عنوان :

پایان نامه شخصیت پردازی در منظومه ی لیلی و مجنون نظامی

تعداد صفحات : ۱۰۲

نوع فایل :  ورد و قابل ویرایش

چکیده:

این پایان نامه به بحث و بررسی شخصیت پردازی در منظومه ی لیلی و مجنون نظامی اختصاص دارد و شامل سه فصل است، فصل اول مربوط به کلیات است که شامل هدف، پیشینه و روش تحقیق می باشد فصل دوم مربوط به شیوه های شخصیت پردازی، انواع شخصیت در لیلی و مجنون و همچنین دیگر عناصر داستانی مرتبط با شخصیت نیز می باشد.

عامل شخصیت محوری است که تمامیت قصه بر مدار آن می چرخد. کلیه عوامل دیگر عینیت، کمال، عنا و مفهوم و حتی علت وجودی خود را از عامل شخصیت کسب می کنند. خلق عینی و تصویری اشخاص تخیلی در نمایشنامه، فیلم نامه، شعر روایتی، قصه، رمان و داستان کوتاه، شخصیت پردازی نامیده می شود. در ادبیات، اشخاص داستانی با شخصیت پردازی به عنوان اشخاص واقعی پیش چشم خواننده تجسم می یابند.

فصل سوم هم مرتبط به نتیجه گیری از کلیه مباحث ذکر شده است. از جمله عوامل موفقیت نظامی در داستان سرایی و این منظومه آگاهی او از کیفیات روحی و روانی شخصیت های داستانی اوست. که به واسطه آن توانسته تیپهای مختلفی را بیافریند. نظامی به طور گذرا از شخصیت های داستانیش نمی گذرد او در عمق وجود آنها جستجو می کند. او در این منظومه به بهترین وجه توانسته است دختر دلسوخته و در بند و حصار نظام قبیله ای پدر سالار عرب را در لیلی ترسیم کند. در لیلی ومجنون نیز نظامی از شیوه ی صریح شخصیت ها بهره برده است. بدین صورت که داستان با روایت دانای کل آغاز می شود. پدر قیس که از بزرگان قبیله ی بنی عامرست معرفی می گردد و بلافاصله قیس پا به صحنه می گذارد و دوره های خردسالی و نوجوانی او تشریح می شود، پس از رفتن مجنون به مکتب خانه لیلی وارد داستان می شود و ویژگی هایش از سوی راوی داستان مطرح می شود.

واژه های کلیدی: شخصیت پردازی ، منظومه ی لیلی و مجنون، نظامی، گفتگو،

فهرست مطالب

چکیده:    ۱
مقدمه:    ۲
ادب غنایی:    ۲
شعر غنایی:    ۲
منظومه های غنایی:    ۳
زندگی نامه ی نظامی    ۳
شخصیت و اندیشه نظامی    ۳
اهمیت نظامی در ادبیات داستانی    ۴
آثار نظامی    ۵
مرجع اصلی داستان لیلی و مجنون:    ۶
ارزش لیلی و مجنون:    ۶
فصل اول    ۸
کلیات    ۸
۱-۱- هدف تحقیق    ۹
۱-۲- پیشینه ی تحقیق    ۱۰
۱-۳- روش تحقیق    ۱۱
فصل دوم    ۱۲
بررسی شخصیت و شخصیت پردازی در منظومه ی لیلی و مجنون نظامی    ۱۲
۲-۱- درآمد: تعریف شخصیت:    ۱۳
۲-۱-۱- اهمیت و ویژگیهای شخصیت    ۱۶
۲-۱-۲- منشأ شخصیت    ۱۸
۲-۱-۳- تعریف شخصیت پردازی    ۲۱
۲-۲- خلاصه ی داستان لیلی و مجنون    ۲۵
۲-۳- شخصیت پردازی در لیلی و مجنون    ۲۹
۲-۳-۱- شیوه های شخصیت پردازی    ۲۹
۲-۳-۱-۲- گفتگو    ۳۹
گفتگوی مجنون با پدر    ۴۱
جواب دادن مجنون پدر را    ۴۲
گفتگوی نوفل با مجنون    ۴۳
گفتگوی نوفل با پدر لیلی:    ۴۴
گفتگوی لیلی با مجنون    ۴۵
گفتگوی پدر لیلی با یکی از شخصیتهای فرعی داستان:    ۴۷
۲-۳-۱-۲-۱ گفتگوی درونی (مونولوگ)    ۴۷
شکایت کردن مجنون با خیال لیلی    ۴۸
سخن گفتن مجنون با زاغ    ۴۹
رفتن لیلی به تماشای بوستان    ۵۰
آگاهی مجنون از مرگ پدر    ۵۱
۲-۳-۱-۳- عمل    ۵۱
ریا کاری لیلی    ۵۳
سخاوت وبخشندگی پدر مجنون    ۵۴
مهربانی و دلسوزی پدر مجنون    ۵۵
شجاعت و جنگاوری نوفل    ۵۵
۲-۳-۱-۴- نام    ۵۵
۲-۳-۱-۵- رمز (نماد)    ۶۰
۲-۴- انواع شخصیت در لیلی و مجنون نظامی    ۶۲
۲-۴-۱- شخصیت اصلی یا مرکزی:    ۶۲
۲-۴-۲- شخصیت فرعی:    ۶۴
۲-۴-۱۲-۱- تیپ عاشق دلسوخته    ۷۹
۲-۴-۱۲-۲- تیپ زنان محدود و در بند    ۸۰
۲-۴-۱۲-۳- تیپ یاوه گویان و بدخواهان    ۸۰
۲-۴-۱۲-۴- تیپ شخصیت دیوانه و در زنجیر    ۸۱
فصل سوم    ۹۳
نتیجه گیری    ۹۳
فهرست منابع:    ۹۶

فهرست منابع:

۱- آلوت، میریام، (۱۳۶۸)، رمان به روایت رمان نویسان، ترجمه ی علی محمد حق شناس، چاپ اول، تهران: نشر مرکز

۲- اخوت، احمد، (۱۳۷۱)، دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: نشر فردا

۳- براهنی، رضا، (۱۳۶۸)، قصه نویسی، چاپ چهارم، تهران: نشر البرز

۴- بیکام، جک ام، (۱۳۸۳)، خطاهای رایج نویسندگان و راههای اجتناب از آنها، ترجمه ی فرنوش جزینی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیر کبیر

۵- پولتی، ژرژ، (۱۳۸۳)، هنر خلق شخصیت، ترجمه دکتر آذین حسین زاده، چاپ اول، تهران: نشر قطره

۶- پور نامداریان، تقی، (۱۳۸۳)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی

۷- ثروت، منصور، (۱۳۷۰)، گنجینه ی حکمت در آثار نظامی، چاپ اول، تهران، انتشارات امیر کبیر

۸- ………… (۱۳۷۲)، مجموعه ی مقالات کنگره بین المللی نهمین سده ی تولد حکیم نظامی گنجوی، جلد دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تبریز

۹- ثروتیان، بهروز، (۱۳۸۲)، نظامی گنجه ای، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشهای فرهنگی

۱۰- حمیدیان، سعید، (۱۳۷۳)، آرمانشهر زیبایی، چاپ اول، تهران: نشر قطره

۱۱- دهخدا، علی اکبر، (۱۳۴۶)، لغت نامه ی دهخدا، تهران، شرکت چاپ ۱۲۸

۱۲- داد، سیما، (۱۳۸۳)، فرهنگ اصلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران: نشر مروارید

۱۳- دقیقیان، شیرین دخت، (۱۳۷۱)، منشا شخصیت در ادبیات داستانی، چاپ اول، تهران، انتشارات نویسنده

۱۴- زرین کوب، عبدالحسین، (۱۳۸۳)، پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، چاپ ششم، تهران: نشر سخن

۱۵- ستاری، جلال، (۱۳۸۵)، حالات عشق مجنون، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس

۱۶- سلیمانی، محسن، (۱۳۶۵)، تاملی دیگر در باب داستان، چاپ دوم، تهران: انتشارات حوزه ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی

۱۷- سیگر، لیندا، (۱۳۸۰)، خلق شخصیت های ماندگار، ترجمه ی عباس اکبری، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش

۱۸- سعیدی سیرجانی، علی اکبر، (۱۳۸۸)، سیمای دو زن، چاپ دوازدهم، تهران: نشر پیکان

۱۹- شمیسا، سیروس، (۱۳۸۱)، انواع ادبی، چاپ نهم، تهران: انتشارات فردوس

۲۰- شوالیه، ژان، (۱۳۷۳)، فرهنگ نمادها، ترجمه ی سودابه، فضایلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات جیحون

مقدمه:

ای نام تو بهترین سرآغاز                     بی نام تو نامه کی کنم باز

ای یاد تو مونس روانم                         جز نام تو نیست بر زبانم

                                                    (نظامی، ۱۳۸۵، ص۳)

ادب غنایی:

« ادب غنایی در اصل اشعاری است که احساسات و عواطف شخصی را مطرح می کند. این گونه اشعار که کوتاه بود، در یونان باستان با همراهی بربط خوانده می شد و از این رو در زبانهای فرنگی به اشعار غنایی لیریک layric می گویند. لیریک در عصرها شاید به تبع عربها که به شعر عاشقانه و عاطفی «الشعر الغنائی» می گویند به غنایی ترجمه کرده اند و به رومغی اشعار عاشقانه و بزمی به کار می برند. به هر حال معادل قدیم آن غزل است. باید توجه داشت که مراد از اشعار لیریک در ادبیات اروپایی، شعری است کوتاه و غیر روایی که گوینده در آن فقط احساسات خود را بیان می کند. اگر شعر بلند و روایی باشد مثل خسرو و شیرین، لیلی و مجنون به آن شعر غنایی داستانی یا نمایشی می گویند.» (شمیسا، ۱۳۷۸، صص: ۱۳۴ و۱۳۳)

شعر غنایی:

شعر غنایی بیان تمایل، نقطه نظرها و نیازهایی است که در عالم احساس و عاطفه ی شاعر در رابطه با مسایل زندگی اعم از فردی یا اجتماعی شکل می گیرید. (عبادیان، ۱۳۷۹ ص: ۱۳۳)

 منظومه های غنایی:

«یک سلسله داستانهایی که شرح عشقها و پای بستی هاست و گاهی به ناکامی پایان می پذیرد و زمانی به خوشی و شادکامی خاتمه پیدا می کند. در گنجینه ی ادبیات منظوم ایران بخش بزرگی را به خویش اختصاص داده است در این منظومه ها دلبستگی ها پر هیجان تر و افروخته تر است. این منظومه ها بسیار مفصل و پر از شرح جزئیات و قیافه و قد و بالای دلبران و وصف مناظر طبیعی است.» (صورتگر، ۱۳۴۸، صص: ۸ و۷)

زندگی نامه ی نظامی

نظامی گنجه ای شاعر فارسی گوی آذربایجان در قرن ششم هجری می زیسته است نام و نسب او را «الیاس بن یوسف بن زکی بن موید» ضبط کرده اند. تقی الدین اوحدی در «خلاصه الاشعار و زبده الافکار» نام و نسبش را احمد بن یوسف بن موید و کنیه اش را «ابو محمد» و لقبش را نظام الدین آورده است.» (ثروت، ۱۳۷۰، ص: ۳۲) نظامی در حدود سال ۵۳۵ به دنیا آمد و در سن ۸۳ سالگی و در سال ۶۰۸ چشم از جهان فرو بست (ثروتیان، ۱۳۸۲، ص: ۱۴)

ما در نظامی به تصریح او «رئیسه» نام و از نژاد کرد بوده است. ظاهراً پدر و مادر نظامی در زمان کودکی او از این جهان رخت بر بسته اند. او با این که سه همسر برگزیده است ظاهراً بیش از یک فرزند پسر به نام محمد نداشته است. اقامتگاه دایمی نظامی شهر گنجه بوده است و در تمام عمر جز یک سفر کوتاه به هیچ جا مسافرت نکرده است. (ثروت، ۱۳۷۰، صص ۳۶-۳۲)

شخصیت و اندیشه نظامی

نظامی از خانواده ای دارا و آسوده بود و از بررسی آثار و اندیشه های او معلوم می شود که دوران نوجوانی را به آموختن قرآن و علوم دینی سپری کرده است و بر اساس همین عقیده است که مثنوی های نظامی همه با توحید و مناجات باری تعالی آغاز می شود (ثروتیان، ۱۳۸۲، ص:۳۱) می توان نظامی را از نظر ویژگی های اخلاقی شاعری پرکار، صبور، باعفت، گوشه گیر، قانع، با نزاکت، با گذشت، مثبت، علاقه مند به شهر و دیار و خانه و خانواده، گریز از جنجال و زندگی اشرافی دانست (ثروت، ۱۳۷۰، ص: ۴۷) او شاعری است که به ارزش کار خود واقف است و شاعر واقعی را در ردیف سایه پیامبر و در مرتبه پس از انبیاء می گذارد. (همان، ص: ۳۹) روحیات شاعر در نحوه ی شکل گیری اشخاص داستانش خیلی اهمیت دارد، چنان که نظامی اشعری مذهب و جبری مزاج اگر اشخاص منفعلی چون فرهاد و مجنون را که خود را یکسره بسته زنجیر و تقدیر می دانند نپرورد مایه ی شگفتی است (حمیدیان، ۱۳۷۳، ص:۱۹۴)

اهمیت نظامی در ادبیات داستانی

بی گمان حکیم نظامی گنجوی را با نزدیک به چهل هزار بیت شعر و حدود بیش از بیست هزار بیت شعر داستانی مهم ارزشمندی از داستان پردازی منظوم را به خود اختصاص داده است. باید گفت نظامی شاعر داستان پردازی است که در میان اشعارش نکات عرفانی، حکمی، اخلاقی، فلسفی، سیاسی، اجتماعی و به ویژه فولکور دیده می شود. (ثروت، ۱۳۷۲، صص: ۳۳۰-۳۲۹) امتیاز بزرگ نظامی در داستان سرایی اوست. گر چه پیش از وی این امر سابقه داشته است. ولی نظامی داستان غنایی را به چنان قله ی رفیعی رساند که پس از او هیچ کس نتوانست بر آن صعود کند (ثروت، ۱۳۷۰، ص: ۴۸)

نظامی در انتخاب و کلمات مناسب و تصویر جزئیات و نیروی تخیل و دقت در وصف و ریزه کاری در توصیف طبیعت و اشخاص و احوال در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته است. هرمان انه نیز لطافت بیان، همچنین عظمت و مهارت نظامی را در وصف طبیعت، استاد سخن پردازی دانسته و وی را استاد رمانتیک لقب داده است.» (ثروت، ۱۳۷۰، صص: ۴۸ و ۴۷)

آثار نظامی

۱- مخزن الاسرار: که شامل ۲۲۶۰ بیت است، اثری است عرف جنبه ی عرفانی و اخلاقی شخصین نظامی. (همان، ص:۵۲)

۲- خسرو و شیرین: که شامل ۶۵۰۰ بیت است. این مثنوی از نظر موضوع در ردیف مثنوی های غنایی قرار دارد و داستان عشق بازی های خسرو پرویز پادشاه ساسانی با شاهزاده ی ارمنی را بیان می کند. (همان، ص: ۵۲)

۳- لیلی و مجنون: «که شامل ۴۷۲۰ بیت به سال ۵۴۸ ه.ق در مدت چهار ماه سروده شده است. داستان عشق نافرجام قیس بن ملوح از قبیله ی بنی عامر و لیلی بنت سعد از همان قبیله می باشد. اصل داستان عربی است و ظاهراً نظامی به مناسبت مضیقه هایی که در پرورش آن می دیده است چندان علاقه مند به تصنیف آن نبوده است.» (همان، صص: ۵۴ و ۵۳)

 «در واقع ابوالمظفر اخستان ابن منوچهر، پادشاه شروان در نامه یی که به شاعر قصه پرداز گنجه نوشت و از وی خواست تا قصه ی لیلی و مجنون را به نظم آرد. هنگام دریافت این دعوت همه چیز برای شاعر رنگ و بوی درد و فراق داشت و همین نکته او را در اشتغال به یک قصه ی پر درد و فراق مردد و ناخرسند می ساخت.» (زرین کوب، ۱۳۸۳، ص: ۱۱۱)

«در سرودن این منظومه، بیش از میل دل شاعر، اطاعات فرمان شاهانه منظور است که شروان شاه قاصدی نزدش فرستاده است، با این فرمان که: در پی داستان خسرو و شیرین، اکنون «لیلی مجنون ببایدت گفت» سرگذشت لیلی و مجنون داستان ملال انگیز بی هیجان و از این ها بدتر عاری از شکوه تجملی است «نه باغ و نه بزم شهریاری – نه رود و نه می نه کامکاری» شاعر با اکراه تن بدین کار می دهد، اما به برکت طبع توانا موفق می شود داستانی ملال انگیز را بر صدر غمنامه های ادب فارسی بنشاند.» (سعیدی سیرجانی، ۱۳۸۸، ص:۸)

«در روایت قیس – که مجنون نام می گیرد – قهرمان اصلی داستان است. وی عاشق لیلی است و لیلی نیز بر وی عشق می ورزد: هر دو شیفته و دلداده هستند و به عشقی ورای عشق به تن و بدن یکدیگرمی اندیشند همچنانکه شاعر خود در ابتدای منظومه گفته است، صحنه های داستان در سرزمین عربستان و بیابان های خشک و خالی از زیبایی های طبیعت است. به همین سبب تنها جایی که شاعر مجال هنر نمایی می یابد همان شرح عشق آتشین مجنون نسبت به لیلی است. داستان لیلی و مجنون، داستانی رمانتیک است. احساس در آن جنبه ی بسیار قوی دارد. عنصر اصلی داستان، عشق است و عنصر قهرمانی در آن در درجه ی دوم اهمیت است. شاعر بیش از آن که بخواهد قهرمان بیافریند و به آن شخصیت بدهد، به وصف احساسات مافوق بشری آنان پرداخته است. (غلامرضایی، ۱۳۷۰، صص: ۲۴۲ و ۲۴۱)

مرجع اصلی داستان لیلی و مجنون:

مرجع اصلی داستان لیلی و مجنون، در درجه ی اول کتابهای تاریخ ادبیات است. که از آن میان باید از کتاب «الشعر و الشعراء» از ابن قنیبه و کتاب الاغانی از ابولفرج اصفهانی نام برد. مجموعه ی دیگر از منابع عربی که در کنار الاغانی برای ما اهمیت نسبی دارد مجموعه ای است از آثار کاملاً متمایز و خاصی که به شرح احوال دلباختگان و تاریخ عشاق افسانه ای اختصاص داده شده اند. در میان این آثار می توان کتاب الزهره اثر محمد بن داود طاهره نام برد، حکایت قصری مجنون اثر ابوبکر والبی تنها زندگی نامه ی موجودی است که در شرق بسیار مشهور است.» (کراچکوفسکی، ۱۳۷۳، صص: ۳۵-۲۸)

ارزش لیلی و مجنون:

«این داستان در طول سالها الهام بخش دهها تن از شاعران بزرگ در آفرینش منظومه های خیال انگیز بوده است و هم اکنون نیز در آثار شاعران، نویسندگان، نمایش نامه نویسان، و موسیقی دانان ملل مختلف خاور نزدیک انعکاس دارد.» (همان، ص: ۲۳) ارزش کار نظامی در لیلی و مجنون:

۱- موضوع و ماده ی عربی را که درباره ی داستان لیلی و مجنون یافت، در چار چوب داستانی نظم بخشید.

۲- وی نخستین کسی است که به داستان صبغه ی صوفیانه بخشید.

      ۳- نظامی شاعری با فرهنگی وسیع است که در شعرش بسیاری از مسائل فرهنگی را آورده و به تعداد زیادی از عارف روزگارش اشاره کرده، وی در وارد کردن شعر تعلیمی در لا به لای داستان تردیدی به خود راه ندارد.» (کفافی، ۱۳۸۲، صص: ۲۸۸ و ۲۸۷)

۴- هفت پیکر: «که شامل ۵۰۴۷ بیت شعر است. موضوع اصلی هفت پیکر زندگی خوش بهرام گور پادشاه ساسانی است.» (ثروتیان، ۱۳۸۲، ص: ۱۰۱)

۵- اسکندر نامه:«که شامل دو بخش است. مثنوی بخش نخستین را نظامی شرف نامه نامیده که ۶۷۵۸ بیت است و مربوط به جنگها و سفرهای اسکندر مقدونی است. بخش دوم اقبال نامه است که اثری فلسفی است. در این بخش اندیشه ها و خرد نامه های فلاسفه ی یونان باستان به نظم کشیده شده است.» (همان، ص:۱۰۲)

 فصل اول کلیات

۱-۱- هدف تحقیق

هدف از این پایان نامه بررسی شیوه های شخصیت پردازی و همچنین انواع شخصیت در منظومه ی لیلی و مجنون نظامی است به این صورت که:

۱- معرفی شخصیتهای لیلی و مجنون

۲- بررسی انواع شیوه های شخصیت پردازی

۳- اینکه نظامی از کدام شیوه های شخصیت پردازی بیشتر استفاده کرده است

۴- بررسی انواع شخصیت ها در این منظومه و اینکه شخصیتهای فرعی، اصلی، ایستا، پویا و… در این منظومه کدامند

۵- بررسی بعضی عناصر داستان و ارتباط آن با شخصیتهای داستان

 ۱-۲- پیشینه ی تحقیق

درباره ی شخصیت و انواع شخصیت و شیوه های آن به عنوان زیر مجموعه و جزئی از عناصر داستانی و همچنین در زمینه ی ادبیات داستانی کتابهای متعددی نوشته شده است.

به عنوان نمونه از کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است می توان از کتاب عناصر داستانی و واژه نامه ی هنر داستان نویسی جمال میر صادقی، هنر داستان نویسی ابراهیم یونسی و… نام برد اما تاکنون در مورد شخصیت پردازی و انواع شخصیت و همچنین در رابطه با موضوع مورد نظر اثری مستقل با این عنوان مشاهده نگردید.

 ۱-۳- روش تحقیق

روش تحقیق برای نگارش این پایان نامه به صورت کتابخانه ای بوده، سپس با مطالعه ی انواع کتابهایی که در زمینه ی ادبیات داستانی و شخصیت پردازی نوشته شده کار فیش برداری از مطالب آن کتابها را شروع کرده و پس از بررسی های لازم در این باره به مطالعه ی داستان لیلی و مجنون با توجه به نسخه ی وحید دستگردی پرداخته و سپس مطالب مربوط به شخصیت و شخصیت پردازی با مطالب این کتاب تطبیق داده شده است. مطالب این پایان نامه در سه فصل جمع آوری شده است.

100,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .