عنوان :
تعداد صفحات : ۲۵
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
در گذشته استفاده از حمام آداب و رسوم فراوان داشت و بسیاری از آیینها و مراسم اجتماعی به نوعی به ان مربوط می شد . حمام در گذشته فقط محل استحمام نبود ، بلکه مکانی برای گذران اوقات فراغت ، گفتگو و تبادل نظر ، رفع خستگی و حتی عبادت ، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی بود ، در حمام ، نه تنها ، که جانها تازه می شد .
حمام به لحاظ اصول فنی ای که باید در ساختش رعایت شود نیز از پیچیده ترین انواع بناست . این پیچیدگی معمول ضرورت جریان دایم آب در بنا و گرم کردن آب و هوا داخل بناست .
در این مقاله با حمام خان یزد آشنا می شویم. « حمام خان » در ضلع جنوب ی میدان خان حدواسط خیابانهای قیام و ملا اسماعیل یزد و مجاور بارچه کاشی گری واقع گردیده است . حمام خان یزد که امروز گرمابه نور نامیده شده دارای سه دسترسی مناسب از طریق بازارچه کاشیگری ، میدان خان و بافت مسکونی اطراف می باشد … علاوه بر فضای سه گانه بینه ، میان در و گرم خانه دارای استخری به ابعاد ۱۲×۶ متری در کنار گرم خانه است .
فضای بینه از نظر مساحت و تزئینات از سایر فضاها مشخص تربوده و د ر اطرف آن سکو های نشیمن و رخت کن ئ در زیر سکوها حفره های جای کفش تعبیه شده و در بالای سقف گنبدی شکل بینه حمام نورگیر زیبایی قرار دار . ارتباط بینه به گرم خانه از طریق میان در انجام میگیرد . گرم خانه شامل خزینه آب گرم و فضای شستشو است و در جنب خزینه مخزن آب سرد وجود دارد .
واژه های کلیدی: حمام، حمام خان یزد، خزینه، گرم خانه، معماری، چهارسوق، حوضخانه، سربینه
مقدمه ۲
معماری حمام سنتی ایران ۳
آداب و رسوم استفاده ا ز حمام ۵
بررسی حمام خان یزد ۷
تحقیقت بدست آمده از مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی استان یرد ۱۰
واژه نامه ۱۴
منابع و مآخذ ۲۳
قریشی، محمد احمد، ( ابن اخوه) ، آیین شهرداری ، ترجمه جعفر شعار ، مجموعه ی میراث اسلام و ایران ، ( تهران ، علمی و فرهنگی ، ۱۳۶۰) ، ص ۱۶۰-۱۶۳٫
افشار . ایرج ، یادگاری یزد ( معری ابنیه تاریخی و اثارباستانی یزد ) ، تهران انجمن آثار ملی ۱۳۵۴، ۲ج ، ج۲ ، ص ۷۰۱
نگاهی گذرا به متون دورانها ی مختلف تاریخی موید این امر است که حداقل در همهی دوره ی اسلامی حمامهای عمومی فراوانی در شهرهای مسلمین وجود داشته و با توجه به تعداد آنها در هر شهر ، از حیث اهمیت ، هر محله یا گذر شهر قدیم ، در کنار دیگر بناهای عمومی ، حتماً حمام یا حمام هایی برای استفاده ی مردم داشته است .
این حمام ها را معمولاً افراد ممکن و خیر می ساختند و وقف عموم می کردند .
تعداد بسیار و اهمیت حمام های عمومی در شهرهاالبته ناشی از لزوم رعایت نظافت در نظر مردم و در شرع اسلام بوده است ؛اما حمام در گذشته فقط محل استحام نبود ، بلکه مکانی برای گذران اوقات فراغت ، گفتگو و تبادل نظر ، رفع خستگی و حتی عبادت ، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی بود ، در حمام ، نه تنها ، که جانها تازه می شد .
حمام قدیمی معماری پیچیده ای دارد و گاه دو حمام یا بیشتر با هم ادغام شده که دراین صورت ، معمولاً یکی بزرگ تر و پرکار از دیگری است و اغلب ، حمام بزرگ تر به زنان اختصاص داشته است . هر حمام از دو فضای اصلی تشکیل می شود : فضای اول ، « بنیه » یا « سربینه » رخت کن و جای آماده شدن برای استحکام یا خروج از حمام بوده است و فضای دوم « گرم خانه » محل شستشو و تطهیر بدن ، بینه در بین ورودی حمام و گرم خانه قرار می گیرد . هوای بینه را نیمه گرم می کردند تا مراجعان یک باره با هوایی گرم مواجه نشوند و همچنین در هنگام خروج از گرم خانه یکباره در هوای متفاوت بیرون قرار نگیرند و سلامتشان به خطر نیفتند . ورودی حمام و نیز فضای بینه و گرم خانه را که «میان در » خواند می شود ، به نوعی با پیچ و خم بسیار طراحی می کردند که جلو تبادل مستقیم حرارت و رطوبت را بگیرد و هوای بیرون حمام به بینه و هوای بینه به گرم خانه و بالعکس به سهولت منتقل نشود . کل حمام را نیز برای حفظ گرمای درونی آن معمولاً پایین تر از سطح زمین و درون خاک می ساختند .
بخشی از فضاهای حمام نیز نقش پشتیبانی دارند ؛ یعنی فضاهای مربوط به تأمین آب و حرارت حمام . تون و انبار سوحت آن از این نوع فضاهاست . تون محل اموختن آتش برای گرم کردن آب حمام بوده و در پشت گرم خانه و خزینه جای داشته است و از بیرون حمام ، بدان وارد می شدن .بناهایی که دو یا چند حمام داشتند بایستی چنان طراحی می شدند که همه ی حمام ها از از یک فضای پشتیبانی مشترک استفاده کنند .
بینه یا سربینه مهم ترین و زیباترن فضای حمام است – فضایی وسیع و پر تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان . دراطراف فضای میانی بینه ، سکوه با غرفه هایی برای نشستن و استراحت مراجعان قرار دارد . کف این فضا ها بالاتر از کف فضای میانی و بینه و سقفشان معمولاً پایین تر است ؛ و از این رو ، فضاهایی دنج و مشرف بر آن اند . برای ورود به آنها بایستی از چند پله بالا می رفتند و پاها را قبیل از ورود ، در حوضهای روی سکوه می شستند . بیشترین تزئینات حمام همیشه در بینه است . کف بینه و غرفه های اطراف آن معمولاً سنگی است و ازاره های آن کاشی یا سنگ و دیوارهایش پوشیده از گچ بری و آهک بر ی نقاشی است . زیر گنبد میانی و طاقهای غرفه ها هم غالباً پوشیده از انواع کاربندیهای ظریف با گچ بری یا آهک بری است . نور پردازی منظم بینه نیز بر جلوه و تاثیر این تزئینات می افزاید . حوضهای درون بینه و فواره های آنها نیز افزودن تلالو و اوای آب به فضا اثر آرامش بخش آن را دو چندان می کرده اند .
گرم خانه اغلب فضای کوچک تر و ساده تر از بینه است که گوشه هایی بریا نشستن و شستوشو دارد . خزینه ی آب گرم و حوض آب سرد ، که آن را « چال حوض » می نامند و فضاهایی خصوصی تر برای استحمام در مجاورت گرم خانه قرار دارد .گرم خانه نیز حوضهای متعدد کوچک و بزرگ دارد و روشنایی اش از نورگیری سقفی تامین می شود . از اره و دیوار و سقف گرم خانه نیز غالباً تزئیناتی با مواد متنوع و نقوش مختلف دارد .
در گذشته استفاده از حمام آداب و رسوم فراوان داشت و بسیاری از آیینها و مراسم اجتماعی به نوعی به ان مربوط می شد . در ساخت و کارکرد حمام نیز ، غیر از امور فنی ، احکام شرعی به دقت رعایت می شد ؛ مانند غصبی نبودن آب حمام ، جدایی فضاهای پاک و ناپاک ، تفکیک دقیق آب پاک از فاضلاب ، در متون کهن ، دستور دقیقی درباره یمشخصات حمام خوب و نیز شیوه ی اداره ی ان دیده می شود ؛ مانند دستورهایی درباره ی تمیز نگهداشتن فضاهای حمام ، جلو گیری از لغزنده شدن سنگ کف حمام ، تمیز کردن روزانه ی خزینه و مجاری آب برای جلوگیری از تغییر مزه و بوی آب ، شیوه ی خوش بو کردن هوا حمام ، ممانعت از ورود افراد مریض یا بسیار کثیف ، زمان کار حمام ، تعبیه ظرف بزرگ حاوی آب شیرین و گوارا ، فروش اجناس مورد نیاز مردم ، و شرایط لازم برای سلمانی حمام و شیوه کار او[۱] .
۱- مثلا محمد احمد قریشی ( ابن اخوه) ، آیین شهرداری ، ترجمه جعفر شعار ، مجموعه ی میراث اسلام و ایران ، ( تهران ، علمی و فرهنگی ، ۱۳۶۰) ، ص ۱۶۰-۱۶۳٫
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .