عنوان :

تحقیق مقایسه خودپنداره دختران و پسران

تعداد صفحات :۱۱۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

یکی از اصول بهداشت روانی خودشناسی است هر فردی دارای امکانات، توانایی‌ها و محدودیت‌هایی است کسانی که نیروها و کاستی‌های خودآگاهند و یا واقعیتهای مربوط به خود و محیط بیشتر آشنایی دارند کمتر گرفتند نارضایتی و اشتباه می‌شوند از این جهت یکی از برنامه‌های مهم بهداشت روانی آشنا ساختن افراد به خودشناسی، از نظر امکانات بدنی و روانی است . چهارچوب درونی داوری هر انسانی مناسب‌ترین زاویه دید برای فهم و درک رفتار اوست .

با رشد فرد و پرورش خود آغاز می‌شود که فعالیت بخشیدن آن از جنبه‌های فیزیولوژیکی متوجه جنبه‌های روانی می‌شود به عبارتی آنگاه که بدن و اندامها شکل خاص خود را یافته و کامل شد، رشد و کمال متوجه شخصیت می‌شود و این گرایش تحقق خود بیانگر روند خود شدن و پرورش ویژگیها و استعدادهای یکتای فرد است و مبین نیل ذاتی وی بسوی آفرینندگی است.

لازمه رشد شکوفایی استعدادهای انسان برخورداری از یک خودپنداره مثبت است مفهوم خودپنداره بیانگر افکار و نظرگاههایی است که همه ما در باره خودمان داریم.

این پژوهش به منظور مقایسه خودپنداره دختران و پسران نوجوان انجام گرفت. حجم گروه نمونه در تحقیق ۶۰ نفر بود ( ۳۰ نفر دختر و ۳۰ نفر پسر) سال سوم راهنمایی که در سال تحصیلی ۸۶-۸۵ مشغول به تحصیل می‌باشند.

گروه نمونه از طریق نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای به صورت تصادفی انتخاب شدند و بعد از آن آزمون خودپنداره از آزمودنی‌ها گرفته شد و سپس برای بدست آوردن میزان رابطه بین آنها از روش آماری T مستقل استفاده شد. مقادیر بدست آمده نشان داد که بین خودپنداره دختران و پسران نوجوان سال سوم راهنمایی تفاوت معناداری وجود ندارد.

واژه های کلیدی: خودپنداره، دختران، پسران، نظریه های خود

فهرست مطالب

فصل ۱
مقدمه    ۳
۱-۱   بیان مسئله    ۷
۲-۱   پرسشهای پژوهش    ۱۰
۳-۱   ضرورت پژوهش    ۱۰
۴-۱   اهمیت پژوهش    ۱۳
۵-۱   فرضیات پژوهش    ۱۳
۶-۱متغیرها و تعاریف آن   ۱۳
فصل ۲
مقدمه    ۱۶
الف : ادبیات و نظرات خودپنداره:
۱-۲   خود و تعریف آن    ۱۹
۲-۲   تاریخچه کشف مفهوم خود    ۲۰
۳-۲   انواع خود    ۲۳
۴-۲فرآیند تشکیل خود، خودپنداره و ادراک آن    ۲۷
۵-۲نظریه‌های “خود” و خودپنداره   ۳۴
۵-۲-۱ خود در دیدگاه فروید   ۳۵
۵-۲-۲ خود از دیدگاه آدلر   ۳۸
۵-۲-۳ خود در دیدگاه آلبرت الیس   ۴۰
۵-۲-۴ خود از دیدگاه اریک برن   ۴۱
۵-۲-۵ خود از دیدگاه یونگ   ۴۵
۵-۲-۶ خود از دیدگاه گلاسر   ۴۶
۵-۲-۷ خود از دیدگاه راجرز   ۴۷
۵-۲-۸ خود از دیدگاه مدل انگیزشی   ۵۴
۵-۲-۹ خود از دیدگاه کوپر اسمیت   ۵۶
۵-۲-۱۰ خویشتن از دیدگاه آلپورت   ۶۱
عزت نفس از دیدگاه اسلام   ۶۴
نیازهای مرحله نوجوانی   ۶۷
ب: تحقیقات انجام شده در مورد خودپنداره   ۷۲
فصل ۳
مقدمه   ۷۹
۱-۳ جامعه آماری و ویژگی آن    ۸۰
۲-۳   نمونه و ویژگیهای آن    ۸۰
۱-۲-۳   روش نمونه‌گیری    ۸۱
۳-۳   ابزار پژوهش    ۸۱
۱-۳-۳   آزمون خودپنداره راجرز   ۸۲
۲-۳-۳روایی و پایایی ابزار پژوهش    ۸۳
۴-۳روش اجرای آزمون    ۸۶
۵-۳نمره‌گذاری آزمون    ۸۷
۶-۳روش جمع‌آوری داده‌ها    ۸۸
۷-۳   روش تجزیه و تحلیل داده‌ها    ۸۸
فصل ۴
جداول و نمودارها   ۹۰
فصل ۵
مقدمه   ۱۰۰
۱-۵ خلاصه تحقیق   ۱۰۱
۲-۵ محدودیت ها   ۱۰۲
۳-۵ پیشنهادات   ۱۰۳
منابع  ۱۰۴

فهرست منابع

الف : منابع فارسی

۱-   آزاد ، حسین (۱۳۶۸) ” روانشناسی مرضی کودک” ، تهران ، انتشارات پاژنگ ، چاپ دوم .

۲-  اردبیلی ، یوسف (۱۳۷۶) ، ” اصول و فنون راهنمایی و مشاوره در آموزش و پرورش” ، انتشارات بعثت

۳-  اردبیلی ، یوسف (۱۳۷۴) ، راهنمایی و مشاوره حرفه‌ای و روشهای کسب و کاربرد اطلاعات شغلی” ، نشر فهیم .

۴-  ارسطوی ایرانی ، هایده (۱۳۷۲) ، ” بررسی ارتباط خودپنداره با جنسیت و پیشرفت تحصیلی” پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

۵-  اسدی ، محمد (۱۳۷۴) ، ” هنجاریابی خودپنداره پیرز هاریس در نزد دانش‌آموزان دختر و پسر دوره راهنمایی استان کرمان” پایان نامه کارشناسی ارشد.

۶-   اکبرزاده ، نسرین ، (۱۳۷۶) ، ” گذر از نوجوانی به پیری” ، انتشارات دانشگاه الزهرا(س)

۷-  براندن ، ناتانیل ، (۱۳۷۱) ، ” روانشناسی حرمت نفس” ، ترجمه جمال هاشمی ، انتشارات شرکت سهامی انتشار.

۸-  براندن ، ناتانیل ، (۱۳۷۹) ، ” روانشناسی عزت نفس” ، ترجمه مهدی قراچه باغی ، چاپ اول ، نشر نخستین.

۹-   بیابانگرد ، اسماعیل ، (۱۳۷۳) ، ” روشهای افزایش عزت نفس در نوجوانان”.

۱۰-        بیابانگرد ، اسماعیل ، (۱۳۷۱) ، ” روانشناسی نوجوانان” چاپ دوم ، نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ دوم

۱۱-         پوربختیار ، حسین ، (۱۳۷۲) ، ” بررسی گرایشهای تحصیلی و شغلی نوجوانان دختر و پسر سال سوم راهنمایی و مقایسه با آرزوها و علایق والدین” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه علامه طباطبایی.

۱۲-        پرکی ، ویلیام ، (۱۳۷۸) ، ” خودپنداری و موفقیت تحصیلی” ، ترجمه سید محمد میرکمالی ـ تهران ، نشر سیطرون.

۱۳-         تقی زاده ، فاطمه ـ (۱۳۷۸) ، ” اعتباریابی فرم کوتاه ریت سنج تحصیلی ـ شغلی برای دختران دانش‌آموز سال اول دبیرستان استان قم” پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)

۱۴-         جعفری ، پروین ، (۱۳۷۲) ، ” بررسی ارتباط خودپنداره با جنسیت و پیشرفت تحصیلی” ، پایان نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده تعلیم و تربیت .

۱۵-         حکیم آرا ، محمد علی ، (۱۳۷۴) ، ” هنجارهایی سیاهه خودپژوهشی شغلی هالند در میان دانش‌آموزان سالهای سوم راهنمایی و اول دبیرستان” ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ، داشنگاه تربیت مدرس.

۱۶-         حمزه‌ای ، مهوش ، (۱۳۷۶) ، ” هنجاریابی آزمون شغلی ـ شخصیتی هالند در ارتباط با رشته‌های تحصیلی دانش‌آموزان دختر تهران ” ” پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه الزهرا (س) .

۱۷-         حمزه‌لویی ، فاطمه ، (۱۳۷۵) ، ” بررسی تاثیر خودپنداره بر عملکرد دانش‌آموزان دختر سال سوم دبیرستان” ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س).

۱۸-         خلیلی ، اکرم ، (۱۳۷۵) ، ” بررسی عوامل اجتماعی موثر بر خودپنداره و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان “ ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید بهشتی.

۱۹-        دلاور، علی ، (۱۳۶۷) ، ” روشهای آماری در علوم تربیتی ” ، انتشارات دانشگاه پیام نورد.

۲۰-                 لاجرز ، کارل ، (۱۳۶۹) ، ” درآمدی بر انسان شدن ” ، ترجمه قاسم قاضی.

۲۱-         روحانی ، فرشته (۱۳۵۹) ، ” رابطه خودپنداره و عوامل تشکیل‌دهنده آن با موفقیت تحصیلی” ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

۲۲-         ساعی ، علی ، (۱۳۷۴) ، ” تاثیر عوامل اکتسابی بر موفقیت آموزشی افراد در آزمون ورودی دانشگاه و درون دانشگاه” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.

۲۳-        شرترز ، بروس ئی ، (۱۳۷۱) ، ” بررسی و برنامه‌ریزی زندیگ شغلی و تحصیلی” ، ترجمه طیبه زندی پور ، تهران ، انتشارات فردوس ، چاپ سوم .

۲۴-         شفیع‌آبادی ، عبدالله ، (۱۳۷۵) ، ” راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه‌ای و نظریه‌های انتخاب شغل” ، تهران ، انتشارات رشد ، چاپ سوم .

۲۵-        شفیع‌آبادی ، عبدالله ، (۱۳۷۷) ، ” راهنمایی تحصیلی و شغلی ” ، انتشارات پیام نور، چاپ هفتم.

۲۶-        شفیع‌آبادی ، عبدالله ، (۱۳۶۶) ، ” فنون و روشهای مشاوره ” ، تهرن انتشارات رز، چاپ سوم.

۲۷-        شفیع آبادی ، عبدالله ، (۱۳۷۷) ، ” روشهای مشاوره و روان درمانی”، نشر دانشگاهی ، چاپ ششم .

۲۸-         طلایی عبدی ، حسن ، (۱۳۶۷) ، ” پیشرفت تحصیلی و ارزشهای اجتماعی و آرزوهای شغلی در فرهنگ قشرهای دانش‌آموزان چهارم متوسط شهر خرم‌آباد”، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

۲۹-         عبدلی ، قوام شهیدی و آکین چی  ، (۱۳۷۴) ، بررسی رابطه تیپ شخصیتی با رشته تحصیلی در بین دانشجویان دختر” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه الزهرا(س) .

۳۰-         عراقی ، نسرین ، (۱۳۷۷) ، ” بررسی رابطه تیپ شخصیتی با هویت شغلی دانش‌آموزان پیش دانشگاهی” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه الزهراء (س) .

۳۱-         عوض‌زاده ، عزیز (۱۳۷۵) ، ” بررسی راطه بین تیپهای شخصیتی و گرایش شغلی دانش‌آموزان نظام جدید آموزش متوسطه شهرستان گچساران” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه علامه طباطبائی.

۳۲-        کانفیلد ولز، (۱۳۷۹) ، ” افزایش خودپنداره دانش‌آموزان در مدارس” ، ترجمه سوسن سیف، انتشارات دانشگاه الزهراء (س) .

۳۳-                 محسنی ، نیک چهره ، (۱۳۷۵) ، ” ادراک خود” ، انتشارات بعثت.

۳۴-         مشکی ، مهدی ، (۱۳۷۸) ، ” بررسی میزان تاثیر آموزش مشکل‌گشایی برخودپنداره نوجوانان پسر دبیرستانهای گناباد در سال ۱۳۷۸″ ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.

۳۵-                 مصفا، محمد جعفر، (۱۳۶۵) ، ” تفکر زائد” ، تهران ، چاپ سوم .

۳۶-         ممتاز ، شهلا ، (۱۳۷۵) ، ” ارزشهای شغلی دانشجویان با رشته‌های تحصیلی در دانشگاههای دولتی شهر تهران ” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه الزهراء (س) .

۳۷-                 منصور ، محمود ، (۱۳۵۸) ، ” احساس کهتری” ، تهران ، انتشارات رشد.

۳۸-         مهدی‌زاده هنرمند ، مهناز ، (۱۳۷۵) ، ” بررسی تاثیر شناخت درمانی در کاهش افسردگی و افزایش هماهنگی مولفه‌های خودپنداره” ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.

۳۹-         میرباقری، مزدیک ، (۸۰-۱۳۷۹) ، ” بررسی تاثیر بحث گروهی بر سطح پرخاشگری و سطح خودپنداره دانش‌آموزان دبیرستانهای منطقه ۶ تهران در سال ۸۰-۱۳۷۹ ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس.

۴۰-         نصیری ، نوباوه و داوری ، (۱۳۷۴) ، ” بررسی ارتباط تیپ شخصیتی دانش‌آموزان دختر با رشته‌های تحصیلی” ، پایان نامه کارشناسی ، دانشگاه الزهراء (س)

۴۱-        هالند ، جان ، ال ، (۱۳۷۶) ، حرفه مناسب شما چیست؟ ” ترجمه سیمین حسینیان و سیدمنور یزدی، تهران ، انتشارات کمال تربیت ، چاپ دوم.

References:

۱-    Albeta University, (2000) , “ Career choice, Females Occupational Aspiration” . Fast web/getdoct ericdb…

۲-    A. Moon . M. (2001) . “Negative Self- Concept Observed in Overweight Girls as Young as Age”.

۳-    Asci , F. H. , (2001), “The Relationship of Self- Concept and Perceived Athletic”,…

۴-    Bikos , l. H . (2000) . “ Educational and Vocational Aspirations of Minority and Female Students”.

۵-    Helm, E. (1999) . “ Career Development and Adventure Education”.

۶-    Herting , W.K. Blach. A. (2000) . “Factors Affecting the Occupational and Educational Aspirations of Children and Adolescents”.

۷-    Holland, J . L. (1962) . “Som Exploration of Theory of Vocational Choice One – and – Two Yers Longitudinal Studies”.

۸-     Johnson, S . (1996) . “ Career Development Theory” .

۹-    Leonard , H. N. (1995) . “ A Self- Concept Based Model of Work Motivation.

۱۰- Price, S . L . Cook . T. D & Church. M . B . (1997) . “ Sport Aspirations of Inner- City Boys”.

۱۱- Purky , W . (1998) . “ An Overiew of Self- Concept Theory for Counselors”.

۱۲ – Rojewski , J . W . (1999) . “ Occupational and Educational Aspirations and Attainment of Young Adults With and Without Learning Disability” .

۱۳- Vocational Development , (1998) , “ Report of The School – to – Work Task Force” .

۱۴- Wisconsin Longitudinal Study of Social and Psychological Factors in Aspirations and Attainment” , (۱۹۹۲-۱۹۹۳), .

مقدمه

در طول هزاران سال گذشته، گزارشهای تاریخی ، نظریات فلاسفه و شاعران، داستانها و افسانه‌ها گواه بر این مطلب است که انسان دارای این نیاز است که خودش را خوب بداند و تمام کارکردهایش را اخلاقی و منطقی جلوه دهد. در طول چند سال گذشته نیز بسیاری از روان‌شناسان این نظریه را پذیرفته‌اند که انسان دارای نیاز به عزت‌نفس[۱] و خودپنداره مثبت از خود است.

  روان‌شناسانی مانند آدلر[۲] (۱۹۳۰) ، آلپورت[۳] (۱۹۳۷) ، راجرز[۴] (۱۹۵۹)، سالیوان [۵] (۱۹۵۳) ، هورنی [۶] (۱۹۳۷) ، جیمز[۷] (۱۸۹۰) ، مازلو [۸] (۱۹۷۰) ، مورفی [۹] (۱۹۴۷) ، رانک [۱۰] (۱۹۵۹) ، به مسئله خود[۱۱] و خودپنداره[۱۲] توجه کرده‌اند. (اسدی ، ۱۳۷۴)

باید دانست که انسان بی‌آنکه احساسی نسبت به ارزش خود داشته باشد، نمی‌تواند زندگی کند هر فردی اندک اندک به یقین ارزش شخصی خود می‌پردازد و آن را در سطحی قرار می‌دهد و همواره چنان رفتار می‌کند که بتواند آن را از هر گزندی مصون بدارد. (منصور ۱۳۵۸، ص ۸۷)

بسیاری از موفقیتها و شکستهایی که مردم تجربه می‌کنند، به صورت تنگاتنگ به چگونگی دیدگاه آنها نسبت به خود و ارتباطشان با دیگران مربوط می‌شود.

شخصیت هر فرد در گرو هویت او می‌باشد. چنانچه هویت فرد به خوبی شکل نگیرد یا فرد دچار پراکندگی هویت باشد، دچار پراکندگی شخصیت نیز می‌شود. بنابراین ، شخصیت بهنجار نیازمند شکل‌گیری هویت مناسب است.

شکل‌گیری هویت، از رشد خود شروع می‌شود. رشد خودانگاره از شش تا هشت ماهگی که کودک بین خود و محیط تفکیک قائل است، شروع می‌شود. از ۵/۱ تا سه سالگی، شکل‌گیری مجدد صورت می‌گیرد و فرد خود را جزء گروه می‌داند در سه سالگی اولین نشانه‌های شخصیت‌گرایی در کودکان دیده می‌شود و در سن هشت سالگی نیز شخصیت‌گرایی بیشتر می‌شود و در دوره نوجوانی، خودانگاره ، تقریباً کامل می‌شود.

در ارتباط با رشد هویت، عزت نفس هم مهم است که از سن هشت سالگی شروع می‌شود و با شایستگی‌های جسمی و رفتاری کودک در مسائل تحصیلی مرتبط است و شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر، موفقیتهای تحصیلی، موفقیت رفتاری، تواناییهای جسمی، موفقیت در زمینه خلاقیت و نوآوری نقش مهمی در عزت نفس فرد دارند. عزت نفس در اثر تغییر و تحولات دوره نوجوانی کاهش می‌یابد؛ البته این کاهش عزت نفس، موقتی بوده و مجدداص با تقویت خود و اطرافیان بالا می‌رود.

خویشتن پنداری هر فرد به ثبات و همگونی در زندگی‌اش نیاز دارد و در مقابل تغییر مقاومت نشان می‌دهد. اگر خویشتن پنداری فرد به سرعت تغییر کند فرد فاقد یک شخصیت مقاوم و قابل اتکا خواهد شد. موفقیتها و شکستهای هر فرد برای کیفیت خویشتن پنداری او تأثیر می‌گذارد. [۱۳]

۱-۱  بیان مسئله

برای انسان هیچ حکم ارزشی مهم‌تر از داوری او در مورد “خود” نیست و ارزشیابی شخص از “خود” قطعی‌ترین عامل در روند رشد روانی است. این ارزشیابی تماماً به شیوه قضاوت آگاهانه و صریح شفاهی یا برشمردن صفات و توصیف حالات نیست، بلکه به صورت احساس می‌باشد. در هر واکنشی احساساتی دخیل است. بنابراین تصویری که یک فرد از “خود” دارد به صورت ضمنی در همه واکنشهای ارزشی او تجلی می‌کند.(اردبیلی ، ۱۳۷۴)

اولین بار رنه دکارت در سال (۱۶۴۴) اصول اولیه خویشتن‌پنداری را در کتاب اصول فلسفه با مطرح ساختن مقوله “شک” ارائه داد. پس از او زیگموند فروید سال (۱۹۰۰) میلادی تئوری خویشتن‌پنداری را به عنوان یک مقوله روان‌شناختی مهم مطرح نمود.

با اینکه دنباله روان فروید علاقه زیادی به این مقوله نشان ندادند ولی دختر فروید آنا در سال (۱۹۴۶) بر اهمیت این مقوله تأکید ورزید. در سکات کلی در سال (۱۹۴۵) از مقوله خویشتن پنداری به عنوان یک نیروی اولیه انگیزشی در رفتار انسانی یاد نمود.

رایمی در سال (۱۹۴۸) از معیارهای خویشتن‌پنداری در مشاهده‌های خود استفاده کرد و اعلام نمود که روان‌درمانی اساساً بر روی تغییر دادن معیارهی بینش فرد نسبت به خودش استوار است.

آدلر درتئوری خود در ارتباط با مفهوم شیوه زندگی به بیان خویشتن‌پنداری پرداخته است. ولی مفهوم خود یا خویشتن‌پنداری را، اعتقاد به اینکه «من که هستم» تعریف می‌کند. ( کرسینی ۱۹۹۱) . به نظر آدلر (۱۹۶۳) اگر هدف از انجام هر رفتار مشخص گردد عواقب و نیز مسیر تکاملی آن رفتار به سادگی معین خواهد گردید.

تاکنون مؤثرترین معیار روان‌شناختی در خصوص خویشتن‌پنداری مربوط به کارل راجرز در سال ۱۹۷۴ بوده است.

راجرز “خود” را به عنوان یک محصول اجتماعی معرفی می‌کند که از طریق روابط بین فردی گسترش می‌یابد. او اعلام می‌کند که در وجود انسان همیشه یک تمایل قوی برای دارا بودن یک نگرش مثبت از سوی دیگران و خود فرد نسبت به خودش وجود دارد.[۱۴]

دنیای اطراف هر فرد و موجودات درون آن در رابطه با خویشتن‌پنداری هر فرد ادارک می‌شود. در تمام زندگی فرد سالم، همیشه یک تمایل دائم برای پذیرفتن ایده‌هایی جدید و رفع ایده‌های قدیمی وجود دارد. خویشتن‌پنداری همیشه خودش را در مقابل از دست دادن عزت‌نفس محافظت می‌کند. برای همین است که هر فقدانی سبب بروز اضطراب افراد خواهد شد.

۲-۱      پرسشهای پژوهش

با توجه به مسائل فوق می‌توان مطرح کرد

آیا بین خودپنداره دختران و پسران تفاوت وجود دارد؟

۳-۱     ضرورت پژوهش

یکی از اصول بهداشت روانی خودشناسی است هر فردی دارای امکانات، توانایی‌ها و محدودیت‌هایی است کسانی که نیروها و کاستی‌های خودآگاهند و یا واقعیتهای مربوط به خود و محیط بیشتر آشنایی دارند کمتر گرفتند نارضایتی و اشتباه می‌شوند از این جهت یکی از برنامه‌های مهم بهداشت روانی آشنا ساختن افراد به خودشناسی، از نظر امکانات بدنی و روانی است . (منصور، ۱۳۵۸)

چهارچوب درونی داوری هر انسانی مناسب‌ترین زاویه دید برای فهم و درک رفتار اوست .(اتکنسیون ۱۳۷۸، ص ۱۰۱ ، به نقل از مقاله اینترنتی).

با رشد فرد و پرورش خود آغاز می‌شود که فعالیت بخشیدن آن از جنبه‌های فیزیولوژیکی متوجه جنبه‌های روانی می‌شود به عبارتی آنگاه که بدن و اندامها شکل خاص خود را یافته و کامل شد، رشد و کمال متوجه شخصیت می‌شود و این گرایش تحقق خود بیانگر روند خود شدن و پرورش ویژگیها و استعدادهای یکتای فرد است و مبین نیل ذاتی وی بسوی آفرینندگی است. (شولتس، ۱۳۷۶، ص ۱۱۹)[۱۵]

لازمه رشد شکوفایی استعدادهای انسان برخورداری از یک خودپنداره مثبت است مفهوم خودپنداره بیانگر افکار و نظرگاههایی است که همه ما در باره خودمان داریم.(قاضی ، ۱۳۶۹).

نوجوانان همزمان با رشد و دگرگونی‌های بدنی و تلطیف و تکمیل ذوق و مهارتهای عقل، ادراک ، نگرش و رغبتهای خود نیز می‌پردازند. البته این رغبتها و انگیزه‌ها بنا به تغییرهای بدنی، احساسهای نیرومند، واکنشهای عاطفی و توقعاتی که در رسیدن به دوره بزرگسالی از آنان انتظار می‌رود دگرگون می‌شوند. خودپنداره مثبت شامل نگرشها و ارزشهای متناسب با تواناییها و استعداها است و منجر به آرزوهایی می‌شود که در صورت تحقق منجر به رضایت می‌شود. آرزوها نیز مثل خودپنداره در طول زندگی کودک شکل می‌گیرند و در نوجوانی با نگرش نسبت به خود، در مورد استعدادها و تواناییها و نگرش در مورد آینده و شغل مورد نظرش دست به انتخابهایی می‌زند که این انتخابها گاه به شکست و گاه به موفقیت منجر می‌شود. (نوابی‌نژاد ، ۱۳۷۰).

۴-۱     هدف پژوهش

هدفی که در این پژوهش مد نظر قرار گرفته به این صورت می‌باشد تعیین نوع خودپنداره دختران و پسران سال سوم راهنمایی.

۵-۱     فرضیات پژوهش

– بین خودپنداره نوجوانان دختر و پسر سال سوم راهنمایی تفاوت وجود دارد.

 ۶-۱     متغیرها و تعاریف آن.

خودپنداره (self-cocept)

به مجموعه‌ای از یک سیستم پویا، سازماندهی شده و پیچیده در باره باور ما، نگرش‌ها و دیدگاههایی گفته می‌شود که هر فرد به منظور دست‌یابی به یک قالب حقیقی در رابطه با موجودیت شخصی خویش ارائه می‌دهد[۱۶].

تعریف عملیاتی : خودپنداره دانش‌آموزان در این پژوهش از طریق نمرات آزمون خودپنداره راجرز بدست می‌آید که شامل خودپنداره مثبت، عادی ( بین نمره ۰ تا ۷) و خودپنداره ضعیف از نمره ۷ به بالا است.

مقدمه :

بعد از یک دهه غفلت، خودپنداره از محبوبیت و معروفیت برخوردار شد و توسط محققان و پژوهشگران مورد توجه قرار گرفت. خودپنداره به عنوان مجموعه سیستم دینامیکی، سازماندار و پیچیده‌ای از عقاید و نگرشها و ادراکات آموخته شده هر فرد تعریف می‌شود. خودپنداره متفاوت از عرت نفس و خودسنجی است.

عزت نفس یعنی اعتماد کردن به توانمندی ذهن و به توانایی خود در اندیشیدن، خودپنداره به معنای شناختن تواناییها و ویژگیهای خود می‌باشد. اگر موضوع را بسط دهیم می‌توانیم بگوییم خودپنداره به معنای شناختن تواناییها و عزت نفس به معنای توانایی یاد گرفتن، انتخابهای درست، تصمیمات بجا و برخورد درست با تغییرات است.

فواید عزت نفس برای جوانان خیلی مهم است. مهم‌ترین فایده‌اش این است که نوجوانی که عزت نفس زیاد دارد، در طی این زمان مناسب یعنی زمانی که برای بزرگسالی آماده می‌شود و هنوز ناگزیر نیست تمام مسئولیت‌های زندگی‌اش را به عهده بگیرد. بیشترین فرصت را برای پی بردن به هویت خویش به دست خواهد آورد.

سایر آثار عزت‌نفس که موجب تقویت توانایی‌های فرد برای زندگی آینده‌اش می‌شود عبارتند از:

روشن شدن توانایی‌های فردی، منابع، علایق و جهت‌های خویشتن، یعنی فردی که منابع خود را می‌شناسد و به آنها توجه دادر، فرصت‌ها را غنیمت خواهد شمرد و از آنها استفاده خواهد کرد. موثر بودن و احساس رضایت‌مندی کردن در روابط میان فرد، یعنی نوجوانی که یاد می‌گیرد چگونه به نحو موثر با دیگران روابط برقرار کند، توانایی زیادی خواهد داشت که در طول زندگی نیازهای فردی و اجتماعی‌اش را برآورده کند.

روشن شدن جهت یعنی : نوجوانی که اعتماد به نفس دارد بهتر می‌تواند راه‌های گوناگون را بسنجد و مناسب‌ترین آنها را برای دوره بزرگسالی برگزیند.

سودمندی شخص در خانه، در مدرسه، در کارش در آینده یعنی : نوجوانی که احساس می‌کند با کفایت و ارزشمند است میل دارد پا به میدان عمل بگذارد و بیاموزد که چگونه به نحو موثر و مفیدی از وقتش استفاده کند. (هریس کلمز و دیگران ، ترجمه پروین علیپور، ۱۳۸۱، ص ۳۵)[۱۷]

الف : ادبیات و نظریات خودپنداره :