عنوان :

پایان نامه مقایسه سلامت روان شاعران با سایر افراد غیرشاعر

تعداد صفحات :۷۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

  سلامت روان از مهمترین مباحث مورد توجه در جوامع رو به جلو ورو به پیشرفت است. می توان گفت که وجود وعدم وجود سلامت روان در میزان بهبود عملکرد کلی افراد اثر مثبت دارد. « در سال های اخیرانجمن کانادایی بهداشت روانی، بهداشت روانی را در ۳ قسمت تعریف کرد: قسمت اول؛ نگرش های مربوط به خود. قسمت دوم؛ نگرش های مربوط به دیگران. قسمت سوم؛ نگرش های مربوط یه زندگی. نگرش های مربوط به خود شامل: تسلط بر هیجانهای خود، آگاهی از ضعف های خود و رضایت از خوشی های ساده است. نگرش های مربوط به دیگران شامل: علاقه به دوستی های طولانی و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسئولیت نسبت به محیط انسانی و مادی است. نگرش های مربوط به زندگی شامل: پذیرش مسئولیت ها، انگیزه ی توسعه ی امکانات وعلایق خود، توانایی اخذ تصمیم های شخصی و انگیزه ی خوب کارکردن است. علاوه بر عواملی چون؛ هوش، وضعیت اقتصادی، حمایت اجتماعی، مذهب و… ، عامل هنر نیز می تواند در سلامت روان تاثیر داشته باشد. از میان انواع هنرها «شعر در گذشته و حال با مسائل متفاوتی برخورد و تعامل تنگاتنگ داشته و همیشه شعرا، شعرهایی گفته اند که تاثیرات بسیار شگرفی بر جسم و روان و زندگی انسانها داشته است.» هنرمندان و شاعران نبض معنوی جوامع هستند و اگر شعر بتواند بر جسم و روان انسانها اثر کند، حتما در شاعر نیز اثر دارد

 در پژوهش حاضر به «مقایسه ی سلامت روان شاعران نسبت به افراد غیر شاعر » پرداخته شد. برای تحقیق در این خصوص جمع آوری مطالب و بررسی های نظری مرتبط با این موضوع  صورت گرفت. سپس در میان گروه شاعر که به تعداد سال های مختلف (از ۲ تا ۳۲ سال) مشغول سرودن شعر بودند، نیز افراد غیر شاعر رفته و پرسشنامه ی مورد نظر اجرا شد. جامعه ی آماری گروه شاعر، شاعران کانون ادبیات ایران – واقع در تهران- و حوزه ی هنری تهران بودند. نمونه ها به تعداد ۴۰ نفر از شاعران زن و مردی بودند که به این دو مرکز مراجعه می کردند و به روش آماری اتفاقی انتخاب شدند. جامعه ی آماری گروه غیر شاعر زنان ومردان غیر شاعر ساکن منطقه ی ۵ تهران بودند که به تعداد ۴۰ نفر به روش اتفاقی انتخاب شدند. نتایج نشان دادند که سلامت روان شاعران در مقایسه با افرادی که شاعر نیستند تفاوت معناداری ندارد. با توجه به میانگن نمرات، سلامت روان شاعران بیشتر از سلامت روان سایر افراد جامعه است، ولیکن این تفاوت چندان چشمگیر نیست، و می توان گفت که به طور کلی تفاوتی در میزان سلامت روان افراد شاعر و غیر شاعر وجود ندارد. اگر تفاوتی بین نمرات وجود دارد ناشی از خطای تصادفی و یا خطای نمونه گیری است.          این نتایج نشان می دهند که برخلاف عقیده ی عوامانه ی رایج – مانند این سخن: « از گذشته های دور بسیاری گمان کرده اند که نبوغ و جنون در هم عجین هستند. تاریخ نمونه های بیشماری از این “جنون نیکو ” را ثبت کرده است. بسیاری از شاعران تاثیرگذار سده های هجدهم و نوزدهم درباره ی دگرگونی های خلقی شدیدی نوشته اند که به آن دچار شده بودند.– که سعی می کند بین نبوغ (هنر) وجنون پل بزند، افرادی که شاعر هستند و استاد سخن محسوب می شوند،  از نظر سلامت روان تقریبا شبیه افراد غیر شاعر هستند. به هر روی به نظر می رسد تصورات مربوط به قشر هنرمند کمی غیر واقع بینانه است که آن هم شاید به دلیل وجود الهام و شهود برای خلق و آفرینش هنری باشد. « مطالعات روانشناسان معتبر در اوایل قرن بیستم رابطه ی جنون و نبوغ  را سست تر کرده است. هولاک الیس در بررسی شرح زندگانی نوابغ تاریخ انگلستان به این نتیجه رسیده که فقط ۲/۴ درصد آنها دچار حالتی بوده اند که می توان آن را جنون نامید، نسبتی که چندان متفاوت از معیار کلی جنون در مردم عادی نیست.»                                   شعر وشاعران را با زبان و نگاه الهه ها بهتر می توان فهمید و این سخن ژک لکان از زبان دکتر میترا کدیور در ذهنم تداعی می شود که :«شاعران همیشه یک قدم از روانشناسان و روانکاوان جلوتر هستند.»

واژه های کلیدی: سلامت روان، شاعر

فهرست مطالب

چکیده   ۶
مقدمه   ۸
بیان مسئله   ۱۰
اهمیت وضرورت پژوهش   ۱۱
اهداف پژوهش   ۱۱
سوالات پژوهش   ۱۲
فرضیه های پژوهش   ۱۳
تعریف نظری   ۱۳
تعریف عملیاتی   ۱۳
تعاریف سلامت روان   ۱۵
ویژگی های افراد دارای سلامت روان   ۱۷
سلامت روانی در دوره های مختلف زندگی   ۱۹
۱ـ سلامت روانی و پیشگیری اولیه در دوران قبل از تولد   ۱۹
۲ـ سلامت روانی در آغاز کودکی   ۱۹
۳- سلامت روانی و بلوغ   ۲۰
۴- سلامت روانی در بالغین   ۲۲
۵- سلامت روانی میانسالان   ۲۲
۶- سلامت روانی دوران پیری   ۲۲
سلامت روانی براساس دیدگاه های مختلف روانشناسی   ۲۳
“مکتب روانکاوی”   ۲۳
“مکتب روان تحلیل گری”   ۲۳
“مکتب روانی-اجتماعی”   ۲۴
“مکتب انسان گرایی”   ۲۵
“مکتب رفتارگرایی”   ۲۶
“مکتب شناختی”   ۲۶
“مکتب هستی گرایی”   ۲۷
هدف سلامت روانی   ۲۸
عوامل مؤثر بر سلامت روانی   ۲۹
اصول سلامت روانی   ۳۱
ویژگی ها ومعیارهای سلامت روان    ۳۴
کا تا رسیس   ۴۱
شعر و سلامت روان   ۴۳
روانشناسی هنرمند   ۴۴
پژوهش های انجام شده   ۴۷
طرح پژوهش   ۵۲
جامعه، نمونه، روش نمونه گیری   ۵۲
ابزار اندازه گیری   ۵۲
“اعتبار و روایی”   ۵۳
SCL-25″توصیف ابعاد مقیاس   ۵۵
روند اجرا و جمع آوری اطلاعات   ۵۶
یافته های توصیفی   ۶۰
تحلیل داده های پژوهشی   ۶۴
خلاصه و نتیجه گیری   ۶۹
بحث و جمع بندی   ۷۱
محدودیت ها   ۷۲
پیشنهادات   ۷۳
منابع فارسی    ۷۴
منابع لاتین    ۷۷

منابع فارسی :

۱- احدی، حسن. بنی جمالی، شکوه السادات – ۱۳۸۰ – بهداشت روانی و عقب ماندگی ذهنی – تهران – نشر نی

۲- اظهری، علی – ۱۳۷۹- روانشناسی هنرمند – تهران – نشر مسیر

 –۳- بهداشت روانی – ۱۰/۲/۸۷

۴- بهرامی، هادی – ۱۳۸۳ – آزمونهای فرافکنی شخصیت – تهران – نشر دانشگاه علامه طباطبایی

۵- بیدگلی مشهدی، جمشید. پدرام، احمد- ۱۳۸۲ – استفاده از ادبیات (شعر) در حفظ و ارتقای بهداشت و سلامت روان – نهمین همایش سراسری تازه های پزشکی و پیراپزشکی اصفهان – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، روانی استان اصفهان

۶- پورافکاری، نصرت الله – ۱۳۶۸ – خلق و خلاقیت –  سمینار در دانشگاه علوم پزشکی تهران

۷- حسینی، ابوالقاسم – ۱۳۷۹ – اصول بهداشت روانی –  انتشارات آستان قدس رضوی

۸- جیمیسن، کی ردفیلد – ۱۳۷۶ – بیماری شیدایی-افسردگی و خلاقیت – ترجمه محی الدین غفرانی – مجله ی نگاه نو – شماره ی ۳۳ – تابستان ۷۶

۹- حسینیان، سیمین – ۱۳۸۲ – مقایسه و ارتباط سلامت روان فرزندان و مادرانی که حضانت فرزندانشان را دارند با فرزندان و مادرانی که حضانت فرزندانشان از آنها سلب شده است – مجله ی مطالعات زنان – سال ۱ شماره ی ۲

۱۰- خدارحیمی، سیامک . بیت مشعل، بلقیس – ۱۳۸۰ – بهداشت روانی – انتشارات جهاد دانشگاهی استان فارس

۱۱- درگاهی، محمود – ۱۳۷۷ – نقد شعر در ایران – تهران – انتشاراتامیرکبیر

 ۱۲ – رهایی از پریشانی – ۲۲/۱/۱۳۸۶ –

۱۳- رید، هربرت – ۱۳۸۴ – معنی هنر – ترجمه نجف دریابندری – تهران – انتشارات علمی و فرهنگی

۱۴- سادوک، بنجامین جیمز و کاپلان – ۱۳۸۳ – خلاصه ی روانپزشکی – ترجمه ی نصرت الله پورافکاری – تهران – نشر ارجمند

۱۵- سعدی پور، ابراهیم – ۱۳۷۹ – سیر اندیشه در هنر – تهران – نشر بوته

۱۶- شاملو، سعید – ۱۳۷۸ – بهداشت روانی – تهران – انتشارات رشد

۱۷- شاهرخی، طاهره – ۱۳۸۶ – شناخت اصول ومفاهیم بهداشت روانی در محتوای داستان های قرآنی – پایان نامه ی کارشناسی ارشد، چاپ نشده – دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

۱۸- شولتز، دوان – ۱۳۸۳ – نظریه های شخصیت – تهران – ترجمه یحیی سید محمدی – نشر ویرایش – تهران

۱۹- عناصری، جابر – ۱۳۸۰ – مردم شناسی و روانشناسی هنر – تهران انتشارات رشد

۲۰- عزت پناه، زهرا – ۱۳۸۶ – مقایسه ی وضعیت روانی – عاطفی مردان متاهل و مجرد بالای ۳۰ سال – پایان نامه ی کارشناسی، چاپ نشده – دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

۲۱- علی نیا کرونی، رستم – ۱۳۸۲ – بررسی رابطه ی بین خودکارآمدی عمومی و سلامت روان دانش آموزان پایه ی سوم مقطع متوسطه ی شهر بابل – پایان نامه ی کارشناسی ارشد، چاپ نشده– دانشگاه علامه طباطبایی

۲۲- فاتحی، محمد . اناری، آسیه – ۱۳۸۵ – کاتارسیس و فرایند هنردرمانی – مجموعه مقالات اولین کنگره ی هنردرمانی در ایران – تهران – دانشگاه شهید بهشتی

۲۳- قریشی راد، فخرالسادات – ۱۳۸۵ – جایگاه هنر در تربیت مذهبی، اخلاقی، اجتماعی وبهداشت روانی- مجموعه مقالات اولین کنگره ی هنردرمانی در ایران – تهران –  دانشگاه شهید بهشتی

۲۴- قنبری، مریم – ۱۳۸۵ – مقایسه سلامت روان نوازندگان موسیقی و غیر نوازندگان – پایان نامه ی کارشناسی، چاپ نشده – دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

۲۵- کاشی، طیبه . علوی، مریم – ۱۳۸۱ – بررسی مقایسه ای بهداشت روانی ارائه کنندگان خدمات درمانی در بخش های مختلف دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت درمانی ایران – پایان نامه ی کارشناسی ارشد، چاپ نشده – دانشگاه علوم پزشکی ایران

۲۶- کاکاوند، علیرضا و همکاران – ۱۳۸۴ – روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی – کرج – نشر سرافراز

۲۷- کدیور، میترا – ۱۳۸۱ – مکتب لکان – تهران – انتشارات اطلاعات

۲۸- گل افشان، ندا – ۱۳۸۵ – هنر و سلامت روان در دانش آموزان سال سوم دبیرستان – پایان نامه کارشناسی، چاپ نشده – دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

۲۹- گنجی، حمزه – ۱۳۸۰ – بهداشت روانی – تهران – انتشارات ارسبارا

۳۰- مرزدارانی، شهرزاد . مسعودزاده، عباس . تیرگری، عبدالحکیم . جلیلیان، علیرضا – ۱۳۸۵ – بررسی ویژگی های شخصیتی و وضعیت سلامت روان هنرمندان – مجموعه مقالات اولین کنگره ی هنردرمانی در ایران – تهران – دانشگاه شهید بهشتی

۳۱- معنوی، عزالدین – ۱۳۶۳ – هنر از دیدگاه روانپزشکی – تهران – نشر شرکت سهامی چهر

۳۲- مقدادی، بهرام – ۱۳۷۸ – فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی – تهران – نشر فکر روز

۳۳- مومن زاده، محمدصادق – ۱۳۷۸ – برداشت های روان درمانی از مثنوی – تهران – نشر سروش

۳۴- مهین زعیم، بتول – ۱۳۷۹ – مقایسه ی میزان خلاقیت و ویژگی های شخصیتی دانشجویان (ورودی ۷۸) رشته های هنر، علوم انسانی، مهندسی و پزشکی دانشگاه تهران – پایان نامه ی کارشناسی ارشد، چاپ نشده – دانشگاه علوم تربیتی دانشگاه تهران

۳۵- میلانی فر، بهروز – ۱۳۸۲ – بهداشت روانی – تهران – نشر قومس

۳۶- نجات، حمید . ایروانی، محمود – پاییز ۱۳۷۸ – مفهوم سلامت روان در مکاتب روانشناسی – فصلنامه ی اصول بهداشت روانی – شماره ی سوم

۳۷- نجاریان ، بهمن . داوودی ، ایران – تابستان  ۱۳۸۰-  ساخت و اعتباریابی                             مجله ی روانشناسی – سال پنجم – شماره ی ۲SCL – 25

۳۸- نوابی نژاد، شکوه – ۱۳۷۹ – رفتارهای بهنجار و نابهنجار – تهران – انتشارات انجمن اولیا و مربیان

۳۹- ویگوتسکی، لوسیمونوویچ – ۱۳۷۷ – روانشناسی هنر – نشر دانشگاه تبریزی

منابع لاتین :

۱-Peire J.Longo-2003- Poetry As Therapy- 20/10/2007

۲-Nettle, Daniel -2005- Schizotypy and mental health, amongst poets, visual artists, and mathematicians-24/2/1387 -www.sciencedirect.com

مقدمه

 سلامت روان به دلیل وجود پیشگیری از اختلالات و نیز ایجاد کردن زمینه برای شناخت و ایجاد معیارهای سلامت روان در افراد جامعه مورد توجه و قابل بررسی است. از سویی کارآمدی، پیشرفت و سلامت افراد جامعه با گذر زمان پیشرفت و سلامت جامعه را در حد مطلوبی فراهم میکند. در این میان چون انسان مدام در حال تغییر است، تلاش برای شناسایی عوامل موثر در سلامت روان پایان ناپذیر   می نماید. سلامت روان مقوله ای حائز اهمیت است، چرا که تأثیر روح و روان بر عملکرد جسمانی بر هیچکس پوشیده نیست. در این راه بزرگان ادبی و مذهبی ما از دیر باز بر مبحث سلامت روان تأکید داشته اند. مولوی می فرماید:   

    تن زجان وجان زتن مستور نیست                        لیک کس را دیدجان دستور نیست

  از جمله عوامل مؤثر و ایجاد کننده سلامت روان هنر و در اینجا منحصراً شعر می باشد. افراد به وسیله بیان آنچه که می خواهند به شکل سمبولهای کلامی، نه تنها از انرژی منفی حاصل از افکار ناخوشایند خودآگاه و ناخودآگاه رهایی می یابند، بلکه دست به آفرینندگی زده اند و این یکی از ویژگی های افراد خودشکوفا ست، که به قول «راجرز» دارای بالاترین سطح سلامت روان هستند. پس تأثیر شعر در همین بدو امر در دو بحث کاتارسیس و خلاقیت سطح بالا در انسانگرایی مطرح می گردد. بیان احساسات در قالب شعر باعث میشود که فرد بتواند از بیرون به خود بنگرد یا به خودآگاهی دست یابد و حافظ می فرماید:

   مروبه خانه ارباب بی مروت دهر                        که گنج عافیتت درسرای خویشتن است

  باید توجه داشته باشیم که معیارهای سلامت روان با فرهنگ جامعه مرتبط است.از طرفی ایران سابقه طولانی و اصیل در زمینه ی ادبیات (نظم یا شعرونثر) دارد، و جدانشدنی بودن ارادت و علاقه به شعر از ایرانیان نشان می دهد که می توان از طریق شعر به پویایی افراد جامعه و ایجاد سلامت روان کمک کرد. ادبیات ایران در زمینه تعلیم و تربیت، حکمت، آموزش شیوه های کسب آرامش و رسیدن به کمال نکته ها دارد. بسیاری از نظریه پردازان مانند؛ یونگ، آدلر، آریه تی، و ریک نوشتند که : «علوم چقدر (poetry as therapy.2007)از مطالعه ی اشعاراطلاعات کسب می کنند ویاد می گیرند.»

   نکته ای که مدام مرا متوجه خودش می کند این است که:«در روانکاوی تحولی رخ می دهد و این بر خلاف آنچه ممکن است خیلی ها تصور کنند، رسیدن به یک وضعیت استاندارد یا نرمال نیست، بلکه درست برخلاف آن، به گفته لکان، دستیابی به«تفاوت مطلق»است. یا به قول« فروغ فرخزاد»، (کسی که مثل هیچکس نیست) این کسی است که مثل هیچکس نیست زیرا که این شخص فقط و فقط مثل خودش است، با اشتیاق و ژوئی سانس[یک لذت مخرب،دردآور وکشنده]خاص خودش.»(کدیور،۱۳۸۱)و این بسیارارزشمند است که فرد خودش باشد.هنرمندان افرادی هستند که اشتیاقشان برای آفرینش، خود بودن و پویا بودن خلل ناپذیر است. درپی همین آفرینش است که سلسله ای از سازندگی و خوشایندی را در روان و پیکره ی جان افراد جامعه ایجاد می کنند.«شعر و شاعری در ایران از تاریخچه ای بس درخشان برخورداراست و بر تارک آن شعر عرفانی خودنمایی می کند. کاربرد شعر نشان از ابزاری در جهت زنده نگه داشتن فرهنگ این مرز و بوم است که مدام آماج حمله ی وحشیانه بوده و نیز وسیله ای برای والایش جمعی و انتقال مفاهیم عمیق فکر و فلسفه ایرانی نسبت به ضرورت تاریخی و حتی جغرافیایی. شعر فارسی زمینه ساز یک وحدت اجتماعی-فرهنگی بوده و پیام خویش را در هر زمان به بهترین وجه ارائه نموده است.»(مؤمن زاده، ۱۳۷۸) در اشعار فارسی می توان هزاران بیت و شعر را سراغ گرفت که هریک با واسطه و بی واسطه به یکی از معیارهای سلامت روان اشاره می کنند.           شاعران به عنوان فرهنگ سازان و پیام رسانان مهمترین افراد به وجود آورنده ی سلامت در حیطه ی روان به شمار می روند و خود به عنوان الگوهایی در جامعه مورد توجه معنوی و انسانی ِ بشر امروزند. این بیت از شاعر بزرگوار “ابن یمین فریومدی” عیان میکند که این توجه درخور بوده و خواهد بود:

     «من بعون رأی پیر و قوت بخت جوان           عرضه کردم شعر و زو دیدم هزاران تربیت»

   بیان مسئله

   با توجه به اینکه«سلامت روانی فرد هیچگاه با فهرست خصوصیات ثابت یا ویژگی های معین تعریف نشده است. به نظر می آید تعریف رضایت بخش از سلامت روانی برای فرد، مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاری مؤفقیت آمیز و رفتارشایسته و مطلوب است.»(احدی وبنی جمالی،۱۳۶۹) مهم بودن بحث سلامت روان در تمام اقشار جامعه امری انکار نشدنی است. در میان گروه های مختلفی که در جامعه زندگی می کنند افراد اهل قلم و به خصوص شاعران که با توجه به مکتب انسانگرایی افراد خودشکوفا هستند و دست در خلاقیت دارند مورد توجه این پژوهش بوده است. از آنجا که افراد خلاق انعطاف پذیرند و پشتکاردارند، پس با وجود مشکل نسبت به افرادی که خلاق نیستند متعاقباً بهتر عمل می کنند .بنابراین سازگاری بیشتری خواهند داشت. و این پژوهش در پی آن است که بداند آیا شاعران به عنوان عضوی از گروه خلاق، سلامت روان مطلوبتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند یا نه؟ «یاکوبسن مجاز را با تراکم  وجابه جایی تعابیر در رؤیا و استعاره را با یکی دانی و نمادسازی رؤیا قابل مقایسه دانسته است. بسیاری از پیروان فروید، تراکم را با استعاره و جابه جایی را با مجازمرسل یکی گرفته اند. ـاستعاره؛تشبیهی است که ادات تشبیه ندارد.مجاز؛به استعمال لفظ یا جمله درغیرموضوعش اطلاغ می شود.ـ» (مقدادی،۱۳۷۸)  جابه جایی یکی از مکانیسم های دفاعی در برابر اظطراب است. اگرقرار باشد این آرایه ادبی مجاز به عنوان یک مکانیسم دفاعی کمک کند،  پس آیا افرادی که توان استفاده از این آرایه را دارند یعنی شاعران سلامت روان بیشتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند؟                                    در صورتی که انسان بتواند غالب وسوار بر احساساتش باشد، شعر می تواند به عنوان وسیله ای برای تخلیه ی هیجانات، کسب آرامش و حفظ سلامت روان باشد. فروید پدر روانکاوی معتقد است که شباهت های رویا و شعر به خاطر ارتباطشان با نا خودآگاه است و توصیه به استفاده از شعر به عنوان مکانیزم دفاعی(والایش) دارد، زیرا هنگامی که یک شخص بر شناخت درد یا لذت از یک شعر نائل می شود هیجاناتش که که قبلا آنها را سرکوب کرده رها شده و شخص تهی از بار سنگین احساس نابهنجار می شود.(بیدگلی مشهدی و پدرام،۱۳۸۲)

 

 

اهمیت وضرورت پژوهش

     در حال حاضر که به مراتب زندگی نسبت به گذشته ماشینی و پیچیده تر شده و سرعت تحول در تمام شئون زندگی دیده می شود (مثلاً شیوه های برقراری ارتباط)و از طرفی مشکلات مادی هست و وقت کمتری برای پرداختن به خود نیز، افراد را از تعادل دور می کند، مسئله ی سلامت روان اهمیت بیشتری یافته است.آن هم متناسب با شرایطی که انسان امروزی در آن زیست می کند. از آنجا که هنر هرگز کهنه و قدیمی شدنی نیست و در مسیر این تحولات برق آسا، همچنان بر قله ی اهمیت و صداقت قرار دارد، و در زمینه ی تأثیر هنر(شعر) در رفع اختلالات و ایجاد سلامت روانی نکته هایی داریم، و چه بسا در این هنر ارزنده متاع ها نهفته است برای ارتباط بهتر و نزدیکتر با بعد روحی و روانی خود و در نتیجه شناخت خود، می توان افراد را با هنر و شعر تجهیز کرد تا بتوانند تعادل و رشد روحی و روانی و سلامت خود را حفظ کنند. افراد خلاق و در درجه ی اهمیت بیشتر منادیان فرهنگ جوامع مانند شاعران به عنوان الگوهایی در نظرگرفته می شوند و به گفته ی شاعرارزنده ی میهن”سهراب سپهری” «شاعران وارث آب وخرد و روشنی اند.»، پس با شناخت شیوه های رفتار و سلوک این بزرگان و متناسب کردن این رفتارها در اکثر اقشار جامعه می توان در بهبود و بهترعمل کردن در زندگی خود گامی چند برداریم.                                                                                                      این بیت زیبا از استاد سخن “ابن یمین فریومدی” نشان دهنده ی عظمت ضمیر شاعران است:                    «گنجها یافته ام در دل ویران ز هنر              زانکه بحریست ضمیرم که سراسر گهر است»

    اهداف پژوهش

۱- مقایسه سلامت روان شاعران با افراد غیر شاعر.

۲- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران.

۳- بررسی وضعیت سلامت روان افراد غیر شاعر.

۴- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل.

۵- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران مجرد.

۶- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل با شاعران مجرد.

۷- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل با افراد غیر شاعر متأهل.

۸- مقایسه ی سلامت روان شاعران مجرد با افراد غیر شاعر مجرد.

۹- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران زن.

۱۰- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران مرد.

۱۱- مقایسه ی سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر با شاعران دارای کمتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر.

۱۲- مقایسه ی وضعیت سلامت روان مردان شاعر و غیر شاعر.

۱۳- مقایسه ی وضعیت سلامت روان زنان شاعر و غیر شاعر.

۱۴- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران مرد و شاعران زن.

۱۶- مقایسه ی سلامت روان شاعران در گروه های سنی مختلف با افراد غیر شاعر در همان گروه سنی.

سوالات پژوهش

 ۱٫ آیا وضعیت سلامت روان شاعران در مقایسه با افراد غیرشاعرمتفاوت است؟                            ۲٫ آیا وضعیت سلامت روان مردان شاعر در مقایسه بامردان غیرشاعر تفاوت دارد؟                       ۳٫ آیا وضعیت سلامت روان زنان شاعر در مقایسه با زنان غیرشاعر تفاوت دارد؟                         ۴٫ آیا وضعیت سلامت روان شاعران متأهل در مقایسه با افراد غیرشاعرمتأهل متفاوت است؟             ۵٫ آیا وضعیت سلامت روان شاعران مجرد در مقایسه با افراد غیرشاعرمجرد متفاوت  است؟            ۶٫ آیا وضعیت سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعردر مقایسه با شاعران دارای کمترازده سال سابقه ی سرودن شعر متفاوت است؟                                             ۷٫آیا سلامت روان شاعران گروههای سنی مختلف در مقایسه با افراد غیرشاعردرهمان گروه سنی متفاوت است؟

فرضیه های پژوهش

*وضعیت سلامت روان شاعران از افراد غیر شاعر متفاوت است.

*وضعیت سلامت روان مردان شاعر ازمردان غیر شاعر متفاوت  است.

*وضعیت سلامت روان زنان شاعر از زنان غیر شاعر متفاوت است.

*وضعیت سلامت روان شاعران متأهل از افراد غیر شاعر متأهل متفاوت است.

*وضعیت سلامت روان شاعران مجرد از افراد غیرشاعرمجرد متفاوت است.

*وضعیت سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر از شاعران دارای کمتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر متفاوت است.

*سلامت روان شاعران گره های سنی مختلف از افراد غیر شاعر در همان گروه های سنی متفاوت است.

تعاریف

تعریف نظری:

  سلامت روان: «در سالهای اخیر ، انجمن کانادایی بهداشت روانی، بهداشت روانی را در۳ قسمت تعریف کرد: قسمت اول؛ نگرشهای مربوط به خود. قسمت دوم؛ نگرشهای مربوط به دیگران. قسمت سوم؛ نگرشهای مربوط به زندگی. نگرشهای مربوط به خود شامل: تسلط بر هیجانهای خود، آگاهی از ضعفهای خود و رضایت از خوشیهای ساده است. نگرشهای مربوط به دیگران شامل:علاقه به دوستیهای طولانی صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسئولیت درمقابل محیط انسانی و مادی است. نگرشهای مربوط به زندگی شامل: پذیرش مسئولیتها، انگیزه ی توسعه ی امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیمهای شخصی و انگیزه ی خوب کارکردن است.»(گنجی،۱۳۸۰)

تعریف عملیاتی:

 است.(SCL_25)سلامت روان:«منظورازسلامت روان دراین پژوهش نمرات بدست آمده ازپرسشنامه

شاعر:«منظورازشاعردراین پژوهش افرادی هستند که سابقه ی سرودن شعرتا کنون را دارند.»

تعاریف سلامت روان

  «فرهنگ بزرگ لارو س» بهداشت روانی را چنین تعریف می کند: « استعداد روان برای هماهنگ ، خوشایند و مؤثر کار کردن ، برای موقعیت خیلی دشوار انعطاف پذیر بودن و برای بازیابی تعادل خود توانایی داشتن .(گنجی، ۱۳۸۵) در سال ۱۹۴۸ کمیسیون مقدماتی سومین کنگره ی جهانی بهداشت روانی ، برای بهداشت روانی یک تعریف دو قسمتی ارائه می دهد: ۱- بهداشت روانی حالتی است که از نظر جسمی ، روانی وعاطفی، در حدی که با بهداشت روانی دیگران انطباق داشته باشد ، برای فرد مطلوب ترین رشد را ممکن می سازد ؛ ۲-جامعه ی خوب جامعه ای است که برای اعضای خود چنین رشدی را فراهم می آورد، و در عین حال رشد خود را تضمین می کند و نسبت به سایر جوامع بردباری نشان می دهد. (کلویته،۱۹۶۸٫ به نقل از شاهرخی، ۱۳۸۶)                                                     لازم است به یک نکته اشاره نماییم. سه واژه ی بهداشت روانی ، سلامت روانی وبهزیستی گرچه دارای معنای متفاوتی هستند، ولی در مواردی به جای یکدیگربه کار می روند.(شاملو، ۱۳۷۸)              براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی به نقل ازکمیته اصلاح شناسی وطبقه بندی ادهاک (۲۰۰۲٫م) بهداشت حالتی از بهزیستی جسمانی روانی اجتماعی کامل ونه تنها عدم ناتوانی تعریف شده است.این تعریف بر جنبه ی مثبت بهداشت تأکید دارد. به این معنی که تندرستی و سلامتی نبود ناتوانایی نیست و به خودی خود یک هدف است. (ویژه نامه ی بهداشت روانی. به نقل ازقنبری، ۱۳۸۵) در حال حاضر با توجه به نظریه های روانشناسی در مورد سلامت روان می توان این مفهوم را به سه شکل تعریف کرد: ۱- تعاریفی که بر خودآگاهی در برابر خود فریبی تأکید دارند. این نوع نظریات معتقدند که فردی دارای سلامت روان است که نسبت به خود آگاهی داشته باشد. این تعریف درهمان گفته ی قدیمی ارسطو ریشه دارد که می گوید«خودت را بشناس». این خودآگاهی در زمینه ی اجتماعی، روانشناختی و فیزیولوژیکی و میزان توانایی های خود مد نظر است. نظریه های روانشناختی فروید، مک دوگال، کلی، هستی گرایی ونظریه های نقش عمدتا از این نوع هستند. ۲- نظریه هایی که بر خود شکوفایی وتحقق خویشتن تأکید دارند. دراین نوع نظریه ها بر این اساس هستند که فرد دارای سلامت روانی می تواند استعدادهای بالقوه خود را شکوفا کند. نظریه های روانشناختی یونگ، آلپورت، مازلو و راجرز در مورد شخصیت از این نوع هستند. ۳- تعاریفی که بر یکپارچگی با شبکه ی اجتماعی تأکید دارند. طبق این تعاریف و نظریات فرد برخوردار از سلامت روان کسی است که می تواند با نقش ها و سنن و آداب اجتماعی پیوندی یکپارچه و مداوم و صمیمانه برقرار کند. به عبارت دیگر به گونه ای رفتار می کند که با هنجارها و آداب و رسوم جامعه منطبق باشد. نظریه های اریکسون، آدلر و جامعه شناسی مانند دورکیم درمورد مفهوم سلامت روان از این نوع است.(خدارحیمی، ۱۳۷۵٫ به نقل از خدارحیمی، ۱۳۸۰)                   «لوینسون و همکارانش »در سال ۱۹۲۶٫م سلامت روان را اینطور تعریف کرده اند: «سلامت روان عبارت است از این که فرد چه احساسی نسبت به خود، دنیای اطراف،محل زندگی، اطرافیان، مخصوصا با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد، چگونگی سازش وی با درآمد خود و شناخت موقعیت زمانی و مکانی خویش.»                                                                                             «کارل» می گوید: «سلامت روانی عبارت است از سازش فرد با جهان اطراف خودش به حداکثر امکان، به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و مؤثر به طور کامل شود.»                                 طبق تعریف« واتسون »مؤسس مکتب رفتارگرایی «رفتار عادی نمودار شخصیت سالم انسان عادی است که موجب سازگاری او با محیط ودرنتیجه رفع نیازهای اصلی و ضروری او می شود.»              نظر «گینزبرگ» در مورد بهداشت روانی عبارت است از: « تسلط و مهارت در ارتباط صحیح با محیط به خصوص در سه فضای مهم زندگی؛عشق، کار وتفریح.»(میلانی فر،۱۳۸۲)                       در تعریف بهداشت روانی دو تعریف مورد توجه قرار می گیرد: در تعریف اول منظور از بهداشت روانی عبارت است از ؛ رشته ای تخصصی از بهداشت عمومی که در زمینه های کاستن بیماری های روانی در یک اجتماع فعالیت می نماید و بررسی انواع مختلف اختلالات روانی و عوامل مؤثری که در بروز آنها نقش دارند در قلمرو کار این علم می باشد. شناخت طرز ایجاد اختلالات روانی، قدم اول برنامه ریزی برای اقدامات پیشگیری به حساب می آید. پس شناخت علت های به وجود آورنده ی اختلالات روانی وظیفه ی دست اندر کاران این رشته ، مطالعه ی راه های ازبین بردن علت های مزبور و یا غلبه بر آنها می باشد. با توجه به این که در بروز اختلالات روانی مجموعه ی عوامل زیستی-روانی-اجتماعی مورد توجه قرار گیرند. در تعریف دوم؛ بهداشت روانی به معنای سلامت فکر می باشد و منظور نشان دادن وضع مثبت و سلامت روان است که خود می تواند نسبت به ایجاد سیستم با ارزشی  در مورد ایجاد تحرک و پیشرفت تکامل در حد فردی، ملی و بین المللی نماید. زیرا وقتی سلامت روانی شناخته شد، نسبت به دستیابی به آن اقدام می شود و راه برای تکامل فردی و اجتماعی باز می گردد. (حسینی، ۱۳۷۹)

  حالت روانی که ویژگی بارز آن سلامت و بهبود هیجانی(عاطفی) و نداشتن اضطراب و نشانگان مختل کننده ی زندگی و ظرفیت ایجاد رابطه ی حسنه و رضایت بخش با دیگران و مقابله ی مناسب با تنیدگی

و تناقضات زندگی می باشد.(کورسینی[۱]،۱۹۹۹٫به نقل از علی نیا کرونی.۱۳۸۲)                             یک حالت عملکرد موفقیت آمیز کنش وری روانی است که از فعالیت های آفرینشی(مولد[۲])، روابط ارضا کننده و رضایت بخش با افراد دیگر، توانایی سازش یافتگی و سازگاری با تغییر و کنار آمدن با کی یس ولوپز[۳]،۲۰۰۲٫به نقل از علی نیا کرونی .۱۳۸۲)      )مشکلات و پریشانی ها، نتیجه می شود.

 کی یس و لوپز معتقدند که سلامت روان و بیماری روانی دو انتهای متضاد پیوستار سلامت را تشکیل نمی دهند. چراکه اندازه های نشانه های بیماری روانی به شکل خیلی ضعیف و به صورت منفی با اندازه های سلامت فاعلی، رضایت خاطر از زندگی وشادی رابطه دارد. آنها معتقدند که مدل سلامت روان کامل[۴] شامل؛الف:عدم حضور بیماری روانی و ب: حضور سلامت بالا است . مدل سلامت روان کامل، ابعاد بیماری روان را با هم ترکیب می کند و از این طریق دو حالت برای سلامت روان ودو حالت برای بیماری روانی نمایان می گردد. در این مدل سلامت روان و بیماری روانی هرکدام شامل حالت کامل و حالت نا کامل می باشد. سلامت روان کامل نشانگانی است که سطوح بالایی از نشانه های سلامت هیجانی( رضایت خاطر و شادی بالا)، سلامت روانشناختی و سلامت اجتماعی را با هم ترکیب می کند وفاقد بیماری کنونی می باشد. بنابراین افرادی که از سلامت روان برخوردارند،سر زندگی هیجانی از خود بروز خواهند داد وکنش وری های روانشناختی و اجتماعی عالی خواهند داشت و نشانه های بیماری روانی (تا ۱۲ ماه قبل) در آنها دیده نمی شود. از طرف دیگر سلامت روان ناکامل موقعیتی است که در آن ممکن است افراد از بیماری روانی کنونی رها باشند ولی از سطح پایینی از سلامت هیجانی و روانشناختی و اجتماعی برخوردار باشند.(کی یس و لوپز،۲۰۰۲٫ به نقل از علی نیا کرونی.۱۳۸۲)

ویژگی های افراد دارای سلامت روان

---