عنوان :

تحقیق رابطه بین خلاقیت و ویژگی های شخصیتی (درونگرایی وبرونگرایی) بین دانش آموزان

تعداد صفحات : ۷۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

خلاقیت که یکی از ویژگی های ممتاز انسان به شمار می رود و همین وی‍ژگی است که انسان را از ماشین و حیوان متمایز می سازد و یکی از عوامل پویایی و تکامل فرهنگی و صنعتی است.پیشرفت های سریع در عرصه ی تکنولوژی و وابستگی انسان به تکنولوژی خودکار توجه به نظام آموزشی را بیشتر می کند. در چنین وضعیتی نظام آموزشی زمانی می تواند در رسالتش موفق گردد که قادر به تربیت دانش آموزان خلاق اشد.گرچه برای آموزش خلاقت راهکار ثابتی وجود ندارد اما شناسای عمل موثر بر آن محیط هایی را که خلاقیت را بهتر رشد و شکوفا می سازد می تواند برنامه ریزان نظام آموزشی را طراحی فعالیت ها به ان ویژگی انسان یاری دهد.و با توجه به این که خلاقیت امری اکتسابی است و به شخصیت فرد بستگی دارد بنابراین آگاهی از تفاوت های شخصیتی می تواند ما را در شناخت و پرورش افراد خلاق یاری دهد وقتی قبول کردیم انسان ها در ویژگی ها و خصوصیات ذاتی و اکتسابی با هم تفاوت دارند در پی آن نخواهیم بود که از همه انتظارات یکسان داشته باشم و با توجه به این که تفاوت های فردی و شخصیتی، جوامع و به خصوص متخصصین و صاحبان امر باید تلاش کنند تا افراد خلاق و خصوصیات بارز آن ها را شناسایی کنند و در پروررش این گونه استعداد ها بکوشند تا در آینده شکوفایی این افراد، به سوی پیشرفت و ترقی سوق دهند.

یونگ برای افراد انسانی، برحسب آن که بیشتر متوجه عالم درون باشد یا عالم بیرون، دو سنخ شخصیتی

قائل است: گروه اول را درون گرا و گروه دوم را برونگرا می نامد.درتعریف برون گرا و درون گرایی یونگ

می گوید:«وقتی توجه به امور و اشیاء خارج چنان شدید باشد که افعال ارادی در سایر اعمال اساسی

آدمی صرفا معلول مناسبات امور و عوامل بیرونی باشد و نه حاصل ارزیابی ذهنی، این حالت برونگرایی

خوانده می شود بر عکس شخص درون گرا غالبا متوجه عوامل درونی و ذهنی است و زیر نفوذ این

عوامل قرار دارد.تردید نیست که او شرایط و اوضاع و احوال بیرونی را می بیند، اما عوامل و عناصر ذهنی

بر او برتری و مزیت دارند و حاکم بر اموال و رفتار او هستند.»

ما دراین پ‍ژوهش به دنبال بررسی رابطه ی بین خلاقیت و ویژگیهای شخصیتی (برونگرا، درونگرا) بین دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان ابهر هستیم. برای بررسی فرضیه مورد نظر و آزمون متغیرهای پژوهش که شامل خلاقیت و شخصیت برونگرا و درونگرا است از آزمون شخصیت آیزنگ (بزرگسالان) بر روی ۱۲۰ دانش اموز دختر شهرستان ابهر اجرا شده و برای خلاقیت نیز از آزمون خلاقیت عابدی استفاده شد.همچنین برای آزمون فرضیه از روش   استفاده شده است که نتیجه می گیریم که بین خلاقیت و وی‍ژگی های شخصیتی رابطه معناداری وجود دارد.

واژه های کلیدی: خلاقیت ، ویژگیهای شخصیتی، آزمون شخصیت آیزنگ، آزمون خلاقیت عابدی

فهرست مطالب

چکیده    ۶
مقدمه    ۸
بیان مسئله    ۱۰
اهداف تحقیق    ۱۱
اهمیت و ضرورت تحقیق    ۱۲
فرضیه تحقیق    ۱۳
سوالات تحقیق    ۱۳
تعریف عملیاتی    ۱۳
یشینه ی تحقیق    ۱۵
خلاقیت چیست؟    ۱۷
تفکر خلاق    ۲۱
عوامل موثر در خلاقیت    ۲۲
ویژگی های افراد خلاق    ۲۵
ویژگی های دانش آموزان خلاق    ۲۶
چگونه می توان خلاقیت را دردانش آموزان پرورش داد؟    ۲۷
هوش و خلاقیت    ۲۹
خلاقیت و پیشرت تحصیلی    ۳۰
شخصیت چیست؟    ۳۱
فرآیندهای اصلی در رشد شخصیت    ۳۲
نظریه فروید در مورد شخصیت    ۳۷
ساختار شخصیت از نظر یونگ    ۳۸
سخن های شخصیتی در نظریه یونگ    ۳۹
نظریه آیزنگ درباره شخصیت    ۴۳
روش های سنجش شخصیت    ۴۵
جامعه آماری    ۴۹
حجم نمونه    ۴۹
روش اجرای آزمون    ۴۹
ابزار نمونه گیری    ۵۰
نمونه آماری و رو ش نمونه گیری    ۵۱
روش آماری و تجزیه تحلیل داده ها    ۵۲
روش جمع آوری اطلاعات    ۵۲
توزیع فراوانی شخصیت بر حسب خلاقیت    ۵۵
نتیجه    ۵۵
بحث و نتیجه گیری    ۵۷
محدودیت ها    ۵۷
پیشنهادات    ۵۸
منابع    ۵۹
پیوست    ۶۱

منابع:

۱)    افروز، غلامعلی (۱۳۷۱)، مباحثی در روانشناس تربیت کودکان و نوجوانان، (تهران انجمن اولیاء و مربیان) ص ۱۰۳٫

۲)    افروز، غلامعلی (۱۳۶۵)، دانش آموزان تیزهوش و خلاق، مجله پیوند، شماره ۱۸، دی ماه

۳)    افروز، غلامعلی (۱۳۷۶)، روانشناسی تربیتی کاربردی، تهران، انجمن اولیاء و مربیان.

۴)    افروز، غلامعلی (۱۳۸۰)، ویژگی های شخصیتی و خلاقیتهای ذهنی، نشریه آموزشی بزرگسالان.

۵)    افروز، غلامعلی (۱۳۷۰)، دانش آموزان تیزهوش و خلاق نشریه پیوند، شماره ۸۸، انجمن اولیاء و مربیان.

۶)    کریمی، یوسف (۱۳۸۰)، روانشناس شخصیت، موسسه منتشر و ویرایش، تهران.

۷)    قرائنی مقدم، امام اله (۱۳۷۵)، مدیریت آموزشی، انتشارات ابجد، تهران.

۸)    سیف، علی اکبر (۱۳۷۹)، روانشناسی پرورش، انتشارات آگاه، تهران.

۹)    شریعتمداری، علی (۱۳۷۲)، روانشناسی تربیتی، موسسه انتشارات امیر کبیر، تعران.

۱۰) شالچیان، طاهره (۱۳۶۵)، چگونه می توان نسلی متفکر و خلاق را تربیت کرد، مجله ماهنامه، تربیت، شماره ۲، ص ۶۱-۵۹٫

۱۱)مفاخری، نیره (۱۳۶۵)، رابطه خلاقیت با پیشرفت تحصیلی، انتشارات دانشگاه تهران.

۱۲)مفیدی، فرخنده (۱۳۷۲)، آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی، انتشارات دانشگاه پیام نور.

مقدمه:

بررسی اهداف آموزش و پرورش در سطح جهان و در ایران، به خوص در پنج سال دوم (طرح کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران) اراده و تعقل خویش منطقی و خلاق بیندیسد و به جای وابستگی و استفاده از دست آوردهای اقتصادی و فرهنگی دیگران، مولد دانش، تکنولوژ‍ی و فرهنگ مناسب برای زندگی مستقل، فعال و خلاق در عصر دانایی باشند.این موضوع اخیراً توجه بسیاری از دانشمندان و مسئولان کشورهای مختلف به ویژه ممالک در حال توسععه را به خود جلب کرده است به نحوی که تغییر نظام آموزش و پرورش از نظری صرف به نظری توام با عمل پرورش افراد پویا و خلاق به جای افراد ایستا مورد توجه خاص قرار گرفته است.شناسایی و به عرصه ظهور رسانیدن برخی از استعدادهای انسانی که تاثیرات عمیقی بر جامعه می گذارد از جمله خلاقیت تفکر، مساله یابی از مهم ترین اهداف آموزش و پرورش این قرن خلاقیت است که یکی از ویژگی های ممتاز انسان به شمار می رود و همین وی‍ژگی است که انسان را از ماشین و حیوان متمایز می سازد و یکی از عوامل پویایی و تکامل فرهنگی و صنعتی است.پیشرفت های سریع در عرصه ی تکنولوژی و وابستگی انسان به تکنولوژی خودکار توجه به نظام آموزشی را بیشتر می کند. در چنین وضعیتی نظام آموزشی زمانی می تواند در رسالتش موفق گردد که قادر به تربیت دانش آموزان خلاق اشد.گرچه برای آموزش خلاقت راهکار ثابتی وجود ندارد اما شناسای عمل موثر بر آن محیط هایی را که خلاقیت را بهتر رشد و شکوفا می سازد می تواند برنامه ریزان نظام آموزشی را طراحی فعالیت ها به ان ویژگی انسان یاری دهد.و با توجه به این که خلاقیت امری اکتسابی است و به شخصیت فرد بستگی دارد بنابراین آگاهی از تفاوت های شخصیتی می تواند ما را در شناخت و پرورش افراد خلاق یاری دهد وقتی قبول کردیم انسان ها در ویژگی ها و خصوصیات ذاتی و اکتسابی با هم تفاوت دارند در پی آن نخواهیم بود که از همه انتظارات یکسان داشته باشم و با توجه به این که تفاوت های فردی و شخصیتی، جوامع و به خصوص متخصصین و صاحبان امر باید تلاش کنند تا افراد خلاق و خصوصیات بارز آن ها را شناسایی کنند و در پروررش این گونه استعداد ها بکوشند تا در آینده شکوفایی این افراد، به سوی پیشرفت و ترقی سوق دهند.

بیان مسئله:

یکی از مسائلی که از دیرباز ذهن اندیشمندان، روانشناسان و دانشمندان علوم انسانی را به خود مشغول نموده، چگونگی رشد و پرورش خلاقیت و ابتکار عمل در دانش آموزان، نوجوانان و جوانان می باشد.اصولا یکی از شاخه های رشد و ابتکار هر کشوری شکوفایی و تجلی خلاقیت و ابتکار عمل به عنوان زیر ساخت آن جامعه می باشد.جوامعی که بتوانند خلاقیت نسل جوان را احیا و شکوفا سازند از میزان قابل توجه توسعه، رشد و شکوفایی عمل برخوردار خواهند شد و بالعکس به هر میزان که خلاقیت، پرورش  و تعالی و شکوفا نشود رکورد عملی، صنعتی و فرهنگی را باید برا ی آن جامعه انتظار داشت.

یکی از مهم ترین هدف های آموزش و پرورش ، تربیت دانش آموزان خلاق است زیرا خلاقیت عامل کلیدی کلیه پیشرفت های بشری بو.ده و خواهد بود بنابراین در سیاست گزاری های آموزشی خلاقیت پرورش افراد خلاق از اولویت خاصی برخوردار می گردد.خلاقیت از موضوعاتی است که در تحقیقات عملی کمتر مورد توجه قرار گرفته است دلایل این غفلت را می توان در موارد زیر:

۱٫   وجود عقاید سنتی مبتنی بر ارثی بودن و بی تاثیر بودن تربیت بر آن.
۲٫    کم بودن افرادی که دارای قوه خلاقیت هستند در سطح جامعه
۳٫    اعتقاد به این که افراد باهوش در زندگی موفق تر از افراد خلاق هستند و در نتیجه نبودن رغبت به پرورش افراد خلاق.

اهداف تحقیق:

بیان اهداف تحقیق جزء لاینفک در هر تحقیقی است برا یان که اهداف تحقیق به صورت عینی تر بیان شوند به دو دسته تقسم می شوند:

۱-   اهداف کلی: که به صورت کلی و آرمانی بیان می شوند.

۲-   اهداف فرعی: که به صورت عینی بیان می شوند.

اهداف کلی این تحقیق عبارتند از:

هدف کلی بررسیی روابط بین خلاقیت و و یژگی های شخصیتی (درون گرایی – برون گرایی) دانش آموزان دختران مقطع متوسطه

همچنین اهداف فرعی عبارتنداز:

بررسی رابطه خلاقیت با برون گرایی دانش آموزان

برسی رابطه خلاقیت با درون گرایی دانش آمزان

بررسی میزان خلاقیت در دانش آموزان

اهمیت و ضرورت تحقیق:

محیط های آموزشی وظیفه دارند شرایط لازم برای پرورش و ایجاد فکر خلاق و رشد تواناییهای دانش آموزان را فراهم می کنند، روش های سنتی آموزش و یادگیری به رشد و توانایی ها و ایجاد تفکر خلاق کمک نمی کند.

دانش آموزان برای یادگیری نیاز به محیط مناسبی دارند که با آن در تعامل باشند و با کمک گرفتن از آن به ابداع، نوآوری دست بزنند وو توانایی های بالقوه خود را به بالفعل تبدیل کنند در طول دوره ابتدایی رکورد و کاهش قابل توجهی توانایی های خلاقیت کاملا محسوس است.بخشی از این مشکل مربوط به عوامل ساختاری مدرسه یعنی مدیر و معلمان که تعامل مابین آن ها جوی را در مدرسه حاکم می کند که خیلی از مسایل را تحت الشعاع می گیرد.

بی توجهی قابل چشم گیری به جو مدرسه انجام می گیرد، از طرفی دیگر خلاقیت ممتاز ترین توانایی های شناختی انسان است.

خلاقیت سبب می شود افراد قادر باشند خودررا با تغییرات در آینده وفق دهند.

شرایط متغییر زندگی هر لحظه فرد را در برابر مساله ای قرار می دهد که داشتن آفرینندگی نوآور و قدرت حل مسئله می تواند او را در سازگاری با محیط یاری دهد نگاه واقع بینانه به آینده در زمینه شتاب تغییرات تکنولوژی و اجتماعی ایجاب می کند که آموزش و پرورش در روش های آموزشی و اهداف خود تجدید نظر نمایند و مسایلی نظیر تفکر خلاق، کارگروهی تلفیق مواد درسی جایگزین.

فرضیه تحقیق:

دانش آموزان برون گرا نسبت به دانش آموزان درون گرا خلاق تر هستند.

سوالات تحقیق:

۱-   آیا بین خلاقیت و ویژگی های شخصیتی (درون گرایی) رابطه وجود دارد؟

۲-   آیا بین خلاقیت و ویژگی های شخصیتی (برون گرایی) رابطه وجود دارد؟

تعریف عملیاتی:

خلاقیت: نمره ای که فرد در آزمون خلاقیت می گیرد

فرد خلاق: فردی که در آزمون خلاقیت عابدی از [۸۵] پایین تر است.

برون گرا: فردی که در آزمون شخصیت آیزنگ نمره بالاتر از [۵۰] کسب نماید.

درون گرا: فردی که در آزمون شخصیتی آیزنگ نمره کمتر از [۵۰] کسب نماید.

یشینه ی تحقیق:

یکی از سوالاتی که در چهار دهه ی گذشته، ذهن بسیاری از پژوهشگران و اندیشمندان تعلیم و تریت را به خود مشغول کرده و تحقیقات بسیاری را به وجو آورده این است که «آیا می توان خلاقیت را پرورش داد؟»

پژوهش های انجام شده در این زمینه نشان می دهد که خلاقیت را هم می توان آموزش و پرورش داد در این مورد دیدگاه های متضادی مطرح بوده است:

بررسی پیشینه ی تحقیقات (مک کنین[۱]، ۱۹۶۸ و با س۱۹۸۱ [۲]، کتل[۳]، ۱۹۶۸) نشان می دهد که پیروان اصالت ذات، خلاقیت را یک توانایی و صفت بالقوه تلقی می کردند ولی حتی متفکران پیشرو (ترمن[۴]، کاکس[۵]۱۹۲۶، کالنن[۶] ۱۸۶۹) نیز بر این باور بودند که هر چند خلاقیت نیز مانند هوش، بعد  ارثی دارد، باز هم عوامل محیطی می توانند بر این توانایی اثر بگذارند.تحقیقات اخیر (تونس[۷] ۱۹۷۲، فلدهیوس[۸] و کلیکن برد[۹] ۱۹۸۶) نشان داده اند که خلاقیت ( در تمام فعالیت های فردی و گروهی انسان مشاهده می گردد) با شدت و ضعف بالقوه و پرورش پذیر در همه انسان ها وجود دارد.

سندرز در کتاب آموزش خلاقیت از طریق استعاره تاکید می کند که برای پرورش خلاقیت باید به کودکان و نوجوانان امکان تفکر داد و آنان را از انجام دادن فعالیت های قالبی از پش تعیین شده تا امکان بر حذر داشت.

در رابطه با پروررش خلاقیت، پژوهش ها (آلبیرخ[۱۰] ۱۹۸۷، محمدی[۱۱] ۱۳۷۰) نشان داده اند که افراد خلاق به مراتب بیش  از افراد غیر خلاق، توانایی پرورش خلاقیت را در دیگران دارند.موثرترین بررسی ها مربوط به همبستگی های خلاقیت توسط دوینگ[۱۲] (۱۹۷۰) والاچ[۱۳] (۱۹۷۰) و دلاس و کالاگر انجام شده است نتایج بررسی ها نشان داده که خلاقیت به محققین و نظریه پردازان تا مدت های طولانی تصور می کردند که خلاقیت فرآنید ارثی و ذاتی است و چنین می نمود که جهان در سطح کلی فقط باید آن تعداد محدود هنرمندان خلاق، دانشمندان و افراد با استعدا را پرورش دهد و در برابر دیگر افراد که متاسفانع عاری از استعدا تلقی می شوند مسئولیت ندارد.

«ویلیام جیمز[۱۴]» تقریبا حدود یک قرن پیش، به مساله خلاقیت اشاره داشته است و بیان کرده که « همه ی ما توانایی و استعادا خلاقیت را داریم ولی متاسفانه در طول زندگی و در مسیر آموزش و تعلیم یاد می گیریم که غیر خلاق باشیم، به عبارت دیگر در سطح کلی محیط یادگیری اعم از خانه، مدرسه و اجتماع ما را به تفکر همگرا عادت می دهد.(اسپیرنت هال[۱۵] ۱۹۷۷ ص ۵۷۶) ».او معتقد است دوران کودکی سرآغاز شکل گیری روند تفکر خلاق محسوب می شود (همان منبع ص ۵۱۷) پس در اینجا می توان گفت که یک معلم با آگاهی از نوع روند تفکر واگرا و همگرا می تواند تفکر کودکان را در یکی از دو جهت سوق دهد.

خلاقیت چیست؟

اکثر مردم کلمه خلاق را به اشتباه به عنوان مترادف کلمه پر استعداد و باهوش به کار می برند.منظور آن ها این است کودکی که دارای استعداد غیر معمول در بعضی از زمینه ها باشد و یا از هوش بالایی برخوردار گردد کودک خلاقی است، اما  خلاقیت همان استعداد یا هوش نیست.در سال های دهه ی ۱۹۲۰ هزاران دانش آموز در کالیفرنیا مورد آزمایش قرار گرفته اند که تنها چند صد نفر از آن ها با استعداد یا سرآمد شناخته شدند و پیشرفت این کودکان با هوش و سرآمد در سراسر زندگی بزرگسالی مورد پیگیری قرار گرفت تا ساال ۱۹۷۰ یعنی در طول ۵۰ سال حتی یکی از این افرا به خاطر خلاقیت در هیچ زمینه ای معروف نشده اند، هم چنین محققین خلاقیت متوجه شده اند که هم خلاقیت سطح بالا و هم خلاقیت سطح پایین در کودکان هوشبهر بالا و کودکان هوشبهر متوسط دیده می شود، پس خلاقیت همان هوش و یا بااستعداد بودن نیست و صرفا تقلید و یا حفظ کردن نمی باشد.هر چیزی که مردم انجام می دهند  و یا می گویند می تواند خلاقیت به حساب آید در صورتی که دارای این دو ضابطه باشند:

۱٫ کارهایی که فرد قبلا انجام داده و یا تمام چیزهایی که قبلا دیده و شنیده است متفاوت باشد (تازگی)

۲٫ کارهای فرد صحیح باشد یعنی در جهت رسیدن به یک یا چند هدف مفید باشد و به طریقی برای فرد معنی دار و جذاب باشد (مناسب)