عنوان :

پایان نامه بررسی اثر رقابت یولاف وحشی با ارقام گندم

تعداد صفحات :۷۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده:

در حال حاضر یکی از محصولات اصلی در فلات مرکزی ایران گندم می باشد که آب مورد نیاز برای آبیاری اراضی تحت کشت آن در این مناطق عمدتا از چاههای عمیق تامین می شود.

طی سالهای اخیر عموما برداشت آب از این چاهها خیلی بیشتر از میزان تغذیه آبهای زیر زمینی بوده است.

این امر علاوه بر تخلیه سریع سفره های زیر زمینی , شور شدن تدریجی آب را نیز بدنبال داشته بطوریکه در بسیاری از مناطق روند شور شدن آب رو به افزایش است. در میان علفهای هرز گندم. یولاف وحشی یکی از مهمترین و قدیمی ترین علفهای هرز است که قدرت رقابت زیادی با گندم دارد و از این طریق باعث کاهش عملکرد آن می شود .از طرف دیگر گزارش هایی وجود دارد که یولاف وحشی در اراضی تحت کشت گندم که با آب شور یا نسبتا شور آبیاری می شوند نیز وجود دارد ولی میزان رقابت آن مشخص نیست. با توجه به اینکه قدرت سازگاری این گیاه به شرایط متغییر محیطی بسیار بالاست و می توان گفت احتمالا در آینده علیرغم شور شدن بیشتر آب در بخش کشاورزی حضور این علف هرز در مزارع افزایش پیدا کند. بنابراین با توجه به اینکه تحقیقات در خصوص رقابت یولاف وحشی  و گندم تحت شرایط شوری در منطقه اندک است. این آزمایش با هدف بررسی اثر رقابت یولاف وحشی و ارقام گندم تحت تنش شوری در منطقه بیرجند طراحی و اجرا گردید. این آزمایش به صورت طرح کرت های خردشده که در آن شوری آب آبیاری در سه سطح )۵/۱، ۵/۵ ، ۵/۱۰ دسی زیمنس بر متر) به عنوان کرت های اصلی و تراکم یولاف (صفر و ۱۶۰بوته در متر مربع) و ارقام گندم شامل (روشن- مهدوی و قدس) به صورت فاکتوریل به عنوان کرت های فرعی لحاظ شدند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که صفاتی مانند تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه تحت تاثیر شوری قرار گرفتند و افزایش شوری باعث کاهش این صفات گردید. اثر رقم بر صفاتی مانند ارتفاع بوته،تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه،عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. رقم روشن از لحاظ این صفات برترین بود.اثر وجود یا عدم وجود  یولاف بر شاخص SPAD معنی دار بود به طوری که بیشترین شاخص SPAD از تراکم ۱۶۰ بوته در متر مربع یولاف حاصل شد.اثر متقابل شوری و  رقم بر وزن هزار دانه عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود.همچنین اثر متقابل شوری و تراکم یولاف بر عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود.اثر متقابل رقم و تراکم یولاف بر وزن هزار دانه،عملکرد بیولوژیک،عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود.عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت نیز تحت تاثیر اثر متقابل  شوری در  تراکم یولاف و  رقم قرار گرفت.بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش با افزایش شوری عملکرد دانه، کاهش یافت ولی وجود یولاف به میزان۱۶۰ بوته در متر مربع باعث کاهش معنی داری در عملکرد دانه نشد.همچنین از بین ارقام مورد مطالعه رقم روشن بیشترین دانه را دارا بود.

واژه های کلیدی: رقابت، یولاف وحشی ، گندم ، تنش شوری، عملکرد دانه،

فهرست مطالب

چکیده
فصل اول              ۸
۱- مقدمه             ۹

فصل دوم             ۱۲
۲-     بررسی منابع          ۱۳
۱-۲  اثرات عمومی شوری          ۱۳
۲-۲  اثر شوری بر گندم           ۱۴
۳-۲  اثر شوری بر ارتفاع          ۱۵
۴-۲  اثر شوری بر ماده ی خشک اندامهای هوایی                  ۱۵
۵-۲  اثر شوری بر شاخص spad        ۱۶
۶-۲  اثر شوری بر عملکرد و اجزا عملکرد    ۱۶
۱-۶-۲   تعداد پنجه          ۱۶
۲-۶-۲   تعداد دانه در سنبله       ۱۶
۳-۶-۲   وزن هزار دانه          ۱۷
۴-۶-۲   عملکرد بیولوژیک          ۱۷
۵-۶-۲   شاخص برداشت          ۱۷
۷-۲  اثر علفهای هرز بر عملکرد گندم    ۱۷

فصل سوم             ۲۱
۳-  مواد روشها             ۲۲
۱-۳   موقعیت و زمان اجرای طرح       ۲۲
۲-۳   خصوصیات خاک محل اجرای آزمایش    ۲۲
۳-۳   مشخصات طرح آزمایشی       ۲۲
۴-۳   کاشت یولاف وحشی          ۲۲
۵-۳   کاشت گندم          ۲۳
۶-۳   آبیاری             ۲۳
۷-۳    صفات مورد اندازه گیری       ۲۳
۸-۳   اندازه گیری شاخص spad       ۲۴
۹-۳     اندازه گیری          ۲۴
۱۰-۳  محاسبات آماری          ۲۴

فصل چهارم             ۲۵
۴-  نتایج و بحث             ۲۵
۱-۴   ارتفاع             ۲۶
۲-۴  شاخص spad          ۳۰
۳-۴   تعداد خوشه در متر مربع       ۳۴
۴-۴   تعداد دانه در خوشه گندم       ۳۷
۵-۴   وزن هزار دانه          ۴۲
۶-۴  عملکرد بیولوژیک          ۴۷
۷-۴   عملکرد دانه          ۵۲
۸-۴   شاخص برداشت          ۵۸
نتیجه گیری             ۶۴
فهرست منابع             ۶۷

فهرست و منابع :

۱-    احسان زاده ، پ . ۱۳۷۰ . رقابت یولاف وحشی با گندم و جو .پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت ، دانشکده کشاورزی مشهد .

۲-    احمدوند ، گ.، ع . کوچکی وم . نصیری محلاتی . ۱۳۸۱٫ واکنش رقابتی گندم زمستانه ( riticum aestivum )به تغییرتراکم یولاف وحشی ( Avena ludoviciana) مصرف کود نیتروژن .مجله علوم صنایع کشاورزی ،جلد ۱۶ ،شماره ۱ ،صفحات :۱۲۴-۱۱۳

۳-    بی نام . ۱۳۷۷٫ غلات در آئینه آمار از سال ۱۳۷۶-۱۳۶۷ .اداره کل آمار و اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی .

۴-    افیونی ، م.،ر . مجتبی پور ، و ف . نوربخش . ۱۳۷۶ . خاکهای شور ، سدیمی واصلاح آنها . انتشارات –ارکان اصفهان

۵-    غلامرضا زمانی . ۱۳۸۳ .مطالعه جنبه های اکوقیزیولوژیکی رقابت یولاف وحشی با گندم تحت تنش شوری .

۶-    بهشتی ، ع .، ح ، ر. توکلی و ع . کوچکی . ۱۳۷۹ . تأثیر توأم تنش شوری و دما بر جوانه زنی ارقام یونجه .مجله علوم وصنایع کشاورزی ، جلد ۱۴ شماره ۱ ، صفحات : ۷۹- ۷۱

۷-    بهنیا ، م. ۱۳۷۵ .غلات سردسیری . انتشارات دانشگاه تهران .

۸-    پوستینی ، ک. ۱۳۷۳ . واکنشهای فیزیولوژیکی دو رقم گندم نسبت به تنش شوری . مجله علوم کشاورزی ایران ، ج ۲۶ ، ش۲۰ ، صفحات : ۶۳-۵۷

۹-    پوسینی ، ک .، وس.زهتاب سلمانی .۱۳۷۶ . اثرات شوری بر روی تولید و انتقال مجدد ماده خشک در دو رقم گندم . مجله علوم کشاورزی ایران . ج۲۹ ، ش ۴ ، صفحات : ۱۶-۱۱

۱۰-خدا کرم زاده ، م.، م . حاج الاهور دیپور، وش. صدیقی .۱۳۷۷٫ کارنامه مبارزه با علفهای هرز مزارع گندم سال زراعی ۷۷-۱۳۷۶ . انتشارات سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی .

۱۱-خزاعی ، ح، ر.، وم، کافی .۱۳۸۱ اثر تنش خشکی بر عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیکی ارقام مقاوم و حساسگند مو معرفی مناسبترین شاخص های مقاومت به خشکی . پایان نامه دکتری زراعت ، دانشکده کشاورزی دانشگاه مشهد .

۱۲-راشد محصل ، م.ح.، ح. رحیمیان مشهدی و م . بنایان اول . ۱۳۷۱ . علفهای هرز و کنترل آنها . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

۱۳-راشد محصل ، م . ح .، ح ، نجفی ، و م . د. اکبرزاد، . ۱۳۸۰ . بیولوژی و کنترل علفهای هرز . انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد .

۱۴-رستگار ، م .ع . ۱۳۷۵ . علفهای هرز و روشهای کنترل آنها . انتشارات مرکز نشر دانشگاهی .

۱۵-زند ، الف . ۱۳۸۰ . پایان نامه دوره دکترای زراعت ، دانشکده کشاورزی مشهد .

۱۶-زمانی ، غ، ر .۱۳۸۲ پایان نامه دکترای زراعت ، دانشکده کشاورزی مشهد

۱۷-سلیمی ، ح .، و ج . انگجی ، ۱۳۷۴ . بررسی میزان رقابت و خسارت تراکمهای متفاوت یولاف وحشی گونه Avena ludoviciana در زراعت گندم . گزارش سالیانه ۱۳۷۴ ، بخش تحقیقات علفهای هرز موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهان تهران .

۱۸-سیادت ، ح .، و س . سعادت . ۱۳۷۷ . بررسی رشد و تولید گندم در شرایط شور در مزارع کشاورزان . نشریه علمی پژوهشی موسسه تحقیقات خاک و آب ، ح ۱۲ ، ش ۴ ، صفحات : ۲۴- ۱۵

۱۹-شاهسوند حسنی ، ح ، س . عبد میشانی و ب. یزدی صمدی .۱۳۷۱٫ ارزیابی خصوصیات اگرونومیکی و مورفولوژیکی ارقام گندم ایرانی از نظر تحمل به شوری . مجله علوم کشاورزی ایران ، جلد ۲۶ ، شماره ۴ صفحات : ۹۸ – ۸۷

۲۰-شهبازی ، م.، و ز . ت . محقق دوست . ۱۳۷۵ . بررسی اثرات کلروسدیم بر رشد و انباشت ترکیبات آلی و معدنی در گندم . مجله علوم کشاورزی ایران ، ج ۲۷ ، ش ۴ ، صفحات ۷۷- ۶۹

۲۱-شیمی ، پ، و ف . ترمه . ۱۳۷۳ . مجموعه علفهای هرز ایران . انتشارات سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی .

۲۲-صابری ، م . ج . ۱۳۸۱ . اثر تنش شوری بر خصوصیات زراعی ، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ارقام گندم . پایان نامه دوره دکترای زراعت ، دانکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد .

۲۳-علیزاده ، الف . ۱۳۶۷ . زهکشی اراضی . انتشارات آستان قدس رضوی .

۲۴-غدیری ، ح . ۱۳۷۳ . اصول و روشهای علم علفهای هرز . انتشارات دانشگاه شیراز .

۲۵-قنبری بیرگانی ، د .، و ح . کمالی . ۱۳۷۱ . آزمایش علف کش جدید پوماسوپر ، جهت کنترل یولاف وحشی و فالاریس در گندم گزارش پزوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی .

۲۶-کافی ، م .، و س . استوارت . ۱۳۷۶ . اثرات شوری در رشد و عملکرد نه رقم گندم . مجله علوم ، صنایع کشاورزی ، ج ، ۱۲ ،ش ۱: صفحات ۸۵-۷۶

۲۷-کافی ، م .لاهوتی ، الف ، زند ، ح . د. شریفی ،و م . گلدانی ۱۳۷۸ . فیزیولوژی گیاهی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

۲۸-کافی ، م.، وس . استوارت . ۱۳۷۷ . اثرات شوری و تجمع کاتیونها در اندامهای هوائی و ریشه ارقام گندم مقاوم و حساس به شوری . مجله علوم زراعی ایران .ش ۲ ، صفحات ۲۱-۹ .

۲۹-کافی ، م .، و م . مهدوی دامغانی . ۱۳۷۹ . مکانیسم های مقاومت گیاهان به تنش های محیطی . انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد .

۳۰-کریمی ، م .، وم . عزیزی . ۱۳۷۳ . آنالیزهای رشد گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

۳۱-کوچکی ، ع.، وم ، بنایان اول . ۱۳۷۳ . فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

۳۲-کوچکی ، ع.، م . ح . راشد محصل ، م ، نصیری محلاتی و ر. صدر آبادی .  ۱۳۶۷ . مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی . انتشارات آستان قدی رضوی .

۳۳-کوچکی ، ع، ح . رحیمان ، م. نصیری محلاتی ، وح . خیابانی . ۱۳۷۳ . اکولوژی علفهای هرز . انتشارات دانشگاهی مشهد .

۳۴-گنجعلی ، ع .، س . ملک زاده و ع . باقری. ۱۳۷۹ . بررسی تراکم بوته و آرایش کاشت بر روند تغییرات شاخص های رشد نخود تحت شرایط فاریاب در منطقه نیشابور . مجله علوم و صنایع کشاورزی جلد ۱۴ شماره ۲، صفحات ۴۲-۳۳

۳۵-لسانی ، ح.، وم . مجتهدی ، ۱۳۶۷ . مبانی فیزیولوژی گیاهی . انتشارات دانشگاه تهران .

۳۶-مجیدیهروان ، الف .، و م . شهبازی . ۱۳۷۳٫ روش بررسی تعیین تحمل ارقام گندم به شوری . مجله علوم کشاورزی ایران ، جلد ۲۵ ، شماره ۱ سال ۱۳۷۳ ، صفحات : ۹-۱

۳۷-مؤدب شبستری ، م.، وم . مجتهدی . ۱۳۶۹٫فیزیولوژی گیاهان زراعی . انتشارات مرکز نشر دانشگاهی .

۳۸-منتظری ، م . ۱۳۶۶ . کنترل شیمیائی یولاف وحشی در زراعت گندم خوزستان . مجله بیماریهای گیاهی ، جلد۲۳ صفحات : ۳۳-۲۹٫

۳۹-منیعی ، م.، وح، رحیمیان . ۱۳۷۰ . بررسی اثر تاریخ کاشت بر خصوصیات رشد و عملکرد شش رقم ذرت دانه ای. دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد ، پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت .

۴۰-هاشمی دزفولی، الف .، ع . کوچکی ،وم . بنایان اول . ۱۳۷۴ . افزایش عملکرد گیاهان زراعی . انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

۴۱-                       Ashraf, M., and s.Ahmad .2000.Influence of sodium chloride on ion accumulation, yield compoents and fiber characteristics in selt- sensitive lines of cotton (Gossypium hirsutum L .).field Crop res.66(2):115-127

۴۲-                       Asseng, S., N.S Turner ,T.Betwrijgt,andA.G.Condon. 2003 . Evaluating the impact trait for increased specific leaf area on wheat yield using a crop simulation model. Agron . J.95 :10-19

۴۳-                       Barnes , P.W.,W. Beyschalg, R.Ryel, S.D . flint < and M.M. Caldwell. 1990. Plant competition for light analyzed with a multi-species canopy model.III: Influence of canopy structure in mixtures and monocoultur of wheat and wild oat. Oceologia.82:560-566

۴۴-                       Bertton,D.L, D.C. Thill, and B. Shafii. 1992. Intergrated wild oat (Aveana fatua) management affects spring barley ( Hordeum vulgare) yield and economics. Weed Technol.6:129-135.

۴۵-                       Bayuelo-jimenez J.S,.D.G. debouck, and J.P.Lynch. 2002 . Salinity tolerance in phaseolus species during early veagetative growth. Crop Sci.42:2184-2192.

۴۶-                       Bayuelo-timene Z,J.S,.D.G. debouck, and J.P.Lynch. 2002 . Salinity Tolerance of phaseolus Species during germination and Early seedlings growth. Cropsci.42:1584-1594.

۴۷-                       Belkhadja, R., F. merales, A. Abadia< J . Gomez- amtisi, and J . abdla. 1994. Chlorophyll fluorescence as a possible tool for salinity tolerance screening in Barley (Hordeum vulgare L .) .plant physiol. 104: 667-673

۴۸-                       Bernstein, N.A.louchli, and W.K. Silk. 1993. Kinematics and dynamics of sorghum (Sorghum bicolor L .) leaf development at various Na/Ca salinities. Plant Physio 103: 1107-1114 .

۴۹-                       Blue, E.N,.SC. mason, and  D.H. Sander. 1990 . Influence of planting date, seeding Rate< and Phosphorus Rate on Wheat Yied. J . 82: 762-768.

۵۰-                       Botella M.A, A.C Conda and S. H Lips. 1993. Dry matter production, Yield and allocation of carbon-14 assimilate by wheat as affected by nitrogen source and salinity. Agron J.85 : 1044- 1049

۵۱-                       Byschlag. W., P. W. Barnes, R Ryel, M. M. cad well, and S.D. flint. 1990. Plant competition for light analyzed with a multi-species canopy model.  ۱۱: influence of photosynthetic characteristics on mixtures of wheat and wild oat. Oecologia. 82:374-380.

۵۲-                       Carlson, H. L. and J. E. hill. 1985. Wild oat (Avena fatua) competition with spring wheat. Weed Sci. 33:176-181.

۵۳-                       Carr, P. M., R. D Horsery, and W.W. Poland.2003. Tillage and seedling rate effects on wheat cultivars:  ۱۱٫ Yield components. Crop Sci. 43:210-218

۵۴-                       Carr, P .M, R.D. horsely, and W. W. Poland.2003.Tillage and seedling rate effects on wheat cultivars: 1. Grain production. Crop Sci. 43:202-209.

۵۵-                       Caussanle. J. A, B. Kafiz, and A. carrero. 1993. Yield response of spring wheat to increasing densities of spring out and various forma of Post- emergence weed control. Agronomie. 13: 815-539

۵۶-                       Chowdhury, M. A. M., B.Mosek, and D. j. F. Bowling. 1995. A method for screen rice plants for salt tolerance. Plant and Soil. 171: 317-322.

۵۷-                       Cousens, R., P. Brain, J. T. O Donovan, and P. A. O. Sullivan. 1987. The use of biologically realistic equation to describe the effect of weed density and relative time of emergence on crop yield. Weed Sci. 35:720-725.

۵۸-                       Cudney, D. w., L. S. Jordan, and N. E. Hall. 1991. Effect of wild out (Avena Fatua) infestations on light interaction and growth rate of wheat (Triticum aestivum). Weed Sci. 34:175-179.

۵۹-                       Cudney, D. W., L. S. Jordan, H. S Reinte. 1998. Competitive interactions of wheat (Triticum aestivum) and wild oat (Avena fatua) growth at different densities. Weed Sci. 37: 517-543

۶۰-                       Cudney, D .W, L.S. Jordan, C.J. Corbert and W.E. Beniyew. 1989. Developmental rates of wild oat (Avena fatua) and wheat (Triticum aestivum). Weed Sci. 37:512-524.

۶۱-                       Dai, Q., V. P. Coronel, B.S Vergara, P.W Barnes, and A.T. Quintos. 1994. ultraviolet-b radition effects on growth and physiology of four rice cultivars. Crop Sci. 32:1269-1274.

۶۲-                       Devitt. D.A. 1989. Bermuda grass response to leaching fraction, irrigation salinity, and soil types. Agron. J.81:893-901.

۶۳-                       Ferrer-algre, F., and C.O. Stockle. 1999. A model for assessing crop response to salinity. Irrig Sci. 19:15-23.

۶۴-                       Flower, G.L, J.H. Hageman, M.Suzukida, and H.Assadian. 1998. Evaluation of the salinity tolerance of Russia- thistle a potential forage crop. Agron. J.80:250-258.

۶۵-                       Foley, M.E. 1999. Genetic basis for dormancy in wild oat. Horitsciance. 34(7) page: 1174.

۶۶-                       Fowden, L., T. Mansfied, and J.Stoddart. 1993. Plant adaptation to environmental stress. Chapman & hall.

۶۷-                       Francois, L.E., T.J. Donovan. E.V.mass and G.L. rubenthaler.1955.effect of salinity on grain yield and quality, vegetative, and germination of tritical. Agron. J.80:642-647.

 ۶۸-                       Francois, ll. E, T.J. Donovan, and E.V.mass.1984.salinity effects on seed yield, growth, and germination of grain sorghum. Agron. J. 76:741-744.

۶۹-                       Francois, L.E., T.J. Donovan, k.lorenz, and e.v.mass.1989salinity effects on rye grain yield, quality vegetative growth, and emergence, agron. J. 81:707-712.

۷۰-                       Francois, L.E., C.M. Grieve, E.V. mass, and S.M.lesch.1994. Time of salt affects growth and yield components of irrigated wheat. Agron. J.86:100-107.

۷۱-                       Francois, L.E., E.V. mass, T.J.donovan, andu.l.youngs. 1986. Effects of salinity on grain yield and quality, vegetative growth, and germination of semi-dwarf and durum wheat. Agron .J. 78:1053-1058.

۷۲-                       Gill, G.S R.D. Cousins and M.R. Allan.1996.germination, growth and development of herbicide resistant and susceptible of rigid ryegrass (Lolium rigidum). Weed Sci. 44:252-256.

۷۳-                       Grieve C.M., S.M. Lesch, E.V. mass, and L.E. Francois. 1993. Leaf and spike let primordial initiation in salt- stressed wheat. Crop Sci. 33:1286-1294.

۷۴-                       Grieve C.M. lesch, L.E. François and e.v .mass. 1992. Analysis of main-spike yield components in salt-stressed wheat. Crop Sci. 32:697-703.

۷۵-                       Grieve, M.G, E.V. mass. 1988. Differential effect, sodium/ calcium ratio on sorghum genotypes. Crop Sci. 28:659-665.

۷۶-                       Gul, B., and D.J. weber. 1998. Effect of dormancy relieving compounds on the seed germination of non-dormant allenroifea occidentals under salinity stress. Annals of botany, nevember, 1998: 555-560.

۷۷-                       Helelia, A.M., O.A. al-tahir and y.a. al-nabals 1996. The influence of irrigation water salinity and fertilizer management on the yield of alfalfa. Agricultural water management, 31:105-114.

۷۸-                       Hetely, J.1993. Relationship between salinity and efficient water use. Irrig Sci. 14:75-84.

۷۹-                       Horn, J.V., N.katerji, A.hamdy, M.mastrallti, and J.W. van-hoorn. 1993. Effect of saline water on soil salinity and water stress, growth, and yield of wheat and potatoes. Agricultural water management. 23:274-255.

۸۰-                       Hume, L. 1985. Crop losses in wheat (Triticum aestivum) as determined using weeded and no weed quadrates. Weed Sci. 33:734-740.

۸۱-                       Igartua, E, M.P. Graciaa, and J.M.lasaa.2000. Field response of grain sorghum to a salinity gradient. Field crop res. 42(1):15-25.

۸۲-                       Johnson, J. W., Hargrove and R.B.moss. 1988. Optimizing row spacing and seedling rate for soft red winter wheat. Agron. J. 80:164-166.

۸۳-                       Joseph, K.D.S.M.  M.M. Alley, d.e. brann, and w.d.gravelle.1985. Row spacing and seedling rate effects on yield and yield components of soft red winter wheat. Agron j. 77:211-219.

۸۴-                       Karimi, M.M and H.M. siddique.1991. Crop growth and relative growth rates old and modern wheat cultivate. Aust. J. agric. res. 42:13-20

۸۵-                       Katerji, N., J. W.vanhoom, a.hamdy, m.nastrorilli, t.Oweis and r.s malhotra.2001. Response to soil salinity of two chickpea varieties different in drought tolerance. Agricultural water management, 50:83-96.

۸۶-                       Katerji, N., J.V. van Hoorn, a. hamdy, m.masterorillr, t.oweis, w.erskine.2001. Response of two varieties of lentil to soil salinity. Agricultural water management. 47:179-190.

۸۷-                       Katerji, N., J. W. van Hoorn .a. hamdy, and m. mastrorilli. 2000. Salt tolerance classification of crop according to soil salinity and to water stress day index. Agricultural water management. 46:99-109

۸۸-                       Kerespi, I., and g.gaibia. 2000. Osmotic and salt stress induced alteration in soluble carbohydrate content .Crop Sci. 40:487.

۸۹-                       Khatun, S.G., C.A. Rizzo and T.J.Flowers.1995. Genotypic variation in the effect of salinity on fertility in rice. Plant and soil. 173:234-250.

۹۰-                       Klutenberg, G.J., and J.W.biggar.1992.canopy temperature as a measure of salinity stress on sorghum. Irrig Sci. 13:115-121.

۹۱-                       Lamsal, k., N. Gauna, and M.S.poudyal.1999.model for assessing impact of salinity of soil water availability and crop yield. Agricultural water management. 41:57-70.

۹۲-                       Lanning, S.P., L.E. talbert, J.M. martin, T.K. Blake, and P.L. Buckner .1997.genotype of wheat and barley effects light penetration and wild oat growth. A gron. J.89:100-103

۹۳-                       Lehman, w. F., J.N. Rutger, F.E. Robinson, and M.kaddah.1984. Value of rice characteristics for resistance to salinity in an environment. Agron. J.76:366-370

۹۴-                       Levitt, J.1980.salt and ion stress. In: responses of plant to environment stress, Vol2: water, radiationand other stress. pp:365-435.academic press, INC

۹۵-                       Mahmood. K. and et al. 1993. Competitive interference by some invader species against kalar grass (Leptochloa fusca) under different salinity and watering regimes. Pakistan. Journal of botany. 25,2:145-155.

۹۶-                       Martin. R.j., B.R. Cullis, and d. w. mc Namara. 1987. Prediction of wheat yield loss due to competition by wild oat (Avena SPP).Aust. j.agric.res.38:487-499.

۹۷-                       Marishita, D. W., and D. C. thill. 1988. Wild oat (Avena fatua) and spring barley growth and development in monoculture and mixed culture. Weed Sci. 36:43-46

۹۸-                       Maftoun, M., and A. R. Sepaskhah. 1989. Relative salt tolerance of eight wheat cultivars. Agrochemical, 33:1-12.

۹۹-                       Mass, E. V., and C.M. grieve.1990. Spike and leaf development in salt-stressed wheat. Crop Sci: 30:1309-1313.

۱۰۰-                  Mass, e.v., and j.a.poss.1989.saltsensitivity of wheat at various growth stages Irrig Sci. 10:29-40.

۱۰۱-                  Mass. E.V., S.M. Lesch, l. e. François, and c.m. grieve. 1996. Contribution of individual culms to yield of salt stressed wheat. Crop Sci. 36:142-149.

۱۰۲-                  Mass e.,s. lesch, l. François, and c. grieve . 1995. Tiller development in salt stressed wheat .Crop Sci. 34:1594-1603.

۱۰۳-                  Mckimnie, t and a.k.dobrenz. 1987.a method for evaluation of salt tolerance during germination, emergence, and seedling establishment. Agron. J. 79:943-945.

۱۰۴-                  Munns, r., and d.p. schachtman. 1993. Plant responses to salinity significance in relation to time. International Crop Sci. 1:741-745.

۱۰۵-                  O Donovan, j.t., j.c. newman. K. h .harker, r.e. black Shaw, and d.w.mc anderw. 1999. Effects of barley plant density on wild oat interference shoot biomass and seed yield under zero tillage. Can j.plant Sci. 79:656-662.

۱۰۶-                  Penuelas, j., r.isla, i. fillela, and j.l.araus. 1997. Visible and near infrared reflectance assessment of salinity effects on barley. Crop Sci: 37:198-202.

۱۰۷-                  Pessarakli, m.,t.cc.tucker, and k.nakayabashi. 1991. Growth response of barleyand wheat to salt stress. J. of plant nutrition. 14:331-340.

۱۰۸-                  Peter’s .n.c.b. 1991.seed dormancy and seedling emergence studies in (Avena fatua) weed res. 31:109-116.

۱۰۹-                  Rahman, s.m., m.i.khalil, and m.f. ahmad. 1995. Yield water relation and nitrogen utilization by wheat in salt affected soils of Bangladesh. Agriculture water management. 28:49-56.

۱۱۰-                  Rahman, s.m and i.a. ungar. 1994. The effect of competition and salinity on shoot growth and reproductive biomas of echinochola cruss-galli. Aquatic botany. 48:343-353.

۱۱۱-                  Rawson, H.M. 1986.gas exchange and growth in wheat and barley grown in salt. Aust j. plant physiol 13:475-489.

۱۱۲-                  Rawson, H.M., r.a.richand and r.munns. 1988. An examination of selection criteria for salt tolerance in wheat, barley and tritical genotypes. Aust. j. Agric. res. 39:759-772.

۱۱۳-                  Rogers, m. e. 2001. The effect of saline irrigation on Lucerne production: shoot and root growth, ion relation and flowering incidence in six cultivars grown in northen Victoria, Australia. Irrigation Sci. 20:55-64.

۱۱۴-                  Sadat noori, s.a., and t.mc neilly.2000.assessment of variability in salt tolerance based on seedling growth in triticum durum desf. Genetic resources and Crop evolation. 47:285-291.

۱۱۵-                  Sairam, r.k.,k.v. rao.and g.c.srivastava . 2002. Differential response of wheat genotypes to long term salinity stress in radition to oxidative stress, antioxidant activity and osmolyte concentration. Plant sci. November 2002:1037-1046.

۱۱۶-                  Scursoni, j.,r.bench . Arnold. And h. hirchoren. 1999. Demography of wild oat in barley crop: effect of crop, sowing rate, and herbicide treatment .Agron .j.91:478-485.

۱۱۷-                  Shalhevet, j. 1993.plant under salt and water stress. 1: plant adaptation to environmental stress. Pp: 133-154 Chapman & hall.

۱۱۸-                  Shannon, m.c .adaptation of Plant to salinity. Advanced in agronomy, volume 60:76-118.

۱۱۹-                  Sharma, m.p., and w.h . vanden bomm1978. The biology of Canadian weeds. 27: avena fatua. Can. J. Plant Sci. 58:144-157.

۱۲۰-                  Sharma, m.p., d.k.mc beath, and w.h vanden born. 1976. Studies on the biology of wild oats: 1: dormancy, germination and emergence. Can .j. plant Sci. 56:611-618.

۱۲۱-                  Staggenborg, s.a., d.a. whitney, d.l. fjell, and j.p. shroyer. Seedling and nitrogen rates required optimiza winter wheat yields following. Grain sorghum and soybean.Agron.j.45:253-259

۱۲۲-                  Steppuhn, h., and y. hu. 2000. Does spring wheat posses a threshold tolerance to salinity stress. Research newsletter. 9:1-2.

۱۲۳-                  Torner, C.J., j.l. gandujar. And c.f. quinyailla. 1991. Wild oat. Completion with winter barley: Plant density effects. Weed res. 31:301-307.

۱۲۴-                  Ulery, a.l.,j.a.t.martinus,th. Van genuchten, and m.c.shanon. 1998.salt data: a database of plant yield response salinity. Agron. J. 90:556-562.

۱۲۵-                  Vecchio, v., and p.cassini. 1992. Study on the competitive effects between chickpea and redroot pigweed under saline stress. Rivista –di –Agronomia (Italy). (Apr -jun 1992). V.26(2) p:169-177

۱۲۶-                  Vulkan- levy, r., i. ravina, a. nantella, and h.f;enka. 1998. Effect of water supply on pima cotton. Agricultural water management. 37:121-132.

۱۲۷-                  Walker, s.r., r.w. medd. G. r. robinson, and b.r cullis. 2002. Improved management of avena iudoviciana and phalaris paradox with more densely sown wheat and less herbicide. Weed res. 42:257-270.

۱۲۸-                  Wang, l .w, a.m .showalter in atriplex prostrate. American journalof botany. 84(9):1247-1255.

۱۲۹-                  Weaver, s.e., m.j. kropff, and r. cousens.1994. A simulation model of competition between winter wheat and avena fatua for light. Ann.Appi.Biol.124:315-311.

۱۳۰-                  Wilson, b.j., r. Cousens, and k.j. Wright. 1990. The response of spring barley and winter wheat to avena fatua for light. Ann .Appl .Biol. 1176: 601-609.

۱۳۱-                  Wilson, b.j., k.j. Wright. 1990. Predicting the growth and competitive effects annual weeds in wheat. Weed res. 30:201-211.

۱۳۲-                  Xue. Q. and r.n. stougaard.2002.spring wheat size and seedling rate affect wild oat demographics. weed Sci. 50:312-320

۱۳۳-                  Yang, y.w., r.j. Newton, and f.r.miller. 1990. Salinity tolerance in sorghum. 1. Whole plant response to sodium chloride in sorghum halepense. Crop Sci. 30:775-781.

۱۳۴-                  Zeng, l., and m.c Shannon. 2000. Salinity effects on seedling growth and yield components of rice. Crop Sci. 40:996-103

۱۳۵-                  Zeng, m., and m.c. Shannon .2000. Effects of salinity on grain yield and components of rice at different seedling densities. Agron. J. 92:418-423.

۱۳۶-                  Zimdahl, r.l.1988. The concept and application of the critical weed-free period. Page 145-156. In m. altieri, and m. liebman(eds)weed management in agro-ecosystem echological approaches. CRC press. Boca Raton.

 

۱- مقدمه:

گندم یکی از عمده ترین محصولات کشاورزی است که قسمت عمده کالری و پروتئین مورد نیاز مردم جهان را تامین می کند. به طوری که حدود۵۶ درصد انرژی و ۵۰ درصد پروتئین مردم  دنیا از طریق غلات تامین می شود. حدود ۵۲ درصد از زمین های قابل کاشت دنیا زیر کشت غلات بوده که یک سوم ان به گندم اختصاص دارد. در ایران از ۱۲ میلیون هکتار اراضی زراعی کشور حدود ۲/۶ میلیون هکتار زیر کشت گندم می باشد.

شوری خاک یکی از مهم ترین محدودیتهای تولید محصولات زراعی است (۶ ، ۴۸ ، ۴۹  ،۱۰۰، ۱۱۹) که بالغ بر ۹۵ میلیون هکتار از اراضی زراعی جهان را تحت تاثیر قرار داده است (۳۶ ، ۴۸). شوری خاک یکی از عمده ترین مشکلات کشاورزی در نواحی خشک و نیم خشک است (۴۷ ، ۱۱۳ ، ۱۱۵). در این نواحی کمبود آب، وجود گرما و اقلیم بسیار خشک غالبا علت اصلی شوری می باشند که تولید گیاهان را محدود می کنند. به طوری که هر ساله ده هزار هکتار از زمین های کره زمین برای کشاورزی نامناسب می شوند (۱۰۸). عوامل مختلفی در شور شدن خاک نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتنند از: ورود آب شور به زمین ، رواناب جاده هایی که از نمک برای ذوب یخهای سطح آنها استفاده شده اند ، آب شور استخراجی نفت و گاز و بالا رفتن غلظت یونهای معدنی در خاک در اراضی آبی به علت استفاده غیر صحیح از آب آبیاری و یا کود (۱۰۱). علاوه بر این شوری خاک تا حد زیادی تحت تاثیر رطوبت و بارندگی قرار دارد (۳۶). زراعت آبی و انجام عملیات آبیاری در مناطق خشک و نیمه خشک کره زمین ممکن است منجر به شور شدن خاک و کاهش تولیدشود زیرا طی عمل آبیاری و نمکهای محلول در آب وارد زمین شده و سپس به دنبال تبخیر آب از سطح این اراضی و نمکها در خاک تجمع پیدا کرده و گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهند (۶۹).

مناطقی که تحت شوری آب و خاک قرار دارند بطور کامل و دقیق شناخته نشده اند. ولی آنچه مسلم است این مناطق از وسعت زیادی برخوردار می باشند. ۲۵ درصد کل سطح زمین را اراضی شور تشکیل می دهند. در ایران از ۱۶۵ میلیون هکتار اراضی قابل کشت و ۲۴ میلیون هکتار آن را خاکهای شور و شور باتلاقی تشکیل می دهند (۲، ۸  ، ۱۶)همچنین به علت بهره برداری گسترده از منابع آب و خاک مساله شوری به تدریج جدی تر می شود.

زیرا تحت برخی شرایط حتی آب با بهترین کیفیت ممکن است باعث تجمع نمک در خاک در حدی شود که باعث محدودیت تولید گردد (۷۴ ،۱۱۰). هر ساله میلیونها تن نمک از طریق آب آبیاری به خاکهای تحت آبیاری اضافه می شود (۱۴ ، ۱۹ ،۱۰۶). لذا به موازات انتخاب روشهای اصلاحی برای احیا خاکهای شور مانند زهکشی و شستشوی خاکهای شور و روشهای زراعی نظیر انتخاب زمان مناسب کاشت و استفاده از مالچ و بذرکاری داخل فارو و آبیاری سنگین بعد از بذرکاری و معرفی گونه ها و ارقام متحمل به شوری و اصلاح گیاهان برای تحمل به شوری می تواند یک روش اقتصادی و مفید در جهت غلبه بر مشکل شوری باشد (۴،۱۶ ،۱۱۱).

از آنجایی که اکثر آزمایشات انجام شده در مورد تنش شوری در محیطهای کنترل شده و با استفاده از آبهای شور مصنوعی که با یک یا ترکیبی از چند نمک ساخته شده اند و آن هم بر روی سلول یا بافت و در یک مرحله از رشد گیاه انجام گرفته است که نتایج حاصل از این آزمایشات قابل تعمیم به شرایط مزرعه نبوده لذا انجام تحقیقات برای تعیین مکانیزم های مقاومت به شوری و در شرایط طبیعی لازم است.

علاوه بر شوری وجود علفهای هرز در مزارع و رقابت آنها با گیاه زراعی یکی دیگر از عوامل کاهش عملکرد گندم است. این گیاهان مانع دسترسی مطلوب گیاه زراعی به عوامل رشد می شود (۳۳).

همچنین وجود علفهای هرز در مزارع گندم باعث افزایش هزینه های تولید ناشی از کنترل شیمیایی و زراعی و کاهش کیفیت محصول و افزایش هزینه بوجاری بذر می شود (۱۲،۱۴،۲۴).

در میان علفهای هرز گندم. یولاف وحشی یکی از مهمترین و قدیمی ترین علفهای هرز است که قدرت رقابت زیادی با گندم دارد و از این طریق باعث کاهش عملکرد آن می شود ( ۶۵  ، ۶۶).

به عنوان مثال هوم (۸۰) گزارش کرد که به ازای هر بوته یولاف وحشی در متر مربع عملکرد غلات پاییزه و بهاره به ترتیب ۴ و۸ کیلوگرم در هکتار کم خواهد شد (۸۱).

گونه های یولاف وحشی به عنوان علف هرز ۲۰محصول زراعی در۵۵ کشور جهان مطرح هستند (۹۱).

در آمریکا آلودگی یولاف وحشی در غلات دانه ریز سالیانه باعث یک میلیارد دلار خسارت ناشی از کاهش عملکرد و هزینه های کنترل آن می شود (۱۲۷).

خصوصیاتی چون تولید مثل سریع و زیاد (۱۱،۱۱۲). سهولت سازگاری به دامنه وسیعی از شرایط محیطی (۱۱۱،۱۱۲،۱۱۸). خواب بذر(۱۱۱) و قدرت رقابت زیاد (۱۱۸) باعث شده اند که این علف هرز یکساله از مشکل سازترین علفهای هرز باریک برگ در غلات دانه ریز باشند.

در حال حاضر یکی از محصولات اصلی در فلات مرکزی ایران گندم می باشد که آب مورد نیاز برای آبیاری اراضی تحت کشت آن در این مناطق عمدتا از چاههای عمیق تامین می شود.

طی سالهای اخیر عموما برداشت آب از این چاهها خیلی بیشتر از میزان تغذیه آبهای زیر زمینی بوده است.

این امر علاوه بر تخلیه سریع سفره های زیر زمینی , شور شدن تدریجی آب را نیز بدنبال داشته بطوریکه در بسیاری از مناطق روند شور شدن آب رو به افزایش است. از طرف دیگر گزارش هایی وجود دارد که یولاف وحشی در اراضی تحت کشت گندم که با آب شور یا نسبتا شور آبیاری می شوند نیز وجود دارد ولی میزان رقابت آن مشخص نیست. با توجه به اینکه قدرت سازگاری این گیاه به شرایط متغییر محیطی بسیار بالاست و می توان گفت احتمالا در آینده علیرغم شور شدن بیشتر آب در بخش کشاورزی حضور این علف هرز در مزارع افزایش پیدا کند. بنابراین با توجه به اینکه تحقیقات در خصوص رقابت یولاف وحشی  و گندم تحت شرایط شوری در منطقه اندک است. این آزمایش با هدف بررسی اثر رقابت یولاف وحشی و ارقام گندم تحت تنش شوری در منطقه بیرجند طراحی و اجرا گردید.

 

 

بررسی منابع :

۱-۲  اثرات عمومی شوری

شوری خاک یکی از محدودیت های تولید محصولات زراعی است ( ۶ ، ۴۸ ، ۴۹ ، ۱۰۰  ) که بالغ بر ۹۵ میلیون هکتار از اراضی زراعی جهان را تحت تأثیر قرار داده است ( ۳۶ ، ۴۸ ، ۶۲  ). شوری خاک یکی از عمده ترین مشکلات کشاورزی در نواحی خشک و نیمه خشک است ( ۴۷ ، ۱۳۳   ). در این نواحی کمبود آب ، وجود گرما و اقلیم بسیار خشک غالبا ً علت اصلی افزایش شوری می باشند که تولید گیاهان را محدود می کنند، بطوریکه هر ساله ده هزار هکتار از زمین های کره زمین برای کشاورزی نا مناسب می شوند ( ۱۰۸). شوری خاک تا حدی زیادی تحت تأثیر رطوبت و بارنگی قرار دارد ( ۳۶ ). زراعت آبی و عملیات آبیاری در مناطق خشک و نیمه خشک کره زمین ، ممکن است منجر به شور شدن خاک و کاهش تولید شود زیرا طی عمل آبیاری ، نمک های محلول در آب وارد زمین شده و سپس بدنبال تبخیر آب از سطح این اراضی نمک ها در خاک تجمع پیدا کرده و گیاهان را تحت تأثیر قرار می دهند ( ۶۹ ). به این نوع شوری که نتیجه فعالیت انسان است شوری ثانویه گفته می شود . بدیهی است که به موازات افزایش جمعیت و تغیرات اقلیمی تقاضا برای آب جهت انجام آبیاری در مناطق خشک رو به فزونی گذاشته و این عمل به مرور باعث افزایش شوری ثانویه در این مناطق خواهد شد ( ۶۳ ).

آبیاری اراضی زراعی از حدود ۲۵۰۰ سال قبل آغاز شد و از ۳۰ سال قبل به شدت افزایش پیدا کرد . ضمن اینکه این عمل همراه با افزایش تولید محصولات کشاورزی در سطح جهان بود ، افزایش شوری خاک را نیز به دنبال داشت . با فرض اینکه آب آبیاری حاوی ۱/۰ تا ۴/۰ کیلوگرم در متر مکعب نمک باشد با کاربرد ۱ تا ۵/۱ متر آب در سال ، سالیانه بین ۱ تا ۶۰ تن نمک به خاک زراعی افزوده خواهد شد (۱۱۵). بنابراین مدیریت این اراضی باید به نحوی باشد که ورود نمک به خاک برای گیاه ضروری نداشته باشد . این عمل معمولاً با وارد کردن مقدار آب کافی برای شستشوی املاح در خاک امکان پذیر است  ( ۶۹).

در خاورمیانه و شمال آفریقا شور شدن اراضی در حال گسترش است . بطوری که مناطق وسیعی از پاکستان ، ایران ، عراق و مصر از نظر کشاورزی قابل استفاده شناخته شده اند . بیشترین میزان گسترش خاکهای شور پس از روسیه ، هند و پاکستان را می توان در ایران یافت . تقریباً نیمی از کل اراضی قابل کشت ایران ، ( ۹ میلیون هکتار ) به نحوی متأثر از شوری می باشد که تأثیر عمده ای در کاهش عملکرد گیاهان زراعی دارد ( ۱۹ ). استفاده از آب شور برای آبیاری گیاهان زراعی موضوعی است که اخیراً مورد علاقه قرار گرقته است . زیرا افزایش نیاز آبی و رقابت بین انسان ، صنعت و کشاورزی برای استفاده از آب فشار بر منابع آبی را افزایش داده و کمبود آب به نحو محسوسی مشاهده میشود (۱۲۱، ۱۰۰ ) علاوه براین در سالهای اخیر به ویژه در کشاورزی کشور های جهان سوم علاقه مندی زیادی برای استفاده از خاکهای شور به منظور تولید محصولات زراعی به وجود آمده است (۱۱۹ ، ۱۳۳). بنابراین شناخت عکس العمل گیاهان در محیط های شور به منظور بهره گیری بهتر و بیشتر از آنها در این محیط هاضروری است .

۲-۲  اثر شوری بر روی گندم

گندم یکی از محصولات غذایی مهم جهانی است ( ۱۱۴ ) که بعنوان یکی از گیاهان زراعی اصلی و پایدار در مناطق خشک شناخته می شود. در این مناطق تولید  گندم مخصوصاً در فصول خشک سال به وسیله شوری محدود می شود ( ۱۰۷). گلیکوفیت ها بهترین رشد خود را در محیط های غیر شور دارند و به موازات شوری رشد آنها کم می شود ( ۱۰۱). گندم در مقایسه با بسیاری از گلیکوفیت ها مانند سبزیجات و میوه جات از مقاومت نسبتاً خوبی در خاکهای شور برخوردار است . علیرغم کاهش رشد گیاهان در محیط ها ی شور ( ۵۵) ، گندم گیاهی است که تا حد نسبتاً زیادی شوری را تحمل می کند . بطوریکه فرانکوئیس و همکاران ( ۶۸) برای یکی از ارقام گندم آستانه خسارت ۶/ ۸ دسی زیمنس بر متر را   گزارش کردند . همچنین مس و پوس ( ۱۰۰ ) گزارش کردند که گندم در شروع دور ه زایشی و در طول دور ه رویشی به شوری حساس است اما در مرحله گل دهی و پس از آن متحمل تر مشود . شوری پارامترهای مختلف مورفولوژیکی و فیزیو لوژیکی گندم را تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش عملکرد آن می شود . شوری بخش های مختلفی از رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می دهد . تحقیقات زیادی نشان داده است که شوری باعث کاهش تعداد و اندازه برگ می شود ( ۶۲ ، ۸۵ ، ۱۲۰ ). مانز و همکاران (۱۰۴ ) خصوصیات ۱۵ رقم گندم و جو را تحت تنش شوری مورد بررسی قرار دادند و در یافتند که همه ارقام طی ۱۰ روز با افزایش غلظت شوری از صفر به ۲۵۰ میلی مولار کلرو سدیم ، سرعت طویل شدن برگ کاهش یافته و نهایتاً در روز دهم به ۵۰ % سرعت طویل شدن برگ شاهد می رسد . مس و گریو ( ۹۹ ) گزارش کردند که شوری تعداد برگ تشکیل شده بر روی ساقه گندم را کاهش داد در حالیکه برابر گزارش ایگارتوا و همکاران ( ۸۱) تعداد برگ تشکیل شده بر روی ساقه سورگم دانه ای تحت تأثیر شوری قرار نگرفت . مس و پوس (۱۰۰) نیز در بررسی حساسیت مراحل مختلف رشد گندم به شوری دریافتند که شوری توسعه برگ را به تأخیر می اندازد در همین رابطه گریو و همکاران ( ۷۴ ) در آزمایشی بر روی گندم در یافتند که سرعت آغازش برگ با افزایش شوری کاهش می یابد . راوسون و همکاران ( ۱۱۱) نیز دریافتند که در گندم ، بین سرعت توسعه برگ و بیو ماس تولید همبستگی زیادی وجود داشت .

 

 

۳-۲  اثر شوری بر ارتفاع گندم

بررسی های مختلف نشان داده است که بر اثر شوری ، ارتفاع گندم نیز کاهش می یابد و علت اصلی کاهش ارتفاع ، کاهش طول پایک سنبله است (۲۶ ،۱۲۵). در این رابطه مجیدی و شهبازی (۳۶) دو رقم گندم بیات و شعله را به منظور بررسی روش ارزیابی مقاومت گندم به تنش شوری در غلظت های مختلف شوری مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که با افزایش شوری آب آبیاری ، ارتفاع ساقه در هر دو رقم کم شد . این کاهش در رقم بیات بیشتر از شعله بود.

ارتفاع گیاه با میزان جذب نور و متعاقب آن قدرت رقابت رابطه مستقیم دارد .  هر چند که ممکن است که گیاهان بلند تر به دلیل ورس و کاهش شاخص سطح برگ ناشی از آن ، پتانسیل عملکرد کمتری داشته باشند (۱۰۶).

تحقیقات انجام شده بر روی سایر گیاهان نیز نشان می دهد که شوری ارتفاع بوته را کم می کند . بعنوان مثال وانگ  و همکاران (۱۲۸) اثر شوری بر رشد آتر یپلکس­­^۱ را بررسی و گزارش کردند که با افزایش غلظت نمک کلرید سدیم به ۲% ، ارتفاع گیاه به طور معنی داری کم شد . همچنین لمن و همکاران (۹۳) گزارش کردند که با افزایش شوری از ۴/۱به   ۶  دسی زیمنس بر متر ، ارتفاع بوته  های برنج از ۷۷ سانتی متر به ۷۳ سانتی متر کاهش یافت . هورن و همکاران (۷۹) نیز کاهش شدید ارتفاع چند گونه گیاهی شامل :اتریپلکس ^۲را بر اثر شوری گزارش کردند و دریافتند که هم[۱]بستگی زیادی بین اندازه گیاه و مقاومت آن به شوری وجود دارد.

  ۴-۲ اثر شوری بر ماده خشک اندامهای هوایی

تحقیقات زیادی نشان داده است که شوری ماده خشک اندامهای هوایی گیاه را کاهش می دهد از جمله اینکه مفتون و سپاسخواه ( ۹۸ ) تحمل به شوری هشت واریته گندم را در گلخانه مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که با افزایش غلظت نمک بیش از ۲۴۰۰ پی پی ام ماده خشک اندامهای هوایی همه واریته های گندم کم شد . مانز و همکاران ( ۱۰۴ ) نیز مشاهده کردند که با افزایش شوری ، تولید ماده خشک اندامهای هوایی در ارقام حساس گندم بدلیل جذب بیشتر سدیم و خسارت بیشتر به برگهای گیاه کمتر از ارقام مقاوم بود . راوسون ( ۱۱۱ ) و رواسون و همکاران (۱۱۲) کاهش ماده خشک کل گندم را بر اثر شوری گزارش کردند . همچنین بوتلا و همکاران (۵۰) با انجام یک آزمایش گلخانه ای و اعمال شوری ۶۰ میلی مولار کلروسدیم ، در مراحل مختلف رشد گندم دریافتند که ماده خشک گندم در مرحله رسیدگی به طور جدی تحت تأثیر شوری کاهش یافت . این کاهش زمانی چشمگیر بود که شوری در مراحل اولیه رشد رویشی اعمال گردید .

۵- ۲ اثر شوری بر شاخص SPAD

صابری (۲۲) دریافت که در سال اول آزمایش تأثیر شوری بر میزان کلروفیل معنی دار بود . وی برای برآورد میزان کلروفیل برگ از شاخص SPADاستفاده کرد و گزارش داد که با افزایش شوری این شاخص در برگ پرچمی گندم بیشتر بود . این در حالی بود که سایرام( ۱۱۵) گزارش کرد که با افزایش شوری ، میزان کلروفیل و کارتنوئید برگ گندم کاهش یافت . او این کاهش را در دو واریته ۱۹krl ¹وkharchia²  که به ترتیب حساس و مقاوم به شوری می باشند مشاهده کرد . در این آزمایش در همه مراحل واریته ^۲ محتوی کلروفیل و کارتنوئید بیشتری نسبت به ^۱ داشت . با توجه به اینکه گیاهانی که در معرض شوری قرار دارند معمولاً برگهای کوچک تر ولی ضخیم تر نسبت به گیاهان معمولی دارند انتظار این است که تجمع کلروفیل در واحد سطح برگ آنها زیاد باشد ( ۲۹).

۶-۲  اثر شوری بر عملکرد و اجزاء عملکرد

۱- ۶-۲  تعداد پنجه:

عملکرد دانه به مقدار زیادی وابسته به تعداد پنجه های باروراست (۱۴، ۷۶، ۱۱۰) که شوری به مقدار زیادی تعداد و میزان تولید آنها را  کاهش می دهد. لذا شناخت سهم پنجه ها در عملکرد برای اصلاح ژنوتیپ های متحمل به شوری و برای توسعه مدلهای شبیه سازی شده است . تحقیقات زیادی (۷۴، ۲۷، ۸۵) نشان داد که اعمال شوری قبل از دوره پنجه باعث کاهش عملکرد دانه ناشی از کاهش تعداد سنبله در واحدسطح شد.[۲]

۲-۶-۲ تعداد دانه در سنبله:

مس و پوس (۱۰۰) اظهار داشتند که اگر تیمار شوری در مرحله اول رویش گندم (۱۰ روز پس ازسبزشدن) به مدت ۴۵ روز اعمال شود تعداد دانه در سنبله کاهش خواهد یافت، زیرا در این زمان مرحله  حاد تمایز سنبلکها است،   اما اعمال شوری پس از آن تاثیر چندان درتعداد دانه در سنبله ندارد.گریو و همکاران  (۷۳) با تجزیه اجزا عملکرد سنبله گندم در شوریهای مختلف در یافتند که با افزایش شوری طول سنبله و تعداد سنبلک در سنبله و تعداد دانه در سنبله کاهش یافت. تعدادی از محققین گزارش کردند (۲،۱۷) که با افزایش تراکم یولاف وحشی تعداد دانه در سنبله کم شد .

 

۳-۶-۲ وزن هزار دانه:

مس و پوس(۱۰۰) گزارش کردند که اگر اعمال شوری بعد از مرحله تمایز  سنبلکها باشد وزن دانه گندم بیش از سایر اجزا عملکرد دانه تحت تاثیرشوری  واقع می شود . فرانکوئیز و همکاران (۶۹) با مطالعه  اثرات شوری آب آبیاری بر عملکرد سورگوم دانه ای گزارش کردند که کاهش عملکرد دانه سورگوم در وهله اول به علت کاهش وزن دانه در خوشه و در وهله دوم به علت کاهش تعداد دانه در خوشه بود کافی و استیوارت(۲۸) گزارش کردند که شوری اثر منفی بر وزن دانه داشته و با افزایش شوری از ۶به۱۲ د سی زیمنس برمتر وزن هزار دانه از ۴/۳۲ به ۳/۲۳ گرم کاهش یافت. شاهسوند حسنی و همکاران (۱۹) نتیجه گرفتند که وزن هزار دانه در ارقام مختلف گندم در محیط شور نسبت به نرمال بطور متوسط ۷۱/۴۵درصد کاهش یافت .

۴-۶-۲ عملکرد بیولوژیک:

کاهش وزن ماده خشک در اثر شوری در منابع مختلف گزارش شده است (۱۴، ۳۲، ۵۹) شوری به علت کاهش رشد و فتوسنتز سبب کاهش عملکرد بیو ماس گیاهی می شود (۹۹) راوسون و همکاران (۱۱۲) گزارش کردند که شوری باعث کاهش وزن خشک ریشه و اندامهای هوایی می شود با وجود این شاهسوند حسنی (۱۹) به این نتیجه رسیدند که اختلاف عملکرد بیولوژیک ارقام گندم در محیط شور در مقایسه با شرایط معمولی معنی دار نمی باشد.

۵-۶-۲ شاخص برداشت:

فرانکوئیز و همکاران (۷۱) اعلام داشتند که با افزایش شوری شاخص برداشت افزایش یافت و ارقامی که عملکرد دانه بالاتری داشتند دارای شاخص برداشت بیشتری نیز بودند گروهی از محققین (۳۶، ۶۱، ۱۱۲) اعلام داشتند که اختلاف عملکرد کاه در گندم نان و دو واریته  گندم دوروم نسبت به عملکرد دانه به شوری حساس تر بوده و باعث افزایش شاخص برداشت گردیده است ولی برعکس ذرت و برنج و سورگوم کاهش بیشتری در عملکرد دانه نسبت به کاه نشان دادند.

 ۷-۲  اثر علفهای هرز بر عملکرد گندم

یکی دیگر از عوامل کاهش عملکرد گندم وجود علفهای هرز در مزارع و رقابت آنها با گیاه زراعی میباشد.این گیاهان مانع دسترسی مطلوب گیاه زراعی به عوامل رشد میشوند (۳۳). همچنین وجود علفهای هرز در مزارع گندم باعث افزایش هزینه های تولید ناشی از کنترل شیمیایی و زراعی و کاهش کیفیت محصول و افزایش هزینه بوجاری بذر می شود ( ۱۲۱، ۱۴، ۲۴ ). در حال حاضر علفهای هرز عمده مزارع گندم در ایران یولاف وحشی  ^۱، خردل وحشی^۲ ، تلخه ^۳ ، چچم ^۴ ، کنگر وحشی^۵ ، بی تی راخ^۶ ، خونی واش^۷ ، سلمی^۸ ، دم روباهی کشیده ^۹و چاودار^۱۰ می باشند(۲۱). در این میان ، عمدتاً علفهای هرز برگ باریک از قبیل یولاف وحشی ، خونی واش ، چچم برموس ، دم روباهی کشیده و چاودار مزاحمت بیشتری ایجاد می کنند ( ۱۰ ). علفهای هرز گندمیان نسبت به علفهای هرز پهن برگ ، در زراعت غلات خسارت بیشتری داشته و کنترل آنها نیز مشکل تر است ( ۱۳ ). در میان علفهای هرز گندم, یولاف وحشی یکی از مهمترین و قدیمی ترین علفهای هرز است که قدرت رقابت زیادی با گندم دارد و از این طریق باعث کاهش عملکرد آن می شود ( ۶۵ ، ۶۶ ). به عنوان مثال هورن ( ۷۹ ) گزارش کرد که به ازای هر بوته یولاف وحشی در متر مربع, عملکرد دانه غلات پاییزه و بهاره به ترتیب ۴ و۸ کیلوگرم در هکتار کم خواهد شد . گونه های یولاف وحشی به عنوان علف هرز ۲۰ محصول زراعی در ۵۵ کشور جهان مطرح هستند (۹۱). خصوصیاتی چون تولید مثل سریع و زیاد ( ۱۱۲ ، ۱۱ ) ، سهولت سازگاری به دامنه وسیعی از شرایط محیطی ( ۱۱۱ ، ۱۱۲ ، ۱۱۸ ) ، خواب بذر ( ۱۱۱) و قدرت رقابت زیاد ( ۱۱۸ ) باعث شده اند که این علف هرز یکساله از مشکل ساز ترین علفهای هرز برگ باریک در غلات دانه باشد . خواب بذر یکی از فرایندهایی است که گیاه را قادر می سازد تا در زمان های مختلف  حضور یابد ( ۲۴ ). شارما و همکاران ( ۱۱۹ ) گزارش کرده اند که تقریباً همه بذور بالغ یولاف وحشی به هنگام برداشت در حالت خواب بودند و به مرور در طول ۳۳ هفته نگهداری در دمای اتاق ( ۲۴، .۱۹ درجه سانتیگراد ) بیش از ۴۶ % از آنها خواب خود را از دست داده اند . همچنین در صورتیکه بذور یولاف وحشی برای مدتی در محیط خشک با درجه حرارت نشبتاً زیاد ( ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد ) قرار گیرند نیز خواب آنها تا حد زیادی شکسته خواهد شد ( ۱۲۵ ). معمولاً در سال اول حدود ۸۰ % و تا بهار سال دوم بیش از ۹۷ % از بذور این گیاه جوانه زنی پیدا میکنند و ۳ درصد باقی مانده ممکن است تا ۱۲ سال نیز در حالت خواب بمانند . [۳]

---