمالیدهاند تا سوراخهای ریزریز آن که بر اثر ضربه زدن پیدا شده پر شود بعد از آن (مغزی) را که عبارت از سه لا کاغذ بهم چسبیده بوده روی کاغذهای قبلی میچسبانده و پس از خشک شدن به وسیله چاقوی تیزی لبه آن را برش میداده تا چهار طرف کاغذ برش تیز و یکنواخت پیدا کند سپس ۱۲ لای دیگر یا کمتر (با در نظر گرفتن ضخامت مساوی به همان ترتیب روی آن چسبانیده میشده و بعد صافکاری و دهانه بری وی بدانگونه که در مقوای خمیره ذکر شده انجام میگرفته است.
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .