عنوان :

مقاله نقش روحانیت در انقلاب اسلامی

تعداد صفحات : ۲۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

«روحانیت در مقام مهم اجتماعی که نفوذ در خور توجهی در جامعه‎ ایران از دیرباز داشته است، در فرایند بسیج سیاسی مخالفین شاه، طی سال‎های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ چه نقشی ایفا نموده است؟»

روحانیون از مهم‎ترین گروه‎های ایدئولوژی پرداز برای انقلاب اسلامی بودند.

روحانیون در حد امکان از شیوه‎های مسالمت‎آمیزی مانند اعتصاب، تظاهرات توده‎ای و تحصن برای مبارزه بهره می‎جستند؛ اما برخی از روحانیون از مبارزات مسلحانه حمایت کرده، برخی به طور مستقیم به آن اقدام می‎نمودند.

ـروحانیون نقش تمرکز بخش و اتحاد میان گروه‎های مبارز مختلف را با رهبری واحد امکان پذیر نمودند و یک ائتلاف بزرگ سیاسی از مخالفان را زیر یک پرچم گرد آوردند و خود رهبری آن را به عهده گرفتند.

روحانیت شیعه در طول تاریخ با حکومت­های دینی و عمدتاً ظالم درگیر بوده است؛ اما این درگیری سازماندهی شده نبود و بیشتر، حرکت­های توده­واری بود که چندین عالم دینی آن­ها را هدایت می­کرد. تقریباً تا درگذشت آیت­الله بروجردی این وضع ادامه داشت؛ اما پس از آن گروه جدیدی از روحانیون به رهبری امام خمینی (ره) شکل گرفته، قدم به میدان مبارزه گذاشتند.

در مکتب اراده­گرایی، که خود امام خمینی (ره) هم مؤید آن بودند، به نقش رهبری در وقوع انقلاب تأکید می­گردد. به­هر روی، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ این رهبری را محرز و زمینه­ی نقش تعیین­کننده­ی امام خمینی را در وقوع انقلاب اسلامی فراهم ساخت.کار امام خمینی را می­توان در چهار نکته تشریح کرد: یکی احیای اندیشه­ی دینی، دوم سازماندهی انقلابی روحانیت، سوم گردآوری سایر گروه­ها زیر چتر روحانیت و بالاخره بسیج توده­ها.

واژه های کلیدی: روحانیون، انقلاب، امام خمینی (ره)، اندیشه دینی،

فهرست مطالب

چکیده    ۴
مقدمه    ۵
گفتار اول: احیای اندیشه­ی دینی    ۶
گفتار دوم: سازماندهی انقلابی روحانیت    ۶
گفتار سوم: گردآوری سایر گروه­ها تحت رهبری روحانیت    ۸
گفتار اول: نقش روحانیت در سازماندهی و بسیج توده­ها    ۹
۱ـ از طریق مساجد    ۹
۲ـ از طریق اطلاع­رسانی و آگاه کردن مردم    ۱۰
۳٫ روحانیت و پخش اعلامیه‎ها    ۱۱
۴٫ از طریق مراسم مذهبی و عزاداری    ۱۲
۵٫ روحانیت و فعالیت انقلابی در خارج از کشور    ۱۳
۱٫ نقش عمومی روحانیت در ترویج ایدئولوژی اسلامی    ۱۴
۱٫ ۱٫ امام (ره) ایدئولوگ اصلی انقلاب اسلامی    ۱۴
۲ ـ ۱٫ نقش روحانیون برجسته    ۱۷
الف) شهید مطهری    ۱۷
ب) شهید بهشتی، متفکر و سازمان دهنده انقلاب اسلامی    ۱۸
ج) شهید مفتح عامل وحدت حوزه و دانشگاه    ۲۰
گفتار سوم: روحانیت و شیوه‎های مبارزه    ۲۰
گفتار چهارم: نقش روحانیت در هم بستگی میان نیروهای مخالف    ۲۲
نتیجه گیری    ۲۳
منابع    ۲۴

منابع

 [۱] – صحیفه­ی نور، ج ۱، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰، ص ۱۷٫

[۲] – امام خمینی، ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران امیرکبیر، ۱۳۷۰٫

[۳] – امام خمینی، البیع، جلد ۲، ص ۴۷۱٫

[۴] – امام خمینی، وصیت­نامه­ی سیاسی ـ الهی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۸٫

[۵] – صحیفه­ی نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰، ج اول، ص ۲۵٫

[۶] – روح­الله خمینی، ولایت فقیه، همان، ص ۱۶٫

[۷] – صحیفه­ی نور، جلد ۵، ص ۱۹، (سخنرانی امام خمینی برای روحانیون در ۱۴ / ۱۱ / ۵۷).

[۸] – صحیفه­ی نور، جلد ۵، ص ۱۶۹٫

[۹] – صحیفه­ی نور، جلد ۱، ص ۱۸۸٫

[۱۰] – صحیفه­ی نور، جلد ۲، ص ۱۹۶٫

[۱۱] – فوران، پیشین، ص ۵۶۷٫

 مقدمه

لازم به ذکر این نکته است که آشنایی ایران با مغرب زمین با هجوم اندیشه­های غربی به سرزمین ما همراه بود و در زمان رضاشاه نمادهای تمدن غرب و تغییر روش زندگی مردم به سبک غرب نیز به گونه­ای اقتدارگرایانه آغاز شد. این الگو در ترکیه نیز به کار گرفته شد و گمان می­رفت پس از یکی دو دهه، اعتقاد به دین در ترکیه و ایران از بین برود؛ اما دست کم به دو دلیل در ایران چنین نشد: یکی وجود روحانیت شیعه و دیگری باور قوی مردم همراه فرهنگ دولت­ستیزی ایرانیان که فرامین حکومت­ها را معکوس عمل می­کردند. در عین حال این خطر وجود داشت که به مرور ایام، مردم از شعائر دینی غفلت کنند، اما وجود تقیّه از یک سو و وجود مراکز تشیع در عراق از سوی دیگر، از چنین کاری جلوگیری کرد. در زمان پهلوی دوم هم ترس و احترامی که حکومت نسبت به آیت­الله بروجردی داشت، دست آن­را در سرکوب روحانیت و گسترش اعمال ضد­مذهبی می­بست. پس از رحلت آیت­الله بروجردی، چنین تصور می­شد که مانع از بین رفته است. در چنین وضعیتی قیام ۱۵ خرداد صورت پذیرفت که نتیجه­ی آن عبارت بود از تثبیت رهبری امام خمینی و تبدیل مساجد به کانون­های مقاومت و بالاخره شکاف ترمیم­ناپذیر روحانیت و حکومت.

محور اصلی بحث امام خمینی در احیای اندیشه­ی دینی، در مبارزات سیاسی واقعه­ی عاشورا بود: «امام حسین ـ علیه السلام ـ نیروی چندانی نداشت و قیام کرد… دربار اموی خیلی خوشحال می­شد که سیدالشهدا بنشیند و حرف نزند و آن­ها بر خر مراد سوار باشند».( صحیفه­ی نور، ج ۱، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰، ص ۱۷٫)

گفتار اول: احیای اندیشه­ی دینی

پس از این ارجاع عام، باید به تأثیر کتاب «ولایت فقیه»( امام خمینی، ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران امیرکبیر، ۱۳۷۰٫ ) توجه کرد. در حقیقت این کتاب بر آن­چه محال تلقی می­شد، نقطه­ی پایان گذاشت و با صراحت تشکیل حکومت اسلامی را مطرح کرد. امام خمینی در کتاب «البیع» نیز دلایل ضرورت حکومت اسلامی را بیان داشته، می­فرماید:

«لزوم حکومت برای گسترش عدالت، تعلیم و تربیت، حفظ نظم، رفع ظلم… از واضح­ترین احکام عقول است».( امام خمینی، البیع، جلد ۲، ص ۴۷۱٫ )

اما آن­چه شاید از همه­ی این نکات مهم­تر باشد، نطق­های آتشین امام خمینی و ترویج این اندیشه بود که اسلام تنها راه رهایی مردم مستضعف و مسلمان از چنگال استعمار و استکبار است. این نکته، در احیای اندیشه­ی اسلام سیاسی، در عصری مؤثر افتاد که مبارزه­ی چپ­گرایانه با امپریالیسم و استعمار تنها راه رهایی به شمار رفته و بر جریان­­های فکری و روشنفکری مسلط شده بود؛ اما این راه در جنگ­های چریکی و آموزه­های مارکسیستی خلاصه می­شد. زیرا راه دومی که در عرصه­ی گیتی­گرایی (سکولاریسمی) مطرح شده بود، یعنی تکیه بر ناسیونالیسم، پیش از این در جریان ملی شدن نفت در ایران یا ملی شدن کانال سوئز در مصر شکست خورده بود. اهمیت طرح اسلام سیاسی، نقش مذهب در بسیج توده­های مردم بود وگرنه مبارزات در حصار ذهنیت روشنفکری و ایدئولوژی­های گیتی­گرا (سکولار) محبوس و عقیم می­ماند. در این ایام دانشمندان دیگری هم وجود داشتند که پاره ای خلأهای نظری را پر می­کردند. اما هیچ یک از آن­­ها به لحاظ استقامت و حتی درایت سیاسی به پایه­ی امام خمینی نمی­رسیدند. به­ویژه آن­که ایشان اسلام را به گونه­ای مطرح می­کردند که مسلمانان را از هر ایدئولوژی دیگر مستغنی می­گرداند: «اسلام مکتبی است که برخلاف مکتب­های غیرتوحیدی، در تمام شوون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی نقش دارد فروگذار ننموده است».( امام خمینی، وصیت­نامه­ی سیاسی ـ الهی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱، ص ۸٫ )

گفتار دوم: سازماندهی انقلابی روحانیت

روحانیت شیعه در طول تاریخ با حکومت­های دینی و عمدتاً ظالم درگیر بوده است؛ اما این درگیری سازماندهی شده نبود و بیشتر، حرکت­های توده­واری بود که چندین عالم دینی آن­ها را هدایت می­کرد. تقریباً تا درگذشت آیت­الله بروجردی این وضع ادامه داشت؛ اما پس از آن گروه جدیدی از روحانیون به رهبری امام خمینی (ره) شکل گرفته، قدم به میدان مبارزه گذاشتند.

امام (ره) طی بیانیه­ای سیاسی در سال ۱۳۲۳، روحانیون را به قیام دعوت کرده، می­نویسد:

«… هان ای روحانیین اسلامی! ای علمای ربانی! ای دانشمندان دین­دار! ای گویندگان آیین دوست! ای دین­داران خداخواه! (…) امروز روزی است که نسیم روحانی الهی وزیدن گرفته و برای قیام اصلاحی بهترین روز است (…)».(صحیفه­ی نور، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰، ج اول، ص ۲۵٫)

امام پس از احراز مقام مرجعیت، در اوایل دهه­ی ۴۰ خورشیدی، امکان بیشتری برای مداخله در امور سیاسی پیدا کرده، شبکه­ی گسترده­ای از شاگردان خود را با مسایل سیاسی و مبارزاتی آشنا نمود، ایشان در فرازهای مختلف از رابطه­ی روحانیت و سیاست یاد نموده است که الگوی عمل بسیاری از پیروان ایشان گردید و روحانیت را به­طور گسترده با مسایل سیاسی درگیر نمود. در این­جا به نمونه­هایی از بیانات امام (ره) در این باره اشاره می­کنیم:

«این را که «دیانت باید از سیاست جدا باشد و علمای اسلام در امور اجتماعی و سیاسی دخالت نکنند» استعمارگران گفته و شایع کرده­اند. این را بی­دین­ها می­گویند. مگر زمان پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سیاست از دیانت جدا بود؟…»( روح­الله خمینی، ولایت فقیه، همان، ص ۱۶٫ )

«مسأله­ی جدا بودن دین از سیاست، مسأله­ای که با کمال تزویر و خدعه طرح کردند حتی ما را هم مشتبه کردند، حتی کلمه­ی آخوند سیاسی یک کلمه­ی فحش است در محیط ما…»

( صحیفه­ی نور، جلد ۵، ص ۱۹، (سخنرانی امام خمینی برای روحانیون در ۱۴ / ۱۱ / ۵۷). )

«لکن در عین حالی که فقیه هستید جناح سیاست را رها نکنید، تفکر کنید در امور، وارد بشوید در امور، دخالت کنید در امور «من فقیهم و دیگر کاری ندارم به چیزی» نمی­شود این…»( صحیفه­ی نور، جلد ۵، ص ۱۶۹٫)

«علمای اسلام وظیفه دارند از احکام مسلّمه دفاع کنند، از استقلال ممالک اسلامی پشتیبانی نمایند. از ستمکاری­ها و ظلم­ها اظهار تنفر کنند، از پیمان با دشمنان اسلام… اظهار انزجار کنند». (صحیفه­ی نور، جلد ۱، ص ۱۸۸٫  )

«شما ای علمای بزرگ اسلام و سیاسیون بزرگ که از فشار شاه هراسی به دل راه نمی­دهید، نشانه­ی اتحاد و قوت روحیه­ی ملت هستید و در این موقع حساس نه تنها باید استقامت کنید بلکه روحیه­ی عالی مقاومت جامعه را هرچه بیشتر تقویت کنید».

( صحیفه­ی نور، جلد ۲، ص ۱۹۶٫)

این­گونه سخنان امام تفکر تازه­ای در میان روحانیون به­وجود آورد به­طوری­که علی­رغم هزینه­ی سنگین مخالفت با نظام سیاسی به­طور وسیع درگیر انقلاب گردید.

گرچه اثبات حضور روحانیت در صحنه‎ی ­مخالفت با رژیم پهلوی جای تردیدی ندارد؛ دو شاخص مهم تعداد شهدای روحانیت و تعداد روحانیون ممنوع­المنبر، دلایل معتبری برای حضور فعال روحانیت در صحنه­ی بسیج انقلابی است.

و می­توان نتیجه گرفت که روحانیت از اوایل دهه­ی چهل شمسی، به­طور جدی وارد معادلات سیاسی، اجتماعی شده، عملاً در کشمکش­های سیاسی مخالفین و موافقین نظام سیاسی نقش فعالانه­­ای ایفا نمود و در این راه رنج­های زیادی از جمله زندان، شکنجه و حتی شهادت را تحمل نموده است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .