عنوان :

تحقیق بررسی تاثیر آموزشهای مهد کودک بر رشد مفهوم سازی کودکان در شهر تهران

تعداد صفحات :۸۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

تربیت و آموزش کودکان از مهمترین مسائل امروزی است . در واقع یکی از شاخص های توسعه نیروی انسانی ارائه آموشهای سنجیده در مهد کودک هاست . حال اگر بخواهیم تاثیر این آموزشها را از زاویه تحقیقات روان شناختی و تربیتی هم مطرح سازیم ، مشخص می شود که بسیاری از طرحواره های اجتماعی، شناختی، عاطفی و معنوی در این دوران شکل گرفته به نحوی که در سراسر زندگی نقش اسـاسی به خود می گیرد . تحـقیقـات نشـان می دهـند که کـودکـانی کـه از آموزشهای مهدها و یا مراکز پیش دبستانی برخوردارند در بسیاری از شاخص های آسیب زای زندگی و اجتماعی از جمله بزهکاری، طلاق، افت تحصیلی، مسائل اخلاقی و جزء آن حداقل ۲۰ درصد نسبت به دیگران وضع مطلوب تری دارند ؛ همچنین از شاخص های مولد بودن از جمله ابتکار، تحقق عمل، استقلال ، هویت جنسی ، زیر ساخت اخلاق خود پیروی و جزء آن در همین سنین پی ریزی می شود.

۶۰ کودک دختر و پسر که شامل دو گروه مهد رفته و مهد نرفته هستند ، که از این تعداد نیمی دختر و نیمی پسر هستند ، نمونه تحقیق حاضر را شامل می شد .

گروه مهد رفته شامل کودکان دختر و پسری است که به طور فعال حداقل برای دو سال در مهد کودک ها حضور داشته و آموزش دیده اند ؛ و گروه مهد نرفته شامل کودکانی است که فاقد آموزشهای مهد کودک هستند . بدین ترتیب پژوهش حاضر با در نظر گرفتن تاثیر آموزشهای مهد کودک بر رشد مفهوم سازی کودکان به طرح و تبین فرضیه پژوهشی پرداخته است . نتایج حاصل از آزمون t نشان داد که مقدار t محاسبه شده مربوط به نمره های حاصل از آزمون رشد مفهوم سازی ویگوتسکی در گروه مهد رفته و مهد نرفته ، معنی دار است . به عبارت دیگر فرضیه پژوهش مبتنی بر تفاوت این دو گروه تائید می گردد و نیز آموزشهای مهدکودک رشد مفهوم سازی کودکان را افزایش می دهد یعنی گروه مهد رفته از وضعیت بالاتری نسبت به گروه مهد نرفته برخوردار بوده است .

اما نتایج بدست آمده از مقدار t ، سوال پژوهشی مبنی بر تفاوت بین دختران و پسران در رشد مفهوم سازی B رد می کند ، و تفاوت معناداری از نظر جنسیت در خصوص انجام آزمون وجود ندارد . همچنین براساس نتایج محاسبه شده از آزمون t ، تفاوت معناداری در خصوص رشد مفهوم سازی کودکان با تحصیلات والدین وجود ندارد . یعنی میزان تحصیلات والدین در رشد مفهوم سازی کودکان مهد رفته و مهد نرفته تاثیر گذار نیست ؛ و نیز نتایج پژوهش نشان داد بین میزان موفقیت آزمودنی ها با تعداد فرزندان خانواده تفاوت معناداری وجود ندارد . افزون بر آن هر چه زمان استفاده از آموزش های مهدکودک افزایش می یابد میزان خطای آزمودنی ها کمتر می گردد .

در کل از یافته های پژوهش می توان این گونه نتیجه گیری کرد که آموزشهای دوران مهدکودک بر رشد مفهوم سازی کودکان تاثیر گذار است و بین رشد مفهوم سازی کودکان مهد رفته و مهد نرفته تفاوت معناداری وجود دارد .

واژه های کلیدی: آموزش مهدکودک، مفهوم سازی، خانواده، تربیت

فهرست مطالب

فصل اول ( معرفی پژوهش )
الف : مقدمه ۲
ب : بیان مسئله و سوالهای پژوهش ۳
ج : هدف پژوهش ۴
د : اهمیت پژوهش ۵
ه : فرضیه پژهش ۶
تعریف عملیاتی واژها ۷
فصل دوم ( پیشینه تحقیق )
الف : پیشینه آموزش و پرورش پیش از دبستان در داخل و خارج از ایران ۹
رشد شناختی ۱۵
نظریه های شکل گیری مفهوم ۱۶
۱الف– نظریه همخوانی گرایی محرک – پاسخ ۱۶
ب – نظریه برونر ۱۷
نظریه مفاهیم طبیعی ۲۰
نظریه پیاژه ۲۲
نظریه ویگوستکی ۲۸
بررسی آزمایشگاهی صورت بندی مفهوم ( مراحل رشد تفکر مفهومی ) ۳۰
ابزار شکل گیری مفهوم ۳۵
۱ – روشهای مبتنی بر مقایسه و تفکیک ۳۵
۲ – روشهای مبتنی بر اصول طبقه بندی ۳۶
۳ – روش تشکیل مفاهیم ساختگی ۳۷
مروری بر مطالعات گذشته ۳۷
۱ – تاثیر تجارب فرهنگی و شخصی در رشد مفهومی ۳۷
۲ – تفاوت های فردی در شکل گیری مفهوم و نقش فرهنگ و آموزش در آن ۳۸
۳ – تحقیق بین فرهنگی در رشد شناخت ۳۹
۴ – تاثیر تعامل بزرگسالان با کودک در رشد شناخت ۴۰
نقش جنسیت در توانائیهای شناختی ۴۰
تفاوتهای فردی بین دو جنس در رابطه با شکل گیری مفهوم ۴۱
کودکستان محیطی برای آموزش و مشاهده ۴۱
 آموزش مستقیم و غیر مستقیم در کودکستان ها ۴۳
 ویژگیهای کودکان در دوره کودکستان ( ۳ تا ۶ سالگی ) ۴۴
 سپردن کودک به کودکستان از نظر رشد اجتماعی ۴۶
 کودکستان و فواید آن ۴۸
 نقش پیش از دبستان در آموزش و پرورش قرن ۲۱ ۴۹
 واقعیت های فراموش شده دوره پیش از دبستان ۵۱
فصل سوم ( روش پژوهش )
الف : روش پژوهش ۵۴
ب : نوع پژوهش ۵۴
ج : جمعیت آماری پژوهش ۵۵
د : نمونه و شیوه نمونه گیری ۵۵
۱ – ابزار پژوهش ۵۵
۱-۱- آزمون شکل گیری مفهوم ویگوستکی ۵۵
۱-۲- نحوه اجرا و دستورالعمل آزمون ۵۷
۱-۳- پرسشنامه تحقیق ۵۷
۲ – روش تحلیل داده ها ۵۸
فصل چهارم :
نتایج پژوهش ۶۰
فصل پنجم :
الف : خلاصه نتایج ۶۸
ب : تعیین و تفسیر نتایج ۶۹
ج : محدودیت ها و پیشنهادهای پژوهش ۷۲
فهرست منابع ۷۳

فهرست منابع

– الهیاری ، عباسعلی و همکاران – اصول و مبانی آموزش در مراکز پیش دبستانی ، ۱۳۸۰
۲- بیلر ، رابرت – کاربرد روان شناسی در آموزش – ترجمه پروین کدیور – جلد دوم ، چاپ ششم . ۱۹۲۷
۳- بیلر ، رابرت – کاربرد روان شناسی در آموزش – ترجمه پروین کدیور – جلد اول ، چاپ ششم . ۱۹۲۷
۴ – بازاللهی ، محمد – مدیریت مراکز پیش از دبستان – چاپ اول ، ۱۳۸۱
۵ – بهادران ، حمید رضا – واقعیت های فراموش شده دوره پیش دبستانی – جام جم – جمعه
۱۳۸۰/۲/۱۸ .
۶ – برقک ، رحیم – الگوی پیشنهادی برای آموزش در مراکز پیش دبستانی و آمادگی ، ۱۳۷۲ .
۷ – پارسا ، محمد – روانشناسی تربیتی – انتشارات بعثت – چاپ دوم ، زمستان ۱۳۷۱ .
۸ – پارسا ، محمد – روانشناسی یادگیری – انتشارات سخن – ۱۳۴۷ .
۹ – ترکمان ، منوچهر – هفت گفتار درباره آموزش قبل از دبستان ( دفتر اول ، دوم ) – دفتر تحقیقات و تالیف کتاب درسی آموزش و پرورش ، ۱۳۶۹ .
۱۰ – دلاور ، علی – احتمالات و آمار کاربردی در روانشناسی و علوم تربیتی – انتشارات رشد – چاپ دوم ۱۳۷۶ .
۱۱ – دلاور ، علی – روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی – نشر ویرایش – چاپ هشتم ، ۱۳۷۹ .
۱۲- دانش ، عصمت – آزمون شکل گیری مفهوم – دانشنامه کارشناسی ارشد دوره چهارم کارشناسی ارشد . انیستیتو روان پزشکی .
۱۳- دادستان ، پریرخ – آموزش و پرورش و تاخیر کودکان ایرانی – گردآورنده مهین توکلی – روانشناسی امروز – شماره ۱۰ – شهریور ۱۳۸۰ .
۱۴ – رستگاری ، تمنا – نقش پیش از دبستان در آموزش و پرورش قرن ۲۱- مشاور خانواده ، روانشناسی امروز – اسفند ۸۰ و فروردین ۱۳۸۱ .
۱۵ – سولسو ، رابرت – روانشناسی شناختی – ترجمه فرهاد ماهر ، تهران – انتشارات رشد ، ۱۳۷۱ .
۱۶ – علاقه بند ، علی – اصول مدیریت آموزشی – دانشگاه پیام نور ، ۱۳۷۹ .
۱۷ – فیض ، جواد – رفتارمن با کودک من – انتشارات صنوبر ، چاپ دوم ۱۳۷۰ .
۱۸ – کانل ، و . ف – تاریخ آموزش و پرورش قرن ۲۰ – ترجمه حسن افشار – نشر مرکز – چاپ اول ۱۳۷۸ .
۱۹ – کریمی ، یوسف – روانشناسی اجتماعی آموزش و پرورش – نشر ویرایش ، چاپ اول ، اسفند ۱۳۷۳ .
۲۰ – لاندرت ، کاترین – آموزش و یادگیری در دوران پیش از دبستان – ترجمه و تخلیص ناصرقلی ابوالحسنی ، عقران – انتشارات آینده ، ۱۳۷۰ .
۲۱ – موسوی ، علی محمد – بررسی شکل گیری مفهوم در کودکان طبیعی ۷ تا ۱۵ ساله – کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی – دانشگاه تربیت مدرس ، ۱۳۶۹ .
۲۲ – مفیدی ، فرخنده – آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستان – دانشگاه پیام نور – ۱۳۷۰٫
۲۳ – میرهادی ، توران – کتاب کار مربی کودک ( برنامه سالانه مربی در مهدکودک و کودکستان)، انتشارات آگاه چاپ ششم زمستان ۱۳۷۲ .
۲۴ – ویگوتسکی ، ل . س – اندیشه و زبان – ترجمه احمد صبوری – چاپ اول ، ۱۳۶۱ .
۲۵ – هرنیگتون ، ای میویس – پارک ، راس دی – روانشناسی کودک از دیدگاه معاصر – ترجمه جواد طهوریان و همکاران – انتشارات آستان قدس رضوی – جدول اول – چاپ اول ۱۳۷۳ .
۲۶ – هفت گفتار درباره آموزش و پرورش پیش از دبستان ( دفتر اول ) – تدوین گروه آموزش قبل از دبستان – دفتر تحقیقات و برنامه ریزی – تهران ، وزارت آموزش و پرورش ۱۳۶۸ .

فصل اول

معرفی پژوهش

 الف : مقدمه

اگر بخواهیم در قرن ۲۱ که قدرت کشورها در نیروی انسانی آنها نهفته است ، به پیشرفت همه جانبه در زمینه های فردی، اجتماعی، اقتصادی، صنعتی، علمی و فرهنگی نایل شویم ، به شخصیت های رشد یافته، انسانهای متفکر و دست های ماهر و توانا نیازمندیم : و چنین شخصیت هایی به جهت بالندگی همه جانبه باید تربیت شوند . انسان از بدو تولد تا شش ، هفت سالگی حساس ترین و مهمترین مراحل رشد خود را طی می کند . پژوهش ها نشان داده اند که اگر در این مرحله رشد، نسبت به کودک از نظر جسمی، روانی و تربیتی غفلت و کوتاهی بشود در مراحل بعد جبران آن مشکل است. این سالها مرحله شکل گیری شخصیت است که با حساسیت زیاد کودک نسبت به پیرامون خود مشخص می شود و زمان آموزش قبل از دبستان است. نفوذ و تاثیر این دوره می تواند دائمی باشد .

با توجه به افت تحصیلی بالا به خصوص در میان کودکان خانواده های کم درآمد و آنان که مشکلات خانوادگی دارند می توان اهمیت وارد کردن کودکان به جریان آموزش در سنین خردسالی  را درک کرد ( تدوین گروه آموزش قبل از دبستان دفتر تحقیقات و برنامه ریزی ، ۱۳۶۸ ) .

ثابت شده است ، کودکانی که مراکز پیش از دبستان را طی کرده اند ، آسانتر از کودکانی که از این امتیاز محروم بوده اند وارد دبستان و مراحل بعدی تحصیل می شوند. بنابراین این گذراندن دوره پیش از دبستان عامل مهمی در موفقیت تحصیلی به حساب می آید .

هرگاه مراکز پیش از دبستان نظیر مهدکودک ها و یا کودکستان ها دارای برنامه های با کیفیت بالا باشند کمکی ضروری برای خانواده ها در دنیای امروز به حساب می آیند ( بازاللهی ، ۱۳۸۱ ) .

لذا ارائه برنامه هایی که کودکان را به جهت رشد بهتر آنان یاری رساند، در برنامه های مراکز قبل از دبستان الزامی است .

از این نظر، بررسی تاثیر آموزشهای مهدکودک بر رشد مفهوم سازی کودکان به عنوان اصلی پژوهش حاضر است .

ب : بیان مسئله ( سوال های پژوهشی )

متخصصان عقیده دارند که شخصیت هر انسان در شش، هفت سال اول زندگی شکل می گیرد و لذا سالهای اولیه زندگی کودک از نظر تعلیم و تربیت بسیار پر اهمیت، و کوتاهی در مورد آنان زیان بار است .

 امروزه جهت رشد و بالندگی بهتر کودکان از مراکز نظیر مهدکودک ها استفاده می شود که هدف از ایجاد این مراکز کمک به رشد جسمانی، ذهنی عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعداد و علایق آنان می باشد ( پارسا ، ۱۳۷۴ ) .

از معرفی آموزش و پرورش هم مانند بسیاری دیگر از امور زندگی پیوسته در حال تغییر و تحول است، از این رو مسئولان تعلیم و تربیت یک جامعه بخصوص معلمان و مربیانی که با کودکان در ارتباطند باید به تحولات سریع تعلیم و تربیت و روش های پیشرفته تر آگاهی یافته و روش کار خود را اصلاح و تغییر دهند ، در مهدهای کودک صحبت های مربی درباره فصول مختلف سال، زندگی جانوران طرز تشکیل ابر و برف و باران و انواع پوشاک و وسایل نقلیه، … … … هیچ انگیزه مطلوبی در کودکان ایجاد نمی کند و دهها بار تذکر و اخطار مربی می تواند کودک را به فعالیتی وادارد یا از او بخواهد فعالیتی را انجام دهد . تنها با تشخیص مرکز توجه و کانون رغبت کودک می توانیم مطالب مورد نیاز وی را به او بیاموزیم : می توان فعالیت های که در برنامه روزانه، هفتگی و ماهانه کلاس های آمادگی و یا ضـمیمه مهـد کودک ها پیش بینی شده است را نظیر فعالیـت های

زبان آموزی، آموزش مفاهیم ریاضی و علوم ، مفاهیم اجتماعی، دینی و اخلاقی و هر نوع فعالیت دیگر را که در اطراف یک موضوع متمرکز شده را مرکز فعالیت کودکان قرار دهیم ( برقک ۱۳۷۲ ).

لذا با توجه به آنچه توصیف شده در این پژوهش سعی می شود بررسی صورت گیرد که آیا بین کودکانی که از آموزش های مهد کودک برخوردار بوده اند با کودکانی که از این آموزش ها برخوردار نبوده اند تفاوت معناداری وجود دارد ؟

به علاوه سوال های که در این خصوص مطرح هستند عبارت است از :

۱-    آیا مفهوم سازی برای کودکان پسر و دختر به طور برابر تاثیر گذار است ؟

۲-    آیا مفهوم سازی به عامل تحصیلات والدین نیز مرتبط است ؟

ج : هدف پژوهش

هدف اصلی این پژوهش پی بردن به تاثیرات آموزش های مهد کودک ها بر رشد مفهوم سازی کودکان است. در واقع این پژوهش سعی می شود بررسی صورت گیرد در بین کودکانی که به مهد کودک رفته اند و آموزش دیده اند با کودکانی که سابقه رفتن به مراکزی مثل مهدکودک ها را ندارند : و مشخص شود که بین این دو گروه چه تفاوت های می تواند در خصوص رشد مفهوم سازی آنان وجود داشته باشد .

د : اهمیت مسئله

تربیت و آموزش کودکان از مهمترین مسائل امروزی است . در واقع یکی از شاخص های توسعه نیروی انسانی ارائه آموشهای سنجیده در مهد کودک هاست . حال اگر بخواهیم تاثیر این آموزشها را از زاویه تحقیقات روان شناختی و تربیتی هم مطرح سازیم ، مشخص می شود که بسیاری از طرحواره های اجتماعی، شناختی، عاطفی و معنوی در این دوران شکل گرفته به نحوی که در سراسر زندگی نقش اسـاسی به خود می گیرد . تحـقیقـات نشـان می دهـند که کـودکـانی کـه از

آموزشهای مهدها و یا مراکز پیش دبستانی برخوردارند در بسیاری از شاخص های آسیب زای زندگی و اجتماعی از جمله بزهکاری، طلاق، افت تحصیلی، مسائل اخلاقی و جزء آن حداقل ۲۰ درصد نسبت به دیگران وضع مطلوب تری دارند ؛ همچنین از شاخص های مولد بودن از جمله ابتکار، تحقق عمل، استقلال ، هویت جنسی ، زیر ساخت اخلاق خود پیروی و جزء آن در همین سنین پی ریزی می شود ( اللهیاری و همکاران ، ۱۳۸۰ ) .

از طرفی هزینه کردن در این مقطع سنی با برنامه ها و آموزشهای صحیح برای کودکان سبب می شود بستر فرهنگی مناسبی برای تغییر بسیاری از عادات غلط باشد . تاثیر آموزشهای مستقیم در این دوران چندین برابر آموزشهای غیر مستقیم نظیر رسانه های گروهی است ؛ ونیز از لحاظ حقوقی هم پرداخت به آموزش کودکان یعنی حمایت از حقوق شناخته شده آنان ( اللهیاری و همکاران ، ۱۳۸۰ ) .

در هر حال کودکی که معلم را به جای پدر و مادر خود می داند بسیار متاثر از آنچه می شود که توسط معلمش مطرح می شود و خود را ملزم به رعایت گفته های معلم خود می داند ( بیلر ، ۱۹۷۲ ) . اما اینکه این آموزش ها تا چه حد بر روی رشد مفهوم سازی کودکان مثمر ثمر است نیازمند بررسی و مطالعه بیشتر است .

ﻫ : فرضیه پژوهش

فرضیه های پژوهش عبارت هستند از :

رشد مفهوم سازی کودکان برخوردار از آموزش های مهد کودک بیش از رشد مفهوم سازی کودکانی است که ار آموزشهای مهدکودک استفاده نکرده اند .

آموزشهای مهدکودک، مفهوم سازی کودکان را افزایش می دهد .

تعریف عملیاتی واژه ها :

آموزش مهدکودک : تعلیماتی است که در مراکز مهدکودک و پیش دبستانی به کودکان داده
می شود ؛( ثبت نام کردن کودک در مهدکودک به مدت حداقل یکسال ). مفاهیم کمی و ریاضی: مانند کم و زیاد، بالا و پایین، شمارش، مفاهیم طبیعی و روزمره مانند روز و شب ، کوه و دشت و جنگل و… مفاهیم اجتماعی و فرهنگی : مانند پلیس، پزشک ، معلم … … مد نظر است . در مهدکودک ها این مفاهیم به عنوان پایه آموزش داده می شود .

مفهوم سازی : نمره ای که آزمودنی از آزمون مفهوم سازی ویگوتسکی می گیرد.

رشد مفهوم سازی :

مفهوم سازی به عنوان مقدمه تفکر است . در این پژوهش مفهوم سازی به وسیله آزمون مفهوم سازی ویگوتسکی اندازه گیری می شود که این آزمون در بخش ابزار ها توصیف می شود .

 فصل دوم

پیشینه تحقیق

 الف – پیشینه آموزش و پرورش پیش از دبستان در جهان

توسعه صنعتی، پیشرفت علمی و تکنولوژیک ، و رشد شهرنشینی موجب تغییرات بنیادین در سازمانهای اجتماعی و عادات فرهنگی کشورها شده است .

در این جوامع، رفاه مادی فزونی گرفته و اقدامات بیشتری برای رفاه عمومی انجام شده است . در این روند ، آموزش و پرورش نقش کلیدی داشته است . مدارس از کودکستان تا دانشگاه در کانون تلاشهای تربیتی جامعه نوین قرا دارد ( باز اللهی ، ۱۳۸۱ ) .

در آغاز قرن بیستم اکثریت مردم جهان از آموزش و پرورش رسمی محروم بودند ۳/۴ جمعیت جهان در کشورهای زراعتی می زیستند و تغییرات تربیتی به وقوع پیوسته در هزار سال گذشته اثر چندانی بر آنان گذاشته بود . در سال ۱۹۰۰ قریب ۷۰ درصد از جمعیت جهان بالای ۱۵ سال جهان و ۹۵ درصد از همین جمعیت در کشورهای عقب مانده از نعمت سواد بی بهره بودند.

در نیم قرن بعد ، د سال ۱۹۵۰ ارقام یاد شده به ترتیب و به تقریب ۴۴ درصد و ۶۴ درصد و ( در سال ۱۹۷۰ ، ۳۴ درصد ) و ۵۰ درصد بود . در پاره ای از کشورها مانند ایران، هندوستان و چین که بی سوادی بیداد می کرد ، فرهنگ شکوفا و دیرینه ای وجود داشت ؛ ولی در آغاز قرن ۲۰ هنوز در انحصار عده ای محدود بود ، از این کشورها تنها ژاپن در نیمه دوم قرن ۱۹ به پیشرفت چشم گیری دست یافته بود .

آمـوزش و پروش در بیشتر طول تاریخ بشـر عمدتا به انتقال سنن فکری و اخـلاقی مستقر، انطباق

محافظه کارانه با اوضاع جدید و آماده سازی جوانان برای گذرندان زندگی اشتغال داشته است .

آموزش و پرورش در قرن ۲۰ اگرچه از محافظه کاری خود کاملا دست نکشید ، ماهیت کاملا متفاوتی داشت و به نحوی فعال تر کوشید از سنت های حاکم انتقاد کردن و به بازسازی بپردازد . آموزش و پرورش پیش از دبستان از اوایل قرن ۲۰ به هنگام بیداری وجدان اجتماعی، هواداران سرسختی پیدا کرد . و از همان هنگام به تدریج و بدون آن که جلب توجهی پیدا کند رشد کرده  بود .

به عنوان شکلی از آموزش به ویژه برای مناطق کارگرنشین مناسب بود و اگر مردم طبقه میانه نیز بخشی از هزینه مراکز پیش دبستانی را تقبل می کردند ، در دسترس آنها قرار می گرفت . بازی و فعالیت های خلاق ، پیشرفت اجتماعی و تماس نزدیک با والدین و اهل محل، ویژگی های مشخص اغلب این مراکز بود و ازدیاد علاقه به آموزش کودکان و انگیزه فراوان در این خصوص ویژگی ممتاز قرن ۲۰ است ؛ بخصوص در طی دوران جنگ جهانی دوم کوشش ها در این زمینه جهت ایجاد مدارس برای کودکان و نیز برنامه های درسی دوره متوسطه و عالی شدت فراوانی به خود گرفت ( بازاللهی ، ۱۳۸۱ ) .

پس از بروز جنگ جهانی اول و دوم که باعث کشته شدن عده زیادی از والدین کودکان شد و از طرفی رشد و توسعه روز افزون اقتصاد جهان و نقش فعال زمان در این رابطه دولت ها را بر آن داشت که مکان هایی جهت نگهداری کودکان بی سرپرست بوجود آورند و لذا اقدام به تاسیس مراکزی نظیر کودکستانها نمودند ( برقک ، ۱۳۷۲ ) .

در همه کشورهای غربی آموزش پیش از دبستان به عنوان راهی برای غنی ساختن محیط اجتماعی

و فکری بچه های مناطق محروم تشویق شد . در سال ۱۹۶۵ در آمریکا طرح « هد استارت[۱] »  به

 عنوان برنامه جبرانی ویژه ای برای کودکان محروم نرسیده به سن مدرسه آغاز شد تا آن ها را هنگام ورود به دبستان به سطح بچه ها همسنشان در مناطق مرفه برساند . عمدتا به همین منظور، مهدکودک ها و مدارس نوباوگان انگلستان و فرانسه و کودکستان های آلمان و سوئد و ژاپن در سال ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ گسترش یافتند ؛ و با پشتیبانی مردم روبه رو شدند ، از این رو برنامه سنتی تا حدی تعدیل شد ، بدون آنکه شیوه برخورد قبلی کنار گذاشته شود ، پرورش فکری و اجتماعی مورد تاکید قرار گرفت . بسط و ارتقای مهارتهای کلامی بچه های نرسیده به سن مدرسه و در حد کمتری کمک به درک آنها از اعداد ، مورد توجه خاص قرار گرفت (  کانل ، و ، ف . ۱۳۷۸ ) .

کارپیاژه در زمینه رشد فکری بچه های کوچک و پژوهش جامعه شناختی برنشتاین درباره زبان کلاس، رشد فکری بچه های کوچک شالوده کار آموزش گران پیش از دبستان بود . برای حداکثر استفاده از رشد فکری بچه ها ، تلاش هایی در جهت تنظیم برنامه پیوسته ای با مدارس ابتدائی به عمل آمد .

برنامه های جدید اگرچه در آغاز به منظور تامین کار جبرانی تهیه شد به زودی در همه انواع و سطوح ، مدارس آمادگی مورد استفاده قرار گرفت . در سالهای دهه ۱۹۶۰ اهمیت ایجاد مراکز پیش از دبستان بسیار حائز اهمیت قرار گرفت و لذا تقاضاهای برای ایجاد کودکستان و اهمیت آنها در رشد بعدی کودکان و ایجاد برنامه های جدید بیش از پیش ازدیاد یافت .

در کشورهای در حال توسعه ، روی هم رفته از سال ۱۹۷۰ نهاد های آموزش پیش از دبستان به آرامی روبه افزایش بوده و در بعضی از کشورها به تعداد قابل توجهی افزایش یافته است ( باز اللهی ، ۱۳۸۱ ) .

آموزش پیش از دبستان پر هزینه بوده و در کشورهای فقیر کمتر از کشورهای غنی توسعه یافته است. در درون یک کشور نیز اغنیا بیشتر از فقرا به آن دسترسی دارند . کودکی که در یک جامعه مرفه و یا یک کودک در خانواده مرفه ، شانس بهتری برای دریافت آموزش پیش از دبستان دارد . این مساله نگرانی برای عدالت اجتماعی را که در اهداف اجتماعی است افزایش داده و عامل دیگری در جدایی اجتماعی است که باید تشخیص داده شده و چاره جویی شود . اگر آموزش پیش از دبستان بخشی از آموزش عمومی و اجباری شود ، بدون شک می تواند یکی از راحل های مناسب برای این مساله باشد ، به خصوص برای کودکان اقشار محروم .

البته این کار وقتی درست است که آموزش پیش از دبستان گرفتار برنامه های غیر قابل انعطاف ، دوره های کلاسی و جدول ساعات درسی ثابت و انضباط کلاسی سخت مانند آموزش ابتدائی نشود . کشورهایی که نمی دانند برنامه های پیش از دبستان یا بر عکس توسعه و پیشرفت مدارس ابتدائی کدام در اولویت باشد ، توانائی تامین درست هر دو را ندارند ( مفیدی ، ۱۳۷۰ ) .

گیلبرت دولند شیر[۲] که سالها در این مورد تفحص کرده بر این باور است که « سرمایه گذاری سنگین در آموزش ابتدائی ارزش دارد . اما اگر به قیمت حذف آموزش پیش از دبستان تمام شود ، برای اکثریت دانش آموزان فقط می توان نتایج سطحی پیش بینی کرد » ( به نقل از باز اللهی ، ۱۳۸۱ ) .

 ب : پیشینه آموزش پیش از دبستان در ایران

آموزش و پرورش در مرحله پیش از دبستان از دیرباز در کشور ما به عنوان یک مرحله آموزشی مطرح بوده است ، یعنی از همان زمان که برنامه ریزی در امر تعلیم و تربیت کودکان در دوره دبستان به طور جدی مورد توجه قرار گرفت . لیکن همیشه کمبودها و تنگناهای اقتصادی موجب شده تا آن چنان که شاید و باید با این موضوع برخورد جدی نشود .

نگاهی گذرا به تغییرات و تحولات آموزش و پرورش پیش از دبستان در طول بیش از نیم قرن گذشته نشانگر آن است که خطرات مشخصی در این امر بیش از حقایق علمی و عینی مسلم وغیر قابل انکار موثر بوده است تا آن جا که زمانی آموزش و پرورش پیش از دبستانی آن قدر کم اهمیت تلقی می گردد که سرمایه گذاری منحصر به بخشی غیر دولتی شده و نظارت و ارزشیابی دقیق اعمال نشود ( علاقه بند ، ۱۳۶۹ ) .

در پنجاه سال اخیر، آموزش پیش دبستانی ( کودکستانها یا مهدکودک ها ) در کشور ما نیز در نتیجه نیازها و تغییرات اجتماعی و اقتصادی ضرورت پیدا کرده است .

از سال ۱۲۹۸ در تهران و بعضی شهرهای دیگر، مسیونرهای مذهبی و اقلیت ها کودکستان هایی را تاسیس کردند و در امر مراقبت از کودکان تلاش هایی ابتدایی داشتند . اکثر این کودکان مربوط به خانواده های اقلیت های مذهبی بودند .

اولین کودکستان در ایران در سال ۱۳۰۳ در شهر تبریز در محله صفی بازار توسط جبار باغچه بان ( عسکرزاده ) به نام « باغچه اطفال » تاسیس شد ( بازاللهی ، ۱۳۸۱ ) .

وی در سال ۱۳۰۷ کودکستان دیگری در شیراز تاسیس کرد . البته کودکان خانواده های مرفه به خصوص کارمندان عالی رتبه در کودکستان مزبور شرکت کردند و بازی ها و مراقبت های گروهی را تجربه کردند. با استقبالی که از این کودکستانها  به عمل آمد، طی مدت کوتاهی در تهران و پاره ای از شهرهای بزرگ از سوی بخش خصوصی، کودکستانهایی افتتاح و با برنامه های ساده ای از قبیل بازی های مرسوم ، آموزش مقدماتی خواندن و نوشتن ، نقاشی، عروسک بازی، و غیره در جلب رضایت خانواده تلاش می کردند .

اولین آئین نامه کودکستانها در سال ۱۳۱۲ به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید که در ماده اول آن سـن اطفـال مورد پـذیرش در کـودکستانها را چهار الی هفت سال در نظر گرفته بود . در سـال

۱۳۳۴ در وزارت فرهنگ اداره مستقلی برای کودکستانها تاسیس شد و در سال ۱۳۳۵، نیز آئین نامه جدید برای اداره امور کودکستانها به تصویب رسید که در آن سن کودکان بین سه تا شش سال قید شده بود. در سال ۱۳۴۰ اداره امور کودکستانها نیز منحل شد و تمام کارهای مربوط به کودکستانها به اداره تعلیمات ابتدائی محول گردید . تا سال ۱۳۲۲ فقط هفت کودکستان در سراسر کشور وجود داشت و از سال ۱۳۲۲ تا ۱۳۳۱ ، یعنی در طول نه سال این تعداد به ۷۴ و در سال ۵۱- ۱۳۵۰ به تعداد ۴۳۱ افرایش یافت . در سال ۱۳۴۶ به منظور تربیت نیروی انسانی برای این گونه مراکز، آموزشهای کودک یاری آغاز به کار نمودند که البته اساس نامه و برنامه های چند سال برخی از دانشکده های تربیتی رشته مربی کودک و آموزش و پروش قبل از دبستان را دایر نمودند . در سال ۱۳۵۰ اداره کل تعلیمات ابتدائی به دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدائی تغییر نام داد و واحد کودکستانها مسئولیت طرح و برنامه ریزی آموزش و پرورش قبل از دبستان را عهده دار شد.

در سال ۱۳۵۴ با توجه به توسعه کودکستانها و تربیت مربی کودک ، دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدائی به دفتر آموزش کودکستانی و ابتدائی تغییر نام یافت و بالاخره در سال ۱۳۵۹ در اداره کل و سپس در دفتر آموزش عمومی ادغام شد . مطابق آخرین آئین نامه کودکستانها که در سال ۱۳۴۹ به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و تشکیل کلاسهای آمادگی ضمیمه دبستان را اجازه داده بود، سن کودکان کودکستانی ۶ – ۳  سال تعیین شده بود ولی در سال ۱۳۵۳ وزارت آموزش و پرورش ملی بخش نامه ای اصلاحاتی در مورد آئین نامه مذکور صورت داد که براساس آن فقط کودکان ۵ ساله تمام حق ثبت نام در کلاس های کودکستانی ( یا مهدکودک ها یا آمادگی ) را داشتند که امروزه باز هم بنا به عللی متنوع تا حدودی سن ثبت نام کودکان متغییر است ( ترکمان، ۱۳۶۹ ) .

امروزه و با توجه به تلاش های سازمان بهزیستی تحـت کـودکـان تحـت آمـوزش در مـراکز پـیش

از دبستان به حدود ۲۰ درصد رسیده است ، که البته هنوز تمام تلاش متخصصین در این است که این میزان را به سطح ۷۰ درصد بین المللی برسانند ( برقک ، ۱۳۷۲ ) .

رشد شناختی :