عنوان :

مقاله مقدمه ای بر آسیب های زیست محیطی و توسعه ای مناطق نفت خیز

تعداد صفحات : ۱۴۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله برای شناسایی آسیب های زیست محیطی و توسعه ای مناطق نفت خیز ابتدا جغرافیای  طبیعی و اقتصادی مناطق خلیج فارس و دریای عمان و دریای خزر ، اثرات نفت بر اقتصاد کشور و محیط زیست مناطق، آلودگی‌های نفتی، تهدیدی دیگر، بکارگیری پتانسیل‌های طبیعی مناطق در جهت توسعه اقتصادی و ضرورت توجه بیشتر به مناطق مورد بحث را بررسی می کنیم.

عمده ترین آلاینده خلیج فارس و دریای عمان، نفت و فرآورده‌های آن می‌باشد. منطقه خلیج فارس و حوضچه‌های نفتی اطراف آن حامل حدود ۶۰ درصد از نفت جهان می‌باشد و نزدیک به ۴۰ درصد از صادرات نفت جهان از این منطقه انجام می‌شود. بنابراین، این ماده به شکلهای گوناگون موجب آلودگی خلیج فارس تا ۴۷ برابر بیشتر از دریاهای مشابه در جهان شده است. نفت هنگام ورود به دریا با توجه به شرایط جوی و شکل ساختمانی آن دستخوش تغییراتی از جمله تبخیر، تعلیق، ترکیب، ترسیب و تجزیه می‌گردد. هیدروکربنهای سبک موجود در نفت خام به سرعت تبخیر و از محیط دریا خارج می‌شود ولی در نهایت با ریزشهای جوی دوباره به دریا باز می‌گردد. هیدروکربنهای سنگین رسوب می‌کنند یا به بستر دریا می‌روند یا توسط امواج به ساحل آمده، به شکل توپک‌های متشکل از قیر در ساحل پراکنده می‌شوند.

وجود نفت در دریا موجب مسمومیت، خفگی، تغییر رفتار، مهاجرت، جهش و تجمع در بافتهای آبزیان مستقر در ناحیه می‌گردد. بیشترین اثر مخرب نفت بر جمعیتی از آبزیان وارد می‌شود که دارای حرکت کم هستند یه به صورت بنتیک زندگی می‌کنند. از سویی، تجزیه نفت در دریا سبب ایجاد برخی ترکیبات سمی‌تر یا افزایش نورتینت‌ها می‌شود که نخست در صورت تجمع و بزرگنمایی زیستی ، مرگ مستقیم یا تدریجی آبزیان را به همراه می‌آورد و در ثانی چون نفت ترکیبی آلی می‌باشد، تجزیه آن توسط باکتریها یا آلاینده‌های دیگر موجب افزایش نوترینت‌ها و شکوفایی پلانکتونی می‌گردد که در مواردی مانند کشنده‌های قرمز می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

از سویی دیگر، ورود نفت به دریا موجب کاهش نفوذ نور و اکسیژن محلول در آب و در نتیجه کاهش تولید فرآورده‌های اولیه می‌گردد. ضمن اینکه آسیب‌های وارد شده، هزینه‌های بالایی را برای ترمیم و پاکسازی طلب می‌کنند، کارکردها و عملکردهای اقتصادی سرشاری که این مناطق دارند، نیز به طور جدی کاهش یافته و به مخاطره می‌افتند.

واژه های کلیدی: نفت، خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر، تخریب زیستگاهها، آلودگی نفتی، زباله ها، فاضلاب‌های شهری، محیط زیست

فهرست مطالب

فصل اول    ۱
جغرافیای طبیعی و اقتصادی مناطق    ۱
خلیج فارس و دریای عمان(موقعیت جغرافیایی و شرایط زیست)    ۲
بررسی سواحل و آبهای ساحلی خلیج فارس و دریای عمان    ۳
۱)جنگل های مانگرو    ۳
آبسنگهای مرجانی    ۳
۳)سواحل شنی و ماسه ای    ۳
۴)پهنه های گلی جزر و مد    ۴
۵-سواحل شنی و صخره ای (بررسی ذخایر و تنوع زیستی آبزیان)    ۴
ماهیان :    ۵
دریای خزر (موقعیت جغرافیایی و شرایط زیست محیطی)    ۵
استان بوشهر :     ۹
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۹
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۱۰
– جاذبه های طبیعی    ۱۳
جاذبه های تاریخی و باستانی    ۱۳
بناها و اماکن قدیمی    ۱۴
استان خوزستان :     ۱۵
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۱۵
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۱۶
جاذبه های طبیعی    ۱۸
– آثار باستانی و یادمان های تاریخی    ۱۸
– اماکن زیارتی و مذهبی    ۱۹
استان سیستان و بلوچستان     ۲۰
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۲۰
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۲۲
جاذبه های طبیعی    ۲۶
– جاذبه های تاریخی و باستانی    ۲۶
استان هرمزگان     ۲۷
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۲۷
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۲۸
جاذبه های طبیعی    ۳۲
جاذبه های تاریخی و باستانی    ۳۳
استان گیلان :‌    ۳۴
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۳۴
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۳۵
جاذبه های طبیعی    ۳۶
جاذبه های تاریخی و باستانی    ۳۶
بناها و اماکن زیارتی و مذهبی    ۳۶
صنایع دستی    ۳۶
استان مازندران     ۳۷
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۳۷
وضعیت اجتماعی و وضعیت اقتصادی استان    ۳۷
جاذبه های طبیعی    ۳۹
جاذبه های تاریخی و باستانی    ۳۹
بناها و اماکن    ۴۰
استان گلستان :     ۴۱
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان    ۴۱
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان    ۴۲
جاذبه های طبیعی استان    ۴۳
جاذبه های تاریخی و باستانی    ۴۴
فصل دوم    ۴۵
اثرات نفت بر اقتصاد کشور و محیط زیست مناطق    ۴۵
نفت و اقتصاد    ۴۶
فاز یک    ۴۶
فازهای ۲ و ۳    ۴۷
فازهای ۴ و ۵    ۴۷
فازهای ۶ و ۷ و ۸    ۴۷
فازهای ۹ و ۱۰    ۴۷
فازهای ۱۱ و ۱۲    ۴۸
درآمد و اشتغالزایی    ۵۰
– آلودگی‌های نفتی خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر    ۵۴
نفت به عنوان یکی از عوامل مخرب و آلاینده خلیج فارس و دریای عمان    ۵۴
راههای ورود نفت به دریا    ۵۴
۱- آب توازن کشتی‌ها    ۵۵
۲- جنگ کویت و خلیج فارس    ۵۵
۳- ریزش‌های نفتی از خطوط انتقال و سکوهای نفتی    ۵۶
۴- ورود نفت از طریق فاضلاب و صنعتی    ۵۶
۵- اکتشاف و استخراج    ۵۷
۶- جابجایی نفت از نفتکشها    ۵۷
۷- تصادف کشتی‌ها    ۵۸
۸- آلودگی نفتی ناشی از روغن موتور شناورها و کشتی‌ها    ۵۸
فصل سوم    ۶۲
آلودگی‌های نفتی، تهدیدی دیگر!    ۶۲
۱- فاضلاب‌های شهری و صنعتی    ۶۳
۲- تخریب زیستگاههای ساحلی و دریایی    ۶۴
۱-۳- ساخت و ساز در سواحل    ۶۴
۲-۳- ایجاد اسکله‌های موج شکن و پیشروی در سواحل    ۶۵
۳-۳- برداشتن شن و ماسه از سواحل    ۶۵
۳- زباله‌ها و مواد زاید    ۶۶
۴- مانورهای نظامی و انفجاری    ۶۶
۵- فعالیت‌های صیادی    ۶۷
۱- صید بی رویه    ۶۷
۲-۵- مشتتاءهای ساحلی    ۶۷
۳-۵- زباله‌های صید    ۶۸
۴-۶- تورهای مستعمل    ۶۸
۶- غرق شدن شناورها و لنج‌ها    ۶۹
۷- آلودگی‌های حرارتی    ۶۹
۸- آلودگی‌های ناشی از هوا    ۷۰
آلودگی‌های غیر نفتی آب‌های دریای خزر    ۷۰
گرما    ۷۲
– اکسیژن محلول DO    ۷۵
– سایر موارد    ۷۵
فصل چهارم    ۷۷
بکارگیری پتانسیل‌های طبیعی مناطق در جهت توسعه اقتصادی    ۷۷
صنعت توریسم    ۷۸
صنعت نساجی    ۸۳
صنعت آبزی‌پروری    ۸۶
صنایع تبدیلی غذایی    ۸۷
صنعت دامداری و دامپروری    ۸۷
انبه و فرآورده‌های آن    ۸۸
کاربردهای انبه در فرآوری    ۸۸
استفاده از ضایعات میوه انبه    ۸۹
فرآورده‌های انبه    ۸۹
آشنایی با میوه گرمسیری شریفه (Custard Apple)    ۹۰
موارد استفاده و ارزش غذایی    ۹۱
شرایط زیستی    ۹۱
میزان محصول    ۹۲
گیاه کهور آمریکایی (پاکستانی)    ۹۳
گیاهان نمک دوست (هالوفیت)    ۹۳
برنامه‌های انجام شده در قشم    ۹۶
گیاهان دارویی و صنعتی    ۹۶
کاشت یونجه    ۹۹
خرما    ۱۰۰
فراورده‌های خرما    ۱۰۰
۱- شیره خرما    ۱۰۰
۲- قند مایع خرما    ۱۰۱
۳- الکل خرما    ۱۰۱
۴- سرکه خرما    ۱۰۱
۵- مصرف در دامداری    ۱۰۲
مواد و لوازم بسته بندی    ۱۰۲
عسل خرما (یکی از فرآورده‌های خرما و اهمیت آن)    ۱۰۳
قند مایع خرما    ۱۰۴
میگو    ۱۰۸
مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان میگو    ۱۰۹
خاویار    ۱۱۱
زنبور عسل :    ۱۱۱
کرم ابریشم    ۱۱۳
استان مازندران و صنعت نساجی    ۱۱۴
بازار انگور در سیستان و بلوچستان    ۱۱۶
صنایع روستایی در استان سیستان و بلوچستان    ۱۱۶
سویا در استان گلستان    ۱۱۷
منابع دستی در استان هرمزگان    ۱۱۸
فصل پنجم    ۱۲۰
ضرورت توجه بیشتر به مناطق مورد بحث    ۱۲۰
فهرست منابع    ۱۳۸

فهرست منابع

 ۱-استراتژی صلح ، چاپ سوم (۱۳۴۲) ، سازمان کتابهای جیبی .

۲-اطلس کامل گیتاشناسی ، چاپ سیزدهم ، (در تابستان ۱۳۷۸) ، موسسه‌ی جغرافیایی و کاتوگرافی گیتاشناسی .

۳-پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم ، شماره ۳۰ (تابستان ۱۳۷۹) .

پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم شماره ۳۱ ، (پائیز ۱۳۷۹) .

پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم شماره ۳۳ ، (بهار ۱۳۸۰) .

پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم شماره ۳۶ ، (زمستان ۱۳۸۰) .

پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم شماره ۳۸ ، (تابستان ۱۳۸۱) .

پژوهشنامه اقتصادی کشاورزی و توسعه ، سال هشتم شماره ۳۹ ، (پائیز ۱۳۸۱) .

۴-پژوهشهای اقتصادی ، سال اول ، شماره ۳ (زمستان ۱۳۸۰) .

۵-پژوهشهای بازرگانی ، شماره ۱۶ (پائیز ۱۳۸۰) .

پژوهشهای بازرگانی ، شماره ۲۲ (پائیز ۱۳۸۱) .

پژوهشهای بازرگانی ، شماره ۲۴ (پائیز ۱۳۸۱) .

۶-جغرافیای سال دومنظری ، رشته های ادبیات ، علون انسانی ، معارف ، چاپ پنجم ، (۱۳۸۲) ، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران .

۷-روزنامه ایران ۲۲/۳/۱۳۸۳ .

۸-روزنامه جام جم ، سال چهارم ، شماره ۱۰۹۵ (۹/۱۲/۸۲)

روزنامه جام جم ، سال چهارم ، شماره ۱۰۹۷ (۱۳/۱۲/۸۲)

روزنامه جام جم ، سال چهارم ، شماره ۱۱۳۶ (۱۶/۱۲/۸۲)

۹-ماهنامه اصناف ، (استان گیلان) سال دوازدهم شماره ۱۱۵(۱/۲/۱۳۸۲)

۱۰-ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۱ (بهمن ۱۳۸۱ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۲ (اسفند ۱۳۸۱ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۴ (تیر ۱۳۸۲ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۶ (مهر ۱۳۸۲ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۸ (دی ۱۳۸۲ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۲۹ (بهمن ۱۳۸۲ )

ماهنامه سنبله ، شماره ۱۳۰ (اسفند ۱۳۸۲ )

۱۱-مجله اندیشمند شماره ۳ بهمن (۱۳۸۲) .

۱۲-مجله برزگر ، سال بیست و چهارم ، شماره ۸۸۹ ، (۱/۴/۸۲)

مجله برزگر ، سال بیست و چهارم ، شماره ۸۹۵، (۱۵/۶/۸۲)

مجله برزگر ، سال بیست و چهارم ، شماره ۹۰۵ ، (۱/۱۲/۸۲)

مجله برزگر ، سال بیست و چهارم ، شماره ۹۰۶ ، (۱۵/۱/۸۳)

فصل اول:  جغرافیای طبیعی و اقتصادی مناطق

خلیج فارس و دریای عمان(موقعیت جغرافیایی و شرایط زیست)[۱]

خلیج فارس دریای حاشیه ای (Marginal sea) و نیمه بسته ای (semi-enclosed) است که در اثر تأثیر متقابل قاره آفریقا و اروپا-آسیا در طول ادوار گذشته زمین شناسی ایجاد شده است و مساحت آن حدود ۲۴۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد. طول سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان در حدود ۲۵۰۰ کیلومتر می باشد. عرض خلیج فارس ۳۰۰-۲۰۰ کیلومتر با عمق متوسط ۳۵-۳۰ متر است. عمیق ترین قسمت دریای عمان حدود ۳۶۵۰ متر و خلیج فارس در سمت تنگه هرمز ۹۰ متر می باشد. خلیج فارس در محدوده عرض های مناطق گرمسیری کره زمین و بین عرضهای ۲۵ تا ۳۰ درجه شمالی قرار گرفته و به همین جهت آب و هوای غالب آن گرم و مرطوب است.

به طوریکه حداکثر به ۴۵ درجه سانتی گراد می رسد. این امر باعث شده تا میزان تبخیر سالانه به حدود ۲۰۰۰ میلیمتر بالغ شده و موجب افزایش شوری آب دریا شود. به همین خاطر میزان شوری سالانه آن حدود ۴۰ در هزار است که در مناطق کم عمق به مراتب بیشتر می باشد.

زمان ماندگاری آب در خلیج فارس به علت نیمه بسته بودن آن، بین ۳ تا ۵ سال برآورد شده که مدت زمان زیادی است به همین خاطر بروز هرگونه آلودگی تا مدت مدید در آن باقی مانده و می تواند موجب افزایش آلودگی همه جانبه در آن شود.

بررسی سواحل و آبهای ساحلی خلیج فارس و دریای عمان

در منطقه دریای خلیج فارس و دریای عمان تنوع اکولوژیک خاصی به چشم می خورد به شکلی که باعث به وجود آمدن انواع چشم اندازهای طبیعی در طول سواحل و مناطق کم عمق ساحلی شده، که می توان آنها را به نواحی حساس ساحلی به اشکال زیر تقسیم و مورد بحث قرار داد:

 ۱)جنگل های مانگرو

جنگل های مانگرو گیاهی غلب مرداب های گرمسیری را در اراضی بین جزر و مدی تشکیل می‌دهند. در سواحل جنوبی کشورمان ۲ گونه با نامهای حرا (Avicennia marina) و چندل (Rhizophora mucronata) وجود دارند که با مساحتی بالغ بر ۱۶۰۰۰ هکتار در ناحیه لیتورال گسترش یافته اند. سیستم ریشه ای خاص آنها موجب تثبیت ذرات در رسوبات بستر شده و تجمع مواد آلی در بین رسوبات را باعث می‌گردد.جنگل های مانگرو بخوبی می توانند شوری آب دریا را تحمل کرده و توسط ساختار فیزیولوژیک خاص خویش شوری بیش از حد را دفع نمایند.

 آبسنگهای مرجانی

اکوسیستم های مرجانی، مانند جنگلهای مانکرو به علت فراوانی پلانکتونهای گیاهی و جانوری محل طبیعی با ارزشی برای تولید مثل و رشد گونه های زیادی از آبزیان است. بر اساس مطالعات انجام شده ۴۰ گونه مرجان از خلیج فارس گزارش شده که همگی در اطراف جزایر استان هرمزگان و نواحی ساحلی استان بوشهر و بند چابهار می باشند. وجود منطقه های مرجانی وسیع در اطراف جزایر باعث رونق صیادی گردیده است.

 ۳)سواحل شنی و ماسه ای

این نوع از سواحل چنانچه از شیب مناسب برخوردار بوده و امنیت مناسب داشته باشند، برای تخم گذاری لاک پشتان دریایی بسیار با اهمیت هستند.

با توجه به شواهد امر اکثر جمعیت ۶ میلیونی ساکن در سواحل خلیج فارس و دریای عمان در طول سواحل خلیج فارس و دریای عمان در طول سواحل شنی ساکن شده‌اند و بیشترین اثرات مخرب را بر این نوع اکوسیستم در خلیج فارس و دریای عمان به وجود آورده اند.

در سواحل شنی و ماسه ای معمولاً در تمام فصول می توان انواع پرندگان دریایی را مشاهده نمود. وجود شن های سفید در برخی سواحل شنی چشم اندازه های خاصی را بوجود آورده که از قابلیت تفرجی بالایی برخوردار می باشند(همانند سواحل کیش، چابهار، هنگام و بندر لنگه).

 ۴)پهنه های گلی جزر و مد

این نوع از سواحل که در دلتای برخی از رودخانه های جنوبی کشور نیز وجود دارند به واسطه تأثیرپذیری از محصولات رسوب یافته رودخانه ها، مناطق غنی از مواد مغذی می باشند، لذا معمولاً از پوشش گیاهی مطلوب و جمعیت بالای کفزیان برخوردارند.

۵-سواحل شنی و صخره ای (بررسی ذخایر و تنوع زیستی آبزیان)

– پستانداران دریایی و لاک پشت های دریایی که هر دو از گونه های تحت حفاظت جهانی بشمار می آیند.

-گیاهان دریایی که از میان ۱۵۰ گونه جلبک شناسایی شده، ۲۷گونه آنها مصارف اقتصادی دارند. چندین گونه نیز خوراکی بوده که در حال حاضر هیچ استفاده اقتصادی از آنها صورت نمی گیرد.

بنتوزها:کفزیان که در اطراف جزایر موجانی سدفهای مروارید ساز فروان وجود دارند.

این موجودات نقش مهمی در حمایت از حیات جمعیت های موجودات مزاحم(Fiulling organisma) دارا می باشند.

استان های حاشیه خلیج فارس و دریای عمان عبارتند از:استان هرمزگان، استان خوزستان، استان بوشهر و استان سیستان و بلوچستان.

ماهیان :

وجود ذخائر متنوع این گونه آبزیان باعث رونق صنعت صیادی از ایام بسیار گذشته تاکنون در این منطقه شده است .

گونه هایی نظیر تن ماهیانه ، شوریده ، حلوا سفید ، سنگسر ، سرخو ، شیرماهی ، قباد ،راشکو ، صافی ،‌ساردین ، هامور و کفال اکثریت صید صیادان را تشکیل می دهند .

 دریای خزر (موقعیت جغرافیایی و شرایط زیست محیطی)

دریای خزر با ۴۲۴۲۰۰ کیلومتر مربع وسعت(بزرگترین دریاچه جهان) در شمال ایران واقع شده و ارتباط دریایی ایران را با کشورهای اروپایی از طریق آبراهه های روسیه برقرار می کند.[۱] بنادر دریایی انزلی و نوشهر، ارتباط دریایی میان ایران و آسیای مرکزی را ممکن می سازند.[۲]

رودهای عمده دریای خزر عبارتند از:قزل اوزن، سفید رود، زنجان چای، اهرچای، شور، شاهرود، قره سو، ارس، چالوس، هراز، تجن، گرگان و اترک.[۳]

دریای خزر دریایی بسته می باشد و توسط جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، روسیه و جمهوری اسلامی ایران محصور شده است که فعالیت های مختلفی از جمله:استخراج، بهره برداری، اکتشاف و نقل و انتقال نقت و سایر کالاهای صادراتی و وارداتی از طریق آن صورت می گیرد و صنایع و منابع کشاورزی در آن متمرکز گشته است.[۴]

استان های حاشیه دریای خزر عبارتند از:استان گیلان، استان مازندران و استان گلستان.

بسته بودن بزرگ ترین دریاچه جهان حساسیت خاصی را برای آن ایجاد کرده است. مضافاً آن که اگرچه این حوضه آبی در تعریفات جغرافیایی دریاچه نامیده می شود؛ اما به دلیل وسعت و عمق زیاد بی شباهت به دریا نیست. وجود منابع دریایی و انرژی در این دریا و همچنین عدم دسترسی برخی از کشورهای حاشیه این دریا منجر به بهره برداری های مضاعفی از این دریا شده است که تمامی این موضوعات حساسیت زیست محیطی آن را زیاد کرده است.[۵]

در دریای خزر ۸۵۴  گونه جانور و بیش از ۵۰۰ گونه گیاه زندگی می کنند. در بررسی‌هایی که صورت گرفته است در این دریا ۶۲ گونه از آغازیان، ۵۴۳ گونه از بی مهرگان، ۷۹ گونه از مهره داران و ۱۷۰ گونه از فرم های انگلی جانوری مشاهده شده است.

در دریای خزر ۷۵ گونه، ۱۷ زیرگونه از ۱۵ تیره ماهیان زندگی می کنند. گاو ماهیان، شک ماهیان و کپور ماهیان به ترتیب بیشترین گونه ها را در دریای خزر دارند(ماهی سفید، سیم و کیلکا)

گرچه در دریای خزر تعداد زیادی از آبزیان زندگی می کنند ولی بسیاری از ماهیان و دیگر آبزیان ویژه دریاهای حقیقی در اینجا وجود ندارند. بعضی از گروه های ماهیان دریاها فقط نمایندگان معدودی در این دریا دارند. یکی از این گونه های معدود سوزن ماهی کاسپین است.در دریای خزر کوسه ماهی ها و ماهیان چهارگوش را نمی توان یافت. بالن ها، دلفین ها و کاشالوت ها در این دریا نیستند. لاک پشت ها و مارهای مناطق حاره نیز در اینجا دیده نمی شوند. در برخی از نقاط زدیک به کرانه ها مارهای آبی شطرنجی زندگی می کنند که با چابکی ماهیان ریز را شکار می کنند. از پستانداران دریایی فقط فک کاسپین در این دریا زندگی می کند. در دریای خزر مقادیر بسیار زیادی از ماهیان پر بها و لذیذ وجود دارند که ثروت اساسی و مهم این دریا را تشکیل می دهند. از جمله این ماهیان انواع ماهیان غضروفی خاویاری هستند که فرآورده پر ارزش خاویار را بدست می‌دهند و ماهیان استخواندار شیلاتی هستند که دارای گوشت مطبوع و پر بها می باشند.[۱]

گروه ماهیان خاویاری که اصطلاحاً به آنها تاس ماهیان گفته می شود عبارتند از:فیل ماهی که گاه وزتش به یک تن هم می رسد، تاس ماهی که به آن استروژن گفته می‌شود و در ازای آن به دو متر و وزن آن تا ۱۲۰ کیلوگرم ممکن است برسد، دراکول یا ماهی اوزون برون(پوزه دراز) با وزنی معادل ۴ تا ۸ کیلوگرم که گاه به وزن ۳۲ تا ۵۰ کیلوگرم هم دیده شده است.

و از دیگر ماهیان خاویاری ماهی شیپ و ماهی «استرلیاد» را می توان نام برد که ماهی اخیر در آب‌های شیرین ولگا نشو نما می کند.

از دیگر ماهیان غیر استخواندار دریای خزر که جزء ماهیان خاویاری نیست مارماهی کاسپین است که در گوشت آن چربی زیادی وجود دارد.

گروه دیگر از ماهیان دریای خزر ماهیان استخواندار هستند که مهم ترین بخش صید این دریا را تشکیل می دهند و بیشتر فعالیت صیادان و شیلات بر روی صید این ماهیان قرار دارد این ماهیان با نام های زیر معروف هستند:

سفید، کپور، سوف، تلاجی یا کلمه، سیم، شک، ماهی، اردک ماهی، آزاد ماهی، اسلبه، کفال و علاوه بر اینها اقسام دیگر از ماهیان در حوضه وسیع این دریا وجود دارند.

فراوانی ماهی و آسانی شکار آن به وسیله پرندگان در طول مدت سال به ویژه در دوره لانه سازی و لانه نشینی در تابستان موجب فراوانی پرندگان ماهیخوار، مرغابی ها، پلیکان ها، فلامینگوها و انواع مختلف مرغان ماهیخوار اجتماع عظیمی از پرندگان را در سواحل دریای خزر به وجود آورده است.

مناطقی چون مرداب انزلی در غرب و خلیج فگرگان در شرق سواحل کشورمان و آب بندان های طبیعی و مصنوعی که در زمین های اطراف دریای خزر وجود دارند زیستگاه های بسیار مناسبی را برای زندگی این پرندگان به وجود آورده اند. این زیستگاه امکان شکار انواع مرغابی ها، غازها و دیگر پرندگان آبی را برای مردم ساحل‌نشین فراهم می آورند که ضمن آن بخشی از نیاز گوشت را تأمین می کنند و از این راه درآمد مناسبی را هم بدست می آورند.[۲]

استان بوشهر : [۳]

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان

استان بوشهر با مساحتی حدود ۲۷۶۵۳ کیلومتر مربع بین ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۶ دقیقه تا ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از کهگیلویه و بویر احمد، از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از ظرق به استان فارس و از غرب به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ۶۰۰کیلومتر مزر دریایی دارد و از اهمیت سوق الجیشی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار است.

بر اساس آخرین نقسیمات سیاسی کشور استان بوشهر مشتمل بر ۸ شهرستان، ۱۷ بخش، ۱۳ شهر، ۳۶ دهستان و ۷۰۶ آبادی دارای سکنه است. شهرستان های استان بوشهر عبارت اند از: بوشهر، تنگستان، دشتستان، دشتی دیر، دیلم، کنگان و گناوه.

وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵، جمعیت استان بوشهر ۷۴۳۶۷۵ نفر بود که از این تعداد ۰۵/۵۳ درصد در نقاط شهری و ۷۶/۴۶% در نقاط روستایی سکونت داشتند و بقیه غیر ساکن بودند. از کل جمعیت استان در همین سال ۳۷۷۳۹۰ نفر مرد و ۳۶۶۲۸۵ نفر زن بودند نسبت جنس جمعیت برابر ۱۰۳ بدست می‌آید. از جمعیت استان بوشهر ۵۲/۴۲ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله، ۷۲/۵۳ درصد در گروه سنی ۱۵-۶۴ ساله و ۷۴/۳ درصد در گروه سنی ۶۵ ساله و بالاتر قرار داشتند و سن بقیه افراد نامشخص بود.

در آبان ماه سال ۱۳۷۵، از جمعیت استان ۹۱/۹۹ درصد را مسلمانان تشکیل می دادند. این نسبت در نقاط شهری ۸۸/۹۹ و در نقاط روستایی ۹۴/۹۹ درصد بود.

در فاصله سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵، حدود ۱۰۲۴۲۹ نفر به استان وارد و یا در داخل آن جا به جا شده اند. محل اقامت قبلی ۹۰/۴۱ درصد مهاجران سایر استان ها، ۳۳/۲۲ درصد شهرستان های دیگر همین استان و ۱۰/۳۵ درصد شهرستان محل سرشماری بود. محل اقامت قبلی بقیه افراد، خارج از کشور یا اظهار نشده بود. مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که در آن سرشماری شده اند نشان می دهد ۴۸/۲۰ درصد از روستا به شهر، ۷۰/۵۰ درصد از شهر به شهر، ۹۷/۱۲ درصد از روستا به روستا و ۱۵ درصد از شهر به روستا  طی ۱۰ سال قبل از سرشماری آبان ۱۳۷۵ مهاجرات کرده اند.

در آبان ۱۳۷۵، از ۶۳۶۶۹ نفر جمعیت ۶ ساله و بالاتر، ۵۶/۸۰ درصد با سواد بودند. نسبت با سوادی در گروه سنی ۶-۱۴ ساله ۹۶/۸۸ درصد و در گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر ۴۹/۷۲ درصد بود. در این افراد لازم التعلیم (۶-۱۴ سال) نسبت با سوادی در نقاط شهری ۹۷/۹۷ درصد و در نقاط روستایی ۴۲/۹۶ درصد بود. در این استان نسبت با سوادی در بین مردان ۷۴/۷۵ درصد و در بین زنان ۲۲/۷۵ درصد بود. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب ۳۶/۹۰ درصد و ۳۱/۸۲ درصد و در نقاط روستایی ۱۲/۸۱ درصد و ۸۰/۶۸ درصد بود.

بر اساس همین سرشماری، از جمعیت ۶-۲۴ ساله استان، ۲۹/۶۸ درصد در حال تحصیل بودند. این نسبت در نقاط شهری ۳۹/۷۲ درصد در نقاط روستایی ۶۰/۶۵ درصد بود. در این استان ۲۵/۹۵ درصد از کودکان، ۹۰/۸۸ درصد از نوجوانان و ۶۹/۳۵ درصد از جوانان به تحصیل اشتغال داشتند.

در آبان ماه ۱۳۷۵، در استان بوشهر، افراد شاغل و افراد بیکار(جویای کار) در مجموع ۹۷/۳۰ درصد از جمعیت ده ساله و بالاتر را تشکیل می دادند. این نسبت در نقاط شهری ۳۵/۳۲درصد و در نقاط روستایی ۷۳/۲۸ درصد بود. از جمعیت فعال این استان ۷۱/۹۲ درصد را مردان و ۲۹/۷ درصد را زنان تشکیل می دادند. بیشترین فعالیت مربوز به گروه سنی ۳۵-۳۹ ساله با ۱۴/۵۳ درصد و کمترین میزان مربوط به گروه سنی ۱۰-۱۴ ساله با ۵۶/۱ درصد بود. بالاترین میزان فعالیت برای مردان مربوط به گروه سنی ۳۵-۳۹ ساله با ۸۰/۹۵ درصد و برای زنان مربوط به  گروه سنی ۲۵-۳۹ ساله با ۷۳/۹ درصد بود. بر اساس همین سرشماری، از شاغلان ۱۰ ساله و بیشتر استان ۴۲/۱۹ درصد در گروه عمده کشاورزی، ۳۶/۲۰ درصد در گروه عمده صنعت، ۸۶/۵۸ درصد در گروه عمده خدمات فعالیت داشتند و ۳۶/۱ درصد نامشخص بود. این نسبت در نقاط شهری به ترتیب ۲۹/۶ درصد، ۱۶/۱۸ درصد، ۳۵/۷۴ درصد و ۲۰/۱درصد و در نقاط روستایی برتیب ۴۷/۳۲ درصد، ۹۴/۲۴ درصد، ۴۱ درصد و ۵۹/۱ درصد بود. بدین ترتیب ملاحظه می شود که بیشترین میزان فعالیت هم در نقاط شهری و هم در نقاط روستایی اختصاص به یک گروه عمده فعالیت های خدماتی دارد.

اقتصاد استان بوشهر به بخش های کشاورزی، دامداری، شیلات و تا حدودی به صنعت متکی است. کشاورزی استان از نظر نوع محصولات تولیدی و روش های تولید به دو قسمت محصولات زراعی و محصولات درختی تقسیم می شود. مهم ترین محصولات زراعی را گندم و جو آبی و دیم، تنباکو، پیاز، کنجد، سبزی، صیفی و نباتات علوفه ای را تشکیل می دهد.به علت شوری زیاد خاک، اراضی قابل کشت به صورت محدوده های مجزا و دور از هم در سطح استان پرا کنده اند .

در زمینه باغداری استان بوشهر امکانات زیادی ندارد. بیشترین باغ های منطقه را نخلستان ها تشکیل می دهند. همچنین باغ های محدود و کوچک مرکبات نیز به طور پراکنده به چشم می خورند. شهرستان دشتستان و تنگستان از لحاظ تولید سالانه خرما و مرکبات مقام اول و دوم را در استان کسب کرده اند. میزان تولید خرما در حدود هشتاد هزار تن و میزان تولید مرکبات حدود ده هزار تن است.

امکانات دامداری استان بوشهر از نظر تأمین خوراک و علوفه دام اندک است. مساحت مناطق تحت پوشش مراتع در حدود ۵/۲ میلیون هکتار برآورد شده است که ظرفیت مراتع موجود علیرغم وسعت زیاد به علت فقر پوشش گیاهی جوابگوی یک پنجم دام‌های فعلی نیز نیست. از سوی دیگر دام های عشایر قشقایی و بویراحمدی برای زمستان گذرانی به مناطق مختلف این استان کوچ می کنند. این امر فشار چرای دام ها را بر مراتع افزوده و سبب تخریب بیش از حد آنها شده است. دامداری به شیوه سنتی انجام می گیرد، در نتیجه تولید گوشت و شیر آنها قابل توجه نیست.بیشترین دام های استان را بز، گوسفند، گاو و شتر تشکیل می دهد. پرورش زنبور عسل نیز در این استان از اهمیت نسبی برخوردار است. در حدود ۱۵۰۰ کندوی جدید و ۱۰۰ کندوی سنتی در استان وجود دارد.

یکی از مهم ترین فعالیت های اقتصادی استان بوشهر صید ماهی است، ولی به واسطه استفاده از وسایل قدیمی و روش های سنتی صیادی امر صید ماهی، که یک مهم اقتصادی به شمار می رود، نقش واقعی خود را باز نیافته است، به طوری که در بعضی نواحی، نیازهای غذایی مردم سواحل را نیز تأمین نمی کند. با این حال در تمام بنادر و سواحل استان بوشهر عده زیادی به صید ماهی و میگو اشتغال دارند.

صنایع استان بوشهر به دو بخش صنایع دستی و صنایع ماشینی تقسیم می شود. صنایع دستی از گذشته های دور نقش مهمی در زندگی و معیشت روستائیان داشته است. صنایع دستی استان بوشهر در حال حاضر جنبه تجارتی و ارزش صادراتی ندارد و بیشتر تأمین کننده نیازهای بومی منطقه است. مهم ترین صنایع دستی منطقه عبارت اند از کشتی و لنج سازی، توربافی، قالیبافی، گبه بافی، گلیم، نمد، کوزه و سفال. صنایع جدید نیز در حال حضر نسبت به سایر استان ها رشد و توسعه محدودی دارد. صنایع جدید استان غالباً متوسط کوچک و عموماً تبدیلی هستند. در صنایع متوسط بوشهر و برازجان و در صنایع کوچک ابتدا شهرستان دشتستان و سپس بوشهر و شهرستان‌های دشتی و گناوه به ترتیب دارای اهمیت هستند. به غیر از شرکت ملی صنایع دریایی و نیروگاه اتمی، مالکیت صنایع استان عمدتاً به بخش خصوصی تعلق دارد. این واحدهای صنعتی شامل صنایع غذایی و دارویی، شیمیایی، کانی غیر فلزی، برق و الکترونیک، فلزی و ریخته گری، ماشین سازی، تجهیزات خودرو، نیروی محرکه و لوازم و ابزار صیادی است که عمده ترین آنها را صنایع غذایی و دارویی و ماشین سازی تجهیزات تشکیل می دهند.

[۱] -منابع حیاتی دریای خزر، اندیشمند، ۳۳، بهمن ۱۳۸۲، صص ۱۳و ۱۲

[۲] -منابع حیاتی دریای خزر، اندیشمند، ش ۳، بهمن ۱۳۸۲، ص ۱۳٫

۱-مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی ، زنده دل ، حسن و دستیاران ، نشر ایرانگردان ، چ اول ، بهار ۱۳۷۷ ، ش ۶ : استان بوشهر .

[۱] -بختیاری، سعید، اطلس کامل گیتاشناسی، تهران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی ، چ سیزدهم، تابستان،۱۳۷۸- ص ۸۰

[۲] -همان منبع، ص ۸۱

[۳] -همان منبع، ص ۸۰

[۴] -نصیرآبادی، نرسی ، بررسی اثرات آلودگی دریای خزر و خلیج فارس بر روی موجودات دریایی، مجموعه مقالات ششمین همایش کشوری بهداشت محیط، ۳۰ مهر لغایت ۲ آبان ۱۳۸۲

۱ -صادق زاده ، صید بی رویه و کشتیرانی تهدیدات اصلی خزر ، بندر و دریا ، سال هیجدهم ، ش ۱۱۲ و ۱۱۱ ، دی و بهمن ۱۳۸۲ ، ص۸۵ .

[۱]– سعیدپور، بهزاد، مدیر کل حفاظت هرمزگان، سال سوم، ش ۱۴، ۱۳۸۱-۱۳۸۰(؟)،ص۶-۳٫

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .