عنوان :

تحقیق نقش بازی در پرورش خلاقیت کودکان

تعداد صفحات : ۵۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

بازی عمده ترین شکل فعالیت کودک وزمینه ساز بروز توانایی ایجادگری و خلاقیت کودک است.

کوشش و فعالیت به وجود آورنده ی خلاقیت و ایجادگری است. کودک دوساله هنگام نقاشی کردن هدف معینی ندارد، بعدها در او تمایل به ساختن ماشین یا ترسیم خانه به وجود می‌آید. در سنین آمادگی به تدریج اعمال کودک نابغ نقشه و هدف می‌گردد. در بازی های ابتکاری، کودک ضمن تلقلید از بزرگسالان خاطره‌ها و تجارت شخصی خود را به آن می‌افزاید و تصورات خود را با داستانها و کتابها و … ترکیب می‌کند. خلاقیت از پیروی و تقلید آغاز می‌شود و با تمرین و تکرار، در روی مهارت بوجود می‌آورد. مهارت روح استقلال ، اتکا به نفس را در کودک تقویت می‌کند و تفکر انتقادی در او رشد می‌یابد. اغلب کودکان ضمن بازی احساساتی از خود نمایان می‌سازند که در زندگی تکرار آن برایشان غیر ممکن است بازی هم خواسته های کودک را آشکار می‌سازد و هم احساساتش را پرورش می‌دهد خلاقیت کودک همچنین در تجسس و انتخاب وسایل برای بازی آشکار می‌شود. سخن گفتن ضمن بازی تکامل می‌یابد.

در هر گونه بازی با استفاده از اصول تعلیم و تربیت می‌توان ضمن بازیها و به ویژه بازیهای ابتکاری، خلاقیت را در کودکان پرورش داد و در آینده انسانهایی خلاق در فکر و عمل پرورش داد.

تربیت، آموزش، هدایت، رهنمود، پرورش و بسیاری از این عناوین که در حوزۀ تعلیم و تربیت مطرح می‌شود از عناوینی هستند برای باز کردن پنجره ای به سوی آینده کودک.

هدف عمدۀ هر آموزش و انگیزۀ هر مربی و والدی پرورش و تعالی بخشیدن کودک و ترقی دادن او به وضع انسانی و متعالی است.

واژه های کلیدی: بازی، خلاقیت، کودک، مربی، آموزش،

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
بیان مسئله    ۳
ضرورت تحقیق    ۴
پیشینه ی تحقیق    ۵
تفکر خلاق    ۷
دیدگاه گانیه نسبت به آفرینندگی    ۷
ورنون    ۸
مایر    ۹
ویژگی های افراد خلاق و نوآور    ۹
۱-    سلامت فکر و روان    ۱۰
۲-    انعطاف پذیری    ۱۱
۳-    ابتکار    ۱۲
۴-    ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی    ۱۲
مراحل تفکر خلاق    ۱۲
تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت    ۱۵
نقش معلم در پرورش خلاقیت    ۱۶
چگونه تفکر خلاق را در خود و دیگران پرورش دهیم؟    ۱۸
موانع خلاقیت کدامند؟    ۱۹
تعریف بازی    ۲۲
تاریخچه بازی در دوران زندگی انسانها    ۲۴
پذیرش خطر و کسب تجربه از راه بازی    ۲۵
انواع بازی ها    ۲۵
انواع بازی از دیدگاه پیاژه    ۲۷
فواید بازی    ۲۸
نقش بازی در یادگیری     ۲۹
مفهوم راهنمایی    ۳۰
خلاقیت کودک    ۳۰
رابطه بازی با خلاقیت    ۳۱
توصیه هایی برای والدین و مربیان    ۳۵
نتیجه گیری    ۳۷
پیشنهادات    ۳۸
چکیده    ۴۱
فهرست منابع و مآخذ    ۴۷

فهرست منابع و مآخذ

کاکیا، علی ، نگرشی نو بر خلاقیت، انتشارات عابد، ۱۳۸۳٫
قاسم زاده، حسن، آموزش کاربردی خلاقیت و حل خلاق مسایل، انتشارات قصیده سرا، ۱۳۸۰٫
آمایلی، ترزا، شکوفایی خلاقیت، ترجمه ی دکتر حسن قاسم زاده و پروین عظیمی، انتشارات دنیای نو.
فصل نامه خلاقیت و نوآوری، شماره ۸ و ۹، پاییز و زمستان ۸۳٫
دوی تیتر، ژانت، فرزندان خوب تربیت کنیم ترجمه ی مهدی قراچه داغی، نشر اوحدی، ۱۳۷۵٫
دلشاد، مصطفی ، سیری در تربیت اسلامی، انتشارات ذکر، ۱۳۷۶٫
ریاحی، ابوالقاسم، نقش بازی در ایجاد خلاقیت و پرورش کودکان، انتشارات پرنیان، ۱۳۸۰٫
راس، آلن، روان شناسی شخصیت (نظریه‌ها و مفاهیم) ترجمه سیاوش جمالفر، روان، ۱۳۷۵٫
مهجور، سیامک، روان شناسی بازی، شیراز، راهگشا، ۱۳۷۶٫
افروز ، غلامعلی ، چکیده ای از روان شناسی تربیتی، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۷۹٫
هیلگارد، ارنست، زمینه روان شناسی، ترجمه براهنی و همکاران، تهران، رشد، ۱۳۶۹٫
شعبانی، حسن، مهارت های آموزش و پرورش، تهران، سمت، ۱۳۷۴٫
بال، ساموئل، انگیزش در آموزش و پرورش، ترجمه علی اصغر مسدد، شیراز، دانشگاه شیراز، ۱۳۷۳٫
میرزایی ، علی اکبر، نوآوری و شکوفایی، صالحان، ۱۳۸۷٫
آویزی، جان، آموزش و پرورش درجهان نو، ترجمه ی محمد علی فرجاد، رسانه الکترونیک، ۱۳۸۱٫
ضیاء نژاد، رضا به سوی قله‌ها با نوآوری شکوفایی، معصومین، ۱۳۷۸٫

مقدمه:

کودکان نیروهای بالقوه ای هستند که برای تداوم و انتقال ارزشها به نسلهای آینده باید مورد توجه قرار بگیرند. زیرا در سنین بالا به دلیل مشغله های فراوان و تحکیم تربیتهای مختلف، بسیاری از نیروها و استعدادهای بالقوه آدمی رو به خاموشی می‌نهد و به حرکت در آوردن آنها نیاز به مجاهده و تلاش بسیار دارد.

پیامبر اکرم (ص) در این مورد می‌فرمایند:

«محفوظات طفل نورس مانند نقشی است که بر سنگ رقم می‌زنند و محفوظات مرد بزرگ مانند نوشته ای بر آب است.»

تعلیم و تربیت کودکان از راه بازی و با پشتوانه ای از تعالیم ربوبی وسیله ای مؤثر برای باروری و تربیت استعدادها و خلاقیت آنان است. چنان که بیشتر روان شناسان اظهار می‌دارند، بازی ۷۰% زندگی کودکان را تشکیل می‌دهد و فرهنگ غنی تربیتی اسلام نیز در احادیث و روایات متعدد، بر بازی و سرگرمی کودکان تأکید بسیار داشته است.

خانواده های سالم دارای تشکیلات هستند، برای خود برنامه هایی دارند و می‌توانند با بحران‌ها برخورد کنند.[۱] در چنین خانواده هایی بچه های خلاق پرورش یافته و قادر به پیدا کردن راه حلهای جدید برای مسائل خویش هستند.

یکی از عمده ترین هدفهایی که در تربیت فرزندان و بویژه نوجوانان لازم است مورد توجه باشد، پرورش روحیه خودباوری و ایجاد اعتماد به نفس و ابداع می‌باشد. کسی که اعتماد به نفس نداشته باشد زبون، بیچاره و ناتوان است و نمی تواند از امکانات و استعدادهای موجود خود بهره برداری کند.

یکی از راه های پرورش اعتماد به نفس فرزندان، توجه به جنبه های مثبت و تشویق و ترغیب آنهاست. بازی کردن کودک موجب اندوختن تجارب اجتماعی فراوانی در کودک می‌گردد که خود موجب پرورش اعتماد به نفس کودک خواهد شد. هیچ چیز مانند تنعم ونازپروردگی، روحیه انسان را ضعیف و ناتوان نمی کند و راه سیر به سوی کمال را بر آدمی نمی بندد. بازی با تمام جوانب آن روح کودک را ورزش می‌دهد. رشد و نمو و بارور شدن استعدادهای  آدمی جز در صحنه زندگی شکل نمی‌گیرد و بازی نمونه کوچکی از زندگی واقعی است.

در انسان گرایشی شگفت وجود دارد که می‌خواهد آفریننده باشد، چیزی که نبوده است را بیافریند و خلق کند. این تمایل در هر انسانی هست که می‌خواهد چیزی نو، اثری جدید بیافریند و ابداع  کند. این تمایل در هر انسانی هست که می‌خواهد چیزی نو، اثری جدید بیافریند و ابداع کند، عالم علمش را، نظریه پرداز نظریه اش را، شاعر شعرش را، معمار بنایش را، کشاورز کشتش را و … هر فاعلی فعلش را دوست دارد و به آن عشق می‌ورزد. این خصلت سازندگی و علاقه به مصنوعات و آفریده های خود از گرایش فطری انسان به خلق و ابداع بر می‌خیزد که موهبتی الهی است.[۲]

بیان مسئله

یکی از سوالهایی که ذهن بسیاری از پژوهشگران و اندیشمندان تعلیم و  تربیت را به خود مشغول کرده است این است که آیا می‌توان خلاقیت را پرورش داد؟

آیا خلاقیت یک ویژگی ذاتی است یا اینکه از عوامل اجتماعی متأثر است؟

آیا بازی در پرورش خلاقیت کودکان نقش دارد؟

ضرورت تحقیق

شاید قدری شگفت انگیز باشد، اما زندگی بدون خلاقیت مشکل و طاقت فرساست. اگر از بلندترین مکان زندگی کنونی به گذشته نگاهی بیندازیم، در خواهیم یافت که زندگی کنونی چقدر از نظر امکانات و تجهیزات با گذشته تفاوت دارد.

خلاقیت به عنوان استعدادی قدرتمند در نهاد آدمی از همان دوران کودکی وجود دارد، به قول راجرز (۱۹۷۷) آدمی ذاتا خلاق متولد می‌شود، با این حال خلاقیت در مراحل ابتدایی زندگی تکامل یافته نیست و به همین دلیل نیاز به توجه، هدایت و تربیت است (پیرخایفی ۱۳۷۹)

جامعه برای پیشرفت و توسعه نیاز به کودکان با انگیزه، کنجکاو و خلاق دارد ، همچنین به نوجوانان و جوانانی نیاز دارد که چهره دیگر از آینده ترسیم کنند و به بزرگسالانی نیاز دارد که حامی و سازنده باشند، دستاورد چنین موقعیتی ابتکار و سازندگی است.

پیشینه ی تحقیق

خلاقیت به معنی کم یا زیاد  کردن یک پدیده و تغییر شکل دادن و یا ترکیب کردن آن با سایر پدیده‌ها و اشیاء است. (پیر خایفی، ۱۳۷۷)

گیلفورد معتقد است که خلاقیت را باید نوعی تفکر به شمار آورد، زیرا ایده خلاق خود نوعی فکر و تصور است. (فلدمن، ۱۹۹۰) او می‌گوید خلاقیت نوعی تازه از تفکر است که فارغ از قالب روش از پیش تعیین شده و بنابراین حالتی واگرا (Devergent)   دارد. با وجود این، تعریف خلاقیت فراتر از این می‌باشد.

خلاقیت معادل با حل مسائل (problem solving) مساله گشایی تلقی شده که در اشکال مختلف هنری، علمی و اجتماعی ظاهر می‌شود. (آقایی فیشانی، ۱۳۷۷، ریکاردز، ۱۹۹۰)

صاحبنظران معتقدند که هر پدیده ی خلاقانه ای حتما باید واجد عنصر تازگی و نوبودن باشد تا امتیاز خلاقیت را پیدا کند. (والفی، ۱۳۷۷، احمد پور، ۱۳۷۹، پیر خایفی، ۱۳۷۹) در کنار این ویژگی باید به عنصر مناسب و مفید بودن خلاقیت نیز توجه کرد، زیرا تازگی و جدید بودن یک پدیده بی‌آنکه دارای منافع و فوایدی باشد، ارزش چندانی ندارد. بنابراین خلاقیت به معنای خلق کردن چیزی تازه و منحصر به فرد است که به گونه ای مناسب و مفید موجب حل کردن یک مساله، سوال یا نیاز علمی، صنعتی و یا اجتماعی شود.