عنوان :
تحقیق فرهنگ جهاد و شهادت
تعداد صفحات : ۷۸
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
ایثار و حماسه و از جان گذشتگی حاصل معنویت و عشق به خداست. کسی که خود را تزکیه نکرده و حبّ الهی در قلب او سایه نیفکنده است و هنوز در کشاکش تمنیات نفسانی است، و نسبت به دستورات الهی مردد و حیران است، نمی‌تواند از تعلقات و از خواسته‌های خود صرف نظر کند، و از جان و مال خود، برای دیگران مایه بگذارد و یا بر همه تعلقات و جاذبه‌های دنیایی پشت پا بزند. از این جهت یکی از پیش فرض‌های بسط فرهنگ ایثار و نهادینه کردن آن، تقویت معنویت و خداباوری اهمیت دادن به تربیت و تزکیه نفس است
شهادت یکی از مفاهیم و ارزش‌های متعالی اسلامی است که مؤمنان راستین و مجاهدان راه خدا با نیل به آن، به مقام رفیع روحانی و به مقام «عندربهم یرزقون» و لقاء الهی دست می‌یابند.
شهادت طلبی و جانفشانی در راه خدا، نشانه رشد و بالندگی و معرفت و بصیرت انسانی‌های عاشق و شیدای حق است که از باطل و طاغوت و ظلم و بی عدالتی بیزار و گریزان‌اند، و حیات جاودانه و شکوهمند را بر حیات ذلیلانه و تسلیم پذیری در برابر ظلم و بی عدالتی ترجیح می‌دهند. شهید با ایمان و معرفت و شجاعت و کرامت و عزت خود جامعه مرده و ظلم پذیر را به بیداری و آگاهی ظلم ستیزی و قیام فرا می‌خواند و راه پاک زیستن و آزاد زیستن و حق طلبی و عدالت خواهی را ترسیم و مشعلی فروزان و الگویی ماندگار برای جامعه خود می‌گردد، در این نوشتار ارزش و جایگاه شهادت طلبی در اسلام، و تأثیرات فردی و اجتماعی، معنوی و تربیتی و فرهنگی آن مورد بازشناسی و تبیین قرار گرفته است. و شهادت به عنوان یک اصل و هدف استراتژیک و تأثیر گذار در صحنه دفاعی و تعاملات بین المللی جهان اسلام تلقی شده، و مهم‌ترین عامل نجات ملل ستمدیده از شرّ استعمار و استثمار و حکومت‌های ظالم و مستبد، تلقی شده است که این ارزش متعالی به عنوان یک عامل دینی و معنوی، علاوه بر تأثیرات و کارکردهای تربیتی و فرهنگی، می‌تواند به عنوان پتانسیل و نیرویی بالقوه، همواره در راستای حفظ ارزش‌های دینی و اهداف متعالی دین و آرمان‌های حقیقت طلبانه و عدالت خواهانه انقلاب اسلامی باشد.
مقاله حاضر به باز خوانی و بازشناسی فرهنگ جهاد و شهادت در سه فصل می‌پردازد:
در فصل نخست، جایگاه جهاد و شهادت در اسلام مورد بررسی قرار می‌گیرد. و در فصل دوم، مبانی فرهنگ ایثار و شهادت مورد تبیین قرار می‌گیرد. در فصل سوم، آثار فردی و اجتماعی و کارکردهای نظامی و سیاسی و فرهنگی جهاد و شهادت مورد اشاره قرار می‌گیرد.
واژه های کلیدی: جایگاه جهاد ، شهادت، ایثار،
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه ۲
فصل اول: جایگاه جهاد و شهادت در اسلام ۴
الف ـ مقام شهید در قرآن ۴
ب ـ شهید در روایات ۷
ارزش و اهمّیت شهادت ۱۱
عقلانی بودن منطق شهادت ۱۵
فصل دوم: مبانی اعتقادی فرهنگ ایثارگری ۱۸
۱٫ جهان بینی الهی و خداباوری ۱۸
۲٫ رابطه عشق به خدا و ایثار در راه خدا ۱۹
۴٫ اعتقاد به حیات جاوید ۲۱
۵٫ توجه به ضرورت ادای تکلیف و وظیفه الهی ۲۲
۶٫ تلقی شهادت طلبی به عنوان مظهر افتخار و سرافرازی ملی ۲۲
۷٫ حفظ دین و دفاع از حق ۲۳
۸٫ معرفت دینی و جهاد ۲۷
۹٫ عزت مداری و کرامت انسانی ۲۸
۱۰٫ تکلیف مداری و تعبد ۲۹
۱۱٫ رفع ظلم و فتنه و توطئه و تجاوز علیه مملکت اسلامی ۳۰
۱۲٫ عدالت خواهی و حق جویی ۳۱
۱۳٫ استقلال طلبی و آزادی‌خواهی ۳۱
فصل سوم: جلوه‌های شهادت و آثار فردی و اجتماعی آن ۳۲
شهادت؛ مظهر تحول درونی جامعه اسلامی ۳۴
الف ـ جلوه‌های معنوی فرهنگ شهادت ۳۴
ب ـ آثار عینی و اجتماعی شهادت ۳۸
ج ـ جنبه‌های تربیتی شهادت و نقش آن در سازندگی انسان: ۴۴
د ـ شهادت و جهاد، استراتژی مهم دفاعی بازدارنده ۴۵
دفاعی بازدارنده: ۴۹
۱-۵ . برتری قدرت معنوی بر قدرت مادی ۴۹
۲-۵٫ ارتقاء روحیه و اراده مصمم ملت شهادت طلب ۵۱
۳-۵٫ موفقیت استراتژی بی باکانه و پیشرو ۵۳
۴-۵ ـ ایجاد امید در جبهه داخلی، و ایجاد یأس در دل دشمنان: ۵۴
راه‌کارهای فرهنگی و عملی امام(ره) در بسیط فرهنگ ایثار ۵۵
۱٫ تأکید بر پیشینه‌های تاریخی ۵۵
۲٫ تلقی شهادت به عنوان احدی الحسنیین ۵۶
۳ ـ آگاهی بخشی به مردم در مورد شهادت: ۵۷
۴٫ بی‌باکی از مداخلات نظامی و محاصره‌های اقتصادی ۵۷
۵٫ ایجاد وحدت ملی و انسجام بین ملت و دولت ۵۸
۶٫ ایجاد موج اسلام‌گرایی و آزادی‌خواهی در میان ملت‌های جهان ۶۰
پی‌نوشت‌ها: ۶۳
مقدمه
بنابر تعلیمات پیشوایان شیعه، شهادت و جانبازی در راه پایداری دین خدا و نجات جوامع انسانی از ظلم و ستم و برقراری حق و عدالت، بر حفظ جان مقدم شناخته شده است.
دین همواره شجاعت و استقامت و صبر را ستایش نموده و از مؤمنان می‌خواهد که شجاع و پا برجا و اهل جهاد و استقامت و صبر باشند، فداکاری و مبارزه در راه حق و فضیلت، از آموزه‌های اصیل مذهب شیعه است. انسان شیعی با الهام از تعالیم وسیره پیشوایان خود آموخته که در راه احیای دین و مبارزه با طاغوت و جبهه کفر و شرک و ستم سکوت ننماید.
شیعه همواره مدافع حق عدالت و عدالت و آزادی بوده و زندگی را در پناه حق و عدالت می‌جسته است. و همواره جامعه را به قیام و جهاد و ایثار و ظلم ستیزی و اقامه قسط و عدل فرا می‌خوانده. در افق آرمان‌ها و تعالیم شیعه همواره انسان‌های حقیقت طلب و عدالت جو و از خود گذشته که در رأس آن پیشوایان شیعه قرار دارند، برای ساختن جامعه ایمانی و عقلانی که سرشار از صفا و یکرنگی و اخوت و عدالت و فضیلت باشد جهد و جهاد و ایثار و فداکاری نموده‌اند. از منظر شیعه، جهاد راهی برای پاک بودن و آزاد زیستن و با حقیقت همراه بودن و از ظلم و ظلمت بندگی رستن است. در مکتب شیعه، همیشه حقیقت طلبان و بیدارانی بوده‌اند که با روح بزرگ و آرمان‌های سترگ و والا و متعالی خود جان خویش برای نجات جامعه خویش از چنگال ظلم و ستم تقدیم نموده‌اند و از این جهت حدیث حماسه و ایثار در متن تعالیم شیعه نهفته است. شناختن زمینه‌ها و تعالیمی که می‌تواند چنین انسان‌های آسمانی و ایثارگری را پرورش دهد، راهنمایی است که می‌تواند راه نجات و حقیقت طلبی و عدالت خواهی را برای ما هموار کند. شهداء راه حق و عدالت و عزّت و حیات واقعی همواره مانند مشعلی فروزان و سمبلی زنده هستند که یاد و خاطره آنان با طلوع و غروب ستارگان تجدید می‌شود و نهضت‌های عمیق اجتماعی و انقلاب‌های آزادی خواهانه و عدالت گرایانه را بر می‌انگیزد.
حیات مجدد شیعه و پیروزی انقلاب اسلامی نیز در عصر کنونی، مدیون ایثارگران و رزمندگانی است که در مکتب ایمان و قرآن و تعالیم اهل بیت(ع) درس جهاد و شهادت را آموخته و سنگر به سنگر، بی‌خوف و بی پروا، شوریده و عاشق می‌جنگیدند و زخم و شهادت و اسارت را به جان می‌خریدند و به تعبیر شهیدی عزیز، «من می‌روم که بمانم و تو می‌مانی که بروی.»
شهیدان به ما آموختند که شرط فوز و فلاح و سربلندی، گام برداشتن در راه خدا و پرهیز از فتور و سستی و عافیت طلبی است. شهیدان به ما آموختند که معنای اخلاص و ایثار، جانبازی و همّت و مردانگی و آزادگی چیست.
شهیدان به ما آموختند که دینداری واقعی و بندگی راستین در هنگامه شداید و امتحانات و ابتلائات، خود را نشان می‌دهد و تنها اهل ولاء هستند که بر بلاء صبر می‌کنند و خم به ابرو نمی‌آورند، ولی اهل ریا، بی درنگ رنگ می‌بازند و شانه از مسؤولیت خالی می‌کنند.
شهیدان به ما آموختند که هرگاه و هرجا که اسلام و دین خدا در خطر افتد، باید بی مهابا و بی پروا عزم را جزم کرد، و بار سفر بست و به میدان جهاد رفت و از بذل جان و مال دریغ نکرد.
شهیدان به ما آموختند که سکوت و تسلیم در برابر ظلم و زور، سرانجامی جز اسارت و ذلت و بدفرجامی ندارد.
فصل اول: جایگاه جهاد و شهادت در اسلام
الف ـ مقام شهید در قرآن
قرآن کریم نگاه خاصی به مقوله شهادت دارد، و شهادت و کشته شدن در راه خدا را عین زندگی و فوز ابدی و رسیدن به مقام قرب الهی می‌داند. ما در این نوشتار برخی از اشارت‌ها و بشارت‌های قرآنی در مورد شهادت را مورد توجه قرار می‌دهیم.
۱ ـ «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.»(۱)
مپندارید کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند مرده‌اند، بلکه زنده‌اند و نزد خدا روزی داده می‌شوند.
۲ ـ و آیه شریفه ۱۵۴، سوره بقره می‌فرماید:
«وَ لاَتَقُولُوا لِمَن یُقْتَلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِن لاَ تَشْعُرُونَ».(۲)
کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند را مردگان نشمارید بلکه آنان زندگانند، ولی شما درک نمی‌کنید.
۳ – «وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَن یُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ»(۳)
کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند اعمالشان نزد خداوند محفوظ است.
۴ ـ در سوره آل عمران در آیات ۱۶۸ و ۱۶۹ می‌فرماید:
«الَّذِینَ قَالُوا لإِخْوانِهِمْ وَقَعَدُوا لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا قُلْ فَادْرَءُوا عَنْ أَنْفُسِکُمُ الْمَوْتَ إِن کُنْتُمْ صَادِقِینَ».(۴)
آنان که از جنگ خودداری کردند و گفتند اگر برادران ما نصحیت ما را شنیده بودند، کشته نمی‌شدند! ای رسول خدا به آنان بگو اگر راست می‌گوئید جان خود را از مرگ برهانید.
۵ ـ در سوره آل عمران آیات ۱۵۶ تا ۱۵۸ خدای متعال می‌فرماید:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ کَفَرُوا وَقَالُوا لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِی الْأَرْضِ أَوْ کَانُوا غُزًّی لَوْ کَانُوا عِندَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِیَجْعَلَ اللّهُ ذَلِکَ حَسْرَهً فِی قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ یُحْیِی وَیُمِیتُ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»(۵)
ای گرویدگان به دین اسلام شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند نباشید که گفتند اگر برادران و خویشان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند به چنگ مرگ نمی‌افتادند، این آرزوهای باطل را خدا حسرت دلهای آنان خواهد کرد و خداست که حیات بخشد و بمیراند و به هر چه کنید آگاه است.
۶ ـ «وَ لَئِن قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَه مِنَ اللّهِ وَرَحْمَه خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ»(۶)
اگر در راه خدا بمیرید یا کشته شوید در آن جهان به آمرزش و رحمت خداوند نائل شوید و آن بهتر از هر چیزی است که در حیات دنیا برای خود فراهم توان آورد.
و در سوره آل عمران، آیه ۱۷۲: «الَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِمَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ»(۷)
آنانکه دعوت خدا و رسول را اجابت کردند پس از آنکه به آنها رنج و الم رسید از آنها هرکه نیکوکار و پرهیزکار شد اجر عظیم خواهد یافت.
۷ ـ «إِن تَمْسَسْکُمْ حَسَنَه تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَه یَفْرَحُوا بِهَا وَإِنْ تَصْبُروا وَتَتَّقُوا لاَ یَضُرُّکُمْ کَیْدُکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللّهَ بِمَا یَعْلَمُونَ مُحِیطٌ»(۸)
اگر شما را خوشحالی پیش آید از آن غمگین شوند و اگر به شما حادثه ناگواری رسد بدان خوشحال گردند اما اگر شما صبر پیشه کنید و پرهیزکار باشید نیرنگ آنها به شما ضرر نمی‌رساند همانا خداوند بر آنچه می‌کنند محیط است.
در اینجا صبر دو بار به «قید «تقوی» مقید شده، این قید جهت اصلی نبرد را روشن می‌سازد، که این جنگ در حقیقت «جنگ ضد جنگ» است، و جنگی است که در راه خدا، و برای استقرار توحید و عدل و قسط صورت می‌گیرد.
قید «تقوی» صحنه جنگ را به محراب عبادت تبدیل می‌کند، و شهادت و عبادت را به هم پیوند می‌دهد. چون ممکن است جنگ از هدف راستینش منحرف شود و با اغراض شخصی و خواست‌های فردی آلوده گردد، لذا قیدهای «تقوی» و «فی سبیل الله» همواره در کنار قتال و جنگ آمده است.
۸ – «وَالَّذِینَ‌هاجَرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ مَاتُوا لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ.»(۹)
و آنانکه در راه رضای خدا از وطن خود هجرت گزیده و در این راه کشته شدند یا مرگشان فرا رسید البته خدا رزق و روزی نیکوئی در بهشت ابد نصیبشان می‌گرداند که همانا خداوند بهترین روزی دهندگان است.
۹ – «یا أیُّها النّبیُّ حَرِّضِ المؤمنینَ علی القِتال إنْ یَکُنْ مِنکم عِشْروُنَ صابرونَ یَغلِبوا مِأَتَیْن وإنْ یکن مِنکم مائَه یَغْلِبوا ألفاً مِن الّذینَ کفروا بِأنَّهم قَومٌ لایَفْقَهُونَ.»(۱۰)
ای رسول مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن که اگر بیست نفر از شما صبور و پایدار باشید بر دویست نفر از دشمنان غالب خواهند شد و اگر صد نفر بوده بر دوهزار نفر کافران غلبه خواهند کرد زیرا آنها گروهی بی‌دانشند.
در این آیه شریفه، علاوه بر این که پیامبر(ص) مؤمنان را به جهاد فرامی‌خواند، آنها را به صبر و مقاومت در جهاد نیز دعوت می‌کند. صبر عین جهاد است بلکه مفهوم صبر در اینجا بالاتر از جهاد است. در وجود بیست نفر جنگجوی صابر، نیروی دویست نفر نهفته است.
ب ـ شهید در روایات
در احادیث بسیاری، از فضیلت و اهمیت شهادت و جان باختن در راه خدا سخن گفته شده است. شهادت نشانه خلوص ایمان و معرفت عمیق و عامل تقرب به خدا است. شهید بیشترین بهره را از شهادت خود می‌برد و مشمول لطف و رحمت الهی قرار می‌گیرد.
۱ ـ عن الصادق(ع) عن رسول الله (ص):
قال: «ألخَیرُ کُلُّه فی السَّیفِ وتَحتَ ظِلِّ السَّیفِ ولا یُقیمُ النّاس إلّا بِالسَّیْفِ والسُّیوفُ مَقالیدُ الجَنَّه.»(۱۱)
حضرت صادق (ع): از پیغمبر اکرم نقل کرده که فرمود:
تمام خیرها و خوبی‌ها در شمشیر و در زیر سایه شمشیر است و چیزی جز شمشیر مردم را به راستی و عدالت وادار نمی‌کند و شمشیرها کلیدهای بهشت‌اند.
۲ ـ حضرت صادق (ع) فرمود:
«ألجَهادُ أفضَلُ الأشیاءِ بَعدَ الفَرائضِ»(۱۲)
بعد از فرائض، جهاد برترین و والاترین چیزها است.
۳ ـ امام باقر (ع) می‌فرماید:
«اولین قطره‌ای که از خون شهید بر زمین می‌ریزد، کفاره گناهان او محسوب می‌شود، مگر بدهکاری‌هایش که کفاره آن، تنها پرداخت آن است.»
۴- پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«ما مِنْ قَطْره أحَبّ إلَی اللهِ عَزَّوَجلَّ مِن قَطَرهِ دَمٍ فِی سَبیلِ اللهِ»(۱۳)
۵- پیامبر اکرم(ص) فرمود:
شهادت بالاترین درجه نیکی است.
«فَوقَ کلِّ ذی بِرّ برٌّ حتّی یُقتَلُ الرَّجلُ فِی سبیلِ اللهِ فإذا قُتِلَ فی سبِیل الله فَلَیس فَوقَه بِرٌّ»(۱۴).
بالای هر نیکی، نیکی‌ای هست مگر آنگاه که انسانی در راه خدا شهید شود که در آن صورت دیگر هیچ خوبی بالاتر از آن نیست.
۶ ـ پیامبر (ص) فرمود:
«شهیدُ البَحْرِ یُغفَر له کُلُّ ذَنبٍ حتّی الدَّیْن والأمانه.»(۱۵)
شهید در دریا همه گناهانش حتی بدهی و امانتی که بر عهده اوست بخشیده می‌شود.
امام صادق از قول پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که سه گروه هستند که در روز قیامت نزد خداوند از مقام شفاعت برخوردار هستند: انبیاء، و سپس علما و شهداء.
پیامبر(ص) فرمود:
«یَشفعُ الشَّهیدُ فِی سَبعین مِن أهلِ بَیْتِه.»(۱۶)
شهید هفتاد نفر از افراد خانواده‌اش را شفاعت می‌نماید.
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
