عنوان :

مقاله نظرات مختلف درباره انسان شناسی

تعداد صفحات : ۵۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در این مقاله درباره خودشناسی و اصطلاحات آن، تفسیر از خود بیگانگی و انواع آن، اهمیت خودشناسی در قرآن کریم،ا رزش و مقام انسان، خد اشناسی در کلام حضرت علی (ع)، نگاهی به سیمای انسان کامل و ویژگیهای او از دیدگاه نهج البلاغه، انسان و دشمن شناسی و ناکثین و شیوه حضرت علی (ع) در برخورد با آنان و … را توضیح می دهد.

انسان موجودی است دوبعدی یعنی فطرت انسانی هم دارای بعد مثبت است و هم دارای بعد منفی . انسان هم می‌تواند سیر صعودی پیدا کند و هم سیر نزولی . در نهاد او هم استعداد و گرایش به خیرها و نیکی ها وجود دارد و هم گرایش به شرها و زشتی‌ها . انسان هم نفس لوامه و سرزنش گر دارد که او را به سوی خیرها و فضیلت‌ها هدایت می‌کند ، و هم نفس اماره دارد که او را به سوی رذایل و زشتی‌ها سوق می‌دهد. نفس انسانی هم دارای نیروی صلاح است و هم دارای نیروی فساد.

لا اقسم بیوم القیامه و لا اقسم بالنفس اللوامه

قسم به روز قیامت و قسم به نفس ملامت گر . (قیامت ۲-۱)

ان النفس لاماره بالسوء الا ما رحم ربی

همانا نفس به کارهای بد امر می‌کند ، مگر آن که پروردگارم رحم کند. (یوسف ۵۳)

انسان در بعد مثبت طبیعت خود گرایش به خدا دارد فطره الله التی فطر الناس علیها (فطرت خدایی که مردم را براساس آن آفرید / روم ۳۰) ، استعداد آن را دارد که سیر به سوی خدا کرده و موجودی متعالی شود ، استعداد آن را دارد تا خود را به مقام نفس مطمئنه برساند.

یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی

ای نفس ملکوتی به سوی پروردگارت بازگرد که هم تو از او خشنود باشی و هم او از تو . داخل در زمره بندگان خاص من شو و وارد بهشت من شو (فجر ۳۰-۲۷)

در بعد منفی نیز طبیعت انسانی بخیل و حریص است. و کان الانسان فتورا (اسراء ۱۰۰) ، ان الانسان خلق هلوعا (معارج ۱۹) ، مجادله گر و عجول است. و کان الانسان اکثر شیء جدلا (کهف ۵۴) کان الانسان عجولا (اسراء ۱۱) همچنین موجودی ناسپاس و کفور است : ان الانسان لربه لکنود (عادیات ۶)

طبیعت منفی انسان به گونه‌ای است که آدمی می‌تواند خود را به اسفل السافلین بکشاند :

ثم رددناه اسفل السافلین الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات

سپس او را به پست ترین منازل بازگردانیدیم ، مگر آنان که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند. (تین ۷-۶)

آیه فوق با صراحت می‌گوید که انسان می‌تواند پست تر از همه موجودات شود، یعنی این امکان برای طبیعت انسانی وجود دارد که از همه موجودات پست تر شود.

بنابراین انسان از دیدگاه قرآن در میان دو بی‌نهایت قرار گرفته است. از یک سوی می‌تواند آن چنان رشد پیدا کند که به اعلی علیین برسد و از سوی دیگر ممکن است آن چنان سقوط کند که به اسفل السافلین برسد.

همچنین در تعلیمات نورانی حضرت امام علی (ع) ضرورت دشمن شناسی و نوع برخورد با آنان نیز مورد تاکید قرار گرفته است زیرا در طول تاریخ بشر و به ویژه در مبارزات پیامبران و اولیای الهی با جبهه‌های کفر و ظلم دشمنان فراوانی وجود داشته‌اند.

روش آن حضرت در شناخت دشمنان و باورهای آنان ، روشن ساختن سیاستهای شیطانی افرادی مانند معاویه و عمرو عاص توجه به روانشناسی ناکثین و شیوه‌های شیطانی سران قاسطین و مارقین و کشش توطئه آنها و سرانجام جنگ‌های متعدد ایشان نمایانگر هدف آن حضرت در جهت استقرار عدل و برانداختن انحراف ، آزادی مستضعفین و در هم کوبیدن شورشیان و منحرفین و اصلاح رفتار آنان می‌باشد.

واژه های کلیدی: نفس، الله، عدو، خودشناسی، انسان، قرآن، نهج البلاغه، از خود بیگانگی، دشمن  شناسی، ناکثین

فهرست مطالب

واژه شناسی    ۵
واژه الله    ۶
واژه عدّو    ۷
خودشناسی و اصطلاحات آن    ۸
تفسیر از خود بیگانگی و انواع آن    ۹
آشنا ساختن انسان با خویشتن    ۱۳
اهمیت خودشناسی در قرآن کریم    ۱۶
با استناد به این آیات در می‌یابیم که :    ۱۷
از منظر آیات قرآن    ۲۰
انسان و خداشناسی    ۲۰
ارزش و مقام انسان    ۲۲
ویژگی‌های انسان کامل     ۲۵
خداشناسی در کلام حضرت علی (ع)    ۳۰
بخش اول     ۳۰
بخش دوم    ۳۲
نگاهی به سیمای انسان کامل و ویژگیهای او از دیدگاه نهج البلاغه    ۳۶
انسان و دشمن شناسی    ۳۹
ناکثین و شیوه حضرت علی (ع) در برخورد با آنان    ۴۰
شیوه علی (ع) در برابر ناکثین    ۴۱
سمبلهای ناکثین     ۴۳
نتیجه گیری     ۴۵
پی نوشت‌ها    ۴۸

واژه شناسی

درباره واژه نفس آمده است.

نفس (بر وزن فلس) در اصل به معنی ذات است. طبرسی ذیل “و ما یخدعون الا انفسهم” بقره : ۹ فرموده : نفس سه معنی دارد یکی بمعنی روح ، دیگری به معنی تاکید مثل “جائنی زید نفسه” سوم بمعنی ذات و اصل همان است.

نفس در قرآن مجید نیز به چند معنی به کار رفته است .

روح مثل “الله یتوفی النفس الا نفس حین موتها” خدا ارواج را در حین موت از ابدان می‌گیرد و روحی را که بدنش نمرده در وقت خواب قبض می‌کند ، آنگاه روحی را که در خواب گرفته نگاه می‌دارد. اگر مرگ را بر صاحب آن نوشته باشند و دیگری را تا وقتی معین به بدن می‌فرستد.

ذات و شخص . مثل “واتقو یوما لا تجزی نفس عن نفس شیئا” بقره : ۴۸ بترسید از روزیکه کسی از کسی کفایت نمیکند.

در آیاتی نظیر “و ما ابری نفسی ان النفس لاماره بالسوء الا ما رحم ربی” یوسف : ۵۳ . “و نفس و ما سواها . فالهمها فجورها و تقویها” شمس: ۷و۸ . میشود منظور تمایلات نفسانی و خواهشهای وجود انسان و غرائز او باشد که با اختیاری که داده شده میتواند آنها را در مسیر حق یا باطل قرار دهد.

قلوب و باطن . در آیاتی نظیر “واذکر ربک فی نفسک تضرعا وخیفه” اعراف : ۲۰۵٫ و تخفی فی نفسک مالله مبدیه احزاب : ۳۷ . مراد از نفس و نفوس در این آیات باید قلوب و باطن انسانها باشد.

نفس به معنی بشر اولی در آیاتی مانند “یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء” سوره نساء : آیه ۹۸ : انعام – ۱۸۹ : اعراف

واژه الله

الله : ] ال لا[ (اخ) خدای سزای پرستش (مهذب الاسماء) (ترجمان علامه تهذیب عادل) . علم است برای ذات واجب الوجود. (متن الفه) نام خداوندی تبارک و تعالی ، اصل این کلمه الاه (= اله) بود. علم است که به معبود حق دلالت دارد. چنانچه جامع معانی همه اسماء الحسنی می‌باشد ، نامی ازنام‌های خدا . لفظ جلاله. ^۱

باید دانست که در این کلمه صفت بخصوص از صفات حق تعالی منظور نیست و آن فقط علم ذات باری تعالی است ، ولی التزاما بجمیع صفات خدا دلالت می‌کند و شاید از این جهت گفته‌اند : الله نام ذات واجب الوجودی که جامع تمام صفات کمال است و این لفظ مبارک مجموعا دو هزار و هفتصد و دو بار در قرآن مجید آمده است و پنج بار “اللهم ” و بقیه “الله” (المعجم المفرس) وجود حق تعالی و توحید قرآن تعریف نکرده است و نشان نداده است. ^۲

واژه عدّو

عدو : دشمن که در قلب به انسان عداوت دارد و در ظاهر مطابق آن رفتار می‌کند “ان الکافرین کانوا لکم عدوا مبینا” نساء : ۱۰۱ .

ان الشیطان للانسان عدو مبین) یوسف : ۵

به قول راغب دشمن ۲ جور است یکی آنکه بشخص عداوت دارد و بقصد دشمنی است مثل : “فان کان من قوم عدو لکم” نساء : ۹۲

دیگری آن که به قصد عداوت نیست بلکه وی حالتی دارد که شخص از آن متاذی می‌شود چنانکه از کار دشمن ، مثل “فانهم عدو لی الا رب العالمین”

بعضی موارد از عداوت دشمنی ظاهر و از بعضا عداوت و کینه قلبی است گرچه عداوت بمعنی تجاوز قلبی است در اقرب موارد گفته : عداوت به معنی خصومت و دوری است بقولی آن اخص از بغضاء است که هر عدو مبغض است و گاهی آنکه دشمن نیست مبغض است.^۳

در آیه “و لا تعاونوا علی الاثم والعدوان” مائده ۲۰ : عدوان چنانچه از راغب نقل شده است و در المنار ذیل آیه فوق گفته عدم رعایت عدالت در رفتار و معامله با دیگران لذا بهتر است آن را ظلم معنی کرد یعنی در گناه ظلم همدیگر را یاری نکنید.

خودشناسی و اصطلاحات آن

اصطلاحاتی که برای شناخت خود باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

۱-حیات : عالی ترین محصولی که کارگاه طبیعت تولید می‌کند ، این پدیده با قطع نظر از ماهیت شگفت انگیزی که دارد ، دارای مختصات عمومی و روشنی است که آن را از سایر اجزاء عالم طبیعت مشخص می‌نماید. مانند احساس ، لذت و الم ، آماده نمودن محیط برای زیست تولید نسل ، مقاومت در مقابل عوامل مزاحم و .. همه جانداران در این پدیده مشترک می‌باشند.

۲-جان : مانند خمیر مایه حیات برای جانداران است ، یا حیات در چهره احساس ملایم و ناملایم جان نامیده می‌شود.

۳-خود : عامل مدیریت حیات است که تنظیم روابط حیات را با محیط طبیعی و با سایر موجودات پیرامون خود بعهده می‌گیرد.

۴-من : از آنهنگام که خود مورد آگاهی قرار می‌گیرد و می‌تواند از “جز خود” تفکیک شود. من و خود باعتبار ابعاد و کیفیات مختلف ، با توصیفات گوناگونی متنوع میگردد ، مانند من اجتماعی ، من برتر ، من طبیعی ، من ایده آل، من مجازی و من حقیقی …

۵-روان : اصطلاحی است برای آن حقیقت واحد درونی که دارای فعالیت‌ها و خواص و نمودهای مخصوص می‌باشد که در علوم گوناگون روانی مورد بحث و تحقیق قرار می‌گیرند.

بنظر می‌رسد که تفاوت چهره من و روان در وضع پویایی روان است که عبارت است از تحرک دائمی و دگرگونی مستمر که در من حکمفرما است. اگر اولین استعمال کنندگان این اصطلاح باین معنای پویایی من توجه داشته و آن را روان اصطلاح کرده‌اند ، توجهی فوق العاده با ارزش داشته‌اند. جلال الدین مولوی در توضیح اندیشه و امعان که بمعنای دقت در تفکر است ، چنین می‌گوید:

چیست امعان ؟ چشمه را کردن روان    چون ز تن وارست گویندش روان

۶-روح : جنبه عالی روان که وابستگی آن را به جهان مافوق طبیعت محسوس نشان می‌دهد ، روح نامیده می‌شود. البته دو اصطلاح روح و روان گاهی بطور مترادف بجای یکدیگر هم بکار برده می‌شوند.

۷-ذات : اصطلاحی است دارای معنای عمومی که در مقابل جهان عینی بکار می‌رود و اغلب مترادف با ماهیت است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .