2,309 views
عنوان :
تعداد صفحات :۲۰۶
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
هدف از مقاله ارزیابی اقتصادی و فنی و راه اندازی قطار سریع السیر در مسیر تهران ـ زنجان می باشد. در این مقاله ابتدا وضعیت حمل و نقل سریع در جهان ارائه شده و سپس به مطالعه مهندسی خط جهت استفاده در قطارهای برقی سریع و نیز بررسی لکوموتیوهای مختلف پرداخته می شود و تحولات اخیر در این زمینه بیان می گردد سپس کاربرد قطارهای سریع در یک مسیر خاص بررسی می گردد.
منظور از برقی کردن راه آهن استفاده از شبکه الکتریکی در کشور برای تامین انرژی لازم برای جابجایی قطار حامل بار/ یا مسافر است. اولین اثر اجرای چنین پروژهای در الگوی مصرف انرژی ظاهر میشود که خود یکی از مسائل زیر بنای توسعه اقتصادی- اجتماعی هر کشور و منطقه است. دومین اثر اجرای پروژه برقی کردن در افزایش ظرفیت حمل و نقل خطوط راه آهن نمود مییابد که خود پاسخگوی نیاز روز افزون به تقاضای حمل و نقل بار و کالا و جابجایی مسافر در کشور و بویژه در محورهایی است که دارای خطوط آهن میباشند. در این راستا باید، بالا رفتن خدمات و سرویس دهی راه آهن برقی نیز که نتیجه بلافصل برقی کردن و افزایش سرعت قطار میباشد اشاره کرد. سومین تاثیر پروژه برقی کردن به صورت صرفهجویی در هزینههای اجرایی به ویژه تعمیر و نگهداری جلوه مینماید و چهارمین تأثیر آن در امر رشد و توسعه صنایع بروز میکند نه تنها اشتغال و فعالیت صنعتی را دامن میزند بلکه و به ویژه انتخاب محورهای مناسب برای برقی کردن راه آهن میتواند باعث ایجاد توازن منطقهای و جمعیتی شود، هم چنین تاثیرات جانبی. اما مسئله بس مهم دیگر، نظیر مسائل زیست محیطی (کاهش آلودگی هوا، سروصدا، ارتعاش) مسائل اجتماعی و فرهنگی و تشویق رفتارهای درست ترافیکی و مسائل ایمنی و روانی (سوانح و تصادفات کمتر، مسافرت کم تنش و راحت) را نباید از قلم انداخت. با همین اندک و با توجه به سیر روز افزون برقی کردن خطوط راهآهن در سرتاسر دنیا کشورهای توسعه یافته و صنعتی نظیر ژاپن، فرانسه و … گرفته تا کشورهای درحال توسعه مانند کره جنوبی، هند وبنگلادش میتوان به جرات گفت که از برقی کردن راه آهن گریزی نیست. اجرای چنین طرحهایی به ویژه در رابطه با محورهای اصلی خطوط راهآهنی کشور نه تنها زود نیست بلکه دیر هنگام نیز هست و باید از مدتها پیش طرحهای برقی کردن پیاده میشد. مع الوصف، مشکل اصلی برقی کردن راهآهن مانند هر پروژه زیر بنایی دیگر، به ویژه طرحهای افزایش ظرفیت در شبکه حمل و نقل، نیاز به سرمایه گذاری هنگفت ارزی- ریالی اولیه است. برای برخورد با این مشکل توجیه فنی- اقتصادی برقی کردن ضرورت یافته، طبیعتاً مسئله بررسی مقایسهای مزایا و هزینههای آلترناتیوبلا فصل یعنی قطار دیزلی و آلترناتیوهای هم سنگ نظایر حمل و نقل جادهای مطرح میشود.
از دوران قدیم ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرار داشتن در نخستین مسیرهای تجاری مانند راه ابریشم نقش مهمی در تجارت جهانی داشته است. امروزه نیز ایران نقش راههای ارتباطی خود را در اقتصاد ملی و بینالمللی بسیار مهم میداند.
توسعه راه آهن سریع السیر مسافری برقی از لحاظ ظرفیت، ایمنی و سرعت راه حل مناسبی برای کشورمان ایران است. یکی از مهمترین اهداف احداث و بهرهبرداری راهآهن در نقاط مختلف جهان انتقال و جابجایی بار و مسافر به شکلی راحت و سریع با ایمنی بسیار بالا میباشد، که یکی از راههای حمل و نقل مسافر در محور تهران ـ زنجان ناوگان جاده ای عمومی است و این طرح دارای توجیه اقتصادی بوده و با توجه یه اینکه در این فصل (فصل ۹) برای محاسبه نرخ بازگشت سرمایه داخلی فقط هزینه ها و درآمدهای نقدی دخیل بودند نرخ سرمایه داخلی مناسبی برای این صنعت در این طرح بدست آمد و علاوه بر آن اگر درآمدهای حاصل از صرفه جویی در مصرف سوخت و کاهش هزینه های خارج از حمل و نقل نیز به آن درآمدها اضافه شود مسلماً نرخ بازگشت سرمایه خیلی بهتری را خواهیم داشت.
واژه های کلیدی: قطار سریع السیر ، ارزیابی اقتصادی، روسازی خط آهن، قطار تهران ـ زنجان، برآورد هزینه ها، مصرف سوخت،
۱- مقدمه
۱ـ۱ـ تاریخچه قطارهای سریع السیر ۱
۱-۱-۱- تاریخچه مطالعات قطارهای سریع السیر در ایران
۱ـ۲ـ تاثیرات غیرمستقیم و تاثیرات فرهنگی- اجتماعی قطارهای سریع السیر ۲
فصل دوم: سرعت در راه آهن و راهآهن سریع السیر
۲ـ۱ـ سرعت در راه آهن ۳
۲ـ۲ـ سرعت بازرگانی ۴
۲ـ۳ـ قطار سریع السیر ۶
۲ـ۳ـ۱ـ فواید راه آهن سریع السیر ۶
۲ـ۳ـ۲ـ چگونه این فواید بدست میآیند؟ ۶
۲ـ۳ـ۳ـ تاثیرات افزایش خدمات راهآهنی (تاثیرات مثبت قطارهای سریع السیر) ۷
۲ـ۳ـ۴ـ مقایسه کوتاه با هوا و جاده ۸
۲ـ۴ـ معرفی برخی ازعوامل و شاخصهای تصمیمگیری درارزیابی پروژههای راه آهن سریع السیر ۹
۲ـ۴ـ۱ـ پراکندگی جمعیت و تولید ناخالص ملی ۹
۲ـ۴ـ۲ـ افزایش سرعت، کاهش زمان سفر،افزایش ظرفیت ترافیکی ۹
۲ـ۴ـ۳ـ مصرف انرژی ۱۱
۲ـ۴ـ۴ـ تامین منابع مالی ۱۱
۲ـ۵ـ واژهها و مفاهیم کلیدی در موضوع سرعت قطارهای مسافری ۱۲
۲ـ۵ـ۱ـ رکورد سرعت ۱۳
۲ـ۵ـ۲ـ حد نهایی سرعت عملیاتی ۱۳
۲ـ۵ـ۳ـ رکورد سرعت در شرایط واقعی ۱۳
۲ـ۵ـ۴ـ رکوردهای سرعت قطارهای مسافری چگونه بجا گذاشته میشوند؟ ۱۵
۲ـ۶ـ مقایسه وضعیت قطارهای سریع در ایران و جهان ۱۵
۲ـ۶ـ۱ـ بررسی گذشته راه آهن ایران از دیدگاه تکنولوژی کاربردی جهت نیل به سرعتهای روز ۱۵
۲ـ۶ـ۲ـ بررسی تکنولوژی و سرعت عملیاتی در ایران ۱۷
عنوان صفحه
۲ـ۶ـ۳ـ بررسی وضعیت سرعتها در ایران و جهان ۲۶
۲ـ۶ـ۴ـ رکوردهای سرعت رسمی و عملیاتی درایران ۲۸
۲ـ۶ـ۵ـ سیر تحول تکنولوژی حمل و نقل ریلی جهان در ارتباط با سرعت ۲۹
۲ـ۶ـ۶ـ خلاصه آمارهای مهم سریع السیر ۲۹
فصل سوم: بررسی روسازی خطوط آهن برای کاربرد در قطارهای سریع
۳-۱- مقدمه ۳۱
۳-۲- تراورسهای بتنی و دیگر تراورسهای مصنوعی ۳۱
۳-۲-۱- تراورسهای بتنی ۳۱
۳-۲-۲- تراورسهای دیگر ۳۱
۳-۳- طراحی های مدرن ۴۰
۳-۴- اتصالات ۴۴
۳-۵- ریلهای پیوسته جوش شده (CWR) ۴۷
۳-۵-۱- مزایا و معایب ۴۸
۳-۵-۲- تئوری انبساط ۴۸
فصل چهارم: موانع موجود دردستیابی به سرعتهای بالا در راه آهن
۴ـ۱ـ پارامترهای کاهنده سرعت ۵۲
۴-۱-۱- مقاومت هوا ۵۲
۴ـ۱ـ۲ـ عبور از تونلها ۵۳
۴ـ۱ـ۳ـ علائم ۵۴
۴ـ۲ـ فاصله ترمز ۵۵
۴ـ۲ـ۱ـ نیاز به توان کششی زیاد ۵۶
۴ـ۲ـ۲ـ پایداری درمسیر مستقیم ۵۶
۴ـ۲ـ۳ـ نیاز به طراحی ویژه خط ۵۹
۴ـ۳ـ اثرات زیست محیطی ۶۰
۴ـ۳ـ۱ـ تصادفات ۶۰
۴ـ۳ـ۲ـ آسایش مسافرین ۶۱
۴ـ۳ـ۳- عبور از سوزنها و تقاطعها ۶۲
عنوان صفحه
فصل پنجم: ضرورت برقی کردن خطوط راهآهن
۵ـ۱ـ مقدمه ۶۳
۵ـ۲ـ انرژی، حمل ونقل و راه آهن ۶۴
۵ـ۲ـ۱ـ اهمیت صرفهجویی درمصرف فراوردههای نفتی ۶۶
۵ـ۲ـ۲ـ برقی کردن راه آهن ومزایای آن ازنظر انرژی ومحیط زیست ۶۸
۵ـ۲ـ۳ـ مزایای برقی کردن راه آهن از دیدگاه ترابری ۶۸
۵ـ۳ـ اصول زیربنایی ۷۰
۵ـ۴ـ تاریخچه برقی کردن در راه آهن ملی ژاپن ۷۱
۵ـ۵ـ ضرورت برقی کردن راه آهن ۷۳
۵ـ۶ـ مقایسه سیستمهای دیزل- الکتریک و برقی ۷۴
۵ـ۷ـ مزایای استفاده ازراهآهن برقی در سطح کلان اقتصادی ۸۱
۵ـ۸ـ مزایای استفاده ازراهآهن برقی در سطح خرد اقتصادی ۸۲
فصل ششم: آشنایی با سیستم Tilting و معرفی قطارهای سریع السیر دنیا
۶ـ۱ـ مقدمه ۸۴
۶ـ۱ـ۱ـ سیستم Tilting یا متعادل کننده واگن ۸۵
۶ـ۱ـ۲ـ مزایای سیستم Tilting ۸۶
۶ـ۱ـ۳ـ انواع سیستمهای موجود Tilting ۸۶
۶ـ۱ـ۴ـ مقایسه واگنهای معمولی و واگنهای مجهز به سیستم متعادل کننده واگن ۸۷
۶ـ۱ـ۵ـ سیستم های متعادل کننده از نوع فعال ۸۷
۶ـ۱ـ۶ـ تجربه استفاده از سیستم Tilting در کشور پرتغال ۹۰
۶ـ۲ـ معرفی قطارهای سریع السیر دنیا ۹۳
۶ـ۲ـ۱ـ قطار TGV ۹۴
۶ـ۲ـ۲ـ قطار AGV نسل جدید قطارهای TGV فرانسه ۹۶
۶ـ۲ـ۲ـ۱ـ ازبین بردن ارتعاشات ۹۹
۶ـ۲ـ۲ـ۲ـ تصویر کلی قطار AGV ۱۰۰
۶ـ۲ـ۳ـ قطارهای ICE ۱۰۱
۶ـ۲ـ۳ـ۱ـ قطارهایICE2 ،ICE1 ۱۰۱
عنوان صفحه
۶ـ۲ـ۳ـ۲ـ قطارهای ICE3 نسل جدید قطارهای ICE ۱۰۲
۶ـ۲ـ۴ـ ترنست سریع السیر اسپانیای S-103 ۱۰۳
فصل هفتم: نیاز دنیا به استفاده از قطارهای سریع السیر و نگاهی به بزرگترین طرحهای سریع السیر دنیا
۷ـ۱ـ مقدمه ۱۰۴
۷ـ۱ـ۱ـ راه آهن سریع السیر اروپا در قرن ۲۱ ۱۰۶
۷ـ۱ـ۲ـ نتایج بهره برداری از خطوط سریع اروپا ۱۰۹
۷ـ۲ـ راه آهن سریع السیر اسپانیا(Renfe) ۱۱۱
۷ـ۳ـ نگاهی به بزرگترین پروژه ریلی سریع السیر انگلستان ۱۱۳
۷ـ۴ـ راه آهن سریع السیر ایالت کالیفرنیا ۱۱۵
۷ـ۴ـ۱ـ بخش درون ناحیهای کالیفرنیای جنوبی ۱۱۵
۷ـ۴ـ۱ـ۱ـ اهداف و نیازهای پروژه ۱۱۷
۷ـ۴ـ۱ـ۲ـ نیاز به قطار سریع السیر درایالت کالیفرنیا ۱۱۸
۷ـ۵ـ راه آهن سریع السیر ایالت فلوریدا ۱۲۱
۷ـ۵ـ۱ـ دلایل عقب ماندگی آمریکا از قافله ی طرح قطارهای سریع السیر ۱۲۳
۷-۶- اطلاعاتی کوتاه در مورد Maglev ۱۲۴
فصل هشتم: نگاهی به راه آهن سریع السیر ژاپن واستفاده از تجربیات آنها
۸ـ۱ـ مقدمه ۱۲۶
۸ـ۲ـ اقدامات شرکت باری راه آهن ژاپن پس از خصوصی شدن تا سال ۱۹۸۹ ۱۲۹
۸ـ۳ـ نمونههایی ازپیشرفت راهآهن ژاپن درزمینه حمل کالا ۱۳۰
۸ـ۴ـ راهآهن ژاپن پس از دو دهه ضرر چگونه به سود دهی رسید؟ ۱۳۲
۸ـ۴ـ۱ـ انگیزههای خصوصی کردن راه آهن ۱۳۲
۸ـ۴ـ۲ـ نتایج اقتصادی شرکتهای راهآهن ژاپن ۱۳۳
۸ـ۴ـ۳ـ اصلاح وجدان کار کارکنان ۱۳۳
۸-۴-۴- تجربه موفق شرکتهای منطقهای ۱۳۴
۸ـ۵ـ همکاریهای فنی ـ اقتصادی راه آهن ایران و ژاپن ۱۳۶
۸ـ۶ـ راهآهن سریع السیر شینکانسن ۱۳۹
۸ـ۶ـ۱ـ فاکتورهای محدود کننده سرعت ۱۴۰
۸ـ۶ـ۱ـ۱ـ کشف زودتر زمین لرزه ۱۴۰
عنوان صفحه
۸ـ۶ـ۱ـ۲ـ سیستم ترمز ۱۴۰
۸ـ۶ـ۱ـ۳ـ پایداری مجموعه ۱۴۱
۸ـ۶ـ۱ـ۴ـ راحتی درهنگام سیر وحرکت ۱۴۱
۸ـ۶ـ۱ـ۵ـ کاهش سرو صدا ۱۴۱
۸ـ۶ـ۱ـ۶ـ کاهش لرزش زمین در هنگام حرکت قطار ۱۴۲
۸ـ۷ـ سهم شینکانسن در محیط زیست ۱۴۲
۸ـ۷ـ۱ـ سهم شینکانسن در صرفهجویی انرژی ۱۴۴
۸ـ۷ـ۲ـ آلودگی صوتی در قطار شینکانسن ۱۴۵
فصل نهم: طرح راهآهن سریعالسیر تهران ـ زنجان
۹ـ۱ـ جابهجایی مسافر در سطح کشور ۱۴۶
۹ـ۱ـ۱ـ شبکه راهآهن ایران ۱۴۷
۹ـ۲ـ پیشینه طرح راهآهن سریعالسیر تهران ـ زنجان ۱۴۸
۹ـ۲ـ۱ـ مشخصات فنی و هندسی راهآهن تهران ـ زنجان ۱۴۸
۹ـ۲ـ۲ـ اهمیت خط سریعالسیر تهران ـ زنجان ۱۴۹
۹ـ۳ـ بررسی آمار حمل و نقل مسافر در محور تهران ـ زنجان ۱۵۰
۹ـ۳ـ۱ـ ناوگان جادهای عمومی ۱۵۰
۹ـ۳ـ۲ـ حمل و نقل توسط سواری شخصی ۱۵۰
۹ـ۳ـ۳ـ حمل و نقل ریلی مسافر ۱۵۱
۹ـ۳ـ۴ـ حمل و نقل مسافر توسط ناوگان هوایی ۱۵۱
۹ـ۴ـ پیشبینی تقاضا برای حمل و نقل مسافر در مسیرهای تهران ـ زنجان ۱۵۲
۹ـ۴ـ۱ـ سناریوهای تحول آتی جمعیت و شاخصهای اقتصادی ۱۵۲
۹ـ۴ـ۱ـ۱ـ تحول آتی جمعیت شهری ۱۵۳
۹ـ۴ـ۱ـ۲ـ تحول آتی تولید ناخالص داخلی به قیمتهای ثابت ۱۵۳
۹ـ۴ـ۲ـ نتایج سناریوهای پیشبینی تقاضا برای حمل و نقل ریلی مسافر ۱۵۴
عنوان صفحه
۹ـ۵ـ برنامه زمانبندی احداث راهآهن سریعالسیر تهران ـ زنجان ۱۵۵
۹ـ۵ـ۱ـفعالیتهای عمده احداث راهآهن سریعالسیر تهران ـ زنجان ۱۵۵
۹ـ۶ـ برآورد هزینههای اجرای طرح ۱۵۸
۹ـ۶ـ۱ـ هزینه تملیک اراضی ۱۵۸
۹ـ۶ـ۲ـ هزینههای زیرسازی ۱۵۹
۹ـ۶ـ۳ـ هزینههای روسازی، علائم و ارتباطات و برقی کردن ۱۶۰
۹ـ۶ـ۴ـ هزینههای بهرهبرداری ۱۶۰
۹ــ۶ـ۴ـ۱ـ برآورد هزینههای بهرهبرداری بر اساس هزینههای سرمایهای ۱۶۱
۹ـ۶ـ۴ـ۱ـ۱ـ هزینه نگهداری از تاسیسات زیربنایی و ناوگان ۱۶۱
۹ـ۶ـ۴ـ۱ـ۲ـ هزینههای بازاریابی و مصرف سوخت ۱۶۲
۹ـ۶ـ۵ــ هزینههای سرمایهای برای خرید قطارهای سریعالسیر برقی ۱۶۳
۹ـ۶ـ۵ـ۱ـ تعداد قطارهای سریعالسیر مورد نیاز ۱۶۴
۹ـ۶ـ۶ـ هزینههای جاری در بیستسال نخست بهرهبرداری ۱۶۵
۹ـ۷ـ بررسی تعرفه خدمات ۱۶۷
۹ـ۷ـ۱ـ تعیین جایگاه راهآهن سریعالسیر در سامانه حمل و نقل مسافری ۱۶۷
۹ـ۷ـ۱ـ۱ـ سیاست جلب مسافرین حمل و نقل جادهایی ۱۷۰
۹ـ۷ـ۲ـ قیمت بلیط مسافری راهآهن سریعالسیر تهران ـ زنجان ۱۷۰
۹ـ۸ـ برآورد درآمدهای طرح ۱۷۱
۹ـ۹ـ نرخ داخلی بازگشت سرمایه ۱۷۴
۹ـ۱۰ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به متغیرهای پایه ۱۸۰
۹ـ۱۰ـ۱ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به تعرفه خدمات مسافری ۱۸۰
۹ـ۱۰ـ۲ـ آنالیز حساسیت نرخ بازگشت سرمایه نسبت به هزینه تملیک اراضی ۱۸۱
عنوان صفحه
۹ـ۱۱ـ هزینههای اجتماعی یا هزینههای خارج از حمل و نقل ۱۸۳
۹ـ۱۱ـ۱ـ هزینههای خارج از حمل و نقل ۱۸۳
۹ـ۱۱ـ۲ـ روش محاسبه هزینهها ۱۸۴
۹ـ۱۱ـ۳ـ هزینههای کلی ۱۸۵
۹ـ۱۱ـ۴ـ هزینههای نهایی ۱۸۶
۹ـ۱۲ـ صرفهجویی در مصرف سوخت ۱۸۹
۹ـ۱۲ـ۱ـ میزان مصرف سوخت وسایل نقلیه ۱۹۰
۹ـ۱۲ـ۲ـ مصرف سوخت لکوموتیوهای راهآهن ایران ۱۹۱
۹ـ۱۲ـ۳ـ میزان مصرف سوخت وسایل نقلیه مسافری در ایران ۱۹۲
۹ـ۱۲ـ۴ـ میزان صرفهجویی در مصرف فرآوردههای نفتی ۱۹۲
فصل دهم: نتیجهگیری
نتیجهگیری ۱۹۴
پیشنهادات ۱۹۶
منابع و مأخذ ۱۹۸
۱ـ احمدی مجید، «قطارهای جدید Tilting»، مرکز تحقیقات راهآهن، ۱۳۷۶٫
۲ـ امورتحقیق و طراحی شرکت واگن پارس، «بررسی سیستمهای Tilting در قطارهای مسافری»، تابستان ۱۳۷۸
۳ـ حوزه معاونت فنی راه آهن ایران، «ضرورت برقی کردن خطوط راه آهن ایران»، فرودین ۱۳۷۶
۴ـ دفتر آمار و خدمات ماشینی راهآهن ایران، «آمار فعالیتهای راه آهن ایران سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸»
۵ـ دفتر آمار و خدمات ماشینی راهآهن ایران، «تحلیل سرعت قطارهای جهان»، ۱۳۷۹٫
۶ـ دفتر طرحها و هماهنگی پروژهههای وزارت راه و ترابری، «سرعت در راه آهن»، ۱۳۷۲
۷ـ رحمانی محمود، «بررسی راه آهن و سیر تکاملی آن در ژاپن»، ۱۳۷۷
۸ـ رحیم اف کامران، «راه آهن سریع السیر در قرن ۲۱»، مرکز تحقیقات راهآهن، اسفند ۱۳۷۸٫
۹ـ سازمان برنامه و بودجه، «پیوست قانون دوم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران»، ۱۳۷۲
۱۰ـ سازمان برنامه و بودجه «پیوست قانون سوم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران»، تابستان ۱۳۷۸٫
۱۱ـ سازمان حمل و نقل و پایانههای کشور، «حمل و نقل در یک نگاه»، ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰
۱۲ـ سازمان حمل و نقل و پایانههای کشور، «سالنامه آمار حمل و نقل جادهای سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۰»
۱۳ـ عیسایی ابراهیم، «مشکلات فنی موجود در دستیابی به سرعتهای بالا در راه آهن»، مرکز مطالعات و تحقیقات روابط بینالملل ۱۳۷۴
۱۴ـ کشانی غلامعلی، «راه آهن برقی»، مرکز تحقیقات راه آهن، ۱۳۶۸
۱۵ـ مرکز آمار و اطلاع رسانی سازمان هواپیمایی کشور، «آمار حمل و نقل هوایی بار و مسافر در مسیر تهران ـ زنجان در طی سالهای ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۹»
۱۶ـ مرکز تحقیقات راه آهن، «بررسی برقی کردن خطوط راه آهن ایران»، ۱۳۷۵
۱۷ـ مرکز تحقیقات وزارت راه و تربری، «تأثیر توسعه قطارهای سریع السیر در سیستمهای اجتماعی، فرهنگی»، ویژهنامه همایش ایجاد و توسعه شبکه قطارهای سریعالسیر، ۱۳۷۶٫
۱۸ـ مرکز مطالعات و تحقیقات روابط بین المللی راه آهن، «طرح راه آهن ۱۴۰۰»، ۱۳۷۶
۱۹ـ ناصریان مرتضی، «بهینه سازی مصرف انرژی در حمل و نقل باترابری ریلی و برقی کردن آن»، دومین همایش ملی انرژی، اسفند ۱۳۷۷٫
۲۰ـ مرکز مطالعات و تحقیقات روابط بین المللی راه آهن، «طرح راه آهن ۱۴۰۰»، ۱۳۷۶
۲۱ـ ناصریان مرتضی، «بهینه سازی مصرف انرژی در حمل و نقل باترابری ریلی و برقی کردن آن»، دومین همایش ملی انرژی، اسفند ۱۳۷۷٫
۲۲- منجم سعید، «طراحی مسیر راه آهن و مترو»، نشر انگیزه، ۱۳۸۱
۲۳- Dudley Frederick, “High speed rail in florida”, ۲۰۰۲
۲۴- Endo Takashi, “shinkansen’s cont ribution to the envinronment, 2002
۲۵- European railway review, Vol 5, June 1999
۲۶- Fischer josef,“ From intereity express of german rail to s – ۱۰۳ of Renfe”, ۲۰۰۳٫
۲۷- Haddad nazih, “High speed rail in california, challenges and opportunities”, ۲۰۰۳
۲۸- IRJ Magazine, may 2002.
۲۹- Joly Richard, “ High speed rail in California, challenges the overall competitiveness of rail services”, octobr 2002
۳۰- Korean High speed rail construction Authority, “korean High speed railwag project”, Seoul, 2002
۳۱- Lacote Francois, “the manurity of european high speed network”, ۲۰۰۲٫
۳۲- melo francisco,“modernization of conventional tracks for high speed with tilting trains portugal”, ۲۰۰۲
۳۳- Miura hideo, “Advanced systems to maintain safe and punctual transport on sanyo shinkansen”, ۲۰۰۲
۳۴-Perdon albert, “Experience with prospects for high speed rail in america”, octobr 2002.
۳۵- Picard Roger, “the private led – Delievery of acomplex high speed rail line”, ۲۰۰۲
۳۶- Rail engineering international, “High speed rail: meeting the techinical challenge”, ۱۹۹۴
۳۷- Rail engineering international, “High speed Rail’s role in en hancing the overall competitiveness of rail services”, ۲۰۰۲
۳۸- RGI magazine, octobr 1997.
۳۹-Soejima Hiroumi,“ Proven Technologies, new developments and Maglev”, ۲۰۰۲٫
۴۰-Tanaka Hiromasa,“Innovative Strategy For the Tokaido Shinkansen”,۲۰۰۲٫
۴۱- Tarumi hisashi, “R& D by RTRI, Japan for high speed rail”, ۲۰۰۲
۴۲- Tessier Marcel, “ traction electronique,” ۱۹۸۷٫
۴۳- UIC – INFRAins/ IWW, “external costs of transport” ۲۰۰۰
۴۴- worns Michel, “ICE intercity express facts and Figures”, April 1992
پس از جنگ جهانی دوم، صنعت راه آهن در اکثر نقاط دنیا با بی اقبالی روبرو شد. از دلایل عمده عدم رشد این صنعت در سالهای اولیه پس از جنگ رشد سریع صنایع اتومبیل سازی بود. در ایران نیز صنعت نوپای راه آهن پس از شهریور ۱۳۲۰ با آهنگ رشد بسیار کندی مواجه شد. هر چند در دهه ۱۹۶۰ و پس از آن
راه آهن در کشورهای صنعتی با رشد تکنیک، تقاضا و قابلیت رقابت با گونه های دیگر حمل و نقلی روبرو گردید و توانست با تغییر در شکل اداره، بهره برداری و به گونه ای فعال و کارآ در امر جابجائی کالا و مسافر ایفاء نماید. اما معهذا در ایران این رشد بسیار بطئی بود. برای مثال در سالهای بین ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ علیرغم شرایط خوب اقتصادی تنها ۶۰ کیلومتر بر طول راه راه آهن ایران افزوده شده و این در حالی بود که برتری قطار در حمل کالا در مسافتهای طولانی و گستردگی کشور ما توجیه مناسبی برای رشد این صنعت می باشد.
در برنامه پنج ساله اول جمهوری اسلامی رشد سالانه ۳/۱۲% در حمل بار و ۸% در جابجایی مسافر مدنظر بوده است اما در اولین سال برنامه (سال ۱۳۶۸)، کاهش حمل بار به میزان ۴% و افزایش حمل مسافر به میزان ۵% را شاهد بوده ایم. بدیهی است نیل به اهداف دو برنامه تغییر و تحول در سیستم های فنی و اداری و به کارگیری تکنولوژی جدید را می طلبد.
حقیقت آن است که سیستم فعلی خط آهن سیستمی فعال (به نسبت توان بالقواه آن) می باشد. بیش از ۸۵ درصد از سهم ارزش افزوده بخش حمل و نقل متعلق به حمل و نقل جاده ای است و از طرف دیگر در حمل و نقل جاده ای نسبت سرمایه به محصول در مقایسه با کل اقتصاد و بخشهای دیگر پایین تر است که این امر نشاندهنده سرعت بازگشت سرمایه در حمل و نقل جاده ای می باشد. تغییر دیگر این مسئله عملکرد ضعیف راه آهن است.
این ضعف علاوه بر آن که راه آهن را متکی به حمایتهای پیاپی دولت در جهت بقای خویش نموده مجموعه حمل و نقل را نیز تحت تأثیر قرار داده است. زیرا در پیوست شماره یک لایحه برنامه پنج ساله اول آمده است که:
² سیستم متناسب حمل و نقل از جمله عوامل فیزیکی عمده توسعه اقتصادی و پیشرفت اجتماعی است و از نظر ایجاد اشتغال نیز از بخشهای مهم اقتصادی تلقی می شود. در چهل سال اخیر حمل و نقل از توسعه کافی برخوردار نبوده و سهم ارزش افزوده این بخش در تولید ناخالص ملی از سطح نازل ۶ درصد تجاوز نکرده است (این نسبت در کشورهای کم توسعه یافته ۵ درصد و در کشورهای پیشرفته ترین بین ۱۲ تا ۱۸ درصد است)².
تمامی مسایل بالا تنها یک روی سکه است و بیانگر آن است که عدم توجه به این ساختار فرسوده باعث عدم امکان رقابت این صنعت با سایر گونه های حمل و نقل می گردد هم از اینرو است که افزایش کارایی شبکه راه آهن و گسترش آن به منظور افزایش سهم آن در حمل و نقل کالا و مسافر از طریق نو کردن شبکه، دو خطه کردن مسیرهای پر تردد، توسعه شبکه و اصلاحات موضعی با تأکید بر استفاده از راه آهن برقی جزو اهداف استراتژیک برنامه بوده است.
اما روی دیگر سکه آن است که رشد سریع جمعیت از طرفی و رشد اقتصادی از طرف دیگر افزایش تقاضای جابجایی مسافر و کالا را در پی دارد و عدم توجه به وسایل حمل و نقل انبوه و عمومی مسافر و کالا باعث ایجاد مشکلات عدیده ای در آینده نزدیک خواهد شد. مشکلاتی که هم اکنون در حمل کالا از مبادی ورودی کشور و نیز در جابجایی مسافر در بعضی از کریدورها مشاهده می شود.
فراهم نمودن امکانات مناسب جهت حمل و نقل کار و مسافر یکی از عمده ترین اهداف توسعه ملی بلکه از اصلی ترین پیش نیازهای تحقق امر توسعه است. تأکید بر بکارگیری وسایل حمل و نقل انبوه و عمومی مسافر از موارد ذکر شده در این اهداف است. واضح است که حمل و نقل ² انبوه و عمومی مسافر و کالا² و
² گسترش شبکه و تجهیزات حمل و نقل زمینی سریع مسافر² جز با راه آهن سریع السیر امکان پذیر نیست.
بررسی همه جانبه تغییر در ساختار راه آهن از عهده این سطور خارج است اما آنچه با بضاعت موجود به نظر ممکن آمد بررسی امکان استفاده از تکنولوژی برتر در جهت ارتقاء سطح سرویس دهی قطارها در یک مسیر است. در دهه های اخیر خطوط آهن در دنیا مرتباً در جهت تقلیل هزینه های نگهداری مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته اند و تغییراتی در مهندسی خط (ریلها، پابندهای الاستیک تراورسها و بالاست) به جهت امکان کاربرد این خطوط در قطارهای سریع انجام شده است. از طرفی آنچنان که در فصول بعد خواهد آمد افزایش سرعت قطار به گونه ای که اولاً بتواند با سایر گونه های حمل و نقل رقابت نماید و ثانیاً کارایی اقتصادی نیز داشته باشد ما را به سمت استفاده از قطارهای برقی سوق می دهد.
اما استفاده از قطارهای سریع (ولاجرم استفاده از قطارهای الکتریکی) نیاز به سرمایه گذاری دارد و سرمایه گذاری توجیه اقتصادی آنرا در مقایسه با گونه های دیگر حمل و نقل (قطارهای دیزل، حمل و نقل جاده ای و هوایی) می طلبید.
یکی از خطراتی که همواره پروژه هایی از این دست را تهدید می کند نگرش محدودی است که ارزیابی مزایا و هزینه ها را نه در سطح کشوری بلکه در سطح یک سازمان و یا وزارتخانه بخصوص و صرفاً از جهت سود و زیان و عملکرد مالی آن موسسه در نظر می گیرد. در این خصوص در بررسی استراتژی راه آهن در کشورهای در حال توسعه تصریح شده است که: ² اعمال معیارهای مالی در رابطه با انتخاب و برآورد پروژه ها امری است طبیعی زیرا که مدیریت ها در رابطه با تأثیر پروژه ها بر جریان نقدی بودجه هایشان در کوتاه مدت و دراز مدت و حساب سود و زیان و ترازنامه های سالانه ذینفع و حساس هستند چرا که عملکرد مدیریت ها از این طریق قضاوت می شود. مع الوصف ارزیابی مالی صرف در مورد طرحهای راه آهن کافی نبوده و این طرحها باید در رابطه با ارزش اقتصادی منافع و هزینه هایی که در مقایسه با سایر گزینه های بلافصل دیگر تولید می کنند بررسی شود. ²
در یک بررسی دقیق اقتصادی حتماً باید گزینه های موازی بررسی و مقایسه شوند. عدم بررسی
گزینه های موازی و صرفاً مقایسه قطارهای دیزل با قطارهای برقی نه یک بررسی اقتصادی که حداکثر یک نوع بهینه یابی است. بعلاوه مزایا و هزینه های مربوط به مقایسه اقتصادی طرحهای حمل و نقل محدود به دفاتر سود و زیان مؤسسات ذیربط نبوده و از آن فراتر می رود. بعنوان مثال صرفه جویی در وقت مصرف کننده کاهش مسایل ناشی از آلودگی صدا و آلودگی هوا به خصوص در نواحی شهری و در تونلها، کنترل سوانح را نیز شامل
می شود.
در این رساله ابتدا وضعیت حمل و نقل سریع در جهان ارائه شده و سپس به مطالعه مهندسی خط جهت استفاده در قطارهای برقی سریع و نیز بررسی لکوموتیوهای مختلف پرداخته می شود و تحولات اخیر در این زمینه بیان می گردد سپس کاربرد قطارهای سریع در یک مسیر خاص بررسی می گردد.
اولین شبکه راه آهن سریع السیر دنیا کار خود را در ژاپن در سال ۱۹۶۴ میلادی با قطارهای شینکانسن بین توکیو ـ اوزاکا کار خود را آغاز کرد. طول این خط ۵۱۵ کیلومتر بوده است و دراین مسیر سرعتهای تجاری بالای ۲۱۰ بدست آمده این محور شهرهای بزرگ و متوسط زیادی را بهم متصل مینماید. همچنین ۴۵ درصد جمعیت ژاپن دراین منطقه ساکن بوده و ۷۰ درصد تولید ناخالص ملی(GNP) دراین محور تولید می گردد.[۳۵]
تلاش برای رسیدن به سرعتهای بالا درراهآهن پدیدهای جدید نیست. اولین باردرسال ۱۸۲۵ درکشور انگلستان با استفاده ازقطاربخاری سرعت ۴۷ بثبت رسید. بعد از آن درسال ۱۸۴۶ درکشور فرانسه بوسیله قطار بخاری با سرعت ۱۲۰ رکورد جدیدی بثبت رسید و این روند ادامه پیدا کرده تاامروز رکورد این سرعتها از مرز ۵۰۰ کیلومتری برساعت گذشته. مثلاً قطار مغناطیسی درطی سالهای اخیر به رکورد ۵۵۲ رسید است اما قطار الکتریکی دارای رکورد سرعت ۳/۵۱۵ درفرانسه است.[۳۵]
اما بعد ازظهور قطارهای سریع السیر درسال۱۹۶۴ در ژاپن، دراروپا عصر قطارهای سریع السیر با قطارهای فرانسوی درآلمانی آغاز شد. درسال ۱۹۸۳، فرانسه اولین خط جدید خود را برای TG
(قطار سریع السیر)، بین پاریس- لیون احداث نمود. فعالیت قطارهای بین شهری(ICE) از سال ۱۹۷۱ شروع شد. سرعت قطارهای ICE ، از سال ۱۹۹۱ بالغ بر ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت میباشد و خدمات رفاهی بالایی را نیز به مسافرین ارائه میدهد و امروزه این سرعت با نسل جدید قطارهای ۳ICE آلمان به۲۸۰ رسیده است. امروزه با توجه به این نکته که درسالهای اخیر، راه آهن نسبت به جاده،بخش اعظم بازار حمل و نقل کالا را از دست داده، نیاز به احداث خطوط جدید سریع السیر برای قطارهای سریع السیر بسیار محسوس است. درسال ۱۹۷۰، درجامعه اروپا، حدود۲۸درصد کالا و ۱۰ درصد مسافر توسط قطار جا به جا میشد. دراواسط دهه ۹۰ این میزان به ۱۵ درصد برای کالا و۶ درصد برای مسافر کاهش یافته است.. اما درسال ۲۰۰۰ با ایجاد یک شبکه ریلی اروپایی برای قطارهای سریع السیر به وسعت ۳۵ هزار کیلومتر، این روند دوباره معکوس شده است [۳۵] .
در حال حاضر غیر از کشورهای فرانسه، ژاپن، آلمان، انگلستان، ایتالیا، سوئد، اسپانیا، بلژیک، هلند، استرالیا، کانادا، آمریکا، کره، چین، روسیه کشورهایی همچون تایلند، سنگاپور، ترکیه و تایوان و … در صدد دستیابی به این تکنولوژی هستند.
۱-۱-۱- تاریخچه مطالعات قطارهای سریع السیر در ایران
این پایان نامه بنا به نیاز کشورمان به وجود سیستمهای قطار سریع السیر بین شهری در ایران اتخاذ شده است . در حالیکه تاریخچه مطالعات مربوط به قطارهای سریع السیر در ایران به قبل از انقلاب اسلامی ایران بر میگردد (مطالعات مقدماتی مربوط به خط تهران – مشهد توسط شرکت مشاوره توسعه راه آهن
ژاپن JARTS) و بعد از انقلاب و بهتر میتوان گفت بعد از جنگ تحمیلی با توجه به نیاز کشور و میتوان گفت تمامی کشورهای دنیا به این سیستم اوایل دهه ۷۰ شمسی کار مطالعات خط تهران – قم – اصفهان سال ۱۳۷۵ توسط شرکت مترا به انجام رسید و توجیه اجتماعی و اقتصادی این طرح نیز در همین سال به اتمام رسیده اما کماکان این خط بدلیل مشکلات(بیشتر مالی)دولت ناکام مانده است. این در حالی است که در طرح راه آهن ۱۴۰۰ ایران پیشبینی شده که سه خط تهران – مشهد و تهران – اصفهان و تهران – تبریز در این سال دارای قطار سریع السیری ۳۵۰باشند. در حالیکه رکورد سرعت قطارها در دنیا از مرز ۵۵۰و در قسمت مسافری ۳۵۰ است اما کماکان ما با اجرای طرح راه آهن سریع السیر تهران – اصفهان با مشکل مواجه هستیم. اما دولت تضمین کرده که در سال ۱۳۸۵ این طرح کلید بخورد سرعت قطار این خط در حدود ۲۵۰ است.]۲۰[
امکان دسترسی به سرعتهای بالا عرصه جدیدی را به روی راه آهن باز کرده است. قطارهای سریع السیر تنها به عنوان جایگزینی کارا در مقابل حمل و نقل جادهای و هوایی نبوده بلکه میتوانند نقش تکمیلی برای دیگر روشهای حمل و نقل ایفا نموده و به ایجاد یک سیستم حمل و نقل هماهنگ و اقتصادی کمک نمایند.
بعد از ساخت راه آهن در سال ۱۸۲۵ میلادی در انگلستان و تولید راه آهن به عنوان سیستم حمل و نقل عمومی جدید ثابت شده است که راه آهن سهم بزرگی در جوامع انسانی، اقتصادی و پیشرفت آنها تا به امروز داشته است. بالا و پایین زیادی در زمینه پیشرفت راه آهن وجود داشته است. ولی اخیراً ثابت شده است که راه آهن توانایی رقابت با هواپیما و دیگر مدهای حمل و نقل را داراست و اگر تلاشهای خود را بهبود در سرعت و خصوصیات عملیاتی بیشتر کند گوی سبقت را حتی از هواپیما خواهد ربود. همچنین فواید راه آهن در قبال ایمنی، مصرف انرژی و آلودگی محیطی که به عنوان معضل قرن بیست و یکم هستند بر همه گواه است. بر اساس اطلاعات اخیر کسب شده در ژاپن سهم راه آهن از مصرف انرژی هواپیما و اتومبیل است و از لحاظ آلودگی محیط زیستی و تولید گاز CO2 هواپیما و اتومبیل است. [۱۹]
یک شبکه راه آهن سریع السیر دارای مزایای غیر مستقیم زیر است:
۱ـ بهبود در روابط بازرگانی و اقتصادی بین کشورها
۲ـ مشارکت در سازماندهی دوباره شرکتهای راه آهنی
۳ـ کمک به توسعه و گسترش سریعتر تکنولوژیهای نوین
۴ـ تشویق توسعه محلی و خروج از تمرکز زدایی
اما به نظر میرسد قطارهای سریع السیر دارای تاثیرات متعدد فرهنگی ـ اجتماعی نیز هستند که از آن جمله میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
الف) عامل سرعت انتقال تجربیات و اطلاعات را بیشتر فراهم نمود. در نتیجه همسازی فرهنگی و تحول فرهنگی افزایش مییابد و فرهنگها به یکپارچگی بیشتری گرایش مییابد به عبارت دیگر نوعی همگرایی و وحدت فرهنگی را تشدید میکنند.
ب) حجم کالاها کاهش مییابد اما ارزش اقتصادی و بهرهوری بازرگانی آنها بیشتر میشود.
ج) سرعت گرایش به صنعتهای ظریف را تشدید میکند بنابراین نیروی فعال جامعه به سمت دانشها و تکنیکهای چون الکتروینک، مخابرات و رایانهها گرایش عمدهتری پیدا میکنند.
د) عوارض زیست محیطی به شدت کاهش پیدا کرده و آلودگیهای شیمیایی، صوتی، هوا، خاک و آب قابلیت کنترل بیشتری مییابد.
هـ) شکل فیزیکی شهرها تغییر کرده و جغرافیای فضایی جدید را پدید خواهد آورد.
این اثرات دنیای پیشرفته را بر آن داشته است که تلاش کند تا هر چه سریعتر تکنولوژی را توسعه دهد. بنابراین دستیابی به توسعه پایدار در تمامی ابعاد ضرورتاً با دستیابی به تکنولوژیهای سریع گره خورده است . ضرورت توسعه هماهنگ و یکپارچه و دستیابی به راهکارهایی که انسان را در زمان محدودتر و با هزینه کمتر به مقصود برساند، خود دلیل ضرورت توسعه تکنولوژی قطارهای سریع السیر در جهان است زیرا تحولات اجتماعی- اقتصادی ساختاری را ایجاد میکند که متناسب با آن ساختار همه فعالیتها و نقشهای جامعه و انسان شکل میگیرد. ساختار دنیای فعلی بدون بهرهگیری از قطارهای سریع، ساختاری ناهماهنگ و ناقص خواهد بود. ضروتاً دستیابی به توسعه هماهنگ با استفاده از تکنولوژی قطار سریع السیر میسر است .
سرعت در تکنولوژی باعث میشود که فواصل کشورهای قوی و ضعیف هر روز بیشتر شود. سرعت در کارهای مختلف اثرات متفاوتی بجای میگذارد، به عنوان مثال در رشتههای پزشکی، اقتصاد، ساختمان،
علوم هر روز شاهد عجایب بیشتری هستیم که بهتر است اسم آن را پیشرفت بگذاریم ولی سرعت در وسایل حمل و نقل نظیر هواپیما، کشتی، مترو، راهآهن، اتوبوس باعث میشود که سایر موارد فوقالذکر سریعتر دچار تغییر و تحول بشوند. دنیای امروز دنیای سرعت است و کسانی موفقترند که وسایل حمل و نقل مجهزتر و تندروتری در اختیار دارند ارزش سرعت بر حسب زمان و کیلو متر و یا مایل سنجیده میشود.
کیفیت سرعت در جاهای مختلف و وسایل مختلف متفاوت است ارزش سرعت برای افراد جوامع گوناگون فرق دارد مسلماً یک نفر پزشک برای سرعت ارزش بیشتری قائل است تا یکنفر آدم عادی زیرا پزشک اگر دیر به اتاق عمل برسد جان بیمارش به خطر خواهد افتاد، یکنفر تاجر و یا یک نفر استاد دانشگاه و یا یک مهندس تعبیرات گوناگونی در مورد سرعت خواهند داشت اما همه متفقاً این را باور دارند که سرعت در همه چیز اثر میبخشد به زندگی به مبارزه به پیشرفت علمی و نیرو اولین گام برای رسیدن به دنیای بهتر و پیشرفته اینست که برای دقت خود ارزش قائل شویم و این در صورتی میسر است که حمل و نقل و وسایل ارتباطی خوب و مجهزی داشته باشیم. چرا مردم هواپیما را به راهآهن در کشورمان ترجیح میدهند به دلیل اینکه چهارده ساعت زمان سیر با یکساعت پرواز قابل قیاس نیست. آیا همه ما که گوشهای از امور را به دست داریم مسئول نیستیم. ضررهای ناشی از دیر رسیدن چه لطمههایی به مسافرین وارد خواهد کرد و آنان را از رسیدن به اهداف خود مأیوس خواهد کرد..
در راه آهن هر گاه صحبت از سرعت میشود مفهوم سرعت فیزیکی و سرعت تجارتی ممکن است مورد نظر باشد. منظور از سرعت فیزیکی متوسط زمان حرکت از مبدا به مقصد، بدون در نظر گرفتن زمانهای تخلیه و بار گیری و توقفهای بین راهی میباشد.
به منظور در نظر گرفتن زمانهای تخلیه، بارگیری، معطلیهای بین راه در هنگام بازدیدها و توقفهای موجود در ایستگاههای تشکیلاتی، پارامتر دیگری به نام سرعت تجاری در نظر گرفته میشود. نحوه تعیین سرعت تجارتی استفاده از روشها و فرمولهای خاص میباشد که شرح آنها از حوصله این بحث خارج است ولی آنچه مورد توجه ماست مقدار سرعت فیزیکی و تجارتی میباشد، بدین گونه که سرعت فیزیکی در راه آهن هماکنون در حدود ۶۰ تا ۷۰ کیلو متر در ساعت میباشد و حال آنکه سرعت تجاری در سالهای گذشته ۳ /۴ کیلو متر در ساعت بوده است و این در حالی است که سرعت تجاری در همان سالها در دنیا حدود ۴۵ کیلو متر در ساعت بوده است. [۶]
پایین بودن سرعت تجاری به عوامل متعددی بستگی دارد که اهم دلایل آن به شرح زیر است:
۱-مکانیزه نبودن ایستگاههای تخلیه و بارگیری جهت بارهایی که تخلیه و بارگیری آنها بر عهده راه آهن میباشد.
۲-عدم توانایی تخلیه و بارگیری توسط مالکان بار که تخلیه و بارگیری بر عهده آنان میباشد.
۳-تک خطه بودن راهآهن که قابلیت افزایش سرعت فیزیکی را از راهآهن میگیرد.
در صورتی که قابلیت تخلیه و بارگیری در ایستگاههای راه آهن بالا باشد، سرعت حمل و نقل و در نتیجه راندمان حمل و نقل باری نیز بالا خواهد رفت، نکته جالب توجه در این جا این مسئله است که واگنهای راهآهن به دلیل ضعف درقدرت تخلیه و بارگیری، اغلب به صورت انبار نگهداری کالا درمیآید وچون هزینه انبارداری درقبال نگهداری بار به هنگام رسیدن کالا به مقصد دریافت نمیگردد، مالکان کالا ترجیح میدهند که کالای خودرا دیرتر تخلیه نمایند، همچنین دربعضی مواقع که امکان تخلیه درمقصد نباشد بالاجبار راهآهن بار را به ایستگاههای دیگر حمل میکند (به دلیل اینکه عوایدی ازحمل مجدد کالا دریافت نمایند)واین خود ضربهای به حمل و نقل کشور وارد میسازد. یکی ازمراکز تخلیه و بارگیری راهآهن که درشهر یزد مستقر میباشد دارای سیستم تخلیه و بارگیری مکانیزه میباشد واین مرکز به تنهایی توانسته است سرعت تجارتی رایک کیلومتر برساعت اضافه کند. پارامترهای بسیاری دربالا بردن سرعت تجارتی راهآهن تاثیر خواهد داشت که اهم آن موارد به قرار ذیل است:
۱-مکانیزه بودن مبادی بارگیری و مقاصد تخلیه بار
۲-تعیین نیروی کشش سالم
۳-استفاده ازپرسنل کارآمد موجود درراهآهن
۴-پیشبینی واگنهای سالم
۵-رسیدگی دقیق به نگهداری خط
۶-منظم بودن ارتباط ایستگاههای بین راهی (یعنی هرایستگاه دقیقاً بداند که در چه زمانی قطار به ایستگاه میرسد)
۷-بارگیری و تخلیه درب به درب (یعنی بارها ازواگن به طور مستقیم به کامیون حمل شده وبه مقصد منتقل شود)
موفقیت زمانی حاصل میشود که به سرعت بازرگانی نیز توجهی داشته باشیم اصولاً برای بالا بردن سرعت بازرگانی بایستی کلیه توقفهای مسیر علاوه بر افزایش سرعت لازم قطار کاهش یابد تا قطار حاصل در اسرع وقت به مقصد برسد این توقفها شامل موارد ذیل میباشد:
۱ـ تلاقیهای غلط (بواسطه کنترلر اشتباه)
۲ـ تعمیری شدن واگن
۳ـ توقف بیمورد درایستگاه
۴ـ گذرگاههای همسطح
۵ـ خرابی نیروی کشش
۶ـ کمبود خط درایستگاهها
۷ـ مانورهای اضافی جهت تشکیل وتنظیم
۸ـ شکستگی ریل
۹ـ خرابی علائم وارتباطات
۱۰ـ مسائل جوی
۱۱ـ عدم اجرای مقررات صحیح از طرف مامورین سیروحرکت
معمولاً به ریلی اطلاق میشود که خدمات ویژه راهآهن را با سرعت ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر
بر ساعت پوشش دهد. همانطور که میدانیم اولین قطار سریع السیر اولین بار درژاپن درسال ۱۹۶۴ به بهرهبرداری رسید. که این قطار مسیر توکیو- ناگویا- اوزاکا را بطول ۵۱۵ کیلومتر با سرعت ۲۱۰ کیلومتر برساعت پوشش میداد. زمان سفرطی شده حدوداً سه ساعت و ۱۰ دقیقه با میانگین سرعت ۱۶۲ کیلومتر بر ساعت
بوده است. [۲۸]
۲-۳-۱- فواید راهآهن سریع السیر
فایده اصلی آن، کاهش زمان سفر برای مسافرین است اما فواید مهم دیگر آن درارتباط با کیفیت سفر عبارتند از:
§ تواتر(فرکانس)
§ برنامه زمانبندی سیرو حرکت
§ سطح بالای راحتی
§ هزینههای سازهای مطابق با نیازهای مسافرین
§ تکمیل مدهای دیگر حمل و نقل
§ خدمات بیشتر درایستگاهها
۲-۳-۲- چگونه این فواید بدست میآیند؟
اجزایی که در به انجام رساندن این فواید موثر هستند عبارتند از :
۱ـ بخش زیر سازه، که شامل خصوصیات بالقوه در استقرار خط، شعاع قوس درجاهای ویژه و تجهیزات ثابت (تبدیل راه آهن بخاری به برقی، علائم و ارتباطات)
۲ـ خود قطارهای سریع السیر، طراحی آنها و تجهیزات بکار رفته که ایمنی و عملکرد آنها را بهبود میبخشد .
۳ـ اهداف عملیاتی(تجارتی)
۴ـ سیاستگذاری بر روی کرایههای سیر وحرکت
۲-۳-۳- تاثیرات افزایش خدمات راهآهنی (تاثیرات مثبت قطار سریع السیر)
افزایش خدمات راه آهن تأثیرات مثبتی دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱ـ کاهش زمان سفر: که باعث جلوگیری از هدر رفتن زمان مفید مسافرین میشود که نمونهای از این کاهش زمان سفرها عبارتند از:
۲ـ تواتر سرویس: فرکانسهای بالای روزانه باعث جذب بیشتر مسافران میشوند که این روند را به دنبال دارند .
§ استفاده ازخدمات سریع السیر منجر به کاهش زمان سفر خواهد شد
§ این مسئله یک اخطار برای افزایش تقاضای ترافیک درآینده است
§ که این افزایش تقاضا منجربه نیاز به افزایش سرویس دهی میشود.
§ که این مسائل نیز باعث افزایش مجدد ترافیک میگردد.
۳ـ راحتی: استفاده اززمان سفر درقطار برای کار، فعالیتهای فراغتی (مطالعه، موسیقی، فیلم)یا استراحت یک فرصت غیر قابل رقابت را نسبت به دیگر سیستم های حمل و نقلی فراهم مینماید. مسافر راهآهن میتواند درخلال سفر جابجا شود، به رستوران برود یابا کشیدن پاها درکریدور که با انطباقات ویژهای طراحی شده است
استراحت نماید.
۴ـ نرخ بلیط: بیشتر شرکتهای راهآهنی که از قطار سریع السیر استفاده میکنند نرخ کرایه خود را براساس امکانات، تطابق با عادات مسافرین و ارزیابی طبیعی آنها از سفرهاشان تعیین میکنند. اغلب کرایهها در اروپا مورد رضایت مسافرین هستند اما امروزه میدانیم یک رقابت جدی بین هواپیما و قطار سریع السیر بخاطر نرخ کرایههایشان وجود دارد.
۵ـ خوش قولی (دقت درانجام کار): حمل و نقل هوایی بیشتر بر روی شلوغی و زمان تاخیر حساسیت دارد. بر اساس آمارهای منتشر شده از AEA ، ۳۰ درصد هواپیماها در اروپا تاخیری بالای ۱۵ دقیقه درسال ۱۹۹۹ داشتهاند. حال آنکه سیستمهای سریع السیر منظمتر هستند. بطور مثال درکشور اسپانیا ۸/۹۹ درصد آنها سر موعد مقرر به ایستگاه میرسند.[۲۸]
همچنین OCED اعلام کرده است که هزینه شلوغی جادهها حدود %۲ تولید ناخالص ملی است که اجرای شبکه راهآهن سریع السیر درکل اروپا میتواند آنرا به ۱۲/۰ درصد تقلیل دهد .
۲-۳-۴- مقایسه کوتاه با هوا و جاده
قطار سریع السیر در رقابت با هواپیماست و هم به عنوان مکمل آن به حساب میآید. برای فواصل کوتاهتر از ۵۰۰ کیلومتر و زمان سفر کمتر از ۲ ساعت و۳۰ دقیقه بسیار مفید است و حتی میتواند ۹۰ درصد سهم جاده را مثل خط بروکسل- پاریس به سمت خود بکشد. [۲۸]
ولی برای خطوط با فاصله ۱۰۰۰ کیلومتر سیستمهای هواپیمایی بار ترافیکی بیشتری را بدوش میکشند. در ارتباط با خطوط هوایی که برتری آنها در پروازهای دراز مدت هستند، قطار سریع السیر یک نقش اساسی را برای خطوط هوایی ایفا میکند. تجربه نشان میدهد که ارتباط بین شبکههای هوایی و ریلی باعث جذب مسافرین بیشتری میشود. زیرا انعطافپذیری شبکه حمل و نقل هوایی غیر قابل شکست بودن هواپیما را یاد آوری میکند. همچنین قطار سریع السیر نیازمند حجم سرمایهگذاری زیاد و تواتر فوق العاده میباشد. [۲۸]
سیستمهای جادهای نیز ۹۵ درصد سفرهای زیر ۱۰۰ کیلومتر را بخود اختصاص میدهند. بخصوص سفرهای درون شهری و حومه شهری نیز مختص این قسمت هستند زیرا مبداء مقصد سفرهای شهری زیاد مهم نیست . [۲۸]
براساس مطالعات انجام شده توسط راهآهن سریع السیر اروپا و اتحادیه بین المللی راه آهنها UIC)) تخمین زده شده که بین سالهای ۱۹۹۰ تا۲۰۱۰ میزان کل مسافرین به %۱ درسـال افزایش پیدا کند ( ۳ درصد افزایش در کیلومتر ـ مسافر) بنابراین اجزای شبکه راهآهن اروپا میتواند در طی این سالها ۷۸ درصد افزایش در ترافیک ریلی را ایجاد کند که ۵۵ درصد جذب از جاده و ۴۵ درصد از هوا خواهد بود. سهم خدمات ریلی نیز برای مسافتهای درحدود ۸۰ کیلومتر میتواند از۱۴ درصد به ۲۴ درصد افزایش پیدا کند. ]۲۸[
یکی از شاخص های تصمیم گیری در ارزیابی پروژه های راه آهن سریع السیر پراکندگی جمعیت و تولید ناخالص ملی (GNP) است که در ذیل به آن می پردازیم.
۲-۴-۱- پراکندگی جمعیت وتولید ناخالص ملی (GNP)
تراکم جمعیت و تولید ناخالص ملی از مهمترین معیارهای تصمیم گیری برای احداث راه آهن سریع در یک منطقه بوده و خود شاخص رشد اقتصادی و زاینده ترافیک مسافر و بار میباشند. البته ترافیک در یک منطقه با توجه به رشد اقتصادی و افزایش جمعیت، افزایش خواهد یافت که این مطلب باید در برآورد ترافیک آینده آن منطقه در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در کشور کره جنوبی در مسیر سئول- پوسان، ۶۴ درصد جمعیت کشور پراکنده شده است و ۶۹ درصد تولید ناخالص ملی تولید میگردد. دراین مسیر ۶۵ درصد ترافیک مسافر و
۶۵ درصد ترافیک بار در کل کشور حمل میگردد. بهمین دلیل برای جوابگویی به ترافیک این مسیر پروژه قطار سریع السیر در دست اجرا میباشد. [۲۹]
۲-۴-۲- افزایش سرعت، کاهش زمان سفر، افزایش ظرفیت ترافیکی
به خاطر سرعت بالا تعداد قطارها افزایش یافته، لذا در قطارهای سریع السیر زمان سفر کاهش قابل
توجهی داشته و ظرفیت حمل و نقل مسافر نیز افزایش مییابد. این در حالی است که رسیدن به چنین سرعتهایی و برخورداری از ظرفیت بالا از جاده امکان پذیر نیست. بدیهی است کاهش زمان سفر مبادلات تجاری را نیز گسترش میدهد، بهرحال اگر افزایش سرعت به افزایش مصرف انرژی یا هزینههای تعمیراتی، یا
صدمه به محیط زیست منجر شود، تجارت یا صنعت آن را نمی پردازد. مشکل چگونگی حل این تناقضات
پیچیده به روش فنی میباشد. در بین مردم یک علاقهمندی همگانی برای افزایش سرعت وجود دارد
که این علاقهمندی به عنوان نیروی پیش برنده پژوهشهای آینده راه آهن های سریع السیر میباشد.
در هر حال چنین راهآهن سریع السیری را نمیتوان موفق خواند مگر آنکه تکنولوژی جدید مسائل
محیط زیستی را حل و تجارت را تضمین نماید. در رابطه با افزایش ظرفیت حمل درمقایسه با حجم سرمایهگذاری لازم، شاخص راندمانی به صورت نسبت افزایش ظرفیت ترافیکی تقسیم بر کل هزینه سرمایهگذاری قابل تعریف میباشد. به عبارت دیگر:
برای روشنتر شدن این بحث بررسیهای انجام شده در راه آهن سریع سئول ـ پوسان به عنوان مثال:
مطرح میگردد. در این بررسی راه آهن سریع با دو راه حل دیگر برای پاسخگویی به ترافیک سنگین این مسیر مقایسه گردیده است (جدول ۲-۲). این دو راه حل عبارتند از: بهبود راه آهن موجود و ساخت
آزاد راه چهار خطه.
همانطور که در جدول ۲-۲ دیده میشود بهسازی خط راه آهن موجود، افزایش ظرفیت ترافیکی قابل توجهی ایجاد نمیکند، چون قطارهای باری با سرعت کمتر ناچار از همین خط استفاده مینمایند. با احداث راه آهن سریع السیر زمان سفر این مسیر به یکساعت و ۴۰ دقیقه کاهش خواهد یافت (در مقایسه با ۱۰ ساعت زمان سفر از طریق جاده). شاخص راندمان برای آزاد راه ۳۷/۳، راه آهن سریع ۹/۴، بهسازی خط ۱ گزارش
شده است. [۲۹]
۲-۴-۳- مصرف انرژی
در ارزیابی پروژههای حمل و نقل مصرف انرژی از جمله شاخصهای مهم میباشد. این شاخص بصورت مصرف انرژی به ازا مسافر ـ کیلومتر برحسب کیلو ژول قابل تعریف میباشد. بدیهی است روشهای حمل و نقلی با مصرف انرژی کمتر بیشتر مورد توجه قرار میگیرند. به عنوان مثال این شاخص برای راه آهن ۶۰۹، هواپیما ۱۷۵۸، خودروی شخص ۲۳۲۵ میباشد. یعنی راه آهن از دیگر روشهای حمل و نقلی کم مصرفتر است
و این درحالی است که نوع سریع السیر آن در مقایسه با جاده و حتی هواپیما از سرعت خوبی
برخوردار است. [۲۹]
۲-۴-۴- تامین منابع مالی
پیش از طرح و اجرای هر پروژهای نحوه تامین منابع مالی بر آن پروژه امری حیاتی است. راه آهن سریع به دلیل بهرهمندی از سطح تکنولوژی بالا سرمایهگذاری بالایی را میطلبد، که نحوه تأمین این سرمایهگذاری خود به تحلیلی دقیق و حساب شده نیازمند است. برخی از روشهای تامین منابع مالی در پروژههای راه آهنی سریع السیر در اروپا به شرح زیر میباشند:
– روش کلاسیک: وام گرفتن از منابع مختلف توسط شرکتهای راهآهن ملی
– سرمایهگذاری مشترک بین بخشهای دولتی و خصوصی
– سرمایه گذاری مشترک بین شرکتهای راه آهن و حکومتهای ایالتی
– فاینسنس از طریق شرکتهای اجاره کننده یا روشهای مشابه
در مطالعات مربوط به راه آهن سریع السیر پوسان ـ سئول آمده است که حتی با نرخ تعرفه ۰۲۱/۰ دلار آمریکا بر کیلومتر که در حال حاضر در سرویس راه آهن درجه یک میسر خواهد بود، درآمد قطار بیش از هزینههای عملیاتی خواهد بود. با در نظر گرفتن این تعرفه بعد از ۱۶ سال کار تمام هزینههای سرمایه گذاری و بهره مربوطه باز پرداخت خواهد شد. هم چنین گزارشات مالی نشان میدهد که در ژاپن پس از ۳ سال و فرانسه پس از ۴ سال کار تراز مالی مثبت گردیده است.
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .