عنوان :

مقاله  نقش هنر و ادبیات در آموزش دینی و قرآن

تعداد صفحات : ۲۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

امروزه بهره گیری از ابزارهای خلاق و جذاب در کیفیت بخشی به آموزش دینی و قران در مقاطع مختلف تحصیلی ما ضروری به نظر می رسد و قطعاً مربیان و معلمان با تجربه و آگاه و علاقمند با بهره گیری از ابزارها و شیوه های خلاق و نو و متناسب با نیاز و رغبت فرا گیران خود می توانند در دستیابی به اهداف آموزش دینی در دوره های مختلف به فراگیران موفق عمل نمایند و تعدادی از شیوه های هنری از جمله قصه گویی، نمایش های عروسکی، بازیهای نمایشی و پانتو میم و شعر خوانی و… که می تواند بصورت کاربردی در آموزش دینی و قران مورد استفاده قرار  گیرد.

اگر بخواهیم در امر آموزش دینی و قران منطبق بر هدفهای کلی و آرمانی نظام آموزشی مان موفق باشیم باید با تکیه بر دستاوردهای نوین علمی در زمینه های مختلف و با توجه به خصوصیات و ویژگیهای جسمی ، روحی و روانی و اخلاقی فراگیران در دوره های مختلف سعی نمائیم مفاهیم دینی و ارزشهای و احد انسانی را در قالبی جذاب ، زیبا ، پویا ، فراگیر و با بهره گیری از زبان هنری و ادبی و مشارکت فعال و متعامل فراگیران در فرایند آموزش به آنان ارائه نمائیم و در امر تدریس دروس دینی و قران از شیوه های نوین تدریس خصوصاً شیوه های مشارکتی که می تواند اثر و نقش ادبیات و هنر را در آموزش دینی و قران صد چندان نماید بهره لازم را ببریم .

واژه های کلیدی: آموزش دینی، نقش هنر، نمایش خلاق

فهرست مطالب

۱-چکیده      الف
۲-مقدمه     ۲-۱
۳-خلاء بهره گیری از ادبیات و هنر       ۵-۳
در آموزش دینی  و قرآن در نظام آموزشی فعلی
۴-چرا؟ ادبیات و هنر      ۷-۵
۵-راههای بهره گیری از ادبیات          ۱۶-۸
و هنر در آموزش دینی و قرآن
۶-جمع بندی                ۱۷
۷-فهرست منابع و مآخد                  ۱۸

منابع و ماخذ :

کتاب مجموعه مقالات سمپوزیوم جایگاه تربیت در آموزش و پرورش ، انتشارات تربیت تهران         ۱۳۷۱

زندی بهمن ، روش تدریس فارسی در دوره ابتدایی ، انتشارات صحت ، تهران    ۱۳۷۸

بهرامپور ابوالحسن ، نقدی برناکار آمدی آموزش و پرورش در ایران ، انتشارات زرد ، تهران ۱۳۸۲

احدیان ، محمد ، مقدمات تکنولوژی آموزشی ، انتشارات بشری ، تهران      ۱۳۶۸

راتنیگ جی ، مقاله های با عنوان رشد و تکامل عقلی کودکان ، ترجمه حسن پاشا شریفی

سید محمد حسینی دقیق ( مقاله ای با عنوان شیوه های گوناگون شعر خوانی ) کتاب زبان آموزی ، انتشارات نشر تمرین …

-مجتبی صبوری ( مقاله ای با عنوان دین فرایندی فراگیر ، از ژرفا و آرام )

– حمید احمد زرهانی ( مقاله ای با عنوان بررسی جایگاه تربیت در نظام آموزش و پرورش ایران )

-مصطفی رحمان دوست ( مقایسه ای تحلیلی بر وضعیت تربیت بدنی معاصر ایران )

– مرتضی حاجی بابایی ( مقایسه ای با عنوان جایگاه هنر در نظام آموزش و پرورش دوره ابتدایی )

–   محمد مهدی هراتی ( مقاله ای با عنوان  جایگاه فراموش شده هنر در دوره ابتدایی )

مقدمه

اگر تاریخ را ورق بزنیم و جوامع مختلف را مورد کنکاش قرار دهیم ، نهادهای متعددی را در آن جوامع خواهیم یافت که کارشان آموزش دین بوده است و ما نتیجه می گیریم که « دین » همزاد انسان و یک نیاز قطعی و واقعی برای او بشمار می آید و انتقال آن به نسل های آینده در زمره انتقال میرا ث فرهنگی جوامع است لذا در پی آن آموزش دین نیز یک مسأ له ویژه می شود ، زیرا این مسأله یک گرایش عمومی برای اولیاء است که دین خود را مثل هر میراث دیگر به فرزندان خویش انتقال دهند ، ماده ۲۶ اعلامیه حقوق بشر این اولویت را در انتخاب نوع تربیت ، برای اولیاء به رسمیت می شناسد و علاوه بر آن معلمان بیشماری هستند که آموزش دین را بعنوان رسالتی اصلاح طلبانه دنبال می کنند بعلاوه بر آنکه کنجکاوی در باره دین و گرایش به آن یک رغبت قطعی و فطری در کودکان شناخته شده است که این علاقه و رغبت عموماً در سالهای پایانی دبستان بروز و شدت بیشتری پیدا می کند با این وجود آموزش درس دینی و قرآن  در نظام آموزشی ما یک مسأله بسیار مهم و شایسته التفاف است که لاجرم باید به آن پرداخته شود و برای پرداختن به آن لازم است به سؤالاتی از قبیل ذیل پاسخ دهیم که درمعارف اسلامی کودک با چه ویژگیهایی توصیف شده ؟ کودکان مفاهیم دینی را چگونه می فهمند ‍؟ تربیت دینی مناسب فراگیران در سنین مختلف بایستی دارای چه خصوصیاتی باشد؟ کدام مفاهیم و احکام دینی برای آموزش به دانش آموزان دبستانی یا راهنمایی و یا …. مناسب است ؟ و آیا برنامه مه های فعلی تعلیم و تربیت دینی توانسته است آنطور که بایسته و شایسته است موفق باشد ؟ قطعاً برخورداری ازیک نظام تربیتی مطلوب در این مقطع نیازمند پاسخگویی به هر یک از سؤالات مذکور می باشد .

و از طرفی دیگر توجه به ویژگیهای روحی ، روانی و رفتاری فراگیران در مقاطع مختلف بمنظور پاسخ گویی به سؤالات فوق و پی ریزی یک آموزش موفق در تربیت دینی امری اجتناب ناپذیر است چراکه فراگیران با ورود به دوره ابتدایی مواجه با یک تحول اساسی می شوند ، از نظر ظرفیت و توانائیها ی ذهنی ، برای کسب بسیاری از مسایل آموزشی و تربیتی که قبل از ارتباط مستقیم با مدرسه پیدا نکرده بودن آمادگی پیدا می کنند و تحولات عظیمی در ذهن آنها نسبت به مسائل اجتماعی ایجاد می شود با ورود فراگیران به این دوره ( ابتدایی ) علائق شدید بچه ها به وارد شدن به زندگی اجتماعی و دور شدن از محیط زندگی محدود دوره کودکی و همین طور آمادگی بیشتر بر ای سازگاری با محیظ و قبول قواعد و مقررات اجتماعی ، آنان را وارد مرحله جدیدی از زندگی می کند که همه حاکی از فرآیند تحولی است که عمدتاً به دلیل ورود فراگیران به دوره ابتدایی و دوره های دیگر و پاگذاشتن به محیط مدرسه و آموزش و پرورش رسمی ایجاد می گردد و از طرفی دیگر دوره ابتئدایی و سایر دوره های تحصیلی هر کدام متناسب با ویژگیها ی سنی  ، ذهنی ، و رفتاری و اخلاقی و اجتماعی و ‍‍‍‍‍‍…. فراگیران دوره شکوفایی بسیاری از استعدادهای دانش آموزان است شامل استعدادهای هنری ، علمی ، ادبی و … و بسیاری از خلاقیتها که در این دوره ها شکل می گیرد خصوصاً دوره ابتدایی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هدف بنده هم از ارائه مقاله اهمیتی است که شکوفایی این استعدادها و بهره گیری صحیح و مطلوب از آن می تواند در امر آموزش دینی و قرآ ن درنظام آموزشی ما داشته باشد انشاء الله که بتوانم حق مطلب را ادا  نمایم .

راههای بهره گیری از ادبیات و هنر در آموزش دینی و قرآن

آموزش دین فرایندی فراگیر از ژرفا و آرام است که این سه ویژگی گاهاً مورد غفلت واقع شده ، اساساً دین مفهومی فرا گیر دارد و شاید به دلایلی دین را کنار سیاست ، اقتصاد ، فرهنگ و غیره قرار دهند ، لکن دین از نظر خود دین و دین باوران چیزی در کنار بقیه چیزها نیست بلکه بالاتر از آن ، نوعی تلقی از همه چیز است پس همه شاخه های زندگی را در بر می گیرد

در قران کریم می خوانیم :

” قل ان صلواتی و نسکی و محیا ومعاتی لله رب العالمین “

همچنان که زندگی ، از ابتدای تولد تا مرگ را در بر می گیرد .

به این ترتیب دین یک بار گرانی که برزندگی کودک تحمیل می شود و او را در طی این راه یکه می زند نیست که در چنین صورتی  دین یقیناً مزاحم زندگی اوست . در حالی که دین یک نوع زندگی کردن است یعنی راهی برای زندگی و یک نوع تلقی از زندگی است لذا دین در زندگی بچه ها مثل حلول یک روح پاک در جسم باید در بازی ، کار همه دروس و همه چیز کودک دمیده شود .

دین ، جایی خاص فرضاً مانند ساعت سوم روز شنبه در برنامه هفتگی ندارد  دین بیش از تاکید بر ساعتی خاص ،‌ باید در برنامه ها حضور داشته باشد بلکه بیش از آن دین در فضای جامعه و زندگی و اندیشه و احساس باید تجلی کند .قطعاً فراگیری دین چشم انداز فراخی در یافتن مدخلی برای آموزش دین پیش چشم ، قرار می دهد این مدخل هیچ مانعی تدارد که بازی کودکان باشد . آن هم نه بصورت تحمیل مثلاً در ورزش باستانی و خودی ما در زورخانه ورزش پهلوانی ، فرهنگ دین نفوذ اساسی دارد .

حتی در مذاهب دیگر نیز بهره گیری از هنر و ادبیات نیز مدخلی است برای آموزش و ایجاد علاقمندی به دین بگونه ای که آقای ” عادل توفیق عطاری ” در کتاب ” القربیه الیهودیه فی فلسطین المتحله والدیا سپورا ” نوشته

[۱]” قهرما نان توراتی مثل قصه حضرت داود ، طالوت و جالوت ، مدخلی برای آموزش دین است یا جشن زیبای بابا نوئل دوست داشتنی ، یک مدخل برای ایجاد علاقمندی به دین است همچنان که سرودهای کودکانه ، این نقش را در مسیحیت بازی می کند .”

پس با مقدمه ای که ذکر کردم امروزه بهره گیری از ابزارهای خلاق و جذاب در کیفیت بخشی به آموزش دینی و قران در مقاطع مختلف تحصیلی ما ضروری به نظر می رسد و قطعاً مریبان و معلمان با تجربه و آگاه و علاقمند با بهره گیری از ابزارها و شیوه های خلاق و نو و متناسب با نیاز و رغبت فرا گیران خود می توانند در دستیابی به اهداف آموزش دینی در دوره های مختلف به فراگیران موفق عمل نمایند .

در این قسمت و در ادامه تعدادی از شیوه های هنری که می تواند بصورت کاربردی در آموزش دینی و قران مورد استفاده قرار  گیرد را ارائه می نمایم البته لازم بذکر است که بنده مرز بندی بین بهره گیری از آموزش زبان هنری و ادبی در درس دینی و قران ایجاد نمی نمائیم چرا که معتقدم  که بهره گیر ی از ادبیات و هنر همه به نوعی  نشان دهنده هنر و خلاقیت و ابتکار معلم و فراگیران است .

 در این راستا فعالیتهای خلاقی نظیر

قصه گویی                       story telling

بازیهای نمایشی             symbolic playe

نمایش خلاق              creative damatic

نمایش عروسکی        puppeteatre

ایفای نقش                  دکمه – پرده خوانی – پانتومیم

   تئاتر – خط و خوشنویسی – نقاشی و بازی

   و ………..

  شیوه های کار بردی هستند که هر کدام از آنها نیز خود دارای   گستردی  وسیعی می باشند که به مدد خلاقیت و ابتکار معلمین و  دانش آموزان می تواند مورد استفاده قرار گیرد

شاید بتوان ابزارهای یاد شده را بعنوان اصلی ترین واسطه های ایجاد ارتباط بین معلم و متعلم در کلاس درس قلمداد کرد چرا که این ابزارها در قالب ” ادبیات ” و ” هنر ” گنجانده می شوند و بدلیل رغبت و تمایل عاطفی و روحی روانی  فراگیران به آنها قابلیت ایجاد ارتباط و اثر بخشی گسترده دارند .

قصه و قصه گویی

     یکی از فعالیتهای خلاق و جذاب برای بچه ها در گروههای  سنی مختلف و در دوره های مختلف تحصیلی است که به عنوان ابزارهای موثر و ارزان قیمت و در قالبهای مختلف می تواند در خدمت اموزش دینی و قران قرار گیرد که این قالبها عبارتند از :

قصه گویی ساده

قصه گویی همرا با تقلید صدا و حرکات