عنوان :

مقاله اقتصاد سیاسی و فضای شهری

تعداد صفحات : ۲۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

شهرها با آرایش محله ها، با توالی استفاده از مقر خود  و با مکان گزینی، در واقع انعکاس تاریخ گذشته و تجسم تحــولی اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی ، فضای جغرافیایی خود هستند … شهر سازواره ای زنده به شمار می آید که عناصر تشکیل دهنده آن مدام در حال تغییر است ، به کاستی و ضعف می گراید ،از نو زائیده می شود و مدام در فضا در حال تغییر و جابجایی است . فضای شهری فضایی است بغایت متمـایز و متفاوت از هم ،این تمایزها و تفاوتها در عین حال بر اثر مـکان گزینی کارکردهای تکمـیلی و یا انحصاری و ترکیب اجتماعی جمعیت پدید می آید.

 سازماندهی  فضای شهری،بوسیله نیروهای تاثیر گذار، از جمله اقتصاد سیاسی متفاوت است . در رابطه بین اقتصاد سیاسی و جغرافیای شهری ، تاثیر ایده ها، افکار و اقتصاد شهر و ارتباط آن با صورتبندیهای فضایی در شهر از اولویت خاصی برخوردار است. به طور مثال اگر فضای شهری را ، در هنگام شکل گیری ، همچون یک کاغذ سفید در نظر بگیریم ، اقتصاد سیاسی ، ایدئولوژی ، فرهنگ ، بینش و…  همچون طراحان این کاغذ هستند که به انواع گوناگون می توانند بر روی آن نقش آفرینی کنند. بنابراین پرداختن به این موضوع  و تاثیر اقتصاد سیاسی بر فضای شهری می تواند بحثی نو در برنامه ریزی شهری و گرایشهای متنوع آن باشد .

واژه های کلیدی: شهر، فضای شهری، اقتصاد سیاسی، برنامه ریزی، نظام سوسیالیستی، جهانی شدن

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه    ۲
فضای شهری    ۳
اقتصاد سیاسی         ۶
منابع:    ۲۲

منابع:

۱-  ادل ، ماتیو: اقتصاد سیاسی شهری و منطقه ای،ترجمه دکتر فریبرز رئیس دانا، نشر قطره ، ۱۳۷۷

۲-  پیران ، پرویز. دیدگاههای نظری در جامعه شناسی شهری – مکتب اقتصاد سیاسی فضا – ماهنامه اطلاعات اقتصادی – سیاسی ،۱۳۷۰، شماره ۵۱ و۵۲

۳ـ دولفوس، اولیویه : فضای جغرافیایی ، ترجمه دکتر سیروس سهامی،انتشارات نیکا ، مشهد ،چاپ دوم،۱۳۷۴

۴ ـ رئیس دانا ، فریبرز .اقتصاد سیاسی توسعه ، مؤسسه انتشارات نگاه ، ۱۳۸۱

۵ ـ سیف الدینی فرانک. جزوه درسی برنامه ریزی مجتمعهای زیستی ،دوره کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران ،۱۳۸۴

۶ ـ شکویی ، حسین.اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا ، جلد اول ،انتشارات گیتا شناسی ،۱۳۸۱

۷ـ شکویی ، حسین .دیدگاهای نو در جغرافیای شهری ، جلد اول ، انتشارات سمت ،۱۳۸۰

۸ ـ شکویی ، حسین . فلسفه های محیطی ومکتبهای جغرافیایی، انتشارات گیتا شناسی ، ۱۳۸۲

۹ ـ عبدالله زاده ، محمود . فصلنامه اقتصاد سیاسی ،سال اول ، شماره اول ، ۱۳۸۲

۱۰ـ فرزام ، فریور .فصلنامه اقتصاد سیاسی،اقتصاد سیاسی ،سال دوم، شماره هفتم ،۱۳۸۴

۱۱ ـ فرید ، یدالله . جغرافیا و شهر شناسی ،انتشارات دانشگاه تبریز ، ۱۳۸۲

۱۲ ـ کلاول ، پل : جغرافیای نو ، ترجمه دکتر سیروس سهامی ، ناشر مترجم ، مشهد،۱۳۷۳

۱۳ ـ ملک عباسی ، منصور . مجله رشد آموزش جغرافیا ،معرفی کتابهای جغرافیایی ،شماره هفتاد و سه،۱۳۸۴

۱۴ ـ مهدیزاده ،جواد وهمکاران.برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری در ایران ،۱۳۸۲ 

 مقدمه

.امروزه در اکثر کشورها چه پیشرفته و چه کمتر توسعه یافته ،عوامل گوناگونی در تولید فضای شهری دخالت دارند وبسته به زمان و مکان مختلف ، یک عامل بیشتر از عوامل دیگر نمایان بوده است . در قرون وسطا ،دوره حاکمیت کلیسا ، آنچه به یک شهر عظمت و اهمیت می بخشید ساختمانها و فضاهای دینی بودند. این مکانها اکثرا در وسط شهر قرار داشتند وهمه پدیده ها و مکانهای شهری ، تحت تاثیر آنها شکل می گرفتند . بیشتر این شهرها تحت تاثیر عوامل تجاری بودند ، گروههای مختلف بازرگانی ، سوداگران در کنار کلیسا ها ، قلعه ها و حصارهای نظامی ، به مبادله کالا می پرداختند . شهرهای قرون وسطایی را از لحاظ کالبدی ،دیوارهای ضخیم ، برجهای دیده بانی ،دروازه های بزرگ و خندق هایی جهت دفاع ، تشکیل می دادند . کارکرد این شهرها در اوایل شکل گیری بیشتر مذهبی ـ نظامی و بعدها تجاری بود .در دوره رنسانس کم کم این فضاها اهمیت خود را از دست می دهند و مراکز دیگری به عنوان وجه غالب و تعیین کننده فضای شهری اهمیت می یابند . چشم انداز کلیسایی  مقدس مآبانه شهر، اهمیت خود را از دست   می دهند و جای آن را قصرهای زیبا ،اتاقهای مجلل بازرگانی و بازارهای زیبا می گیرند . اگر در قرون وسطا تحت تاثیر تفکرات حاکم ، کلیسا مجلل ترین ساختمانهای شهری به شمار می آمد، در دوره رنسانس ، قصرهای بزرگ حاکمان و خاندانها ، نهاد فعال شهرمحسوب و همه خیابانهای اصلی شهر به آن محسوب می شد . در قرن هیجدهم و نوزدهم ، فعالیتهای اقتصادی ، باعث تراکم شدید سرمایه ها در شهرها شد .کارخانه های صنعتی در مجاورت معادن عظیم زغال سنگ قرار می گرفتند و نیروی انسانی مشغو ل کار د ر آنها ، همان جا اقامتگاههای خود را بنا می کردند. بدین ترتیب انگلستان به عنوان اولین کشور صنعتی ظاهر شد . دوقطبی شدن شهرها ازلحاظ فیزیکی و اجتماعی از این دوره به بعد شروع شد ،بخش مرکزی شهرها را مراکز راه آهن و کارخانه ها تشکیل می دادند ، اطراف آن را محله های فقیر نشین تشکیل می دادند و در نقاطی دورتر ،بیرون از شهرها ثروتمندان و کارخانه داران زندگی می کردند

در قرن بیستم ، عوامل اقتصادی ـ سیاسی اهمیتی فراوان ، نسبت به دیگر عوامل پیدا کردند، و اقتصاد سیاسی حاکم بر شهرها اساس مسائل شهری محسوب می شد، در هر گونه تحلیل و نظریه پردازی ، در مورد فضای شهری ، به اساس اقتصاد سیاسی توجه بیشتری می شد تا آنجا که این معیار نسبت به کارکردهای اجتماعی ، اهمیت بیشتری در ایجاد فضای شهری داشته است . عده ای اوضاع اقتصادی، تحت تاثیر تـفکرات سیاسی خاصی را در فضاسازی جغرافیایی، بخصوص جغرافیای شهری را به عنوان مهمترین عامل تاثیر گذار در شهرها ،بخصوص، در نیمه دوم قرن بیستم ، می دانند. پس با توجه به اهمیت آن ، برنامه ریزان شهری ، در قرن حاضر  در تحلیل فضای شهری باید به اقتصاد سیاسی ،محلی و ملی و نتایج حاصل از آن در کیفیت زندگی مردم توجه بیشتری کنند

فضای شهری

برای درک این مفهوم ابتدا بهـتـر است فضای شهری را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم ، تا بتوانیم تاثیر اقتصاد سیاسی در محیطهای مختلف و ایدئولوژیهای متفاوت را بهتر درک کنیم .فضـا را اولین بار ارسطو به عنوان ظرفی برای اشیـاء توصیف کرد و بعد نیوتن نظریه فضای مطلق را شکل داد و فضـا را مکانهای دانست که به صورت واقـعی وجود دارند . لایبنیتس  با ایده فضای مطلق مخالـفت کرد و بحث فضای رابطه ای را مطرح کرد . نظریه های رابطه گرا و نظریه های نسبیت هر دو مخالف فضای مطلق نیوتنی هستند ، انشتین فضا را به عنوان کیفیت جایگاهی اشیاء مادی تعریف کرد و اینکه اشیاء مادی دارای مکانی در جهان می باشند ، و فضایی در بر گیرنده تمام اشیاء مادی است . فضای مطلق ویژگیها را از نظر تمرکز و پراکندگی مورد توجه قرار می دهد ،اما فضای رابطه ای ، به نحوه قرار گرفتن مکانها در ارتباط با یکدیگر توجه دارد انشتین هر دو مفهوم فضـا را ابزارهایی برای فهم آسانتر تجارب حسی می دانـد ، معماران فضـای شهری را حجمی از معماری می دانند که دارای پیوستگی است (سیف الدینی ، ۱۳۸۴: ۳)

جغرافیدانان در تولید فضا، بخصوص فضای شهری ، علاوه بر کالبد و فیزیک ، ادراک ، باورها ، عقاید ، ایدئو لوژیها ، ویژگـیهای فرهنگی ، سطح آگاهی و به طور کلی شیوه تفکر از جمله نقش اقتصاد سیاسی  و نظامهای فرهنگی را قاطع می دانند. از فضای شهری تحلیلها و تعاریف زیادی شده است و هر یک بسته به دیدگاه خود آن را از جهات مختلف مورد بررسی قرار داده اند.

فضای شهری آن بخش از فضا است که به وسیله شهر اشغال شده است و یا دست کم به ضرورت کارکرد درونی ،کانونهای جمعیتی مورد استفاده قرار گرفته است ، این فضا مشتمل است بر محدوده های ساخته شده ،شبکه راههای ارتباطی ،قرار گاهها مؤسسات صنعتی مؤسسات حمل ونقل ،باغستانها ،اماکن ویژه سرگرمی و تفریح، محلهای مخصوص گذران اوقات فراغت ،یعنی آن بخش از فضا که در دسترس شهرنشینان قرار دارد (دولفوس ،۱۳۷۴؛ ۱۰۳٫)

فضای کاملا مجهز که به سبب انبوهی و تراکم شدید مؤسسات و رقابت بسیار سخت در امر استفاده از زمین ،فضایی گران قیمت به حساب می آید امری که به سبب لزوم دستیابی به حداکثر سودآوری،در نهایت به تمرکز فعالیتهای بسیار فشرده و متراکم می انجامد که در متر مربع بیشترین میزان بازدهی را دارند . ایجاد دگرگونی در این فضا به مراتب دقیق تر و پر هزینه تر از فضاهای دیگر است و علت آن گسترش دامنه جریانها در بخش محدودی از فضاست . از این رو در اینجا سرو کار با فضایی است که در برابر دگر گونی ها  و نوآوریها ، واکنشی مساعد از خود ابراز می دارد؛فضایی که با این همه ، بر اثر رویدادهای که خود عرصه آن بوده در چند دهه اخیر ناگزیر به تحمل دگرگونیهای بسیار شدید شده ا ست (همان:۱۰۵٫)

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .