عنوان :

تحقیق بررسی ماهوی قتل ناشی از اشتباه در حقوق کیفری ایران

تعداد صفحات : ۴۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

آیا اشتباه در شخص یا شخصیت در قتل عمدی تأثیر دارد ؟ آقای ( الف ) قصد کشتن آقای ( ب )را دارد ، ولی تیر به خطا رفته و آقای (ج) را به قتل می رساند . ( اشتباه در شخص ) و یا به خاطر تاریکی شب و امثال آن ، (الف) در شناسایی (ب) خطا کرده و به جای او اشتباها (ج) را از پای در آورده . ( اشتباه در شخصیت ) ، آیا قاتل غیر مقصود ، عمد قابل قصاص است ؟ یا خطا محسوب می شود این مساله از دیدگاه حقوق کیفری ایران و فقه اسلام مورد بررسی قرار گرفت .

در مورد بحث قتل ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه و اینکه چنین قتلی ، عمد یا شبه عمد یا خطا می باشد باید به یک نکته مهم توجه داشت و آن هم این است که قسمت اعظمی از قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران ، از احکام شریعت اسلام و مذهب شیعی اثنی عشری منبعث شده است . لذا مشاهده می شود که بخش های حدود ، قصاص ، دیات و حتی موادی از تعزیرات ( مثل ماده ۶۳۰ ق.م.ا ) مستقیماً از کتب فقهی ترجمه شده و به صورت قانون در آمده است . بنابراین در حال حاضر در مورد اینکه قتل ناشی از اشتباه در هویت چه نوع قتلی محسوب می شود ، باید به کتب فقهی و فتاوای معتبر فقهای عظام توجه نمود ، هم چنانکه این موضوع در اصل ۱۹۷ قانون اساسی و ماده ۲۱۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب ۱۳۷۸ مذکور است . همانطور که مشاهده شد ، دو مرجع تقلید و فقیه خبره و برجسته ، قتل ناشی از اشتباه در هویت را عمد ندانسته اند . بنابراین این نوع قتل از لحاظ فقهی عمد محسوب نمی شود ، هر چند که در ایم مورد نظرات مخالفی نیز وجود دارد . باید توجه داشت که عمدی ندانستن قتل ناشی از اشتباه در هویت از لحاظ حقوقی نیز توجیه پذیر است ، چرا که این برداشت با اصل « تفسیر به نفع متهم » و همچنین « تفسیر مضیق قوانین جزایی » بیشتر سازگار است . خصوصاً اینکه اگر این نوع قتل زا عمد بدانیم ، اصالتاً مجازات قصاص ( اعدام ) در انتظار قاتل خواهد بود و پر واضح است که اعدام شدیدترین کیفر می باشد که جان یک انسان را که بالاترین موهبت الهی است از او می گیرد .

واژه های کلیدی: قتل، قتل عمدی، اشتباه، اشتباه در هدف، اشتباه در هویت، عمد، خطای محض، شبه عمد،

فهرست مطالب

چکیده    ۵
مقدمه    ۸
مفهوم قتل ناشی از اشتباه    ۱۰
بخش اول : قتل ناشی از اشتباه در هدف    ۱۱
تعریف قتل ناشی از اشتباه در هدف    ۱۱
الف ) مبحث اول :گروهی که معتقدند محقوق الدم یا مهدورالدم بودن هدف نخستین قاتل در تحقق قتل ناشی از اشتباه در هدف موثر است .    ۱۴
ب ) مبحث دوم : گروهی که معتقدند محقون الدم یا مهدورالدم بودن هدف نخستین قاتل در تحقق قتل ناشی از اشتباه در هدف موثر نیست .    ۱۶
ج)مبحث سوم :گروهی که در مورد نقش محقون الدم یا مهدورالدم بودن هدف نخستین قاتل در تحقق قتل ناشی از اشتباه در هدف ، قائل به تفکیک شده اند .    ۱۹
گفتار دوم : آیا قتل ناشی از اشتباه در هدف ،عمد می باشد یا شبه عمد یا خطای محض ؟    ۲۰
الف ) مبحث اول : نظر دیوان کشور فرانسه در مورد قتل ناشی از اشتباه در هدف    ۲۰
ب ) مبحث دوم : نظر دیوان عالی کشور ایران قبل از انقلاب اسلامی در مورد قتل ناشی از اشتباه در هدف    ۲۱
ج ) مبحث سوم : قتل ناشی از اشتباه در هدف در رویه قضایی بعد از انقلاب اسلامی در ایران    ۲۲
گفتار سوم : آیا قتل مذکور در ماده ۲۹۶ ق.م.ا خطای محض است یا در حکم خطای محض ؟    ۲۵
گفتار چهارم : آیا عمل متکب { قاتل } در ماده ۲۹۶ ق.م.ا منحصر به تیر اندازی است ؟    ۲۷
گفتار پنجم :آیا ماده ۲۹۶ ق.م.ا بجا و کار آمد است ؟    ۲۹
بخش دوم : قتل ناشی از اشتباه در هویت    ۳۰
تعریف قتل ناشی از اشتباه در هویت    ۳۰
گفتار اول : آیا قتل ناشی از اشتباه در هویت ، عمد محسوب می شود یا شبه عمد یا خطای محض ؟    ۳۱
مبحث اول : طرفداران نظریه ی عمدی بودن قتل ناشی از اشتباه در هویت    ۳۱
مبحث دوم : طرفداران نظریه غیر عمدی بودن قتل ناشی از اشتباه در هویت    ۳۴
تحلیل نهایی مباحث و جمع بندی کلی     ۳۹
نتیجه گیری     ۴۱
منابع و مآخذ    ۴۳

منابع و مآخذ

۱- ولیدی ، محمد صالح : مسئولیت کیفری ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ سوم ، ۱۳۸۱ ، ص ۱۷۴

۲- اردبیلی ، محمد علی : حقوق جزای عمومی ، ج ۲ ، نشر میزان ، چاپ چهارم ، ۱۳۸۱ ، ص ۱۰۳

۳- عوده ، عبدالقادر : حقوق جزای اسلامی ، مترجم : ناصر قربان نیا و دیگران ، ج ۲ ، نشر میزان ، چاپ اول ، ۱۳۷۳ ، ص ۱۱۵

۴- زراعت عباس : شرح قانون مجازات اسلامی « بخش دیات » ج ۱ ، انتشارات ققنوس ، چاپ

۵- نوبها ، رضا : زمینه جزای عمومی ، نشر داد آفرین ، چاپ هشتم ، ۱۳۸۲ ، ص ۳۶۲

۶- آقائی نیا ، حسین : مقاله « تحلیل حقوقی ماده ۲۹۶ ق.م.ا » ، مجله پژوهش حقوق سیاست ، شماره ۲ و ۳ ، ۱۳۷۹ ، ص ۱۶-۱۵

۷- همان منبع ، همان صفحات

۸- ولیدی ، محمد صالح ، حقوق جزای اختصاصی « جرایم علیه اشخاص » ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ ششم ، ۱۳۸۰ ، ص ۱۰۶

۹- گرجی ، ابوالقاسم : حدود ، قصاص و دیات ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ اول ، ۱۳۸۱ ، ص ۱۲۲

۱۰- شامبیاتی ، هوشنگ : حقوق کیفری اختصاصی « جرایم علیه اشخاص » ، انتشارات ژوبین ، چاپ چهارم ، ص ۱۸۷

۱۱- ولیدی ، محمد صالح : حقوق جزای اختصاصی « جرایم علیه اشخاص » ، ص ۲۱۳

۱۲- نوری ، رضا : مقاله « مجازات قتل در نتیجه تیراندازی چیست ؟ » مجله قضایی و حقوقی دادگستری ، سال چهارم ف شماره ۱۲ ، ص ۷۱

۱۳- عوده ، عبدالقادر ، همان ، ص ۸۹

۱۴- صادقی ، محمد هادی : حقوق جزای اختصاصی « جرایم علیه اشخاص » نشر میزان ، چاپ نهم ، ۱۳۸۵ ، ص ۲۰۴

۱۵- تحریر الوسیله ، ج ۴ ، ص ۳۵۱ ، نقل از حسین آقایی نیا : همان ، ص ۱۷

۱۶- صادقی ، محمد هادی : همان ، ص ۲۰۵-۲۰۴

۱۷- آیت الله العظمی منتظری

۱۸- مرعشی ، محمد حسن : دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام ، نشر میزان ، چاپ دوم ، ۱۳۷۹ ، ص ۱۱۲-۱۱۱

مقدمه

در روزهای آغازین تحصیلات حقوقی خود وقتی نیم نگاهی به برخی کتب که مباحثی در ارتباط با مسائل قانونی مطرح نموده بودند داشتم به یک موضوع واقعی و نمونه عینی برخورد کردم که ضمن قابل توجه و جالب بودن موجب شگفتی و تعجب بود . موضوع از این قرار است که آیا اشتباه در شخص یا شخصیت در قتل عمدی موثر بوده و آنرا با قتل غیر عمدی تبدیل می کند یا خیر ؟

چطور ممکن است در مساله به این مهمی نظراتی این قدر یا یکدیگر مباین و از یکدیگر مفارق باشد . اگر این فاصله دیدگاهی تنها در مرحله نظریه پردازی و قطع نظر جنبه عینی باشد شاید مشکل قابل بیانی پیش نیاورد . هر چند مرحله تئوری را هم نباید چندان سهل شمرد

به راستی می توان در امری که مربوط به جان انسانها است و مساله دماء و نفوس افراد مورد بررسی می باشد گذرا عبور کرد . تصور کنید حاکم محکمه عدل در مقابل انشاء حکم است ولی حکم موضوع برای او مبهم بوده و قانون نیز به علت اجمال نمی تواند پاسخگو باشد و نیاز او را برآورده سازد .

حال اگر این مساله در تعزیرات یا موارد مشابه آن باشد مشکل حادی ایجاد نمی کند ولی چنانچه در مورد جان انسانها و حکم قصاص نفس باشد فاجعه به بار می آورد . فرض کنید قاضی محکمه در مقام انشا رای است اگر نظر به عمدی بودن قتل داشته باشد لاجرم حکم به قصاص قاتل خواهد داد . اما اگر همین حاکم نظر به خطئی بودن قاتل و یا شبه عمدی بودن آن داشته باشد و به ترتیب به پرداخت دیه ظرف مدت ۳ و ۲ سال اظهار نظر خواهد نمود . بسی واضح و آشکار است که بین قصاص و اعدام قاتل و پرداخت دیه آن هم بصورت موجل تفاوت تا کجاست .

جدای از ابهام در قوانین چنانچه در آراء وحدت رویه تا حدی در رویه قضایی و یا در دکترین حقوقی نظر متقن و ثابتی یاقت می شد باز شاید گره گشا بود ولی در این مقوله هم مطلبی به دست نیامده . شایان ذکر است با بررسی کتب حقوقی که در دسترس بود و نیز پرونده هایی مطروحه در این باب به این نتیجه رسیده ایم که موضوع برای مولفین و متصدیان امور قضاء نیز مبهم و یا پیچیده می باشد هر چند عده ای از علمای این فن با استفاده از مواد قانونی و امعان نظر تک تک کلمات به کار برده شده در آن خواسته اند مشکل قانونی آنرا به نوعی حل نمایند ولی پر واضح است که تکیه به متن قانون جزای اسلامی ( عکس آن چه در قانون عرفی مطرح است ) بدون در نظر گرفتن منبع آن که همان فقه شریف است امکان دارد ما را به بیراهه برده و از مسیر شرع مقدس منحرف سازد .

بسی آشکار است اصدار حکم قصاص که یک پدیده حقوقی متخذ از شرع و بر گرفته از آیه شریفه « و لکم فی القصاص حیاِِه یا اولوالباب » است و از حیث مراتب مجازات در گروه نخست قرار داشته و مربوط به جان انسانها خصوصاً مسلمین است لاجرم می باید بر اساس شرع انور باشد .

مفهوم قتل ناشی از اشتباه

جرایم علیه اشخاص از جمله مباحث مهم حقوق کیفری اختصاصی می باشد که به دو بخش جرایم علیه تمامیت جسمانی و جرایم علیه شخصیت معنوی تقسیم می شود . دراین بین جرایم علیه تمامیت جسمانی ( مثل قتل ، قطع عضو ، جرح ، ضرب، سقط جنین ) نسبت به جرایم علیه شخصیت معنوی ( مثل توهین ، افترا ، قذف ، نشر اکاذیب ) از اهمیت بیشتری برخوردار است . در بین جرایم علیه تمامیت جسمانی ، جرم قتل نیز از همه مهمتر است چرا که بنا به تعریف ، قتل عبارت است از سلب حیات از انسان زنده و به این ترتیب جرم قتل ، با ارزش ترین موهبت الهی به انسان را که همان جسم و جان او باشد ، از وی می گیرد . بنابراین در همه ی نظامهای حقوقی دنیا جرم قتل از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار می باشد . جرم قتل دارای حالتهای ارتکابی مختلفی است که از جملگی آنها « قتل ناشی از اشتباه در هدف » و « قتل ناشی از اشتباه در هویت » می باشند که همواره حقوقدانان و حتی فقها نیز  در مورد ارکان ، عناصر ، شرایط و مجازات این دو نوع قتل اختلاف نظر داشته اند . از این جهت بررسی تفصیل مسائل اختصاصی مربوط به هر کدام از این دو نوع قتل ، به درک مطلب کمک خواهد کرد .

بخش اول : قتل ناشی از اشتباه در هدف

تعریف قتل ناشی از اشتباه در هدف

قتل ناشی از اشتباه در هدف بدین گونه مطرح می شود که کسی قصد ارتکاب قتل شخصی معینی را دارد و عملیات اجرایی جرم را شروع کرده ، ولی بنا به علتی دچار اشتباه می شود و در نتیجه شخص دیگری را به قتل می رساند . مثلاً کسی از روی دشمنی که با شخص الف دارد ، قصد کشتن وی را می کند و با تهیه سلاح ف در مسیر عبور وی کمین می گیرد تا او را هدف گلوله قرار داده و به قتل برساند ؛ وی به هنگام تیر اندازی دچار اضطراب شدید می گردد و در نتیجه به جای آنکه الف را نشانه بگیرد ، عابری را هدف قرار داده و به زندگی وی خاتمه می دهد . به این ترتیب قتل ناشی از اشتباه در هدف یعنی ناکام ماندن جرمی که مقصود مرتکب بوده و وقوع جرم دیگر به علت اشتباه اوست . مانند کسی که قصد قتل شخص معینی را دارد ، ولی به هنگام تیر اندازی بنا به جهاتی از جمله عدم مهارت در هدف گیری ، اشتباهاً شخص دیگری را هدف گلوله قرار می دهد . در این مثال فرض بر این است که تیر به خطا رفته و به دیگری اصابت کرده است .

حقوقدانان و اساتید جزا در مورد قتل ناشی از اشتباه در هدف اصطلاحات مختلفی را به کار برده اند که از جملگی آنها « قتل ناشی از خطا در شخص » ، « قتل ناشی از اشتباه در هدف گیری » ، « قتل ناشی از اشتباه در شخص » ، « قتل ناشی از اشتباه راجع به شخص » ،  « قتل ناشی از خطای در اصابت » و « قتل ناشی از خطا در تیراندازی » می باشند .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .