عنوان :

پایان نامه تربیت مذهبی کودک

تعداد صفحات :۱۷۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اسلام در مورد تمام مسائل کودک از ابتدای ازدواج زن و مرد و از نظر پاکی نسل و شیر دادن مادر به کودک و پرورش جسم و جان کودک قدم به قدم وظایفی را بیان کرده است.

تربیت درست یا غلط مقدمه خوبی‌ها و بدیهایی است که کودک در دوران زندگی‌اش دارد. انسان در طول حیات عمرش بر طبق خلق و خوی خود عمل می‌کند و پایه و بنیان خلق و خویش در دوران کودکی‌اش ساخته می‌شود.

تحقیق حاضر به بررسی تربیت مذهبی کودک می پردازد که  از سه بخش تشکیل شده که هر بخش از سه فصل و هر فصل دارای ریزمجموعه‌هایی است.

بخش اول، کلیات تحقیق را تشکیل می‌دهد که فصل اول آن شامل ضرورت و اهمیت تحقیق، طرح مسئله و پرسش‌های تحقیق، فرضیه تحقیق، اهداف و فوائد تحقیق، بررسی و پیشینه و سابقه موضوع، تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی، روش تحقیق، ساختار و محدوده تحقیق، و مشکلات و موانع تحقیق می‌باشد که هرکدام در جای خود بیان شده است.

فصل دوم دین و کودک دو هدیه الهی است، که در این فصل ابتدا دین را مورد بررسی قرار داده و سپس از کودک سخن به میان آمده و ارتباط میان دین و کودک و ارزش کودک از دیدگاه اسلام بیان شده است.

فصل سوم آشناسازی کودکان با سیره اهل بیت و وظایف والدین آمده است در این فصل نحوه آشنا کردن کودک با اهل بیتu و وظایفی که والدین در مقابل فرزندان خود دارند بیان شده است.

بخش دوم تحقیق، یافته‌های تحقیق است در فصل اول بحث تربیت است و تربیت از دیدگاه امام راحل و اهمیت ایشان به کودک و خانواده و عاملان تربیت، در فصل دوم آن دامنه تربیت مورد بحث است و پرورش دینی و اخلاقی، پرورش ایمان و پرورش عاطفی بیان شده است در فصل سوم، احیاء نسل پاک و دستورالعملهایی قبل از ازدواج پدر و مادر و پیش از تولد کودک بیان شده است.

بخش سوم، زمینه‌ها و اهداف تربیت است فصل اوّل آن درباره‌ی پرورش مذهبی کودک سخن به میان آورده و زمینه‌های پرورش مذهبی را، فطرت، کنجکاوی، چراجوئی و رغبت‌های کودک می‌داند. در این بحث هدف اساسی تربیت را همان پرستش خدا، تقوا، تعلیم حکمت و … می‌داند.

فصل دوم که عنوان آن روشهای تربیت دینی است و راهکارهایی در زمینه تربیت دینی کودک بیان نموده است.

فصل سوم اصول و شیوه‌های تربیت دینی کودک است که سیزده اصل را برای تربیت کودک لازم و ضروری می‌داند که به بیان آنها پرداخته‌ایم.

واژه های کلیدی: تربیت، مذهب، فرزند، کودک، دین، تعلیم و تعلم

 فهرست مطالب

 مقدمه   ۱
بخش اول: تربیت مذهبی، گامی به سوی پروردگار
فصل اول: کلیات تحقیق
تعریف و تبیین موضوع   ۵
ضرورت و اهمیت تحقیق   ۷
اهداف و فواید تحقیق   ۹
پیشینه موضوع   ۱۱
سؤال‌های تحقیق   ۱۵
فرضیه تحقیق   ۱۶
روش تحقیق   ۱۶
ساختار تحقیق   ۱۷
اصطلاحات و کلیدواژه‌های تحقیق   ۱۹
مشکلات و موانع تحقیق   ۲۳
فصل دوم: دین و کودک دو هدیه الهی
دین   ۲۵
فوائد دین   ۲۵
دین از نظر قرآن   ۲۶
کودک   ۲۸
مفهوم کودک در روان‌شناسی پرورشی    ۲۸
کودک موجودی مستقل   ۲۹
تجزیه‌پذیری کودک   ۲۹
کودک و مذهب   ۳۱
ارزش کودک از دیدگاه اسلام   ۳۱
عشق‌ورزی به کودک از دریچه دین   ۳۳
ارزش کودک از دیدگاه اسلام   ۳۴
احیاء شخصیت کودک   ۳۵
کودک و بازی   ۳۷
استحباب بازی با کودک   ۳۸
فصل سوم: آشناسازی کودکان با اهل بیت
کودکان و سیره اهل بیت   ۴۱
آشنایی با القاب اهل بیت   ۴۱
آشنایی با ویژگیهای اهل بیت   ۴۳
آشنایی با فضائل اهل بیت   ۴۴
آشنایی با تشویق   ۴۴
آشناسازی با پرسش و پاسخ   ۴۵
آشنایی با داستان‌های معصومان   ۴۶
وظایف والدین در تربیت   ۴۷
نوع تربیت دختر و پسر   ۵۳
علت تفاوت تربیت   ۵۴
بهترین نوع تربیت   ۵۶
اسلام و دوگانگی تربیت   ۵۶
زیان همانندی در تربیت   ۵۷
تربیت جنسی کودک   ۵۷
بخش دوم: یافته‌های تحقیق
فصل اول: تربیت
آغاز تربیت   ۶۱
تربیت خوب   ۶۲
تأثیر سن در تربیت   ۶۴
تربیت از دیدگاه امام راحل   ۶۶
اهمیت امام به کودک و خانواده   ۶۷
عاملان تربیت   ۶۹
مسئولیت پدر و مادر   ۷۰
تربیت با عمل   ۷۲
پرهیز از اختلافات خانوادگی   ۷۳
ناآگاهی خانواده از وظیفه فرزند پروری   ۷۴
فصل دوم: دامنه تربیت
الف. پرورش دینی و اخلاقی   ۷۸
ب. پرورش ایمان   ۸۱
لزوم پرورش ایمان   ۸۲
اثر ایمان در کودک   ۸۳
عبادات تمرینی   ۸۴
پ. پرورش عاطفی   ۸۵
اعتدال در محبت   ۸۷
زیاده‌روی و ایجاد وابستگی   ۸۹
فصل سوم: احیاء نسل پاک
پیش از تولد   ۹۲
دستورالعملهای قبل از ازدواج   ۹۳
انتخاب همسر   ۹۴
مراقبتهای قبل از تولد   ۹۶
دوران حمل   ۹۷
تغذیه مادر   ۹۷
انعقاد نطفه بانوی دو عالم   ۹۹
اثر لقمه حرام بر جنین   ۹۹
شیرمادر بهترین غذا   ۱۰۰
بخش سوم: زمینه‌ها و اهداف تربیت
فصل اول: پرورش مذهبی
زمینه‌های پرورش مذهبی   ۱۰۵
هدف‌های تربیتی اسلام   ۱۰۶
الف) پرستش خدا هدف اساسی تربیت   ۱۰۶
ب) تقوا   ۱۰۷
پ) تعلیم حکمت   ۱۰۸
ث) پرورش روح عدالت‌خواهی   ۱۰۹
ج) تکامل انسان   ۱۱۰
چ) استقلال فرد   ۱۱۱
ح) پرورش شخصیت اخلاقی   ۱۱۲
فصل دوم: روشهای تربیت دینی
راهکارهای تربیتی در اسلام   ۱۱۴
۱- تلفیق علم و عمل   ۱۱۴
۲- تربیت عملی   ۱۱۵
۳- روش عقلانی در تربیت اسلامی   ۱۱۶
۴- امر به معروف و نهی از منکر   ۱۱۷
۵- جهاد، یک روش قاطع تربیتی   ۱۱۸
۶- پند و اندرز   ۱۱۹
۷- تربیت از طریق ذکر مَثَل   ۱۲۰
۸- دعا و نیایش   ۱۲۱
۹- پاداش و تنبیه   ۱۲۱
شیوه‌های تربیت کودک از نظر پیامبر اسلام    ۱۲۳
فصل سوم: اصول و شیوه‌های تربیت دینی کودک
اصول تربیت دینی کودک   ۱۲۶
اصل اول: توجه به توان و ظرفیت افراد   ۱۲۶
اصل دوم: مسامحه و تغافل   ۱۲۸
اصل سوم: آماده‌سازی روانی کودک   ۱۲۸
اصل چهارم: گفتار غیر مستقیم   ۱۲۹
اصل پنجم: تصویرپردازی و تجسم‌بخشی به مفاهیم دینی   ۱۲۹
اصل ششم: تنوع الگوها   ۱۳۰
اصل هفتم: احترام و محبت به مخاطب   ۱۳۱
جایگاه تنبیه در نظام تربیتی اسلام   ۱۳۲
اصل هشتم: تشویق به جای تنبیه   ۱۳۴
اصل نهم: تدریج و تمرین   ۱۳۵
اصل دهم: تأثیرپذیری از والدین   ۱۳۶
اصل یازدهم: مشاوره   ۱۳۷
اصل دوازدهم: عشق به زیبایی و جمال   ۱۳۷
اصل سیزدهم: همراهی با مخاطب   ۱۳۸
نتیجه‌گیری   ۱۳۹
پیشنهادات   ۱۴۱
خلاصه مطالب   ۱۴۲
فهرست منابع و مؤاخذ   ۱۶۳
کتاب‌شناسی   ۱۶۶
مجلات   ۱۶۷
مقاله   ۱۶۷

فهرست منابع و مؤاخذ

*قرآن کریم

۱٫ اسماعیلی یزدی، عباس، فرهنگ تربیت، انتشارات دلیل ما، چاپ و نگارش ناصر غفراللهی، قم، بهار۸۱٫

۲٫ امینی، ابراهیم، آیین تربیت، سازمان چاپ انتشارت اسلامی تهران، پائیز ۷۵٫

۳٫ انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، انتشارات ام‌ابیها، چاپ باقری، چاپ شانزدهم، قم، سال ۸۰٫

۴٫ بندرریگی، محمد، فرهنگ بندرریگی (عربی به فارسی)، انتشارات علمی، بی‌تا، بی‌جا.

۵٫ الدکتور، سیدجمیلی، سفارشات پیامبر اکرم به دختران و زنان، مترجم سیدمهدی شمس‌الدین، انتشارات دارالفکر، قم، پائیز۷۹٫

۶٫ حجتی، سیدمحمدباقر، اسلام و تعلیم و تربیت، چاپ و نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، بهمن ۵۸٫

۷٫ حسینی دشتی، سیدمصطفی، معارف و معاریف دائرالمعارف جامع اسلامی، ج۳ و ۹، چاپ امین، مؤسسه فرهنگی آرایه، تهران ۷۹٫

۸٫ خدیوی‌زند، دکتر محمدمهدی، مباحث اسلامی در روان‌شناسی تربیتی، جلد ۱، چاپ بنیاد، چاپ اول، تهران، آبان ۷۳٫

۹٫ خمینی، روح‌ا…، استفتائات امام از محضر رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی، جلد۱، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ۱۳۶۶٫

۱۰٫ شبّر، عبدا…، اخلاق شبر، مترجم محمدرضا جباران، انتشارات هجرت، قم ۱۳۸۰٫

۱۱٫ شریعتمداری، علی، تعلیم و تربیت اسلامی، چاپخانه سپهر، چاپ پانزدهم، انتشارات امیرکبیر، تهران ۷۹٫

۱۲٫ شکوهی، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، مؤسسه چاپ انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوازدهم، ۱۳۷۱، بی‌جا.

۱۳٫ طباطبائی، سیدمحمدحسین، آموزش دین، جمع‌آوری سیدمهدی آیت‌اللهی، چاپ جهان‌آرا، تهران، بی‌تا.

۱۴٫ عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، چاپ اول، چاپخانه سپهر، تهران، ۱۳۴۲٫

۱۵٫ فائضی، علی، جایگاه روشهای تنبیه در تعلیم و تربیت، چاپ سوم، مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی، چاپ طلوع آزادی، ۱۳۸۵، بی‌جا.

۱۶٫ فلسفی، محمدتقی، گفتار فلسفی از نظر وراثت و تربیت، بخش دوم، چاپ ۱۸، نشر معارف اسلامی، ۱۳۶۲، بی‌جا.

۱۷٫ قائمی، علی، اسلام و تربیت دختران، مجموعه بحثهای رادیوئی، چاپ پنجم، چاپ طلوع آزادی، بهار ۶۴، بی‌جا.

۱۸٫ (…)، پرورش مذهبی کودک، انتشارات ارشاد، قم، اسفند۸۵٫

۱۹٫ (…)، چگونگی تقویت و تثبیت نگرش و رفتار دینی در دانش‌آموزان، انتشارات امیر، ۱۳۷۴، بی‌جا.

۲۰٫ (…)، هدایت نوجوان به سوی نماز، ستاد اقامه نماز، ۱۳۷۳، بی‌جا.

۲۱٫ قرائتی، محسن، راز نماز (گناه‌شناسی)، ستاد اقامه نماز، ۱۳۷۴، بی‌جا.

۲۲٫ (…)، تفسیر نور، جلد (۲) و (۱)، ناشر مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، چاپ هفتم، تهران، بهار ۱۳۸۲٫

۲۳٫ کریمی، رویکردی نمادین به تربیت دینی یا تأکید بر روشهای اکتشافی، انتشارات قدیانی، ۱۳۷۸، بی‌جا.

۲۴٫ کریمی‌نیا، محمدعلی، الگوهای تربیت اجتماعی، پیام مهدی قم، ۱۳۷۷٫

۲۵٫ کلینی، ثقه‌الاسلام، اصول کافی، مترجم آیت‌ا… شیخ محمدباقر کمره‌ای، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپخانه بزرگ قرآن کریم، چاپ اول، بی‌جا.

۲۶٫ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بنتقه حاج سیدجواد علوی و حاج شیخ محمد آخوندی، سرای حاج حسن شرکت طبع بحار الانوار، جلد ۷۲ و ۱۰۴، تهران، بی‌تا.

۲۷٫ محمدی‌ری‌شهری،محمد، میزان‌الحکمه، مترجم حمیدرضا شفیعی، ویرایش سوم، ۱۳۷۷ هـ .ش. ناشر دارالحدیث، چاپخانه دارالحدیث، چاپ اوّل، جلد ۱۴، بی‌جا.

۲۸٫ مطهری، مرتضی، ده گفتار، چاپ شانزدهم، چاپ فجر، انتشارات صدرا، قم آبان ۷۶٫

۲۹٫ مظاهری، حسین، تربیت فرزند از نظر اسلام، انتشارات امیرکبیر، چاپ و نشر بین‌الملل، تهران، ۸۱٫

۳۰٫ معلوف، لویس‌المنجد، (برگزیده) فرهنگ جدید (عربی ـ فارسی)، ترجمه منجدالطلاب، مترجم: م.محمد، جلد ۱، تهران ۱۳۶۰٫

۳۱٫ ملکی، حسن، خانواده و تربیت دینی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، چاپ آرین، تابستان ۸۵، بی‌جا.

۳۲٫ موسوی زنجارودی، سیدمجتبی، تربیت مذهبی کودک، انتشارات میثم تمار، چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی، زمستان ۷۷، بی‌جا.

۳۳٫ میخبر، سیما و دیگران، ریحانه بهشتی، قم، نورالزهرا، ۱۳۸۲٫

مجلات

۱٫ پیک زائر، ماهنامه بین‌المللی فرهنگی اعتقادی، شماره اول، مرداد۸۲، صاحب امتیاز مؤسسه فرهنگی قدس آستان قدس رضوی.

۲٫ فصلنامه تخصصی در حوزه روان‌شناسی، شماره ۱، صاحب امتیاز مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، معاونت پژوهش بهار ۸۴٫

مقاله:

۱٫ پژوهشکده حوزه و دانشگاه، فصلنامه حوزه و دانشگاه، علوم‌انسانی ـ اجتماعی، چاپ قم الهادی واحد چاپ و نشر، پژوهشکده۱، شماره۶۲، بهار ۷۹، به مقاله بررسی دیدگاههای تربیتی از حمید لطفی.

 کتاب‌شناسی

۱٫ اعرافی، علیرضا و دیگران، اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، چاپ اول، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، پائیز ۷۶٫

۲٫ افروز، غلامعلی، روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، چاپ پنجم، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران، تهران، پائیز ۷۴٫

۳٫ (…)، چکیده‌ی روانشناسی تربیتی، چاپ دوم، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران، تهران، پائیز ۷۴٫

۴٫ انصاریان، حسین، نظام تربیت در اسلام، چاپ پنجم، انتشارات ام‌ابیها، زمستان ۷۶٫

۵٫ بهشتی، احمد، نسلی نوخاسته، چاپ دوم، ناشر مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۷٫

۶٫ حجتی، سید محمدباقر، آداب تعلیم و تعلم در اسلام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ بیست و پنجم، تهران، ۱۳۷۹٫

۷٫ رشیدپور، مجید، تربیت کودک از دیدگاه اسلام، چاپ چهارم، انتشارات کعبه، ۱۳۶۶ش، بی‌جا.

۸٫ رضوانی، ابوالقاسم، بهداشت جسمی و روانی کودک از نظر اسلام و علوم روز، انتشارات شرکت سهامی سیمان فارس و خوزستان، درود، بی‌تا.

۹٫ فرهادیان، رضا، والدین و مربیان مسئول، چاپ اول، مرکز انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم، قم ۱۳۷۷٫

۱۰٫ کریمی‌نیا، محمدعلی، تربیت اجتماعی (رفتارهای اجتماعی پیشوایان اسلام)، چاپ اول، چاپخانه محمد، انتشارات مؤلف، قم ۱۳۷۷٫

۱۱٫ محدثی، جواد، عشق برتر (راههای ایجاد محبت اهل بیت در کودکان و نوجوانان)، چاپ دوم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۷۹٫

۱۲٫ معتمدی، زهرا، رفتار با کودک، چاپ اول، تهران، انتشارات کودک، ۱۳۷۱ش.

۱۳٫ موسوی راد لاهیجی، سیدحسین، پدر، مادر، معلم مرا خوب تربیت کن، انتشارات امام‌شناسی و آثار الحجه، چاپ سوم، قم، پائیز ۷۹٫

۱۴٫ نظیری.ع، پی‌ریزی سازگاری اجتماعی کودکان در خانواده، چاپ چهارم، انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران، تهران ۷۳٫

مقدمه

انسانها ورای نیازهای مادی به تقویت بنیه معنوی و روحی نیازمندند و این حق مسلم و خواست فطری و ذاتی آنهاست که دنیای جدید تلاش می‌کند این حق را از آنها بگیرد.

بشر با تکیه بر اندیشه و توانایی خود نتوانسته برای پرورش روح انسانها اقدامی نماید. بلکه برای این امر نیازمند به نیروی غیبی است که بتوان به یاری بشر آمده و به شکوفا کردن استعداد انسانها کمک کند. از کتاب آسمانی قرآن که سالهاست از تحریف سالم مانده که بگذریم و به کتابهای آسمانی دیگر همچون تورات و انجیل که مورد تحریف واقع شده‌اند توجه کنیم، می‌بینیم که پیروان آنها با مراجعه به آنها به یک آرامش درونی می‌رسند در حالیکه غرب با تمام پیشرفتی که داشته نتوانسته این احساس آرامش را در انسانها ایجاد نماید.

اسلام در تمام زمینه‌ها و در میان سایر مکاتب کامل‌ترین و غنی‌ترین مکتب است و برای خود و پیروانش و فرزندان آنان دستوراتی را اعمال کرده است و اگر پیروانش از همان آغاز طفولیت و پیش از آن با راهنمایی‌های اسلام جلو بروند بهترین و سالم‌‌ترین نسل را به جامعه تحویل خواهند داد بهترین و بزرگترین تلاش اسلام تکامل بخشیدن به بعد روحی و معنوی انسانهاست.

در حقیقت پرورش مذهبی کودک از آغاز تولد او شروع می‌شود ولی قبل از تولد باید مراقبتهایی انجام شود که آن هم به حساب پرورش مذهبی کودک می‌آید. پرورش مذهبی کودک از هنگام انتخاب همسر و بعد از لحظات آمیزش و مزاوجت شروع می‌شود.

اندیشه و افکار پدر و مادر در هنگام مزاوجت و همچنین افکار مادر در دوران حمل، غذاها و … در او مؤثر است.

پس از تولد کودک، والدین تا ۲۱ سال درباره فرزند خود مسئولیت مستقیم دارند و کوتاهی در این زمینه گناهی بزرگ محسوب می‌گردد.

این دوره۲۱ سال به سه دوره ۷ ساله تقسیم می‌گردد. ۷ سال اول که مدنظر ما در این بحث است دوره تکوین است و پرورش مذهبی از همان روز اول تولد شروع می‌شود و آن هم از طریق انجام مراسم مذهبی است.

در دوران کودکی نباید فراموش کرد که ۷ سال اول تولد بسیار مهم است و در پایه‌گذاری شخصیت فرد دارای اهمیت فوق‌العاده است بطوریکه ۷۰ درصد شخصیت کودک در این سن پایه‌گذاری می‌شود پس بر والدین است که تربیت کودک در این دوران را فراموش نکرده و تمام تلاش خود را برای پرورش کودک بکار گیرند و دستوراتی را که اسلام در این زمینه بیان داشته را مو به مو به کار بسته تا بتوان نسلی پاک و مدنظر اسلام بوجود آورد.

تعریف و تبیین موضوع

دوران طفولیت مهمترین اوقات زندگی کودک است اگر طفل در این دوران درست تربیت شود تا آخر عمر سعادتمند است طفل با یک فطرت پاک به دنیا می‌آید این پدر و مادر و اطرافیانند که با اخلاق و صفات حمیده آن راه پاک را ادامه می‌دهند و یا انحرافات روحی و صفات رذیله را به او نشان می‌دهند پس سعادت و شقاوت کودک به نحوه هدایت والدین بستگی دارد.

خشت اول گر نهد معمار کج                       تـا ثـریـا می‌رود دیــوار کـج

دکتر علی قائمی در کتاب پرورش مذهبی کودک صفحه (۵۲-۵۰) در مورد تربیت آورده است تربیت عبارتست از ایجاد تغییرات مطلوب در انسان تا استعدادهای نهفته انسان شکوفا گردند و همچنین می‌توان با پرورش قوای جسمی و روحی انسان برای رسیدن به کمال مطلوب و انتقال طرز تفکر و عمل یک جامعه به آیندگان کمک کرد.

در مورد مفهوم تربیت دینی در دائره المعارف جهانی تربیت آمده است: منظور از تربیت دینی آموزش منظم و برنامه‌ریزی شده که سعی دارد در مسائلی همچون وحود خدا، حقیقت هستی، حیات، رابطه فرد با خالق و رابطه او با سایر افرادی که با آنها در یک جامعه زندگی می‌کنند بحث می‌کند تربیت‌اسلامی به پرورش عقیده در نفس کودک می‌پردازد و در هر مرحله از مراحل آموزش برخی از حقایق اعتقادی را بیان می‌کند.

قرآن کریم هرگونه تقلید در زمینه عقاید را رد می کند و کسانی که عقاید باطل پدرانشان را به ارث می‌برند مورد مذمت قرار می‌دهد در قرآن آیات مختلفی که تفکر سطحی را مورد سرزنش قرار داده وجود دارد در چنین آیاتی منزلت و مقام صاحبان خرد مورد تکریم واقع شده است.

در تربیت‌اسلامی تمام تلاش بر این است که پلی بین عقل و قلب کودک ایجاد شود تا با ایجاد ارتباط این دو با هم شکوفا شدن استعداد در کودک سریعتر انجام گیرد دومین امری که در تربیت دینی مؤثر است نوع نگاه جامعه به جایگاه اجتماعی دین است در این مورد با دو دیدگاه مواجه می‌شویم. دیدگاه اول دین را نوعی اعتقاد شخصی می‌داند و ارزش‌های تربیتی و هنجارها را جامعه تعیین می‌کند و دین دخالتی در تعیین آنها و جهت‌دهی به سوی آنها ندارد در حالیکه با توجه به دیدگاه دوم دین هدایتی است که تمام جوانب زندگی را در بر می‌گیرد و در زمینه تربیتی نیز دین دارای ارزش‌ها و هنجارهاست و فرد و جامعه را به سوی تحقق آن ارزش‌ها دعوت می‌کند.

ضرورت و اهمیت تحقیق

تربیت از دیدگاههای فردی، اجتماعی، سیاسی، معنوی و فرهنگی مورد توجه انسانها قرار گرفته است. در جنبه فردی، برای رشد تن، پرورش مغز، پرورش شخصیت فرد، آشنایی فرد به وظایف شخصی، یافتن اعتماد به نفس و شناخت خود می‌باشد.

در جنبه اجتماعی می‌توان به پرورش فرد برای روح همدردی با دیگران، پرورش فرد به عنوان عضو مفید برای جامعه و آشنایی او با وضع جامعه اشاره کرد.

از نظر اقتصاد، پرورش فردی که قادر به رفع نیازمندی‌های اقتصادی خود بوده و از نظر سیاسی، تربیت انسانی که آگاه به مسائل روز و جریانات نظام سیاسی بوده و تقویت‌کننده روح دموکراسی در انسانها می‌باشد.

در زمینه فرهنگی حفظ و رشد میراث فرهنگی است تا بوسیله آن بتوان برای بهتر کردن زندگی تلاش کرد و بالاخره از تربیت در زمینه معنوی استفاده می‌شود تا در سایه آن رابطه انسان با خدا و با پدیده‌های مادی و ماوراء مادی براساس ضوابطی قرار گیرد و انسان با تکیه بر این ضوابط به هدف اصلی که همان کمال است برسد.

زمانیکه کودک به دنیا می‌آید دارای قابلیت‌های موروثی است او از ابتدای زندگی با محیطی که در آن قرار دارد تعامل دارد. در تربیت دینی باید به ریشه‌کنی گرایشات منفی در کودک پرداخت و گرایشهای مثبت را در او تقویت کرد. اسلام با جبر مخالف است با زور نمی‌توان ذائقه کودک را به معنویات گرایش داد، زیرا اصرار در هر کاری سبب حس لجاجت در کودک می‌گردد. اگر فرزند ما به سوی مسائل دینی نمی‌رود یک جای کار اشتباه بوده یا افراط در کار بوده یا تفریط. افراط باعث لجبازی کودک و تفریط باعث بی‌تفاوتی او نسبت به مسائل معنوی می‌گردد. کودک می‌بایست نماز را خود درک کند بداند چرا نماز می‌خواند، فایده و اثرات نماز چه است؟ وقتی اینگونه مسائل را فهمید با شنیدن صدای اذان مضطرب می‌شود و سعی بر این دارد که هرچه زودتر نمازش را بخواند کودک می‌بایست از درون به حرکت و تکاپو درآید این ایجاد حرکت وظیفه والدین است که با تربیت صحیحشان کودک را به سمت دین و مذهب گرایش دهند.

اهداف و فواید تحقیق

درباره اهداف تربیت متخصصان و صاحبان ادیان و مکاتب بیانات مختلفی ارائه کرده‌اند از نظر برخی جامعه شناسان هدف از تربیت عبارتست از: پرورش عضوی مفید برای جامعه می‌باشد. از دید روانشناسان تربیت عبارتست از مراقبتی دائم از حیات فرد و ایجاد تغییر در او به منظور پیدا کردن قدرت درک مسائل و ایجاد زمینه جهت استقلال فکری است.

اسلام هم در مورد تربیت نظریه‌ای ارائه کرده است و آن عبارتست از هدایت انسانها برای تکامل آنها و ایجاد حالتی تازه در فرد به منظور فراهم آوردن زمینه جهت رشد و تکامل آدمی است.

با توجه به تعاریفی که در مورد تربیت بیان شد می‌توان گفت که تربیت عملی عمدی و آگاهانه است و از سوی عاملی قدرتمند و نافذ برای افرادی اعمال شده و دارای هدف و غایت بوده و آن هدف رشد و تکامل انسانهاست.

هر انسانی در جامعه بعنوان یک فرد مسئول این وظیفه را دارد که برای تربیت نسلی پاک، قدم پیش نهاده و زمینه را برای ایجاد جامعه‌ای که دارای رشد فرهنگی است فراهم کند. عاملان تربیت چند دسته هستند که در تربیت کودک نقش به سزایی دارند مهم‌ترین آنها پدر و مادر می‌باشند که آنها باید ابتدا به پاک کردن روح و جان خود پرداخته و قبل از ازدواج به برطرف کردن رذایل اخلاقی خود پرداخته و زمانیکه خود را آماده برای ازدواج یافتند اقدام کرده و فرزندی به دنیا بیاورند که تربیت شده اسلام و فرهنگ ناب محمدی باشد. جامعه ما امروز نیازمند به والدینی است که علاوه بر اینکه به پاکیزگی روح و جان خود می‌پردازند فرزندانی مؤمن و خداترس تربیت کنند پس آنها باید بعد از رسیدگی به اعمال خود راه صحیح تربیت کردن را نیز بیاموزند تا بتوانند در زمانهای برخورد با مشکل، پاسخی درست برای آن داشته باشند، و فرزند را به بیراهه نکشانند و راه و رسم صحیح زندگی را به او بیاموزند و این امر به وجود نمی‌آید مگر در سایه اسلام و قرآن کریم که به حمد خدا تمام اصول و روش‌های تربیت دینی کودک در این دین مقدس ارایه شده و کار خانواده‌ها تنها یادگیری این امور و انتقالشان به فرزندان می‌باشد. امید است با انجام این تحقیق عملاً توانسته شود برای تربیت فرزندی پاک و صالح تلاش کرده و گوشه‌ای از هدف تعالی اسلام را که بوجود آمدن جامعه‌ای پاک و به دور از گناه باشد را تحقق بخشد.

پیشینه موضوع

تربیت‌، یکی از اساسی‌ترین مسائل زندگی انسانهاست اولین مربی خداوند متعال بوده چنانچه در سوره حمد آیه (۲) آمده: الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ. سپاس و ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

ربّ به کسی گفته می‌شود که هم مالک و صاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش، نقش دارد خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن.

در سوره طه آیه ۵۰ آمده: رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى.

پروردگار ما همه موجودات را نعمت وجود بخشیده و سپس به راه کمالش هدایت نموده است.

حضرت علیu در مورد پروردگار می‌فرماید: (من الجمادات و الحیوانات) یعنی او پروردگار جانداران و بی‌جان است.

لَه الخُلق وَ الْاَمر تَبارک الله ربَّ العالمین، هم آفرینش از اوست و هم اداره آن و او پرورش‌دهنده است.

پس خداوند اولین مربی و پرورش‌دهنده انسانها بود و او بود که اسماء‌الهی را به انسانها آموخت.

در آیه ۳۱ سوره بقره آمده است: وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِکَهِ فَقَالَ أَنبِئُونِی بِأَسْمَاء هَـؤُلاء إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ.

و خداوند همه اسماء (حقایق و اسرار هستی) را به آدم آموخت آنگاه حقایق آن اسماء را در نظر فرشتگان پدید آورد و فرموداگر شما در دعوی خود صادقید اسماء اینان را بیان کنید.

خداوند متعال اسماء و اسرار عالم هستی را از نام اولیای خود تا جمادات را به آدم تعلیم داده، به تعبیر امام صادقu که در تفسیر مجمع‌البیان آمده است: تمام زمین‌ها، کوهها، دره‌ها، بستر رودخانه‌ها و حتی همین فرشی که در زیر پای ماست به آدم شناسانده شد. در حقیقت معلم واقعی خداست و قلم، بیان استاد و کتاب زمینه‌های تعلیم است.

خداوند پیامبران را در میان مردم برانگیخت تا بتوانند راه و رسم سعادت را به انسانها بیاموزند و در حقیقت انبیاء الهی بعد از خداوند تبارک و تعالی مربیان انسانها بر روی زمین بوده‌اند.

در آیه ۱۶۴ سوره آل‌عمران آمده است: لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُّبِینٍ.

خداوند بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولی از خودشان در میان آنان برانگیخت که بر آنها آیات خدا را تلاوت کند و نفوسشان را از هر نقص و آلایش پاک گرداند و به آنها احکام شریعت و حقایق حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکار بودند.

در تفسیر نور جلد دوم صفحه ۱۹۰ آمده است: جعفر طیار برادر امام علیu در هجرت به حبشه، در برابر نجاشی اوضاع دوره جاهلی را چنین ترسیم می‌کند؛ ما بت‌پرستانی بودیم که در آن روزها اهل فساد و فحشاء بودیم، تا اینکه خداوند پیامبرش را مبعوث کرد. در حقیقت پیامبرe به عنوان معلم و مربی آنها بر زمین برانگیخته شد و راه و رسم صحیح زندگی را به آنان آموخت و راه هدایت را برایشان هموار کرد پس بعثت انبیاء یکی از بزرگترین هدایای آسمانی است. تزکیه و تعلیم در رأس برنامه‌های انبیاء است (یُزَکّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکْمَه).

بعد از پیامبران و انبیاء الهی این مسئولیت و وظیفه بر عهده پدر و مادر قرار گرفته است و آنها تربیت فرزند را برعهده گرفته‌اند و در این مرحله نوبت آنهاست که در تربیت کودک تلاش کنند.

در آیه ۲۳ و ۲۴ سوره اسراء آمده است: وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا. …چنانکه آنها (پدر و مادر) مرا در کودکی تربیت کردند آنها را مورد رحمت قرار بده…

در حقیقت رحمت الهی جبران زحمات تربیتی والدین است گویا خداوند به فرزند می‌گوید تو رحمت خود را دریغ مدار و از خدا نیز استمداد کن که ادای حق آنان از عهده تو خارج است. در زمینه تربیت کودک کتابها و تحقیقات زیادی انجام شده از جمله می‌توان به تحقیقات زیر اشاره کرد.

تحقیق تربیت صحیح کودک توسط خانم زینب شیروی خوزانی با راهنمایی آقای بهجتی در زمستان۱ ۳۷۹٫

تحقیق تعلیم و تربیت کودک توسط ملیحه محمدی خشویی با راهنمایی خانم رستمانه در سال ۱۳۸۰٫

تحقیق نقش والدین در تربیت فرزندان توسط خانم اکرم پورپونیه با راهنمایی خانم الهام صحنعلی‌زاده در تابستان ۱۳۸۵٫

تحقیق نقش مادران در تربیت کودکان (در دوران بارداری) توسط خانم زهره مهرابی با راهنمایی خانم زهره السادات مرتضوی در پائیز ۱۳۸۵ می‌باشد.

تمام تحقیقات فوق در زمینه تربیت کودک بوده اما تنها قسمتی از تربیت کودک را در نظر گرفته و تربیت مذهبی کودک مدنظرشان نبوده و فقط به تربیت صحیح کودک توجه کرده‌اند اما این تحقیق جنبه مذهبی تربیت و دیدگاههای اسلام در زمینه تربیت کودک را در نظر گرفته و تربیت کودک را چه قبل از تولد چه در زمان بارداری مادر و چه بعد از تولد بیان کرده است.

در تحقیق انجام شده منابع و کتب فراوانی بکار رفته اما کتبی که بیشتر در زمینه موضوع کاربرد داشته کتاب گفتار فلسفی از نظر وراثت توسط آقای محمدتقی فلسفی می‌باشد این کتاب در تمام زمینه‌های تربیتی کودک و ارزش کودک از دیدگاه اسلام و سیره و روش پیامبر در برخورد با کودکان خود و مؤمنان سخن به میان آورده است.

کتاب فرهنگ تربیت از آقای عباس اسماعیلی یزدی است که از فوائد بازی با کودک و استحباب بازی با او از نظر اسلام بیان شده است.

کتاب مباحث اساسی در روان‌شناسی تربیتی جلد اوّل از دکتر محمدمهدی خدیوی زند.

مباحث آن در مورد کودک و نوع شخصیت اوست و عوامل فراوانی را در رشد و تکامل کودک مؤثر می‌داند که از آن جمله می‌توان به محیط طبیعی، اجتماعی، خانواده و … اشاره کرد و همچنین ساختمان بدنی، جنسیت و کار اعضای بدن را در بالیدن او مؤثر می‌داند.

پیک زائر ماهنامه بین‌المللی فرهنگی اعتقادی شماره اول که در آن روش آشناسازی کودکان با اهل بیتu بیان شده، کتاب نظام خانواده در اسلام از آقای حسین انصاریان که کتاب جامع و کاملی در زمینه‌های خانوادگی است و در بحثی جداگانه به تربیت کودک و مراحل رشد آن پرداخته است.

سؤال‌های تحقیق

پرسش‌های این قسمت به دو صورت اصلی و فرعی تقسیم می‌شود.

پرسش‌های اصلی

۱) چگونه می‌توان کودکان را با القاب اهل بیت u آشنا کرد؟

۲) وظایف والدین نسبت به فرزندان چیست؟

۳) از نظر اسلام بهترین نوع تربیت چه تربیتی است؟

۴) عاملان تربیت کودک چه کسانی هستند؟ نام ببرید.

۵) چه عاملی از طغیان و فساد انسان‌ها جلوگیری می‌کند؟

۶) پایه و اساس نظام تربیتی اسلام بر چه چیزی استوار است؟

پرسش‌های فرعی

۱) عوامل مؤثر در بالندگی و رشد کودک چیست؟

۲) تربیت صحیح و مذهبی کودک چه اثراتی را برای والدین به دنبال دارد؟

۳) احساسات روانی کودک از چه زمانی شکل می‌گیرد؟

۴) اثرات بازی بر کودکان چیست؟

فرضیه تحقیق

تربیت مذهبی در کودکی، پاسخی به نیازهای فرد در بزرگسالی است.

روش تحقیق

تحقیق حاضر براساس نگرش، از نوع تحقیقات بنیادی است و به اعتبار موضوع نیز تحقیقی دینی است. روش‌ جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای بوده است (با استفاده از فیش‌برداری و برداشت از مطالب) که با بررسی کتابهای دینی و اخلاقی جمع‌آوری شده است.

ساختار تحقیق

تحقیق انجام شده از سه بخش تشکیل شده که هر بخش از سه فصل و هر فصل دارای ریزمجموعه‌هایی است.

بخش اول، کلیات تحقیق را تشکیل می‌دهد که فصل اول آن شامل ضرورت و اهمیت تحقیق، طرح مسئله و پرسش‌های تحقیق، فرضیه تحقیق، اهداف و فوائد تحقیق، بررسی و پیشینه و سابقه موضوع، تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی، روش تحقیق، ساختار و محدوده تحقیق، و مشکلات و موانع تحقیق می‌باشد که هرکدام در جای خود بیان شده است.

فصل دوم دین و کودک دو هدیه الهی است، که در این فصل ابتدا دین را مورد بررسی قرار داده و سپس از کودک سخن به میان آمده و ارتباط میان دین و کودک و ارزش کودک از دیدگاه اسلام بیان شده است.

فصل سوم آشناسازی کودکان با سیره اهل بیت و وظایف والدین آمده است در این فصل نحوه آشنا کردن کودک با اهل بیتu و وظایفی که والدین در مقابل فرزندان خود دارند بیان شده است.

بخش دوم تحقیق، یافته‌های تحقیق است در فصل اول بحث تربیت است و تربیت از دیدگاه امام راحل و اهمیت ایشان به کودک و خانواده و عاملان تربیت، در فصل دوم آن دامنه تربیت مورد بحث است و پرورش دینی و اخلاقی، پرورش ایمان و پرورش عاطفی بیان شده است در فصل سوم، احیاء نسل پاک و دستورالعملهایی قبل از ازدواج پدر و مادر و پیش از تولد کودک بیان شده است.

بخش سوم، زمینه‌ها و اهداف تربیت است فصل اوّل آن درباره‌ی پرورش مذهبی کودک سخن به میان آورده و زمینه‌های پرورش مذهبی را، فطرت، کنجکاوی، چراجوئی و رغبت‌های کودک می‌داند. در این بحث هدف اساسی تربیت را همان پرستش خدا، تقوا، تعلیم حکمت و … می‌داند.

فصل دوم که عنوان آن روشهای تربیت دینی است و راهکارهایی در زمینه تربیت دینی کودک بیان نموده است.

فصل سوم اصول و شیوه‌های تربیت دینی کودک است که سیزده اصل را برای تربیت کودک لازم و ضروری می‌داند که به بیان آنها پرداخته‌ایم.

اصطلاحات و کلیدواژه‌های تحقیق

مفهوم تربیت

در معارف و معاریف جلد ۳ صفحه ۵۳۳ در مورد واژه تربیت آمده است:

تربیت: پروردن، دست نرم به پهلوی بچه زدن تا به خواب رود.

در فرهنگ عمید صفحه ۳۱۱ در مورد معنای این واژه آمده است:

تربیت: الفتح تاء و کسر باء و فتح یاء پروردن، پروراندن، پرورش دادن ادب و اخلاق به کسی.

محمد بندرریگی در فرهنگ بندرریگی صفحه ۵۱۷ در معنای لغوی تربیت آورده:

تربیت به معنای پرورش دادن و بزرگ کردن می‌باشد.

التربیه: پرورش دادن، بزرگ کردن.

غلامحسین شکوهی در کتاب تعلیم و تربیت و مراحل آن صفحه ۲ آورده:

تربیت به معنای نشر و نما دادن، زیاد کردن، برکشیدن و مرغوب یا قیمتی ساختن می‌باشد در این معنای اخیر تربیت را از حد افراط و تفریط بیرون آوردن و به حد اعتدال سوق دادن می‌باشد.

در ترجمه المنجد الطلاب ترجمه م. محمد از لوپس معلوف صفحه ۱۷۹ آمده:

(ربا، ربواً، رُبِوّاً، الولد)، فرزند نشو و نما کرد.

(رَبَیْتُ و ربیِتُ رَباءٌ وَ رَبیِّاً)، نشو و نما کردم.

(ربّی، تربیَهً، تَربیَّ)، الولّد، کودک را پرورش داد، تربیت کرد.

حمید لطفی در مقاله بررسی دیدگاه‌های تربیتی در فصلنامه حوزه و دانشگاه جلد ۲۲ صفحه ۳۴ می‌گوید: مفهوم تربیت به عدد نظریه‌ها و دیدگاه‌ها متعدد است. برای این تعدد و گوناگونی می‌توان دو دلیل ذکر کرد. اول اینکه هر رشته علمی قرائت‌های متفاوتی برمی‌دارد. این تفاوتها معانی و دایره شمول مفاهیم و موضوعات هر مبحثی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و به این ترتیب یک مفهوم در ذیل نظریه‌های مختلف معانی متفاوت می‌پذیرد. دوم اینکه علم تربیت یک علم توصیفی تجویزی است و به عبارت دیگر از دستاوردهای علوم دیگر بهره می‌برد.

مفهوم مذهب

در فرهنگ فارسی عمید صفحه ۹۳۸ در مورد لغت مذهب آمده است:

مذهب: الفتح میم و هاء، راه و روش، طریقه، کیش، مذاهب.

در معارف و معاریف جلد ۹ صفحه ۲۵۲ آمده است:

مذهب: طریقه، روش و در اصطلاح کلام، طریقه‌ای خاص در فهم مسائل اعتقادی، خاصه امامت که منشأ اختلاف در آن توجیه مقدمات منطقی و یا تفسیر ظاهر کتاب خداست مانند مذهب شیعه امامی، اشعری، معتزله و در اصطلاح فقهی روشی خاص در استنباط احکام کلی فرعی از ظواهر کتاب و سنت مانند فقه مذهب جعفری، حنفی و …

مذهب: وضوگاه، متوضّا، آبخانه.

امام صادق u فرمودند: پدرم را هر بامداد عادت بر این بود که ما (فرزندانش) را به کنار خود جمع کند و از هر کدام ما که قرآن را بلد بود می‌خواست که قرآن بخوانیم و به هر کدام که نمی‌دانستیم می‌گفت ذکر خدا را بگو.

مفهوم فرزند

سید علی‌اکبر قریشی در قاموس قرآن جلد ۷ صفحه ۲۴۳ در معنای لغوی فرزند آورده:

ولد: فرزند، خواه فرزند انسان باشد یا غیر آن بر مذکر و مؤنث، تثنیه و جمع اطلاق می‌شود و به وزن (فَرَس، فَلَس، قُفل، جِسر) خوانده می‌شود ولی در قرآن مجید فقط بر وزن اول به کار رفته است.

در سوره مبارکه آل‌عمران آیه ۴۷ آمده: قالَتْ ربّ اِنّی یکون لی ولدٌ و لم یمسسنی بشر. می‌فرمایند: خدایا چطور فرزندی خواهم داشت حال آنکه کسی به من دست نزده است.

در اصطلاح می‌توان گفت: فرزند گوهری است نفیس که در صدف خانواده رشد می‌کند و در سایه تربیت و تأدیب پدر و مادر قیمتی می‌شود.

مفهوم کودک

در فرهنگ معین صفحه ۲۲۰۷ در مورد واژه کودک آمده است.

کودک: کوچک، صغیر، فرزندی که به حد بلوغ نرسیده (پسر یا دختر) طفل.

مفهوم دین

در فرهنگ معین جلد دوم صفحه ۱۱۲۲ در مفهوم دین آمده است.

دین: کیش و جوان، قانون و حق داوری، آیین.

تعلیم و تعلم

در معارف و معاریف جلد سوم، صفحه ۶۰۴ در مورد این واژه آمده است.

تعلیم: آموختن و آگاهانیدن. قرآن کریم: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ».[۱]

نبی اکرم e فرمود: سه خصلت است که از حقایق ایمان است. بخشش در تنگدستی و انصاف درباره دیگران و فرادادن دانش به دانش‌آموزان.

و فرمود: زکات علم این است که آن را به کسی که نمی‌داند تعلیم کنی.

امیرالمؤمنین u فرمود: فراگیری علم را آنگاه خداوند بر جاهل واجب نمود که تعلیم را بر عالم واجب ساخت و فرمود: سپاس عالِم بر نعمت علمی که خداوند به وی داده آن است که آن را در اختیار دیگران نهد.

امام صادق u فرمود: کسی که برای خدا علم فراگیرد و برای خدا عمل کند و برای خدا به دیگران تعلیم دهد چنین کسی را در ملکوت آسمان عظیم (بزرگ) خوانند و گفته شود: این کسی است که برای خدا علم فراگرفته و برای خدا تعلیم داده است.

تَعلُّم: بیاموختن. مطاوعه تعلیم است. یقال: علَّمته فتعلَّم.

امام موسی بن جعفر u فرمودند: یا هشام تعلّم من العلم ما جهلت و علّم الجاهل ممّا علمت.

مشکلات و موانع تحقیق

با کمک و یاری ایزدمنان و به دلیل غنی بودن کتابخانه‌های شهرمان و حوزه علمیه زهراییه از منابع و کتابهای دینی توانستم بدون هیچ مانعی به منابع موردنیاز دسترسی پیدا کنم و تنها اینکه چون بعد از فارغ شدن از درس بلافاصله می‌بایست به نوشتن پایان‌نامه می‌پرداختم و هنوز خستگی درس بر روی شانه‌هایم احساس می‌شد نتوانستم آنطور که می‌خواستم به پرورش مطالب بپردازم.

 

دین

دین عقاید و دستورهای علمی و اخلاقی است که پیامبران از طرف خدا برای راهنمایی و هدایت بشر آورده‌اند. دانستن این عقاید و انجام این دستورها باعث خوشبختی انسان در هر دو جهان می‌شود سعادتمند کسی است که زندگی خود را در اشتباه و گمراهی به سر نبرد و دارای اخلاق پسندیده باشد و کارهای نیکو انجام دهد. دین خدا ما را به همین سعادت و خوشبختی هدایت می‌کند. دین فطری است و انسان فطرتاً خواهان دین است. زیرا انسان در مسیر زندگی برای تأمین سعادت خود تلاش کرده و برای رفع نیازمندیهای خود دست به اموری می‌زند که برای رسیدن او به مقصدش مؤثر است. انسان همیشه دنبال این است که تکیه‌گاهی پیدا کند که مغلوب نشود تا بوسیله آن تکیه‌گاه در زندگی به آرامش درونی برسد و تنها خداوند است که در اراده خود هرگز مغلوب نمی‌شود و عذر و قصور در او راه ندارد و تنها راهی را که می‌توان به این تکیه‌گاه رسید راه دین است و آن هم دین اسلام که برنامه صحیح زندگی انسانها در آن نهفته است[۲].

فوائد دین

دین در اصلاح فرد و جامعه تأثیر عمیقی دارد و تنها وسیله سعادت و نیکبختی انسانهاست. جامعه‌ای که به دین پای‌بند نباشد واقع‌بین و روشنفکری را از دست می‌دهد و عمر خود را در گمراهی و ظاهربینی می‌گذراند و عقل را زیرپا گذاشته و چون حیوانات، بی‌خرد و کوتاه‌نظر زندگی می‌کند و دچار زشتی اخلاق و پستی شده و از امتیازات انسانی محروم می‌گردد. این چنین جامعه‌ای نه تنها به سعادت ابدی نمی‌رسد بلکه در زندگی گذرای این جهان هم دچار انحرافات و کجرویهایی می‌گردد.

خدای متعال در قرآن می‌فرماید:

قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا[۳].

کسیکه خود را از آلودگیها حفظ کند رستگار است و آنکس که به هر ناروائی نزدیک شود به هدف خود یعنی به رستگاری نخواهد رسید. البته ناگفته پیداست که رسیدن انسان به سعادت تنها با بکار بستن دستورات دینی است[۴].

دین از نظر قرآن

إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِیعُ الْحِسَابِ[۵].

دینی که همه پیغمبران مردم را برای آن دعوت کرده‌اند عبارت است از خداپرستی و تسلیم در برابر دستورات او است. علماء ادیان با آنکه راه حق را از باطل تشخیص می‌دادند بخاطر تعصب و دشمنی زیر بارحق نرفته و هرکدام راهی را برای خود پیش گرفتند و این خود سبب ایجاد ادیان مختلف بر روی زمین شد. این دسته از مردم به آیات خدا کافر شدند و خداوند به زودی سزای اعمال آنان را خواهد داد.

همچنین در سوره آل عمران آیه ۸۵ داریم:

وَمَن یَبْتَغِ غَیْرَ الإِسْلاَمِ دِینًا فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الآخِرَهِ مِنَ الْخَاسِرِینَ.

هرکس جزء دین اسلام، دین دیگری را طلب کند و پیرو آن گردد هرگز از وی پذیرفته نشده و در آخرت اهل نجات نخواهد بود.

دین اسلام دینی است جهانی و همیشگی و دارای یک سلسله مقررات اخلاقی و عملی است که با انجام آنها می‌توان به نیک‌بختی در دنیا و آخرت رسید.

مقررات دین اسلام به گونه‌ای است که هر فرد و یا جامعه‌ای که آنها را به کار بندد بهترین شرایط زندگی و کمال انسانی برایش فراهم می‌گردد.

دین اسلام آثار نیکوی خود را به طور مساوی به همه‌کس و هر جامعه‌ای می‌بخشد و همگان بدون تفاوت می‌توانند از مزایای این آیین برخوردار شود.

اسلام دارای آئینی است که نیازهای واقعی و فطری انسانها را برطرف می‌کند و همین باعث همیشگی بودن اوست.

خدای متعال با اینکه دین اسلام را براساس فطرت انسانها بنا کرده است و کلیات آن برای همه افراد قابل فهم است اما مقررات و معارف آن را در کتاب آسمانی خود یعنی قرآن کریم بیان فرموده است. قبل از دین اسلام ادیان دیگری بوده‌اند که کامل نبوده و پاسخگوی نیازهای بشر نبوده‌اند برهمین اساس منسوخ شده‌اند. آیین مقدس اسلام آخرین دین آسمانی است و کاملترین ادیان است.

دین مقدس اسلام بوسیله پیغمبر گرامی اسلام حضرت محمدe برای بشر فرستاده شده است. این سعادت هنگامی بر جهانیان عرضه شد که جامعه‌های انسانی در خامی و ناتوانی فکری غوطه‌ور بودند در این هنگام اسلام دستوراتی را برای سروسامان بخشیدن به اوضاع بشریت اذعان کرد و آنها را برای ورود به جهانی تازه و دیدی نو به زندگی آماده کرد.

استفاده از چنین دین کاملی که درس حقانیت به بشر می‌دهد می‌تواند زمینه‌ساز تربیت فرزندان پاک و صالحی چون حسن و حسینu  و سایر ائمه معصومین گردد. تنها نباید به الفاظ و جملات دین بسنده کنیم بلکه باید آنرا عملاً در زندگی به کار گیریم تا بتوانیم هدفی که اسلام سالهاست به دنبال آن است که همان تحقق سعادت و کمال بشریت است را مهیا سازیم[۶].

کودک

مفهوم کودک در روان‌شناسی پرورشی

---