عنوان :

تحقیق نقش ایثار در منابع اسلامی و تأثیر آن در تکامل فرد و اجتماع

تعداد صفحات :۱۴۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

 

چکیده

فرهنگ شهادت و ایثار در نظام اسلامی از مهم ترین ویژگی مکتب تشیع به شمار می‌رود و بر همگان پوشیده نیست که وجود همین فرهنگ بوده و هست که حقایق اسلام همچنان پا بر جا و زنده تا اکنون، تاریخ شیعه، شاهد ایثارگری و شهادت طلبی مردان بزرگ الهی همچون پیامبر بزرگوار اسلام (ص) و اصحابش ائمه اطهار (ع) و یاران و رهروان آنها بوده و این امر حاکی از آنست که «اسلام مکتبی است که حرکت جنبش، تلاش، جهاد و ایثار را برای تحقق بخشیدن به حاکمیت قوانین الهی می طلبد. چنان که در طول تاریخ اصلام تحقق عینی این حرکت و تلاش و جهاد به شکل های گوناگون که برخاسته از طبیعت این مکتب جامع است- به ثبوت رسیده است- موضوع کربلا و مظلومیت امام و اهل بینش در طول تاریخ برای تشییع به یک رمز و شعار و هویت انقلابی و خصیصه لاینفک تشیع تبدیل شده به پیروان اهل بیت در هر زمان و عصری برای حفظ این رمز و شعار از جان نیز گذشتند و حراست و حرمت آن را به معنی پاسداری از موجودیت و شرف و مذهب خود دانسته اند. صحنه های با شکوه ایثار و شهادت از این قبیل در تاریخ پیروزی انقلاب اسلامی و جبهه های هشت سال دفاع مقدس کم نیستند. ما تکرار واقعه کربلا را در تاریخ خونبار تشیع بارها دیده و آثار پر بار آن را لمس کرده ایم.

مسئله مورد نظر در پژوهش حاضر بررسی جایگاه ایثار در منابع اسلامی، انواع ایثار، تاثیر ایثار فرهنگ فرد و اجتماع و عوامل گسترش دهنده و باز دارنده ایثار می‌باشد.

ایثار، گذشت، شهادت طلبی جزء لاینفک حیات بشری، به ویژه ادیان توحیدی و آسمانی بوده و امر دین و دین ورزی با این عمل عجین شده است. در دین های یهود و مسیح نیز با همان معانی و کاربردهای دینی یا به اعتباری به عنوان امری مقدس و دینی بدان پرداخته شده است.

واژه های کلیدی: ایثار، شهادت، جهاد، حماسه حسینی، مکتب اسلام، جنگ تحمیلی

فهرست مطالب

۱-مقدمه:   ۱
۱-۱بیان مسئله   ۳
۲-۱- اهمیت و ضرورت مسئله:   ۴
۳-۱ اهداف پژوهش   ۵
۴-۱جامعه آماری   ۶
۵-۱ نمونه و روش نمونه گیری   ۶
۶-۱روش تحقیق   ۷
۷-۱ مراحل اجرای تحقیق:   ۷
۸-۱ مشکلات تحقیق:   ۸
۹-۱ ارائه پیشنهادات:   ۸
۲-تعریف ایثار   ۱۰
۱-۲ نمونه ای از آیات قرآن کریم درباره ایثار و شهادت   ۱۲
۳-انواع جهاد   ۱۴
۱-۳ جهاد   ۱۴
۳-۳- فنای عاشق و معشوق   ۱۶
۴-۳ دهش و بخشش   ۱۹
۵-۳انفاق   ۲۲
۶-۳ ایثار در جامعه پزشکی   ۲۳
۴-ایثار پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)   ۲۴
۱-۴ ایثار پیامبر در راه ترویج اسلام:   ۲۴
۱-۱-۴ ایثار در آئین محمدی(ص) و ائمه اطهار:   ۲۵
۲-۱-۴ ایثار انصار نسبت به مهاجران   ۲۷
نمونه ای از رفتار ایثارگران امام علی(ع):   ۲۸
۳-۴ حماسه حسینی   ۳۰
۵-شهادت   ۳۲
۱-۵ فلسفه وجودی فرهنگ ایثار و شهادت در مکتب اسلام   ۳۳
۱-۱-۵-ایثار و شهادت در تاریخ اسلام:   ۳۹
۲-۵ شهادت طلبی و انتفاضه   ۴۱
۳-۵ انگیزه های شهادت طلبی   ۴۳
۴-۵ شهادت در دین یهود   ۵۰
۵-۵ شهادت در مسیحیت   ۵۳
۱-۶-۵ شهید و شهادت از دیدگاه امام خمینی (ره)   ۵۸
۲-۶-۵- شهادت در بستر تاریخ از دیدگاه امام خمینی (ره):   ۵۹
۳-۶-۵مفهوم و ارزش شهادت از دیدگاه امام خمینی (ره):   ۶۰
۴-۶-۵- مقام و منزلت شهدا از دیدگاه امام خمینی (ره)   ۶۱
۶-تأثیر ایثار در تکامل فرد   ۶۴
۱-۶ ایثار و خدامحوری   ۶۶
۲-۶-نقش ایثار در رشد و تعالی انسان   ۶۸
۳-۶- ایثار و عزت نفش   ۷۷
۴-۶ ایثار و توجه به آخرت   ۷۸
۵-۶ ایثار و صبوری و پایداری در برابر ناملایمات   ۷۹
۷-تأثیر ایثار در تکامل اجتماع   ۸۱
۸۰- ترویج فرهنگ ایثار در حوزه اجتماعی   ۸۳
۲-۸ سطح دوم (محیط جغرافیایی) : (۲-۱-۵)   ۸۵
۳-۸ سطح سوم (جامعه):   ۸۸
۹-  ترویج فرهنگ ایثاردر حوزه فرهنگی:( ۲-۵)   ۹۰
۱۰- ترویج فرهنگ ایثار در حوزه سیاسی 🙁 ۳-۵)   ۹۳
۱۱- حوزه ترویج فرهنگ ایثار درحوزه اقتصادی: ( ۴-۵)   ۹۶
۱۲- جداول و نتایج   ۹۹
۱۳-نتیجه گیری:   ۱۲۰
۱۴- منابع و مآخذ:   ۱۲۵
۲-۱۵ نمونه مصاحبه:   ۱۲۸
ضـمائـم   ۱۳۰
۱-۱۵-نمونه پرسشنامه   ۱۳۱

۱۴- منابع و مآخذ:

۱-بابازاده، علی اکبر، سیمای حکومتی امام علی (ع). قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۷۸

۲-انصاریان، حسین، دیار عاشقان، جلد هفتم، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳

۳-عمید زنجانی، عباسعلی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن، فرهنگ ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵

۴-دکتر علی شریعتی، هبوط در کویر، چاپ هفتم، انتشارات سبز، ۱۳۶۹

۵-استاد شهید مرتضی مطهری، سیری در نهج البلاغه، چاپ دوم، ۱۳۵۴

۶-عاملی، جواد، حماسه و عرفان، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۷

۷-منصوری لاریجانی، اسماعیل، زمزم عشق، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی آیه، چاپ دوم، ۱۳۸۱

۸-علیخانی، علی اکبر، بحرانی مرتضی، شهید و شهادت در ادعیه و زیارت، نشر شاهد، چاپ اول، ۱۳۸۰

۹-عباسعلی عمید زنجانی، جهاد از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه، انتشارات سهامی چاپخانه ای وزارت ارشاد اسلامی، بهار ۱۳۶۵

۱۰-جبران خلیل جبران، پیامبر، ترجمه دکتر الهی قمشه ای، انتشارات روزنه، پاییز ۱۳۷۸

۱۱-الاصفهانی الراغب، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۴

۱۲-جمال الدین الافریقی المصدری، ابولفضل، لسان العرب (بیروت: دارالصادر)ج ۳

۱۳-دبیرخانه شورای هماهنگی و نظارت بر امر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت هم اندیشی فرهنگ ایثار و شهادت چاپ اول، تابستان ۱۳۸۳

منصوری لاریجانی، اسماعیل- عاشقان بی ادعا- انتشارات خادم الرضا (ع)- چاپ اول، تابستان ۸۲

۱۴-شهود، فصل نامه فرهنگی پژوهشی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شماره ۳، تابستان ۱۳۷۹

۱۵-شهود، فصل نامه فرهنگی پژوهشی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شماره ۶ و ۷، بهار و تابستان ۱۳۷۹

۱۶-شهود، فصل نامه فرهنگی پژوهشی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شماره ۴، پاییز ۱۳۷۹

۱۷-پیشگامان، ماهنامه فرهنگی-آموزشی سازمان بسیج دانش آموزی، بهمن ماه ۱۳۸۳

چشمه سهرابی، مظفر، زیر نظر علی شکویی، تهران نشر شاهد، ۱۳۷۸

۱-مقدمه:

اکنون که از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی با عراق سال ها می گذرد، باید ارزش ها و آرمان های اصیل و ارزش های اسلام ناب محمدی (ص) را در جامعه پیدا کنیم که این امر در زمانی انجام می پذیرد که فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه پی‌ریزی و نهادینه شود.

اصولاً یکی از مسائل مهم جامعه ای که مدعی حضور گفتگوی تمدن هاست پی بردن به اصالت تمدن ها و فرهنگ ها و انگیزه خالص و ناب شهدا است. در این عرصه تنها زمینه ای که از فرهنگ و شهادت داشتیم عنوانی بود که در طوب زندگی خود در لوح روح خود حک کرده ایم. زمینه ای که خانواده ها یا شهدا و ایثارگران دارای درک بالاتر و بهتری از آن هستند برای این موضوع ما به کتاب هایی که فلسفه ایثار و فرهنگ آن را عمیق تر بیان کرده بسیار توجه و اشاره کردیم.

مسئله دیگر که ما در این مقاله و یا تحقیق آن را مورد توجه قرار دادیم، ارزش هایی بود که در جوامع و ادیان مختلف برای نامیدن یک فرد به عنوان شهید ملاک قرار می‌گیرد. پس برای این امر ابتدا باید انگیزه های شهادت طلبی را در جوامع مختلف بررسی کردیم.

نتایج این پژوهش به ما کمک می‌کند تا هاله ای از تقدس و معنویت و روح، را فرا گیرد و در درک بهتر فرهنگ ایثار و شهادت ما را یاری دهد.

 

۱-۱بیان مسئله

مسئله مورد نظر در پژوهش حاضر بررسی جایگاه ایثار در منابع اسلامی، انواع ایثار، تذثیر ایثار فرهنگ فرد و اجتماع و عوامل گسترش دهنده و باز دارنده ایثار می‌باشد.

۱-تعریف مفهومی ایثار و جایگاه آن در اسلام؟

۲-بررسی انواع ایثار

۳-تأثیر ایثار بر فرد و اجتماع

۴-بررسی عوامل گسترش دهنده و بازدارنده ایثار

۵-بررسی ایثار و شهادت در دین های مسیح و یهود

 

۲-۱- اهمیت و ضرورت مسئله:

تاریخ نهضت های اسلامی آکنده از حضور مردان و زنانی است که در عرصه جهاد، خالصانه به میدان عمل آمدند و با جان فشانی و ایثار، بی نام و نشان از خویش، حق را بر اریکه عدالت نشاندند در این نوشتار تلاش شده است تا در دو بخش مجزا پس از مقدمه، تعاریف و مفاهیم فرهنگ ایثار و مصادیق عینی و عملی آن به شکل مشروح بیان شود.

فرهنگ شهادت و ایثار، تجلی بخش هویت دینی و احیای ارزش هایی است که حیات اندیشه یک جامعه انسانی را ضمانت می‌کند و بهداشت روانی انسان را در عرصه های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی شکل می‌دهد. به دیگر سخن، شهیدان، در یک انتخاب آگاهانه، با نفی خویش به نفع جامعه و یک اندیشه همت می گمارند، و فضای رخوت و غفلت عصر خود را به فضای تلاش و بینش فرا می خوانند. آنان به کابلد بی رمق یک جامعه، روح خودباوری می دهند و حیات و حرکت ارزش هایی که در طوفان حوادث به فراموشی سپرده شده است به منصه ظهور می رسانند.

طو دو دهه اخیر انقلاب اسلامی، ملت ایران، حوادث زیادی را تجربه کرده است. انقلاب اسلامی یک پدیده منحصر به فرد در تاریخ معاصر بود و هشت سال دفاع مقدس نیز متمایزترین جدال قرن در این عرصه، ظهور و حضور مردان بزرگ و اندیشه های ناب و پاک، مفاهیم عمیق ارزش های انسانی را در جهان بشریت متجلی ساخت و مبانی فرهنگ نوین الهی و دینی را به عنوان یک هویت زنده و جاوید به صحنه کشاند. گرچه این فرهنگ ریشه در تعالیم عالیه اسلام داشت. اما در قالب جدید با مفاهیم و مصادیق نوین خود، پا به میدان گذاردند و در حوزه های گوناگون اجتماع و خانواده اثر گذارده است.

اینک پس از گذشت سال ها از حماسه به یادماندنی و به میدان آمدن نسل نوخاسته انقلاب، شاهد بروز نگرش ها، نیازها و ارزش های جدیدی در گستره سیاست، فرهنگ و اقتصاد جامعه هستیم که تأمل و تدبر متولیان فرهنگی را جلب نموده است. بی گمان راه پیشرفت جامعه اسلامی درک صحیح و روشن از فرهنگ ایثار و شهادت است و زنده نگه داشتن یاد و خاطره آنها وظیفه اقشار مختلف اجتماع است.

اگر بتوانیم در کنار نیازهای روزمرگی شهروندان امروز، نیاز پاسداشت این حریم را به آنان تعلیم دهیم، امنیت روانی- اجتماعی آنان را تضمین کرده ایم.

 

۳-۱ اهداف پژوهش

۱)بررسی ارتباط ایثار با عقاید و باورهای دینی

۲)بررسی ایثار به عنوان یکی از آموزه های ناب اسلامی

۳)بررسی و تحلیل نقش ایثار در تکامل بشر و جوامع بشری

۴)بررسی تأثیر ایثار در حوزه های گوناگون اجتماعی

 

۴-۱جامعه آماری

الف)منابع کتابخانه ای شامل: کتابها، جزوات، مجلات و منابع چاپی دیگر و مراجعه به سایت های اینترنتی معتبر و مرتبط

ب)دانش آموزان شاغل به تحصیل دبیرستان شاهد عصمت

 

۵-۱ نمونه و روش نمونه گیری

در تحقیق کتابخانه ای نمونه آماری شامل کتابهای مرتبط با موضوع ایثار می‌باشد.

در تحقیق میدانی نمونه مورد بررسی پس از حذف پرسش نامه های ناقص ۵۰ نفر است که همگی از بین دانش آموزان دختر مشغول تحصیل در دبیرستان شاهد عصمت می‌باشد که همگی به طور تصادفی انتخاب شده اند.

 

۶-۱روش تحقیق

در تحقیق حاضر مطابق با اهداف تحقیق از دو روش تحقیق تاریخی (برای جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای) و روش پیمایشی برای جمع آوری نظرات دانش آموزان استفاده شده است.

ابزارجمع آوری اطلاعات: در زمینه ی تئوری و نظری خصوصاً ایثار در منابع اسلام و مباحث اسلامی و همین طور ایثار در ادیان دیگر نیز تأثیر آن در حوزه های گوناگون اجتماع از طریق مطالعات کتابخانه ای و بخشی از مطالب نیز از طریق مصاحبه با چند تن از ایثارگران در زمینه های گوناگون و نیز محیط خارج از مدرسه صورت گرفته و قسمتی دیگر که پرسش نامه می‌باشد و در درون مدرسه توسط پرسش گران پرسش شده است.

 

۷-۱ مراحل اجرای تحقیق:

مطالعات کتابخانه ای توسط اعضای گروه و با بهره گیری از منابع موجود نیز سایت‌های گوناگون اینترنتی انجام شده است. مصاحبه نیز در داخل مدرسه و خارج مدرسه توسط مصاحبه کنندگان صورت گرفته و به پرسش نامه و بعد از تهیه و تنظیم و بررسی در اختیار دانش آموزان دختر دبیرستان شاهد عصمت قرار گرفت و پس از پر شدن پرسش نامه کدگذاری شده و اطلاعات آن استخراج شد و سپس از طریق کامپیوتر نمودار بشکل نرم افزاری درآمد و درصد فراوانی ترسیم گردید.

 

۸-۱ مشکلات تحقیق:

از جمله مشکلات این تحقیق، عدم وجود کتب و تحقیقات و منابع کافی و جدید در زمینه ایثار و تأثیر قرآن در حوزه های گوناگون اجتماع بود. کتب موجود بیشتر در رابطه با ایثار و نقش آن در ۸ سال دفاع مقدس ایران و نیز ایثار و شهادت طلبی بود. مشکل دیگر نیز، کمبود وقت و تعداد نمونه آماری ۵۰ پرسشنامه (بعد از حذف پرسش نامه های ناقص) می‌باشد.

برای کسب اطلاعات جدید و نیز برای بررسی ایثار در جوامع دیگر، شناخت زیادی از سایت های اینترنتی نبود، و فقط تعداد محدودی از سایتهای موجود استفاده شده است.

 

۹-۱ ارائه پیشنهادات:

ضمن تشکر از معلم راهنمای گروه، سرکار خانم زارع پیشه و مدیریت محترم دبیرستان، سرکار خانم حسینی که در این تحقیق کمال همکاری را با ما داشتند.

از عزیزانی که تحقیق را مورد بررسی قرار می دهند، تقاضا داریم که با تحلیل همه جانبه مباحث مطرح شده را از برای نهادی کردن ایثار به عنوان یک فرهنگ در جامعه، هموار نمایند و با مطالعات و پژوهش های گسترده تر، زمینه را برای مشارکت بیشتر نوجوانان که در حدود ۵۰% جامعه را شامل می شوند، فراهم کنند. به امید روزی که شاهد نهادی شدن تمامی ارزش های اسلامی و انسانی خصوصاً ایثار در جامعه باشیم.

ضمن تشکر از مدیریت محترم مدرسه، سرکار خانم حسینی و دبیر راهنما، سرکار خانم زارع پیشه که در این تحقیق با ما کمال همکاری را کردند.

از مسؤولین و عزیزان محترمی که این تحقیق را مورد بررسی قرار می دهند خواهشمندیم که تحقیقات بررسی شده به اشکال مختلف مانند کتب درسی و … در اختیار نسلهای آینده برای پیشبرد اهداف عالی آیین جمهوری که ایثار یکی از اصول آن است قرار دهید و نواقص آن را در اجتماع رفع کنیم تا شاهد پایه گذاری و نهادی شدن این اصول در جامعه به خصوص در تک تک افراد نسب آینده باشیم تا حداقل آینده ای رو به رشد امیدوار باشیم.

 

۲-تعریف ایثار

یکی از ارزش های اخلاقی که در همه جوامع از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و آن یعنی منافع جامعه را بر منافع خود ترجیخ دادن و تجلی آن در عمل شهید در بالاتری حد است، چرا که با فدا کردن جان خویش بزرگترین فداکاری و ایثار را برای مردم انجام داده است.

ایثار، برگزیدن و فرض دیگران را به غرض خویش مقدم داشتن منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن و این کمال سخاوت است …دیگری را در رساندن به منفعت و دفع مضرت بر خود مقدم داشتن و آن نهایت برادری است.[۱]

هم چنین تعاریف را هم برای ایثار بر شمرده اند.

خدا محوری در مقابل خود محوری

ایثار، ترجیح دادن منافع دیگران بر منافع خود (شهادت طلبی عالی ترین درجه ایثار است)

آخرت را بر دنیا ترجیح دادن

اطاعت بی چون و چرا از مقام والای ولایت تا پای جان

رجحان ارزش های انسانی بر منافع شخصی

در مسیر کمال حرکت دادن تا آنجا که (شهید نظر می‌کند به وجه الله)

صبر و استقامت در مقابل مشکلات برای نیل به اهداف عالیه

سازش ناپذیری در مقابل دشمنان

عزت نفس و زیر بار ذلت نرفتن

نترسیدن از مرگ

و مواردی دیگری را که می توان به این مجموعه افزود:

۱۱-ابلاغ فرامین الهی در ترویج و احیای امر به معروف و نهی از منکر

۱۲-تذهیب نفس و کسب فضایل اخلاقی در جهت اشاعه رشد معنوی انسان

۱۳-مقدم داشتن دیگری بر خویشتن[۲]

۱۴-از خودگذشتگی که از خودگذشتگی صفات مردان شریف و کریم است و تمرین بندگی لازم داشته از ریسمان و اعتقاد ریشه دار صاحبش حکایت دارد. [۳][۴]

 

۱-۲ نمونه ای از آیات قرآن کریم درباره ایثار و شهادت

ایثار تجلی عاطفه انسانی است نقطه اوج سلامت روان است و اعتبار دهنده صفات عالیه آدمی نسبت به بارزترین شخصیتی که به این مفهوم عمیق و انسانی، حیات و حرکت بخشیده است، ائمه معصومین (ع) هستند که برابر نص صریح آیات نورانی قرآن کریم از ابتدایی ترین نیازهای خود به نفع دیگری چشم پوشی نمودند.

درباره ایثار و شهادت می توان به آیات ذیل اشاره کرد:

۱-(انا لله و انا الیه راجعون) (بقره- آیه ۱۵۶)

۲-(و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله الیه امواتاً بل احیاء عند ربهم برزقون) (آل عمران- ۱۹۶)

۳-(ارجعی الی ربک) (فجر-۲۸)

۴-(انما اعظکم بواحده) (سبأ-۴۶)

۵-(ما عندکم ینفذو ما عندالله باق) (نحل-۹۶)

۶-(یا لیتنی کنت معکم فافوز فوزاً عظیما) (زیارت وارث و مفتیح الجنان)

قرآن کریم در ستایش انصار می فرماید:(والذین تبوأ ولدار والایمان من قبلهم یجنون من هاجر الیهم و لا یجدون فی صدرهم حاجه مما اوتوا و یؤثرون علی انفسهم و لو کانت بهم خصاصه)

و آنان که از پیش مدینه را خانه ایمان گردانیدند و مهاجران را که به سوی آنها آمدند دوست می دارند و از این که پیغمبر (ص) اموال بنی نضیر را به آنها اختصاص داد و از آن غنایم چیزی به انصار اعطا ننمود در دل خویش هیچ کینه و حسدی درباره مهاجران نمی یابند و همه چیز به چیزی نیازمند باشند مهاجران را در آن چیز به خود مقدم میدارند و آن را در اختیار آنها می دهند.[۵] (حشر:۹)۳

 

۳-انواع جهاد

۱-۳ جهاد

جهاد که بسته شهادت طلبی است در فروعات دین قرار گرفته و از آموزه های مهم دینی می‌باشد. جهاد به معنی وسیع تلاش پیگیر با تمام توان، برای گذشتن از گذرگاههای حیات- ضرورتی است اجتناب ناپذیر که برای هیچ فرد و جامعه ای در تکاپوی عرصه حیات از آن گریزی نیست.

صحنه های هر جهاد مقدسی نمایانگر عظمت ایثار و اوج تعالی روح و شکوه سازندگی در راه خدا و رهائی انسان ها است ولی همواره سوی دیگر آن نیز آلوده، نمایشی از بازیگری عناصری پلید و انسان های وارونه ای است که منافع خود را در اسارت مردم در حال رشد و سد راه بوده و تعالی انسان ها و بازگرداندن آن ها به قهقرا و پستی می‌دانند.

آن چه که به جهاد در بینش اسلامی امتیاز و جلوه ویژه بخشیدن است، هدفهای والای مشخص است که تلاش ها به سوی آن بسیج می شود و نیز راه ها و کیفیت های ممتازی است که در پیشبرد آن هدفها مورد استفاده قرار می گیرد.

جهاد را می توان با توجه به سخنان ائمه (ع) و بزرگان دین از جمله حضرت امام خمینی (ع) به دو نوع تقسیم کرد:

الف)جهاد اکبر، که همان مبارزه نفس است، از نفس ، از خویشتن گذشتن و به خدا رسیدن که مصداق یکی از تعاریف ایثار است.

ب)جهاد اصفر (کارزار کوچک، جدال با کافران) که نمود آن در ادوار تاریخی به وفور دیده می شود چه در کربلای سال ۶۱ هـ . ق و چه در کربلای سال ۵۹، که این جهاد هم از جان گذشتگی برای دیگران، خود را فنای آسایش دیگران کردن است که این مطلب عین ایثار است.

جهاد در فرهنگ لغت به معنی: کارزار، جنگ کردن، جنگیدن در راه حق، جنگ دینی و غزو مسلمانان با کافران است.

یکی از مفاهیم اساسی و ارزمند در جهان بینی اسلامی مفهوم شهادت است که این مفهوم دارای معنای خاصی است در واقع شهادت در اصطلاح قرآن، حدیث، کلام بزرگان و از دید عامه به مفهوم کشته شدن در راه خدا تلقی می شود و بر همین اساس شهید به کسی گفته می شود که در ضمن جهاد در راه خدا به دست مخالفین دین کشته شود.

امروزه دامنه معنایی شهید و شهادت تنها به مفهوم کشته شدن در میدان جنگ و در مقابل دشمن دین نیست بلکه به استناد احادیث و روایات معنای این مفهوم بسظ یافته و برای بسیاری از اشخاص که نه در میدان جنگ بلکه در راه دین و شریعت و به خاطر عشق به حق، شربت شیرین شهادت را نوشیدند نیز استعمال می شود و مرگ آنها در ردیف شهادت محسوب می گردد. این بر اساس بنا به ضرورت مسئله در بخش های بعدی به طور کامل این موضوع مورد بررسی قرار می گیرد.[۶]

 

۳-۳- فنای عاشق و معشوق

بشر افتخار می‌کند به این که در زمینه معشوق همه چیزش را فدا می‌کند. خودش را در مقابل او فانی نیست نشان می‌دهد. یعنی این برای او عظمت و شکوه است که در مقابل معشوق از خود چیزی ندارد و هرچه هست دوست و به تعبیر دیگر معنای عاشق در مقابل معشوق چیزی است نظیر آنچه در اخلاق است، در اخلاق چیزی است که با نطق منفعت جور در نمی آید ولی فضیلت است یعنی یایثار یعنی از خود گذشتن به معنای رها شدن از خود در مقابل آنکه معشوق است، آنکه یا آنچه که بزرگتر است از خود و خواسته های خود و اینجاست که منفعت در برابر ایثار عاشق خود را به فراموشی می سپارد.

ایثار با خودمحوری جور در نمی آید، فداکاری با خود محوری جور در نمی آید ولی معذلک می بیند انسان از جنبه اخلاقی وجود را، احسان را، ایثار را، فداکاری را تقدیس می کند، اینها را فضیبت می داند، عظمت و بزرگی می داند و در این هست که مسأله عشق با مسأله شهوت متفاوت است، چون اگر شهوت باشد یعنی شیئ را برای خود خواستن. فرق بین شهوت و غیر شهوت در همین جاست. آن جا که کسی عاشق دیگری است مسأله، مسأله شهوت اخلاق که بحث چگونه زیستن و چگونه آدمی بودن، آدمی است برسد اصل استوار است و هر مکتبی چه مذهبی، چه غیر مذهبی، معنوی یا مادی، ایده آلیستی یا رئالیستی باید این سه اصل را شرح و روشن کند، که اگر طرح نشود یا مبهم بماند. اخلاق استوار و قابل تحقق نیست که یکی از اصل ایثار است. آنچه که ستون اساسی و عمود خیمه انسان بودن، یا اخلاق است، در یک کلمه ایثار است. کلمه ای که در هیچ زبانی وجود ندارد. که با اینهمه کوتاهی و دقت، اینقدر معنی را القا می‌کند و ایثار یعنی انتخاب منافع و مصالح دیگر و دیگران، بر منافع و مصالح خویش. ایثار، علمی است در اوج اخلاق وقتی کسی در دو راهی «خود» و «دیگران» قرار می‌گیرد که در راهی به منابع، لدت امنیت و بقاء و بودن خویش می رسد و در راه دوم باید اینهمه را به خاطر تأمین منافع، لدت و خوشبختی دیگران از دست بدهد و راه دوم یعنی دیگران را می گزیند. ایثار کرده است و این غیر از راهی است که فرد، در ضمن حرکت به سوی جلب منافع خویش و در حال زندگی کردن برای خویش، به نفع دیگران نیز میاندیشد و تأمین زندگی دیگران، در این حال، ایثار نسبت، احسان است. ایثار مسأله بسیار بزرگی است، اما مهمتر از خود عمل که فرد واقعاً منافع خویش را سخاوتمندانه و پارسایانه و بی نظر و بی چشمه است، به دیگری و دیگران ببخشد و خود را محکوم و محروم بگذارد توجیه منطقی و عقلی این است. هیچ خلف و هیچ مکتب جامعه شناسی و انسان شناسی ای وجود ندارد که بتواند چنین عملی را توجیه و تفسیر و تحلیل عقلی بکند و منطقی نشان بدهد، عملی را که فرد در آن جا دیگری را بر خود بر میگزیند و هیچ پاداشی نمی خواهد- نه معنوی، نه مادی است. هدف تصاحب و از وصال او بهره مند شدن است، ولی در عشق اصلاً مسأله وصال و تصاحب نیست، مسأله فنای عاشق در معشوق مطرح است. یعنی باز با منطق خود محوری سازگار نیست. این مسئله در این شکل، فوق العاده قابل بحث و قابل تحلیل است که این چیست در انسان؟ این چه حالتی است و از کجا سرچشمه می گیرد که فقط در مقابل او می خواهد تسلیم محض باشد؟

مسأله پرسش این است، یعنی عشق انسان را به مرحله ای می رساند که از معشوق می خواهد خدایی بسازد و از خود بنده ای، او را هستی مطلق بداند و خود را نیست و نیستی حساب کند، معشوق را بپرستد و برای او از خود هرچه از خود است در گذرد و خود را بسپارد به فنا شدن در راه مقدس عشق.[۷]

۴-۳ دهش و بخشش

لب ببند و کف بدوز برگشا این سخا شافی است از سود بهشت

بخل تن بگذار و پیش آور سخا وای او کز کف چنین سروی بهشت

و آنگاه مردی ثروتمند و با مکنت برخاست و گفت از پیر خردمند اکنون ما را از دهش و بخشش بگوی پیامبر گفت:

وقتی از دارایی خود چیزی می بخشی چندان عطایی نکرده ای.

بخشش حقیقی آن است که از وجود خود به دیگری هدیه کنی.

زیرا دارایی تو چیزی نیست جز قناعی که از ترس نیازهای فردا آن را نگاهبانی می‌کنی.

و فردا چه بار خواهد آورد برای آن سگی که از فرط حرص و احتیار استخوان های خود را در میان شنهای بی نشان پنهان کرده و همراه زائران شهر مقدس در سفر است؟

و ترس از نیاز چیست نیازی دیگر که جان آدمی را می گذارد، وقتی چاه تو پر آب است و همچنان ترس از تشنگی تو را به اضطراب انداخته، آیا این ترس نشان از یک عطش سیری ناپذیر در تو نیست؟

کسانی هستند که از بسیار اندکی می بخشند تا به وصف کرامت شناخته شوند و همین شوق به نام و شهرت، هدیه آنان را مسموم میکند و کسانی که هستند که از کم تمام را می بخشند.

و کیسه شان هیچگاه تهی نخواهد ماند

و کسانی هستند که با لذت می بخشند

و همان لذت پاداش آن هاست

و کسانی هستند که به رنج و سختی می بخشند و آن رنج و سختی غسل تعمید آن‌هاست (تا از تعلق دنیایی پاک شوند)

همچون درخت عطرآگین مورد که در دره ای دوردست، شمیم جان پرورش را هر نفس به دست نسیم می سپارد.

خداوند از دست های چنین بخشندگانی با آدمیان سخن می گوید و از پشت چشم آنان بر زمین لبخند می زند.

بخشیدن در پاسخ درخواست نیکوست.

اما نیکوتر از آن بخشیدن پیش از درخواست، از راه فهم.

و برای انسان گشاده دست جستجوی پذیرنده بخشش لذتی است که بر لدت بخشیدن فزونی دارد.

آیا چیزی هست که باید از بخشش آن دریغ کرد؟

هرچه هست روزی به ناچار خود به خود بخشیده خواهد شذ.

پس هرچه بهتر اکنون که کسی را بدان نیازی است آن بخششی تا فرصت بخشش از آن تو باشد و بر وارثان زمین[۸]

چه بسیار که میگویند: من می بخشم، اما آن کسی را که سزاوار نیست.»

اما درختان باغ تو و گوسفندان چراگاهت چنین نمی گویند.

آن هایی می بخشند تا زنده باشند زیرا نگاه داشتن و دریغ کردن هلاک شدن است بی گمان آن کس که خداوند موهبت عمر و ثروت شب و روز را به او عطا کرده است به هرچه تو بدون نثار کنی سزاوار است[۹] و آن کس که شایسته است تا از اقیانوس بیکران حیات آب نو شد این شایستگی را نیز دارد که تو جام او را از جویبار کوچک خود پر کنی.

و تو کیستی که نیازمند پیش تو عریان شود و جامه غرور خود چاک کند تا تو شایستگی او را عریان ببینی و غرور او را بی شرم نظاره کنی.

نخست بنگر که آیا تو خود مقام بخشندگی را شایسته ای؟ و آیا شأن و مرتبه را یافته‌ای که واسط در فیض بخشش باشی؟

زیرا به راستی زندگی است که به زندگانی چیزی می بخشد و تو که خود را دهنده می‌بینی، تنها شاهد و گواه این بخشش و شما گیرندگان بخشش ها که تمامی مردم جهانید، بار سنگین سپاس زیاد بر دوش خود مگذارید، مبادا که بر گردن خود و گردن آن کس که شما را بخشش کرده است اسارت نهیده

خوشتر آند است، که گیرنده و بخشنده هر دو با هم بر بال های آن هدیه پرواز کنید، زیرا در اندیشه ی سپاس بودن، شک کردن است در گوهر سخاوت که زمین بخشنده ما در او خداوند آسمان پدر اوست.[۱۰]

 

۵-۳انفاق

[۱]– لغت نامه دهخدا

۱ و ۲ علی اکبر بابازاده، سیمای حکومتی امام علی(ع). قم: انتشارات انصاریان؛ ۱۳۷۸، ص ۳۳۳

[۳]-شهود، فصل نامه فرهنگی پژوهشی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شماره ۶ و ۷، بهار و تابستان ۱۳۸۰، ص ۹۰

[۵] -شهود، فصل نامه فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شماره ۶ و ۷، بهار و تابستان ص ۹۸

[۶]– چشمه سهرابی، مظفر،«کتابشناسی شهید و شهادت» نشر شاهد ۱۳۷۸، ص ۸۵۶

[۷] عبدالله جواد عاملی، حماسه و عرفان، ص ۴۸

[۸]-خزینه داری میراث خوارگان کفر است     به قول ساقی و مطرب به فتوی دف و نیس

[۹]– آن کس که نزد خدا ارزد، نزد ابوالحسن به نانی ارزد

[۱۰]– پیامبر، جبران خلیل جبران ص ۴۱

 

120,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .